مدیریت مناطق ساحلی در ایران و جهان

مدیریت مناطق ساحلی

بخش اول: مناطق ساحلی

2-1-مناطق ساحلی و گسترش شهری

2-1-1-مفهوم ناحیه ساحلی

2-1-2-مسائل مناطق ساحلی

2-1-3-چالش های مدیریت منابع ساحلی

2-1-4-پیامدهای گسترش شهرهای ساحلی

بخش دوم: سواحل ایران

2-2-سواحل ایران

2-2-1-مشكلات موجود در مناطق ساحلی کشور

2-2-2-ناحیه سواحل خزری:

2-2-2-1-مشکلات کرانه دریای خزر از دید طرح­ها و صاحب­نظران

2-2-3-اقدامات قانونی برای ساماندهی سواحل کشور

بخش سوم: در آمدی بر مدیریت یکپارچه نواحی ساحلی

2-3- مدیریت یکپارچه نواحی ساحلی

2-3-1-مفهوم مديريت يكپارچه مناطق ساحلی

2-3-2- زمینه­های شکل­گیری مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی

2-3-3-اهداف طرح­های مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی:

2-3-4- مفهوم مناطق ساحلی در مديريت يكپارچه مناطق ساحلي

2-3-5- مفهوم یکپارچگی در مديريت يكپارچه مناطق ساحلي

2-3-6-رویکرد مديريت يكپارچه مناطق ساحلي در مدیریت منابع ساحلی

2-3-7-مراحل مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی

2-3-8- ابزارهای نظارت و ارزیابی در مديريت يكپارچه مناطق ساحلی

2-3-8-1-سیستم اطلاعات جغرافیایی

2-3-8-2- سنجش از دور

2-3-9-تجارب جهانی طرح های ICZM

2-3-10-مديريت يكپارچه مناطق ساحلي ايران(IRICZM)

2-3-10-1-تاریخچه طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در ایران

2-3-10-2-رویکردهای طرح ICZM ایران

2-3-10-3-برنامه اجرايي فرآيند آماده­سازي طرح مديريت يكپارچه مناطق ساحلي

2-3-10-4-منطقه بندی طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور ایران

2-3-10-5-ساختار سازمانی طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی

بخش دوم: مدیریت مناطق ساحلی

3-2- مدیریت شهر­ی منطقه ساحلی

3-2-1-مفاهیم اساسی مدیریت شهرهای ساحلی

3-2-2- الزامات مدیریت یکپارچه ساحلی

3-2-3-تجارب جهانی در ساختار نهادی-تشکیلاتی مدیریت شهرهای ساحلی

3-2-4-نهادها و ساختارهای سازمانی مناطق ساحلی کشور

منابع

مفهوم ناحیه ساحلی:

مدیریت مناطق ساحلی شامل مدیریت فعالیت­های انسانی برای حفاظت از منابع طبیعی منطقه ساحلی و محافظت انسان از خطرات ساحلی است که برای مدیریت موثر، مرز برنامه مدیریت مناطق ساحلی باید با مرزهای منابع مطابقت داشته باشد. (Beatley, and et. al , 2002: 13) با این حال، سیستم­های طبیعی منطقه ساحلی گذرا و اغلب مرزهایی فازی است که به ندرت، اگر نگوییم هرگز، با مرزهای سیاسی مطابقت دارد که این امر باعث می­شود تشخیص وسعت منطقه برای مدیریت دشوار باشد.

مناطق ساحلی رابط مناطق پویایی است که در آن زمین، آب، و فضای تعامل در یک تعادل شکننده و دائما در حال تغییر نفوذ طبیعی و انسانی است. هنگام ایجاد مرزهای فیزیکی برای منطقه ساحلی، نکته مهم آن است که بحران­های فیزیکی و ارتباطات زیست­محیطی فراتر از این مناطق گسترش یافته که این مناطق به طور قابل توجهی تحت تاثیر بشر و سایر فعالیت­هایی که در فاصله های بسیار دور از ساحل به خودی خود اتفاق می­افتد قرار دارند. وضعیت آب­های ساحلی بسته به فعالیت­هایی که در حوضه آبریز آن قراردارد می­تواند متفاوت باشد.

تعریف واحدي از منطقه ساحلی وجود ندارد، برخی از نویسندگان به آن به صورت “بخشی از خشکی که عمدتا بوسیله دریا تحت تأثیر قرار می­گیرد و بخشی از دریا که عمدتا بوسیله خشکی تحت تأثیر قرار گرفته است،” (پاک، 1384: 20) اشاره کرده اند. ناحیه ساحلی طبق نظر Mangor^[2] به سه ناحیه  Shoreface ,Shore(Beach) ,Coastمی باشد. (تصویر شماره (2-1)) اجزای فیزیکی منطقه ساحل شامل اجزای سواحل، تپه­های شنی، صخره­ها، جزر و مد و تالاب آب شور و باتلاق ، صخره های مرجانی، جنگل­های حرا، مرداب­ها، و سایر اکوسیستم­های ساحلی در مقیاس بزرگتر، مانند مصب و خلیج است. (Beatley, and et. al , 2002: 14-15) بر اساس مطالعات و جمع­بندی تجارب جهانی مرزهای پیشنهادی برای مناطق ساحلی ایران در تصویر شماره(2-2) نمایش داده شده است:….

مسائل مناطق ساحلی:

فشارهای ناشی از مراکز جمعیت کشورها بر حاشیه سواحل از یک سو و وجود مراکز اقتصادی و بهره­برداری کلان ملی از دیگر سو و حساسیت مناطق ساحلی سبب شده تا مناطق ساحلی، سوای دیگر مناطق، با مسائل چالش­های جدی که بعضا به دلیل فقدان نگاه جامع و یکپارچه مدیریتی مسائل و تاثیرات بسیار جدی و تخریب غیر قابل برگشت را بر محیط­زیست سواحل  متحمل شده است داشته باشد، تخریب چشم­انداز در منظره ساحلی، هرج و مرج توسعه صنعت گردشگری که هرچند اثرات مثبت و سازنده­ای با حفاظت و پویایی مناطق و  تداخل این صنعت با سیستم­های در­آمدی و بعد اقتصادی مناطق دارد، اثرات منفی همچون تخریب زمین­های کشاورزی به واسطه تصرف برای صنعت گردشگری و آلودگی­های اراضی ساحلی و آب­ها به خصوص در مصب و بنادر نزدیک و هر گونه آلودگی بیولوژیکی و ترافیک و … اثرات را در پی دارد. (Brambati, 2004: 160-163)

آسیب و یا تخریب زیستگاه گونه­های مختلف و از بین رفتن محیط­های ارزشمند، حساس و در معرض خطر مانند عوارض توپوگرافیکی، تالاب­ها، صخره­های دریایی، مانگرو، چمن­زار جلبکی و سواحل شنی (Pedersen et al., 2005: 354) به واسطه عوامل انسانی و طبیعی عمدی(مانند فاضلاب نیروگاه­های هسته­ای و معمولی و صنایع، ضایعات معدن از ساحل و عملیات خارج از ساحل) و غیر عمد(مانند عوامل طبیعی ) مسائلی است که محیط­طبیعی و زیستی مناطق ساحلی با آن روبرو هستند.

از طرفی حضور درصد بالای از ساکنان کره زمین در حاشیه سواحل و نیاز انسان به آب نیز، تجمع در مناطق ساحلی را از یک نگاه صرفا تجملاتی و تفریحی که در بسیاری از رویکردهای آکادمیک با آن مواجه هستیم مبرا دانسته و امروز ما سواحل را به عنوان زیستگاه هایی که درصد بالایی از نیازهای تولیدی ما را برآورده می­سازند و مکان تجمع صنایع و نقاط کانونی اشتغال هستند می­پنداریم. این تصور، توقعات ما را برای یک محیط مطلوب زندگی رغم زده، اما آنچه که در عمل با آن مواجه هستیم محیطی است با ویژگی­های اینچنینی:

زیستگاه­های جمعیتی با گسترش نامناسب

فقدان مسکن و کار شایسته برای انتخاب

خدمات ناکافی برای افراد سالمند

محدود بودن فرصت­های اقتصادی به ویژه در نگاه حفاظت­گرا

محو ویژگی­های مطلوب محیط زیبا و دارای قابلیت زندگی و تبدیل به منظر نا­مطلوب

کیفیت نامطلوب آب

ضعف زیر ساخت­ها

محیط­های پیاده­روی نا امن

عدم کیفیت ساخت و ساز و طرای ساخت و ساز­های بد­قواره و نا­مناسب و همچنین  طراحی ساختمان­های نا کارآمد از نظر انرژی

واقع­شدن ساختمان­ها و زیر ساخت­ها در مناطق خطرناک طبیعی (NSW, 2003)

با این تفاسیر مشكلات مناطق ساحلي جهان در کشورهاي مختلف کم و بيش با هم مشابهند. اين مشكلات را مي­توان به صورت زير برشمرد:

تمرکز جمعيت در نوار ساحلي و رشد جمعیت فزاینده، و ساخت و ساز بي­رويه در اين مناطق

آلودگي محيط­زيست در مناطق ساحلي در بخش خشكي و بخش دريا، کاهش تنوع زیستی و کیفیت محیط­زیست که رو به وخامت می­رود. (DONG & OLSEN, 2003: 104)

مخاطرات محيطي نظير بالا آمدن آب دريا، فرسايش سواحل، طوفان و نظاير آن

کاهش تنوع زيستي و اتلاف منابع طبيعي در مناطق ساحلي

تضاد ميان فعاليت­ها، بخشي­نگري در طرح­هاي توسعه و ناهماهنگي­هاي اداري (Westmacott ,2002: 68)

چنان که اشاره شد، يكي از مصاديق بارز وجود مشكلات در مناطق ساحلي وجود ناهماهنگي و بعضا تضاد ميان فعاليت هاست. برخي از اين مشكلات به ناهماهنگي­هاي اداري و عدم وجود قانون (و يا وجود قانون­های متضاد) بر مي­گردد و برخي ديگر ناشي از بخشي­نگري در طرح­هاي توسعه دستگاه­هاي مختلف اجرايي است. با این وجود توجه به اين نكته لازم است که برخي از فعاليت­هاي انساني در سواحل ماهيتا در تضاد با هم قرار دارند.  براي مثال مي­توان به موارد زير اشاره کرد:

• تضاد ميان کشتيراني تجاري و کشتيراني تفريحي
• تضاد ميان توسعه صنعتي و ايجاد و نگهداري از مناطق حفاظت شده زيست­محيطي
• تضاد ميان استخراج نفت و گاز از دريا و فعاليت­هاي صيادي
• تضاد ميان تخليه پساب­ها و زائدات جامد در دريا با فعاليت­هاي صيادي
• تضاد ميان کشتيراني تجاري، تفريحي و صيادي با تحرکات نظامي در سواحل
• تضاد ميان اکتشافات معدني و حفظ زيستگاه­ها در نوار ساحلي
• تضاد ميان بازيافت زمين از دريا و فعاليت­هاي شيلات (پاک، 1383: 3-4)

مطالب عنوان شده، حاکی از چند بعدی بودن سواحل به عنوان مناطق طبیعی از یک سو و زیستگاه انسانی و تولیدی از دیگر سو دارد. به علاوه ساختار طبیعی هر قلمرو و نظام اداری-سیاسی آن پیچیدگی کنترل و مدیریت سواحل را نیز افزوده و در عمل ما با یک معادله چند مجهولی و مسئله­ای که در آن روابط چند سویه برقرار است مواجه هستیم. ازین رو شناخت صحیح مسائل مناطق ساحلی پیش از هر گونه اقدام و آسیب­شناسی آن­ها، امری ضروری و اساسی است.

چالش های مدیریت منابع ساحلی:

علی­رغم احساس ضرورت برنامه­ریزی برای توسعه پایدار شهرهای ساحلی در چارچوب برنامه­ریزی فضایی، مسائل شهرهای ساحلی همچون: گسترش این شهرها در پهنه­های ارزشمند طبیعی، شدت گرفتن ساخت­و­ساز­ها، افزایش منابع آلاینده و عدم رعایت ضوابط و مقررات شهرسازی پیشنهادی طرح­های توسعه شهری همچنان به قوت باقی و حتی در حال افزایش است. چالش­های پیش­رو در زمینه مدیریت منابع ساحلی در یک جمع بندی به شرح زیر است: (بیژنی،1390: 15-17)

پراکندگی جمعیت: بیشتر رشد و توسعه­هایی که در مناطق ساحلی در دهه­هایی آینده رخ خواهد داد از لحاظ زیست­محیطی در مناطق حساس اتفاق می­افتد. سیاست معدودی برای هدایت­کردن ارتباط تنگاتنگ میان حفاظت منابع و توسعه اقتصادی وجود دارد و عدم کنترل رشد و توزیع مناسب جمعیت سبب ایجاد بسترهای تحت فشار خواهد شد.

ساخت و سازهای شهری: در حال حاضر بیش از 60 درصد زمین در مناطق آبی ساحلی پوشیده از گیاهان طبیعی است و یا برای احداث جنگل  یا کشاورزی استفاده می­شود. بخش مهمی از این مناظر در طول دهه­های آینده به کاربری­های شهری تبدیل خواهد شد که در نتیجه با افزایش وسعت سطح غیرقابل نفوذ، ذخایر آب زیرزمینی و مکانیزم­های حامل آلوده­گر تغییر خواهد کرد.

سطح و منابع آب زیرزمینی: توسعه راهبردهای مدیریتی مبتنی بر پیش­بینی­های صحیح اثرات و نتایج جهت حفظ کیفیت آب و تمامیت اکوسیستم ساحلی بسیار مهم است. شناخت اندکی از توزیع و ترکیب شیمیایی منابع آب زیرزمین و مکانیزم­های فیزیکی شیمیایی و حیاتی مواد آلوده­کننده، مواد مغذی و دیگر سازنده در بخش­های مختلف مناطق ساحلی بر اکوسیستم­های ساحلی وجود دارد.

تصمیم­سازی برای کاربری زمین: ایجاد تعادل میان رشد فزاینده جمعیت و توسعه حفاظت از منابع طبیعی نیاز به مدیریت توسعه و مدیریت منابع دارد. هرچند در حالی که مدیریت منابع طبیعی به واسطه گستردی و به هم پیوستگی لازم است تا در سطح کلان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرند. بیشتر تصمیمات کاربری زمین در سطح محلی گرفته می­شود و عدم ارتباط میان این دو سطح به دلیل مبادله ناکافی اطلاعات علمی و تکنیکی سبب ناکارآمد شدن برنامه­ریزی کاربری­زمین برای توسعه پایدار خواهد شد. ماهیت متفاوت موضوعات برنامه­ریزی نیازمند سطوح مختلف برنامه­ریزی است که بایستی خلاء میان سطوح ملی و محلی را پر کند.

آموزش و توسعه: بیشترین تصمیم­گیری­های در زمینه رشد و توسعه به کارگزاران دولتی واگذار می­شود و عموما درک روشنی از هزینه­ها و فواید این رشد­ها برای بخش عمومی وجود ندارد، درنتیجه روش­شناسی برای جمع آوری، آمیختن، و انتشار داده­های علمی برای آگاهی از تصمیمات کاربری­زمین می­بایست بهبود­ یافته و تصمیم­گیری­ها در زمینه اقتصادی و زیست­محیطی در جهت توسعه پایدار و حفاظت از منابع صورت­گیرد.

مشكلات موجود در مناطق ساحلي کشور

کشور ما با داشتن بيش از ٣٠٠٠ کيلومتر خط ساحلي و به لحاظ داشتن دو نوع منطقه ساحلي در شمال و جنوب کشور با مشكلاتي با ماهيت متفاوتي در سواحل روبرو است. از هفت استان ساحلي کشور سه استان که در سواحل جنوبي دريايي خزر واقعند داراي اقليمي مرطوب با آب و هوايي معتدل هستند در حالي که چهار استان جنوبي کشور داراي اقليمي گرم و خشك)در مناطق دور از ساحل ( و مرطوب) در مناطق ساحلي (بوده و نيمي از سال داراي آب و هوايي گرم و طاقت­فرسا هستند.

اين تفاوت فاحش در اقليم باعث شده است که تراکم جمعيت، ساخت و ساز بي­رويه، عدم دسترسي به دريا براي مردم و آلودگي سواحل به عنوان معضلات استان­های شمالي کشور و خصوصا استان مازندران مطرح باشد در حاليکه در سواحل جنوب کشور غير از نقاط خاص نظير خوزستان و عسلويه، فقر و توسعه­نيافتگي به عنوان مشكل اصلي مطرح مي­گردد. علاوه بر تفاوت­هاي اقليمي، اقتصادي و فرهنگي موجود بين سواحل شمال و جنوب کشور، بالا آمدن آب درياي خزر به لحاظ رژيم بسته هيدروليكي آن خود معضل ديگري را بر معضلات موجود مي­افزايد که اين مشكل در سواحل جنوبي کشور به دليل ارتباط خليج فارس و درياي عمان به آب­هاي آزاد وجود ندارد. (پاک، 1383: 5-4)

جدول شماره(2-3) اهم مسائل و مشکلات دریای خزر

ماخذ: خلاصه طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور، سازمان بنادر و دریانوردی کشور، 1388

مفهوم مديريت يكپارچه مناطق ساحلي

مدیریت مناطق ساحلی به عنوان یکی از رویکردهای مطرح در دهه­های اخیر به ویژه در کشورهای آمریکا و اروپایی از پیشینه بیشتری برخوردار است. مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی با رویکرد توسعه پایدار درصدد است که حفاظت از محیط­زیست را با توسعه اقتصادی، از طریق بکارگیری ابزارهای مناسب ترکیب کند؛ این فرایند هم محیط­­طبیعی و هم ساکنان مناطق ساحلی را مورد توجه قرار می­دهد. ICZM”  برای یکپارچه­سازی سیاست­های مختلفی که بر روی سواحل تاثیرگذارند تلاش می­کند و نیز افراد ذی­نفع را از سطح محلی تا سطوح ملی به منظور آگاهی، پشتیبانی و اجرای این سیاست­ها به هم پیوند می­دهد. در حوزه مدیریت، مهم­ترین مسئله­ای که سواحل را تهدید می­کند، سازماندهی و عملکرد­های متفرق و بخشی دستگاه­ها و ذی­نفعان مختلف در سواحل است.

به عبارتی مدیریت سواحل به دنبال ساماندهی واحدهای کاربر از منطقه ساحلی است و علاقه دارد عدالت اجتماعی در توزیع امکانات فضایی و اقتصادی رعایت شود مدیریت یکپارچه سواحل با هدف رفع منازعات به دنبال سازگاری فعالیت­های ناحیه ساحلی با یکدیگر است، رویکرد زیست­محیطی در این مدیریت همچنین در جستجوی سازگاری فعالیت­های منطقه ساحلی با توان­های محیطی است تا منازعات از طریق جانمایی و امکان­سنجی محیط­زیست مرتفع شوند.” (مهندسین مشاور مآب، 1389: 2)

این رویکرد در پی از بین بردن بخشی­نگري و ایجاد تفکر هماهنگ در انجام امور محلی و حل و فصل تضادها میان سازمان­هاست. با برقراري مدیریت منطقه ساحلی توسعه متوازن و پایدار مناطق ساحلی، پیشگیري از انحلال سواحل و حفاظت از محیط­زیست آن ممکن خواهد شد. به منظور آشنایی بیشتر با این رویکرد، در ادامه تعاریف، اصول و تجربیات آن در دیگر کشورها آمده است.

تعاریف متعدد و مشابهی برای ICM بیان شده که تعاریف زیر جوهره اصلی ICM را ارائه می کند:

ICZM  يك فرآيند پوياست که در آن يك استراتژي هماهنگ تهيه و براي تخصيص منابع، اجتماعي، فرهنگي و ﻧﻬادي اجرا مي­شود تا اهداف چندگانه حفاظت و توسعه پايدار مناطق ساحلي به دست آيد.  (Sorensen, 2002: 11)^[1]

مديريت مناطق ساحلی يك فرآيند انعطاف­پذير و منطبق با مديريت منابع براي توسعه پايدار زيست­محيطي در نواحي ساحلي است. مديريت يكپارچه مناطق ساحلي جانشين برنامه­ريزي اجتماعي نبوده بلكه بر ارتباط بين فعاليت­هاي اجتماعي براي دستيابي به اهداف جامع­ و­ کامل تأکيد دارد.(UNEP, 1995)

مديريت يكپارچه مناطق ساحلي يكي از مناسب­ترين فرآيندهاي شناسايي­شده براي توجه به مسائل جاري و بلندمدت مديريت سواحل مانند از دست­رفتن گونه­هاي جانوري و گياهي، از بين رفتن کيفيت آب، تغيير در چرخه­هاي هيدرولوژيك، از بين رفتن منابع ساحلي، تطبيق با بالا آمدن سطح دريا و غيره مي­باشد. (Awosika et al., 1994)

مديريت يكپارچه مناطق ساحلي يك فرآيند پوياست که از طريق آن تصميمات براي استفاده، توسعه و حفاظت از مناطق و منابع ساحلي براي رسيدن به اهدافي که با هماهنگي بهره­برداران از منابع و مقامات محلي، منطقه­اي و ملي تعيين شده­اند اتخاذ مي­شوند. مديريت يكپارچه مناطق ساحلي ويژگي خاص مناطق ساحلي را به عنوان يك منبع با­ارزش براي نسل­هاي فعلي و آتي مورد توجه قرار مي­دهد. مديريت يكپارچه مناطق ساحلي فرآيندي چند منظوره بوده و به تحليل آثار عملي توسعه، استفاده­ها و ارتباط متقابل بين فرآيندهاي فيزيكي و فعاليت­هاي انساني پرداخته و رابطه و تعامل بين فعاليت­هاي بخشي در مناطق ساحلي را مورد توجه قرار مي­دهد. ^[2] ( Knecht and Archer, 1993)

فرایندی خاص با اهداف پویا و پیچیده برنامه­ریزی است که بر محل برخورد خشکی و دریا تمرکز داشته و به برخی مفاهیم ثابت و متغیر، حفاظت محیط­زیست، اهداف اقتصادی و اجتماعی و روش­های مدیریت مشارکتی برای حل مسائل و مشکلات تاکید نموده و از مبانی علمی قوی در این فرایند استفاده می­نماید. (طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور، 1388: 1)

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های معماری کلیک کنید.

  نمونه ای منابع و مآخذ

• آخوندی، عباس احمد و دیگران(1387) آسیب شناسی مدل اداره امور شهر در ایران، مجله پژهش های جغرافیایی، شماره 63، صص 135-156
• احمدیان، رضا و دیگران(1391) مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی، ضرورتی اجتناب­ناپذیر در افزایش توانمندی مناطق ساحلی، دهمین همایش بین­المللی سواحل، بنادر و سازه­های دریایی، تهران
• اداره کل مهندسی سواحل و بنادر(1390) مجموعه قوانین، آیین­نامه­ها و تصویب­نامه­های مرتبط با مناطق ساحلی، سازمان بنادر و دریانوردی، تهران، اسرار دانش
• اداره کل تنقیح و تدوین قوانین و مقررات (1363) مجموعه قوانین و مقررات، جلد اول، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات اداره کل تنقیح و تدوین قوانین و مقررات
• برک پور، ناصر و ایرج اسدی(1390) مدیریت و حکمروایی شهری، انتشارات دانشگاه هنر
•  برك پور، ناصر و ايرج اسدي  (1385) بررسي قانون تعاريف محدوده و حريم شهر، دو فصلنامه مديريت شهري، سال پنجم، شماره 18
• بیژنی، بنت  الهدی(1390) ارزیابی و شبیه­سازی تغییرات کالبدی منطقه ساحلی نوشهر و چالوس با استفاده از تکنیک  RSو GIS و انطباق آن با اصول مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی(ICZM)، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری، دانشگاه شیراز
• پاک، علی و همکاران، (1385)چالش­­های برقراری نظام مدیریت یکپارچه در مناطق ساحلی، نگاهی به تجربیات جهانی و مشکلات ایران، هفتمین همایش بین­المللی سواحل بنادر و سازه­های دریایی، تهران
• پاک، علی و همکاران، (1388) آغاز حركت اجرائي مديريت يكپارچه مناطق ساحلي در ايران  مديريت سواحل جزيره كيش، هشتمین همایش بین­المللی سواحل بنادر و سازه­های دریایی، تهران
• پاک، علی(1383) مديريت يكپارچه مناطق ساحلي ضرورت­ها، زمينه­هاي جهاني و اقدامات انجام شده در ايران، ششمین همایش بین­المللی سواحل بنادر و سازه­های دریایی، تهران
• پاک، علی(1384) روش شناسی مطالعات ICZM درایران، مجله بندر و دریا، شماره 126، صص 18-26
• ….
• ….