سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات

سیستم‌ های اطلاعاتی

مروری بر ادبیات موضوع و مبانی نظری …………………………………………..

2-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………

2-2- پيدايش‌ و سر تحول فناوری اطلاعات در سازمان‌ها ……………………………………………………………………………………………………………………………

2-2-1- سير تحول کاربرد سيستم‌هاي اطلاعاتي و فناوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2-2- سيرتحول زيرساخت‌ها و معماري فناوري اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2-3- اعصار سيستم‌هاي اطلاعاتي……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2-4- سير تحول در طراحي و توسعه سیستم‌ های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2-5- سير تحول در نقش واحد سيستم‌هاي اطلاعاتي و فناوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3- تعریف فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-1- قلمروی سیستم‌های اطلاعاتی  و فناوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-2- تعریف سیستم‌های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-3- سيستم‌هاي اطلاعاتي و فناوري اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-4- نگرش استراتژيک به سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………………………

2-4-1- تعريف مديريت استراتژيک ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-4-2- فرآيند مديريت استراتژيک……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-4-3- سطوح مديريت استراتژيک……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-5- چارچوب‌ها و الگوهای استراتژی سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………………………

2-5-1- چارچوب وارد و پپارد……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-5-2- ماتريس سوليوان……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-5-3- شبکه استراتژيک……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-5-4- سبد کاربردها……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-5-5- استراتژي‌هاي عمومي فناوري اطلاعات (پارسونز) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-6- کارکردها و زیرسیستم‌های سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………………………

2-6-1- زیر کارکردهای سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-6-2- استراتژی‌ تامین کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-6-3- استراتژی ساخت یا خرید کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-6-4- استراتژی مدیریت سبد کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-6-5- استراتژی ساخت و توسعه کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-6-6- استراتژی‌ مدیریت و ارائه خدمات فناوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-6-7- استراتژي‌هاي مديريت زيرساخت و فناوري……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

منابع

کارکردها و وظایف سنتی و جدید سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات

وارد و پپارد (2007)

تعریف فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی

قلمروی سیستم‌ های اطلاعاتی  و فناوری اطلاعات

پیش از آنکه بخواهیم تعریفی از سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات ارائه دهیم، لازم است تا قلمرو یا محدوده سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات را مشخص سازیم.

از حدود ربع قرن پیش تلاش بسیاری از پژوهشگران صرف شناسایی و ترسیم قلمروی سیستم‌ های اطلاعاتی شده است، اما به رغم تلاش‌های فراوان هنوز اتفاق نظر در این زمینه وجود ندارد. منظور از تعریف قلمروی سیستم‌های اطلاعاتی، تبیین و تعیین حدود و ثغور سیستم‌های اطلاعاتی، بیان و تعریف مشخص از آن و نشان دادن مرزهای آن با دیگر قلمروهای شناخته شده می‌باشد. به دلیل اینکه اتفاق نظر در تعریف این قلمرو وجود ندارد، لذا تعریف جامع، مانع، روشن و عامه‌پسندی از سیستم‌های اطلاعاتی وجود ندارد. ماهیت تغییر پذیر این حوزه به همراه چند رشته‌ای بودن آن موجب بروز این پیچیدگی و مشکل در تعریف قلمروی آن شده است.

آکادمی سیستم‌های اطلاعاتی بریتانیا^[1] تعریف زیر را از سیستم‌های اطلاعاتی ارائه داده است:

سیستم‌ های اطلاعاتی و توسعه آن یک موضوع چند رشته‌ای (چند قلمرویی) است و موضوعات در سطوح متفاوت استراتژیک، مدیریتی و فعالیت‌های عملیاتی همچون گردآوری، پردازش، ذخیره، توزیع و بکارگیری اطلاعات و فناوری‌های مرتبط با آن در جوامع و سازمان‌ها را شامل می‌شود.

چنین به نظر می‌رسد که بسیاری از صاحبنظران بر این جزء از تعریف اتفاق نظر دارند که سیستم‌های اطلاعاتی قلمرویی چند رشته‌ای یا حوزه‌ای چند قلمرویی است. اما در خصوص این قلمروها یا رشته‌ها اتفاق نظر وجود ندارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که به طور کلی می‌توان ادعا کرد قلمروی سیستم‌ های اطلاعاتی با دو قلمروی مرتبط با فناوری اطلاعاتی و علوم اجتماعی در ارتباط است. سیستم‌های اطلاعاتی از فناوری اطلاعات دو مفهوم مجزا هستند.

نمودار 2-1قلمروی سیستم‌ های اطلاعاتی را در ارتباط با قلمروی فناوری اطلاعات و همچنین بر روی پیوستار محض و کاربردی بودن و نرم یا سخت بودن نشان می‌دهد. همانطور که از شکل بر می‌آید سیستم‌های اطلاعاتی بر کاربرد فناوری بیشتر تاکید دارند تا نظریه‌ها و یا مبانی فناوری، به بیانی دیگر بر تعامل میان افراد و سازمان‌ها (موضوعات نرم) با فناوری تمرکز دارند تا بر صرف فناوری‌ها (موضوعات سخت). یک مهندس کامپیوتر یا مهندس سیستم بر فناوری به طور محض متمرکز است در حالیکه پژوهشگر سیستم‌های اطلاعاتی نه بر کامپیوتر بلکه بر تاثیر آن به عنوان یک فناوری بر سازمان و افراد، متمرکز است.

[1] UK Academy for Information Systems

تعریف سیستم‌ های اطلاعاتی

سازمان‌ها به دنبال “سیستم‌هايی” هستند که دستاوردهای عینی از حیث هزینه، کارآیی و اثربخشی یا خیلی خاص‌تر، از هر سه جهت داشته باشد. مدیریت سیستم‌ های اطلاعاتی عبارت از طراحی، توسعه و مدیریت راه‌حل‌های مبتنی بر فناوری برای مشکلات شناسایی شده است، در حالی‌که به آن به عنوان تلاشی غالباً فنی می‌نگرند؛ با وجود این، مدیریت سیستم‌ های اطلاعاتی باید در چارچوب اجتماعیِ مشخصی کار کنند.

نخستین تعریفی که از سیستم‌ های اطلاعاتی ارائه می‌شود توسط اویسون و فیتزجرالد (2003) مطرح شده است:

” طراحی، ارائه، بکارگیری و تاثیر اثربخش (موثر) فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در سازمان‌ها و جامعه.”

این تعریف به بخش بسیار مهمی از سیستم‌های اطلاعاتی اشاره دارد که همانا توسعه کاربردهای فناوری اطلاعات در زمینه سازمان‌ها و جوامع می‌باشد. قلمروی سیستم‌ های اطلاعاتی در ابتدای شکل‌گیری خود بیشتر فناوری محور بود اما با گذشت زمان و توسعه آن به قلمرویی یکپارچه و به هم پیوسته از فناوری، مدیریت، سازمان و اجتماع تغییر یافته است.

مرجع دیگری (AS 4390) سیستم‌های اطلاعاتی را چنین تعریف نموده است:

نام رسمي براي بخش داده‌پردازي يك شركت با علامت اختصاري IS و نام‌هاي ديگر آن:

Data Processing, Information Services, Information Technology, Information Processing, Management Information Systems, Management Information Services,

می‌باشد و عبارت است از مجموعه‌ای به هم پیوسته و ساختارمند از سخت‌افزارها، نرم‌افزارها، خط‌مشی‌ها، رویه‌ها و افراد که کار ذخیره، پردازش و دسترسی به اطلاعات را قادر می‌سازند. (AS 4390 Part 1 Clause)

سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوري اطلاعات

واقعيت اين است که سیستم‌ های اطلاعاتی سال‌ها پيش از اختراع واژه فناوري اطلاعات در سازمان‌ها حضور داشتند و حتي امروز نيز حضور دارند. در حالي كه فناوري اطلاعات به طور خاص به فناوري مانند سخت‌افزارها، نرم‌افزارها و شبکه‌هاي مخابراتي اشاره دارد، که هم مي‌تواند قابل لمس (مانند سرور، کامپيوتر شخصي، رهياب، و کابل‌هاي شبکه) و هم غيرقابل لمس (مانند انواع نرم‌افزارها) باشد. فناوري اطلاعات اخذ، پردازش، ذخيره، تحويل و به اشتراک‌گذاري اطلاعات و ديگر محتواهاي ديجيتالي را امکان‌پذير ساخته و تسهيل مي‌کند. در اتحاديه اروپا از واژه فناوري اطلاعات و ارتباطات^[1] به جاي فناوري اطلاعات براي تشخيص و تمايز آن از تلقي سنتي از فناوري اطلاعات و مخابرات استفاده مي‌شود.

برنامه‌هاي کاربردي^[2] که از اين پس به اختصار آنرا «کاربردها» مي‌ناميم نيز واژه‌ي ديگريست که از آن بسيار استفاده خواهد شد. در اصل کاربرد اشاره به استفاده از فناوري اطلاعات در فرآيندها و فعاليت‌هاي کسب‌وکار دارد. برنامه‌هاي کاربردي مطابق نمودار 2-4 به دو دسته تقسيم مي‌شوند.

 زیر کارکردهای سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان

همانطور که پیشتر اشاره شد برای اجرای استراتژیک فناوری اطلاعات نیاز است تا زیر سیستم‌ها یا زیر کارکردهای فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی در هر سازمان را شناسایی کنیم، در خصوص تعریف و تدوین زیر سیستم‌ها اتفاق نظر وجود ندارد. اما این نخستین گام برای اجرای استراتژیک فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی می باشد.

بدیهی است که در اجرای استراتژیک نخستین گام شناسایی این زیر سیستم‌ها در هر سازمان می‌باشد زیرا هر سازمان بنا به ساختار سازمان و صنعتی که در آن مشغول به فعالیت می‌باشد و انتظاراتی که کسب‌وکار از کارکرد فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی دارد، زیرسیستم‌ها یا زیرکارکردهای متفاوتی در فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی قابل شناسایی خواهد بود. اگر چه می‌توان زیر سیستم‌هایی را به طور عمومی شناسایی کرد که در اکثر سازمان‌ها قابل مشاهده هستند.

در یک نگاه کلی می‌توان ادعا کرد که تمامی فعالیت‌های فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی به نوعی ارائه خدمات گوناگونی به سازمان است. این فعالیت‌ها گستره پهناوری از برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری بر فناوری اطلاعات تا ساخت برنامه‌های کاربردی و نصب و نگهداری سرورها، نرم‌افزارها و شبکه و همچنین پشتیبانی از کاربران نهایی و ارائه خدمات فناوری اطلاعات را در برمی‌گیرد.

وارد و پپارد (2002:355) مجموعه‌ی فعالیت‌ها را در قالب چهار دسته کلی طبقه‌بندی نموده‌اند: استراتژی و برنامه‌ریزی، توسعه سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی، خدمات فنی و خدمات فناوری و نگهداری؛ مثال‌هایی از هر یک از فعالیت‌ها در جدول 7-1 نشان داده شده است.

 مثال‌هایی از فعالیت‌های سیستم‌ های اطلاعاتی

وارد و پپارد (2002)

چارچوب‌های دیگری نیز مانند آی.تی.آی.ال^[1]، کوبیت^[2] و همچنین موسسه گارتنر^[3] دسته‌بندی‌های متفاوتی از زیرکارکردهای سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات ارائه نموده‌اند. در یک جمع‌بندی کلی می‌توان دست کم چهار زیر کارکرد اصلی را برای سیستم‌ های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات شناسایی نمود که کم و بیش در بسیاری از سازمان‌ها قابل مشاهده بوده و همچنین در مراجع نامبرده شده نیز به آنها اشاره شده است. این چهار زیر کارکرد عبارت‌اند از:

1. تامین کاربردها^[4] یا سیستم‌های اطلاعاتی
2. مدیریت سبد کاربردها
3. مدیریت خدمات فناوری اطلاعات
4. مدیریت زیرساخت و فناوری

زیر کارکرد تامین کاربردها و سیستم‌ های اطلاعاتی در واقع نام جدیدی برای توسعه کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی می‌باشد، زیرا امروزه خرید و یا تامین کاربردها و سیستم‌های اطلاعاتی از بیرون سازمان بیشتر از ساخت و توسعه آنها در داخل سازمان رایج شده است.

مدیریت سبد کاربردها اشاره به برنامه‌ریزی و مدیریت کاربردها و سیستم‌ های اطلاعاتی مورد نیاز کسب‌وکار دارد.

زیر کارکرد ارائه خدمات فناوری اطلاعات، ناشی از شکل‌گیری چارچوب‌های جدیدی در زمینه فناوری اطلاعات به نام مدیریت خدمات فناوری اطلاعات^[5] می‌باشد که در سال‌های اخیر توجه زیادی بدان شده است. این زیر کارکرد اشاره به برنامه‌ریزی، ارائه و پشتیبانی از خدمات مرتبط با فناوری اطلاعات و سیستم‌ های اطلاعاتی در سازمان و برای پیشبرد اهداف و فرآیندهای سازمان دارد.

زیر کارکرد مدیریت زیر ساخت‌ها و فناوری‌ها، بر برنامه‌ریزی، کنترل به‌روزآوری و به طور کلی مدیریت زیرساخت‌ها و فناوری‌های لازم برای راه‌اندازی کاربردها و سیستم‌ های اطلاعاتی تاکید دارد.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید.

نمونه ای از فارسی

• اعرابی، سید محمد، 1385، جزوه الگوی هماهنگی استراتژی‌ها
• اعرابی، سید محمد، 1385، دستنامه برنامه‌ریزی استراتژیک، 1385؛ دفتر پژوهش‌های فرهنگی
• اعرابی، سید محمد، 1387، مبحث هماهنگی در مدیریت
• ايماني جاجرمي، حسين، 1379.” آشنايي با روش دلفاي و كاربرد آن در تصميم‌گيري،  نشریه مدیریت شهری، سال اول، شماره اول، ص 39-35.
• حافظ نیا، محمد رضا. 1377. مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
• خاکی، غلامرضا. 1381. راهنمای تدوین طرح و نقد تحقیق. تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
• خاكي، غلامرضا. 1378. روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، تهران: مرکز تحقیقات علمی کشور با همکاری کانون فرهنگی انتشاراتی درایت.
• خلیلی شورینی، سیاوش. 1375. روشهای تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارت یادواره کتاب.
• دلاور، علی. 1378. مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.
• زرگر، محمود. 1382. اصول و مفاهیم فن آوری اطلاعات. تهران: انتشارات بهینه.
• …
• …