گمرک و گمرک الکترونیک

گمرک الکترونیک

بخش اول: گمرك

2-1-1 مقدمه. 2

2-1-2 تعریف گمرک…

2-1-3 آرم گمرک جمهوری اسلامی ایران.

2-1-4 بیانیه چشم‌انداز سازمان جهانی گمرک…

2-1-5 بیانیه مأموریت سازمان جهانی گمرک…

2-1-6 پیشینه گمرک در ایران.

2-1-7 ساختار تشکیلاتی گمرک…

2-1-8  نقش و جایگاه گمرک…

2-1-9 وظایف گمرک ایران.

2-1-10 گمرک و ارتباطات منطقه‌ای و جهانی..

2-1-10-1  آشنایی با سازمان جهانی گمرک

2-1-10-2 استانداردهای بین‌المللی گمرکی..

2-1-10-3 مزایای اجرای استانداردهای بین‌المللی گمرکی:

2-1-10-4 کنوانسیون‌های بین‌المللی در زمینه گمرک…

2-1-11 مشکلات و محدودیت‌های گمرکات سنتی در فرآیند صادرات کالا و خدمات…

2-1-12 عملکرد آماری..

بخش دوم: گمرک الکترونیک

2-2-1 مقدمه. 30

2-2-2 تجارت الکترونیکی..

2-2-2-1 مرکز تسهیل تجارت و تجارت الکترونیک سازمان ملل متحد:

2-2-3 مدل‌های انتقال داده‌ها در گمرک الکترونیکی..

2-2-4 آشنایی با فرآیند گمرک الکترونیکی در کشورهای فیلیپین، چین، مالزی و سنگاپور.

2-2-4-1 گمرک الکترونیکی در کشور فیلیپین..

2-2-4-2  گمرک الکترونیکی در کشور چین..

2-2-4-3  گمرک الکترونیکی در کشور مالزی..

2-2-4-4  گمرک الکترونیکی در کشور سنگاپور.

2-2-5  جایگاه گمرک الکترونیکی در تسهیل تجاری..

2-2-5-1 ارکان اصلی تسهیل تجاری..

2-2-5-2 موارد قانون امور گمرکی مرتبط با تسهیل تجاری..

2-2-6 تعریف آسیکودا

2-2-6-1ویژگی‌های آسیکودا

2-2-6-2  ساختار و مکانیزم اجرای گمرک الکترونیک….

2-2-6-3  آسیکودا در ایران.

2-2-7  مزایای گمرک الکترونیک

2-2-7-1 مزایای گمرک الکترونیکی برای دولت، گمرک و مناطق تجاری آزاد.

2-2-7-2  مزایای گمرک الکترونیکی برای شرکت‌های صادراتی..

2-2-7-3 مزایای گمرک الکترونیکی در زنجیره تأمین..

2-2-7-4 منافع گمرک الکترونیکی برای بازرگانان:

2-2-7-5 منافع گمرک الکترونیکی برای ادارات:

2-2-8 چالش‌های اجرای گمرک الکترونیک در ایران.

2-2-8-1  فقدان زیرساخت‌های فنی..

2-2-8-2 عدم یکپارچگی سیستم‌ها

2-2-8-3  فقدان زیرساخت‌های مالی..

2-2-8-4  فقدان زیرساخت‌های قانونی..

2-2-8-5 فقدان زیرساخت‌های منابع انسانی..

2-2-9 راهکارهای غلبه بر چالش‌ها

2-2-10 برنامه تحقق گمرک الکترونیکی..

2-2-11 پروژه‌های اصلاح نظام گمرکی در راستای طرح تحول اقتصادی دولت…

2-2-12 گمرک بندرانزلی و خدمات آن.

منابع گمرک الکترونیک

تعریف گمرک

واژه گمرک که معادل آن در زبان انگلیسی “کاستمز”[1] و در زبان فرانسه “دوآن”[2] می‌باشد و  بنابر قول مشهور محققان و مورخان، مشتق از کلمه لاتین “کومرسیو”[3]  به معنی تجارت و مبادله کالا بوده که خود این کلمه مشتق از ریشه یونانی “کومرکس”[4] به معنی حقوق متعلق به کالا و مال التجاره می‌باشد (مهدوی،1343،ص41). بعدها کوموکس در زبان ترکی (در عهد حکومت عثمانی) با لفظ “کومروک” استعمال شده و در عهد نادرشاه افشار در معاهدات این پادشاه با سلطان محمودخان اول پادشاه عثمانی وارد زبان فارسی و با تلفظ “گمرک” رایج شده است (بنایی،1374،ص14).

شورای همکاری گمرکی[5]، گمرک را چنین تعریف نموده است.

«گمرک سازمانی است دولتی که مسئول اجرای قانون گمرک و وصول حقوق و عوارض ورودی و صدوری[6] و همچنین واردات، ترانزیت و صادرات کالا می‌باشد.»

این اصطلاح به هر یک از قسمت‌های سازمان گمرک و یا ادارات اصلی یا تابعة آن نیز اطلاق می‌شود مثلاً در مورد مأمورین گمرک، حقوق و عوارض ورودی و صدوری و کنترل واردات یا صادرات یا هر امر دیگری که در حدود عملیات گمرکی باشد نیز به کار می‌رود مثل: مأمور گمرک، حقوق گمرکی، اداره گمرک و اظهارنامه‌ی گمرکی.‌ با توجه به تعاریف به عمل آمده می‌توان گفت گمرک سازمانی است مالی و اقتصادی که از دیر زمان در کشورها وجود داشته و در هر زمان بنا به مقتضیات زمان و خواست حکومت‌های شکل و سازمانی خاص به خود گرفته است تا به صورت فعلی درآمده است.‌ گمرک به طور قانونی فقط نقش تطبیق واردات و صادرات را با مقررات وضع شده برای واردات کالا و صادرات دارد. بنابراین در ورود یا صدور کالا فقط نقش گمرک آن است که:‌

• الزامات قانونی در ورود و صدور کالا توسط وارد کنندگان یا صادر کنندگان رعایت شود.‌
• محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های وضع شده مراعات شود.‌
• معافیت‌ها و تخفیف‌های توصیه شده به موجب قانون در صورت تطبیق مشخصات کالا، به وارد یا صادرکننده داده شود.‌
• حقوق و عوارضی که وضع شده است را بطور صحیح وصول نماید.‌

مدل‌های انتقال داده‌ها در گمرک الکترونیکی

جهت انتقال اطلاعات در زنجیره‌ها روش‌های مختلفی موجود می‌باشد که روش سنتی یا سیستم کاغذی اولین روش می‌باشد که امروزه بنا به دلایلی مانند تاخیرات در زمان ارسال، اشتباهات فردی و هزینه‌های زیاد این روش دیگر نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای زنجیره باشد و لذا چاره ای برای مدیران زنجیره نیست که به فناوری اطلاعات روی آورند تا بتوانند پاسخگوی مشتریان زنجیره و سهامداران و ذینفعان آن باشند. در ادامه انواع مدل‌هایی که برای انتقال اطلاعات موجود می‌باشند ارائه می‌شود.

مدل‌هایی که می‌توان با استفاده از آن‌ها امر به اشتراک گذاری اطلاعات را در هر زنجیره انجام داد سه نوع هستند که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌شود:

مدل ساده انتقال اطلاعات: این مدل در شکل (2- 1) آورده شده است. در این نوع انتقال داده‌ها، هر نهاد فقط اطلاعات را به بالاتر ارجاع می‌دهد و بالادستی پایگاه داده ای دارد که تصمیمات لازم را اتخاذ می‌نماید. سیستم EDI-Based از این مدل استفاده می‌کند:…

جایگاه گمرک الکترونیکی در تسهیل تجاری

تسهیل تجاری از موضوعات نسبتاً جدید است که در کنفرانس سنگاپور در سال 1996 به برنامه کاری سازمان جهانی تجارت اضافه شده است. هرچند به علت وسعت دامنه مقررات و رویه‌های تجاری در کشورهای مختلف و دیدگاه‌های متفاوت در کشورهای در حال توسعه و پیشرفته در ارتباط با موضوعاتی که باید در تعریف واژه تسهیل تجاری گنجانده شود، ارائه تعریف دقیق و جامع از تسهیل تجاری امکان پذیر نیست، اما به طور کلی با توجه به متن بیانیه سازمان تجارت جهانی تسهیل تجاری شامل مواردی چون ساده سازی، هماهنگ سازی، اتوماسیون رویه‌های کاری و انجام تسهیل در تمام تدابیر تنظیماتی و مقرراتی است که بر جریان صادرات و واردات و همچنین ترانزیت کالا تأثیر گذارند. تسهیل تجاری را می‌توان عقلانی و منطقی کردن رویه‌ها و الزامات اسنادی برای تجارت بین‌المللی دانست و درنهایت هماهنگ سازی استانداردها و انطباق با نرم‌های بین‌المللی که منافع بسیاری را برای افراد ذینفع به دنبال خواهد داشت (فرود،1392، ص8).

افزایش قدرت رقابت در عرصه تجاری مستلزم برنامه ریزی دقیق و مستمر به منظور ایجاد تسهیل در تجارت است. در این میان برنامه‌های نظیر بازنگری قوانین تجاری، ایجاد مشوق‌های صادراتی، ساده سازی فرآیندهای تجاری، کاهش بوروکراسی اداری، تکمیل فرآیندهای تجاری و الحاق به پیمآن ها و کنوانسیون‌های منطقه‌ای وبین‌المللی حائز اهمیت‌اند.

درکنار این ابزارها، بهره گیری از تکنولوژی‌های به روز دنیا برای تبادل اسناد به صورت الکترونیکی و حذف کاغذبازی‌های تجاری نقش مهمی در تسهیل تجاری ایفا می‌کند. کاربردهای تجارت و کسب وکار الکترونیکی در عرصه تجاری به بروز تحولی عظیم در راستای ایجاد تجارت بدون کاغذ و در قالب سیستم‌هایی چون پنجره واحد الکترونیکی، سامانه جامع بندری و گمرک الکترونیکی منجر شده است.

براساس تعریف سازمان سی فاکت[1]، پنجره واحد سیستمی است که برای بخش‌های دخیل در تجارت و حمل و نقل، امکان قراردادن اطلاعات ومستندات استاندارد شده را از طریق یک نقطه ورودی واحد برای انجام  تمام نیازهای متداول مربوط به جابه‌جایی، واردات وصادرات وبه طورکلی انجام کامل تراکنش‌های تجاری فراهم می‌کند.

سیستم پنجره واحد تجاری در حقیقت تمامی مراحل دخیل در زنجیره تأمین تجاری را تحت پوشش قرارمی‌دهد، با این حال با توجه به نقش مهم گمرکات هر کشور در تکمیل فرآیندهای تجاری وانجام حجم عظیمی از مبادلات تجاری درگمرکات، حرکت به سمت ایجاد پنجره واحد در بسیاری از کشورها با ایجاد گمرک الکترونیکی آغاز می‌شود و در ادامه کار اجرای پنجره واحد تجاری مدنظر قرار می‌گیرد.

گمرک الکترونیکی یکی از ارکان اصلی سیستم پنجره واحد تجاری است که در صورت راه‌اندازی صحیح و اصولی، تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر تسهیل تجاری خواهد داشت. گمرک الکترونیکی در حقیقت از طریق کوتاه‌تر کردن مدت زمان لازم برای صادرات و واردات و کم کردن تعداد اسناد و هزینه‌های صادرات و واردات، سبب بهبود وضعیت تسهیل تجاری خواهد شد. این رابطه در (شکل 2-10) نشان داده شده است.

اجرای گمرک الکترونیکی سبب کاهش زمان فرایند اظهار و ترخیص کالاها، ایجاد شفافیت در امور گمرکی و کاهش بروز اشتباهات نیروی انسانی از طریق ایجاد اتوماسیون وارائه آمار و اطلاعات دقیق گمرکی می‌شود. براین اساس، بسیاری ازکشورهای طی سالیان اخیر بهبود قابل توجهی در زمان لازم برای پردازش اسناد وفرآیند های گمرکی خود داشته‌اند.

برای مثال کشورهای آسیای جنوبی شرقی زمان لازم برای کامل کردن رویه‌های صادراتی خود را تا 19 درصد، کشورهای آسیای جنوبی تا 20 درصد و کشورهای آسیای مرکزی به طور میانگین تا 9 درصد در فاصله سال‌های 2006 تا 2009 کاهش داده‌اند. حذف موانع وسایر اقدامات مخرب رسمی که در فرایند اظهار وترخیص کالاهای وارداتی وجود دارد، بهبود همکاری وتعامل بین سازمان‌های مرتبط ودخیل درخصوص اسناد قانونی مورد نیاز، انتشار و توزیع جامع و به موقع قوانین و مقررات گمرکی، کاهش و ساده‌سازی اسناد مورد نیاز برای صادرات و واردات ازجمله موضوعات مورد توجه در حوزه تسهیل تجاری است.

اهمیت گمرک الکترونیک در تسهیل تجاری تا حدی است که درچارچوب‌های ارائه شده درباره تسهیل تجاری، برای گمرک و فعالیت‌های آن جایگاه ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. یکی از معتبرترین این چارچوب‌ها، چارچوب پیشنهادی کمیسیون اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه با عنوان چارچوب تسهیل تجاری اسکاپ می‌باشد. در چارچوب مذکور تعدادی از مراحل پیشنهادی برای تسهیل تجاری به صورت خاص به گمرک و فعالیت‌های آن اختصاص یافته و در این خصوص پیشنهادهایی نیز ارائه شده است که از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:…..

ساختار و مکانیزم اجرای گمرک الکترونیک

در جهان امروز جابه جایی نیروی کار به راحتی عملی نیست، ترکیب تولید کالاها در سراسر دنیا پراکنده است و تنوع نیازها با توجه به الگوی مصرف تغییر یافته است؛ به همین علت پوشش نیازهای هر جامعه ای در گرو مدیریت کارآمد تجاری و توجه به روش‌های مدرن متکی بر شبکه‌های الکترونیکی و ماهواره ای انتقال اطلاعات است.

بررسی‌های کارشناسی حاکی از این است که حدود ۲۰ تا ۵۰ درصد هزینه‌های تجارت مربوط به هزینه‌های تبادل اسناد کاغذی بین شرکای تجاری و بوروکراسی‌ها در سیستم‌های سنتی و دستی است. با توجه به این مطلب می‌توان دریافت که ایجاد گمرک الکترونیک چگونه قادر است بسیاری از هزینه‌ها را کاهش داده و تجارت خارجی را در دستیابی به بازارهای جهانی و رقابت با سایر کشورها یاری نماید. در گمرک الکترونیک نحوه عمل به شرح زیر است:

• الف. اظهار کالا بدون مراجعه حضوری متقاضی انجام می‌شود.
• ب. محاسبات قبل از ورود کالا انجام می‌شود.
• ج. ارتباط گمرکات با یکدیگر موجب تسریع در تبادل اطلاعات می‌گردد.
• د. تبادل اسناد الکترونیک موجب افزایش کارایی گمرکات و کاهش زمان عملیات ترخیص می‌گردد.
• ز. ارائه خدمات به صورت بیست و چهار ساعته و در تمام ایام هفته صورت می‌گیرد.
• ن.  کنترل ورودی – خروجی را بسیار دقیق تر اعمال می‌کند و در نتیجه قاچاق کالا را کاهش می‌دهد.
• و. اطلاعات را به صورت شفاف در اختیار عموم مردم قرار می‌دهد.
• ی. مشتری مداری که یکی از اصول پذیرفته شده در همه اقتصادها است را ارتقا می‌بخشد.

اصولاً در بحث‌های مرتبط با گمرک الکترونیک ، اجزا و ساختارهای بسیار زیادی دخیل‌اند که موجب پیچیده شدن و تعامل این اجزا با یکدیگر شده و در بسیاری از موارد کل سیستم تجاری کشور را درگیر می‌کند. بنابراین در طراحی سیستم الکترونیکی بایستی به طور همزمان این اجزا را دیده و آن‌ها را در ساختار مناسب جای داد.

به طور مثال در هر کشور اگر ابتدا به بحث روابط تجاری بپردازیم نهادهای مختلفی وجود دارند که در شکل گیری این روابط مؤثر هستند و لذا سیستم اتوماسیون باید تعامل‌ها و ارتباطات متقابل و هم پوشانی‌های این اجزا را به درستی طراحی و شکل دهی نماید. بدیهی است که هر یک از این اجزا به نوبه خود و در درون به شکل پویایی دارای روابط خاص خود هستند. به طور کلی می‌توان سیستم تجاری کشور را در رابطه با ارتباطات کلان آن به صورت زیر ترسیم کرد.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید.

نمونه ای از منابع

1. علی پور شیر سوار،حمید رضا؛ کشوری،مارال؛ بی غم آزاد،معصومه؛ ضرورت تدوین استراتژی اصولی صادرات راه سنگلاخ بازارهای صادراتی، نشریه توسعه مدیریت،: تیرماه 1390، شماره 87، از 31 تا 27
2. غلامی علی، بررسی و تحلیل آثار فناوری اطلاعات بر بازرگانی خارجی جمهوری اسلامی ایران، فرهنگ ویژه اقتصاد، تابستان 87، شماره 66، ص 188-145
3. فتحیان، محمد، مهدوی نور، حاتم،کتاب مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، 1389
4. فرود، سلماز، نشریه تخصصی امور گمرکی، چشم‌انداز تسهیل تجاری در قانون امور گمرکی، سال پانزدهم 1392، شماره664
5. قورچیان، نادرقلی؛ کرباسیان، مسعود؛ بررسی نظام مدیریت سازمان گمرک‌های جهان در قرن بیست و یکم به منظور ارائه مدل مناسب در کشور، پژوهشنامه اقتصادی، تابستان 1386، دوره 7، شماره 25، ص 47-73
6. کرمی، میترا؛ جایگاه گمرک الکترونیکی در تسهیل تجاری، نشریه مجلس و راهبرد، تابستان 1390، شماره 66، صص 62 تا 31
7. کلانتری، خلیل، مدلسازی معادلات ساختاری در تحقیققات اجتماعی-اقتصادی، فرهنگ صبا، سال1388
8. گمرک جمهوری اسلامی ایران، پیمان کیوتو فصل هفتم کاربرد فناوری اطلاعات، سال 1378، صص48-2
9. مجله گمرک ایران، مبادلات الکترونیکی اطلاعات در تجارات و آسیکودا، شماره 23، ص 8 تا ص21
10. مقدسی، علیرضا؛ سازملن و وضایف گمرک جمهوری اسلامی ایران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، ص11
11. نجفی، سید ابوطالب، ضرورت به کارگیری فناوری اطلاعات در گمرکف ویژه نامه همایش بین‌المللی گمرک و فناوری اطلاعات، 20 تیرماه 1383، ص2
12. …
13. …