واحد همسایگی – ادبیات و مبانی نظری

واحد همسایگی

واحد همسایگی

3-1- مروری بر سوابق

3-2- واژه شناسی همسایه

3-3- درك از اجتماع همسايگي

3-4- نگرش به محله

3-5- مفهوم واحد همسایگی 

3-6- ایده واحد همسایگی (شکل گیری در غرب):

3-6-1- واحد همسایگی ( مجموعه مسکونی خود اتکا)

3-7- شش شاخصه مشترک واحد همسایگی

3-7-1- حمل و نقل، خارج از بافت مسکونی

3-7-2- حریم اجتماعی و خصوصی

3-7-3- جمعیت بهینه در واحد همسایگی

3-7-4-مراکز فرهنگی و آموزشی در واحد همسایگی

3-7-5- حدود فیزیکی واحد همسایگی

3-7-6- خدمات شهری

3-8-کاربری های عمده مهم در طرح کلارنس پری (واحد همسایگی)

3-8-1-دبستان

3-8-2-پارکها

3-8-3-مغازه های محلی

3-8-4- کاربری مسکونی

3-8-5- خیابان ها و معابر عمومی

3-9-(رادبرن ؛ نمونه ای اجرا شده)

3-10- توسعه الگوي واحد همسـايگى در نظام شهرسازي غرب

3-11- بررســى نقش و جايگاه واحد همســايگى در شهرسازي معاصر غرب

3-11-1- مكانى جهت سكونت و ارائه خدمات و نيازهاى اوليه ساكنين

3-11-2- ارتقاءدهنده تعاملات اجتماعى وايجادكننده حس جامعه محلى

3-11-3- زمينه ساز مديريت شهرى و مشاركت اجتماعى

3-11-4- ايجاد كننده هويت و معنى

3-11-5- امكانى براى پايدار نمودن توسعه شهرى

3-12- واحد همسايگي پايدار

3-12-1- خودكفايي

3-12-2- كاهش سفرهاي شهري

3-12-3- جامعه پذيري و مفهوم اجتماع

3-12-4- مفهوم مكان و هويت

3-12-5- مشارك

3-13- محله (در ایران)

3-14- جايگاه محلات در ساختار كالبدى-فضايى و اجتماعى شهرهاى تاريخى ايران

3-14-1- اصول به كار رفته در ساختار كالبدى- فضايى محلات

3-14-1-1- پيوند ميان مركز شهر و مراكز محلات

3-14-1-2- مرکزیت

3-14-1-3- پيوند ميان شبكه راههاي منطقه اي با شبكه گذرهاي اصلي محلات

3-14-1-4-  قلمرو محله اى

3-14-1-5-  سلسله مراتب

3-14-1-6- انعطاف پذيرى

3-14-2- اصول به كار رفته در ساختار اجتماعى محلات

3-14-2-1- اتحاد و همبستگى اجتماعى

3-14-2-2- انعطاف پذيرى جمعيتى

3-14-2-3- مديريت محله اي

3-15- تحولات محله هاي شهري پس از انقلاب اسلامي ( 1357 ) تاكنون

3-16- شهرنشيني شتابان، مدرنيسم و آثار آن بر تغييرات ساختاري و عملكردي محله هاي شهري

3-17- مقايسه محله در شهرنشينى ايران و واحد همسايگى درشهرسازى معاصر غرب

منابع

« در عین حال که خانه، همسایگی و شهر، افراد را برای تعاملات اجتماعی دور

هم جمع می کند، فرهنگ ها ایجاد می شوند و جوامع شکل می گیرند، مردم

به واسطه ی فضاهای جداگانه و اختصاصی برای فعالیت های مختلف جدا

می شوند،   این همان پارادوکس طراحی معماری است.»

(ویلیلم میچل،2003)

مقدمه

با رشد روزافزون شهرنشینی و تشکیل کلان شهرها، جامعه شهری بیش از هر زمانی با مسئله اضمحلال محله  یا همسایگی مواجه گردیده است. رشد شتابان شهر همراه با غلبه فضاهای مجازی و توسعه روابط الکترونیک در شهرهای مدرن، علاوه بر ا ینکه گرمی روابط ا جتماعی را  در شهرها کاهش و زمینه بیگانگی جمعی را فراهم آورده، اهمیت اجتماعی مکان و هویت های محلی از جمله همسایگی را تضعیف نموده است ( ممتاز، 1381).

با ضعیف شدن پیوندهای سنتی اجتماع محلی، ارتباطات خویشاوندی باورهای دینی مشترک و ارزش های اخلاقی نیز جای خود را به گمنامی، فردگرایی و رقابت داده و سبک های جدید از زندگی در شهر به وجود آورده است. از این رو یکی از موضوعات مهم در مطالعات جامعه شناختی شهر در دوره اخیر، موضوع همسایگی و مفهوم اجتماع از دست رفته است (Talen, 1999).

یکی از نظریات و راهکارهای پشنهادی معماران و طراحان شهری برای تجدید شبکه های اجتماعی (همسایگی)، تئوری« واحد همسایگی » بود که توسط «کلارنس پری » مطرح شد.

به همین جهت این فصل در ابتدا به موضوع همسایگی و مظالعاتی که در رابطه با تاثیر همسایگی بر اجتماعات شهری و واحد های همسایگی انجام شده است، اشاره می کند. در ادامه به  تعریف از واحد همسایگی، اصول ومعیارها شکل گیری واحدهای همسایگی و تاثیر گزاری آن در نظام شهر سازی غرب می پردازد.

از آنجایی که در سال های اخیر  ساختار محله در ایران تغییر کرده است یکی از راهکارهای پیشنهادی در نظام شهر سازی ایران، واحد همسایگی غرب است. به علت شباهت های اصول  محله در ایران  با واحد همسایگی می توان  با اقتباس و نه تقلید صرف از الگوی غربی به راه حل مناسب برای نظام شهر سازی کنونی ایران دست یافت. از این رو یکی دیگر از مباحثی که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است مفهوم محله، اصول و معیارهای محله در ایران، تغییر ساختار محله بعد از انقلاب اسلامی، مقایسه محله در ایران با واحد همسایگی غرب می باشد.

مفهوم واحد همسایگی

«واحد همسایگی به منزله خانه های مسکونی با محیط پیرامونی آن است که در کنار هم یک کل بهم پیوسته را تشکیل می دهند و دارای یک هویت جمعی و محله ای است. این هویت جمعی در واحد همسایگی باعث ایجاد رشد و پویایی جمعی، افزایش ارتباطات اجتماعی و احساس همبستگی اجتماعی می شود(صمدی، 1373).

واحد های همسایگی مکان هایی هستند که مردم در آنها زندگی می کنند به عبارت دیگر واحد های همسایگی بر یک احساس تعلق به مکان شخصی که خاطرات و زندگی های مردم در آن ثبت شده است دلالت دارند. واحد همسایگی یک حوزه یا ناحیه محلی گرد برخی مکان ها و قسمتی قابل تشخیص از یک ناحیه شهری، ناحیه ای متشکل از کاربرد های متنوع و مختلط که در درون ساختار یک شهر تلفیق و یکپارچه گشته ،تعریف شده است. ناحیه ای شهری با دارا بودن گستره ای متنوع از انواع ساختمان، معابر و فضای باز عمومی که تنوع فعالیت انسانی را ارائه می دهند (پاکزاد، 1369).

 ایده واحد همسایگی (شکل گیری در غرب):

در دوران پس از انقلاب صنعتی و انباشته شدن شهرها از جمعیتِ شاغل در بخش صنعتی و توسعه ماشینیزم، دیدگاه های متفاوتی در رابطه با توسعه شهرها و ویژگی های درونی آنها مطرح شد. نظریه ها و جنبش های اصلاح طلبانه ای برای اصلاح ساختار فضایی شهرها شکل گرفتندکه خواستار حذف معضلات شهرها و برگردان آرامش گذشته به آنها بودند. یکی از این نظریات تئوری« واحد همسایگی » بود که توسط «کلارنس پری » مطرح شد (عینی فر، 1386).

واحد همسایگی ( مجموعه مسکونی خود اتکا)

«واحد های مسکونی» لوکوربوزیه (1953، 1960) و «واحد همسایگی» یا محله پیشنهادی کلارنس پری (1927) دو راه حل عام طراحی محله در نیمه اول قرن بیستم اند. واحد های مسکونی مارسی جمع بندی دیدگاه های لوکوربوزیه برای ساخت مسکن انبوه است . مجموعه ای خوداتکا شامل 330 واحد مسکونی در ساختمانی هفده طبقه که در محیط سبز وسیعی ساخته شده است. امکانات خرید در یکی از طبقات میانی مجموعه ومهد کودک و مابقی امکانات عمومی روی بام ساختمان طراحی شده است. این مدل عام را طراح که به منزله اجتماعی کامل و مجموعه ای خود اتکا پیشنهاد کرده است. چنین اجتماعی، اگر چه توسط جامعه شناسان، اجتماعی با توانایی محدود نامیده می شود. می تواند تا حدودی احساس زندگی دراجتماعی محلی منسجم را به وجود آورد (عینی فر، 1386).

کلارنس پری الگوی در سطح «واحد همسایگی» را به منزله محیطی اجتماعی ـ کالبدی برای توسعه مناطق مسکونی شهری پیشنهاد کرد. پری چهار عنصر اصلی را برای چنین محیطی تعریف کرد که شامل یک مدرسه ابتدایی، پارک کوچک یا زمین بازی، فروشگاه های کوچک و ترکیبی از ساختمان ها ، خیابان ها و خدمات عمومی با دسترسی ایمن پیاده بود(perry, 1929). اندازه کنترل شده، حریم های روشن و تفکیک شده ، فضاهای باز، فضاهای اداری، خدمات تجاری در مقیاس محله ، و نظام شکل گیری خیابان های داخلی، شش ویژگی کالبدی پیوند دهنده چهار عنصر اصلی محله اند.از دههه 30 میلادی واحد همسایگی پری در برنامه ریزی محله های جدید مسکونی شهرهای دنیا به شکل گسترده ای استفاده شد (Porteeous, 1977).

پری تا حد زیادی تحت تأثیر منطقه بندی، نحوۀ واگذاری مسکن و دیگر جنبش های اصلاح طلبانه مطرح در آن زمان در ایالات متحده قرار داشت. طرح وی علائق روز افزون به مشارکتی کردن خدمات شهری را نشان میدهد. گزارش اصلی سال ۱۹۲۹ به صورت بخشی از طرح منطقه ای نیویورک نگاشته شد که رهنمودی برای توسعه حومه های شهری بود. این نظریه که در ۹۰ سال اخیر از پیشروترین نظریات شهرسازی بوده است و توانسته تا حد زیادی در مدیریت شهری، کاهش معضلات اجتماعی و ایجاد هویت در محلات موفق عمل کند. پری بر این باور بود که زندگی گروهی که در فطرت انسان ها نهفته است. برای او مطلوب بوده و پیش نیاز نظم و آموزش اجتماعی است. تا کنون پروژه های بسیاری نیز بر اساس نظریه واحد همسایگی در حومه های نیوجرسی، بوستون، نیویورک و فلوریدا ساخته شده است. .(Perry,1929)

از دیدگاه انجمن برنامه ریزی آمریکا «واحد همسایگی» یک موجودیت متنوع و پویای اجتماعی – اقتصادی با دارا بودن ویژگی های منحصر بفرد است،که توسط شهروندان واحد همسایگی و هم اجتماع محله ی تشخیص داده می شود . یک واحد همسایگی یک ناحیه شهری برنامه ریزی شده به همراه تلفیقی از فعالیت انسانی است که در حول یک مرکز تعریف شده سازماندهی شده است.  تمامی واحد همسایگی در کلان شهرها، شهرهای متوسط و حتی در شهرهای جدید در دنیا، با تمام اصلاحاتی که در طول زمان بر این نظریه صورت گرفته است و علی رغم اختلافاتی که در جزئیات با هم دارند، از شش شاخصه مشترک بهره می برند که بطور خلاصه به آن ها اشاره می شود(توماس،1388).

کاربری های عمده مهم در طرح کلارنس پری (واحد همسایگی)

همانگونه که گفته شد اساس طرح پری ساماندهی کالبدی منطقه در جهت نیل به توسعه اجتماعی و فرهنگی است و اساسی ترین مسئله اش ارتقاء و رشد روابط اجتماعی، ابتدا در سطح محله و در نهایت در سطح شهر بوده است. به همین دلیل است در طرح پری ضریب خاصی به امور فرهنگی و اجتماعی توسط طراح داده شده است تا زمینه این رشد فراهم گردد. در گام بعدی توجه پری معطوف به کاربری مسکونی بوده است تا بتواند حداکثر امنیت وآرامش را برای آنان فراهم سازد. کاربری تجاری هم دور از ذهن او قرار نگرفته و با توجه به نوع فعالیت های تجاری، مکان یابی این کاربری در واحد همسایگی توسط پری حائز اهمیت است(شیعه، 1378).

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های معماری کلیک کنید.

نمونه ای از منابع لاتین

• AMCORD, A National Resporce Document for Residential Development, Canberra,
• Commonwealth Department of Housing and Regional Development.
• Biddulph, Mike, (2007), “Introduction to Residential Layout” ,Amsterdam, Architectural Press.
• Chi ar a et al (1995), Ti me- saver St andar dsf or Resi denti al Buil di ng Types, Mc Gr aw Hill Pub, New Yor k.
• F,(1998), “The value of neighborhoods: a cultural approach to urban
• design”, unpublished thesis, university of Sheffield, England.
• Judd, Bruce, (1993), Desinged for Urben Living, Recent Medium Density Group Housing in Australia Canberra, RAIA.
• ‐ Lawrence, R.J., (1995) “Deciphering home: an integrative historical perspective”, In: Benjamin and Stea.
• Lang J . (1994), “Functionalism” in Carmona, M.and Tiesdell, S.(eds.) Urban design reader, rchitectural press, 2007.
• Leighton, Alexsander H. editor.(1957). Explorations in Social Psychiatry.[S.L.]: Tavistock Publications.
• Pfeifer, Günter & Brauneck, Per. (2008) “Courtyard Houses: A Housing Typology” ,Berlin, Springer.
• Perry, Clarence (1927), The Neighbourhood Unit Formula, Reprinted in William L. C. Wheaton et al., eds. (1966), Urban Housing, Free Press of Glencoe, New York.
• Porteous, J. Douglas (1977), Environment and Behaviour: Planning and Everyday Urban Life, Addison-Wesley, Mass.
• Rapoport, Amos, A. (1969), “House Form and Culture”, Englewood Cliffs, CA: Prentice Hall.
• …
• …