بازکاربست همساز در رشته معماری – ادبیات و مبانی نظری

بازکاربست همساز

2-4-1 بازکاربست همساز با رویکرد استفاده مجدد

2-4-2 بازکاربست همساز کارایی محور

2-4-3  بازکاربست همساز میراث مبنا

2-4-4 بازکاربست همساز فرهنگ مبنا(دارایی محور)

2-4-5 بازکاربست همساز سبز

2-4-6 بازکاربست همساز توسعه محور

2-5 مزایای بازکاربست همساز

2-5-1 مزایای زیست محیطی

2-5-2 مزایای اجتماعی

2-5-3 مزایای اقتصادی

2-5-4 ترویج نوآوری

2-6 موانع اجرایی بازکاربست همساز

2-7 محدودیتهای برنامه ریزی بازکاربست همساز   

2-8 محل تلاقی دیدگاه شهر خلاق و روش بازکاربست همساز

2-9 اصول و مبانی طراحی با رویکرد بازکاربست همساز

2-9-1 فرایند پیش از طراحی

2-9-1-1 کاهش شرایط ناسالم

2-9-1-2 بازپیرایی منابع

2-9-1-3 انتقال سرمایه و یا تخریب

2-9-1-4 سیاستهای باززنده سازی طولانی مدت

2-9-2 اصول طراحی عملکرد

2-9-2-1 تغییر عملکرد ساختمانهای صنعتی و کارخانه ها

2-9-2-2 تغییر عملکرد سایت های نظامی

2-9-3 طراحی کالبدی

2-9-3-1 الحاق

2-9-3-2 تغییر

منابع

بازکاربست همساز

“بازکاربست همساز” ^[1]تشکیل شده از دو واژه “بازکاربست” که در بر گیرنده ویژگی های توسعه و حفاظت توامان و همچنین پایداری و پاسداری از منابع تجدید ناپذیر برای نسل های بعد و “همساز” که در بر دارنده ویژگی های حفاظت از شاخصه ها و مفاهیم میراثی ـ فرهنگی زمینه می باشد. این واژه به راهکارهایی خلاق و مدرن به منظور خلق برنامه های جدید به ساختمانها و با هدف حفاظت از تاریخ و فرهنگ آن محیط اطلاق می گردد که به کمک گروههای ذی نفع و ذی نفوذ صورت می گیرد. و در نهایت سبب می گردد که بارزه های میراث فرهنگی پیدا و نا پیدا^[2] به نفع نسلهای بعد حفظ گردد. بازکاربست همساز روش خاصی از بازپیرایی است که چالش های زیادی را برای طراحان به همراه دارد.

ساخت و سازهای چندین و چند طبقه و بازسازی های پر هزینه ممکن است در مدت زمان کوتاهی سود زیادی را برای سازندگان به همراه داشته باشد اما در طولانی مدت منجر به رکود اقتصادی و صرف منابع زیادی از انرژی و تخریب محیط زیست را با خود به همراه دارد در صورتی که با گسترش فرهنگ در بافت تاریخی چیزی بسیار بیشتر از آن بازدهی کوتاه مدت اقتصادی نصیب سرمایه گذار و کشور می گردد. بازکاربست همساز را می توان از جنبه های بسیار گوناگون و متنوعی مورد نقد و تحلیل قرار داد.

مفهوم بازکاربست همساز

بازکاربست همساز فعالیت پیدا کردن یک کاربری جدید برای ساختمانها است که اغلب از آن به عنوان فرایندی نام می برند که ساختمانهای قدیمی اساسا برای کاربریهای سرزنده و جدید آماده و محیا می شوند. تعمیر و بازیافت ساختمانها سالهای سال یک وسیله مهم و موثر به منظور حفاظت تاریخی بوده است.

این روش در ابتدا به منظور حمایت از ساختمانهای تاریخی دارای شاخصه های بارز از تخریب بود. موسسه زمین شهری ، بازپیرایی را به عنوان جانشینی متفاوت از تعمیر برای ساختمانهای موجود معرفی می کندکه به آنها اجازه می دهد ویژگی ها و خصوصیات یک ساختمان را حفظ کرده در حالی که به شکلی امروزی مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین بازکاربست همساز یکی از انواع بازپیرایی است (Cantell, 2005)

ستایش جین جیکوبز در کتاب مرگ و زندگی‌ شهر‌های بزرگ آمریکایی‌ اینگونه آمده است:”شهر‌ها به ساختمان‌های قدیمی‌ احتیاج دارند، برای خیابان‌ها و محله های قدرتمند ما بسیار بد است که بدون ساختمان‌های قدیمی‌ به پیشرفت خود ادامه دهند.در مورد ساختمان‌های قدیمی‌ منظور من نه ساختمان یک موزه قدیمی‌ و نه یک ساختمان قدیمی‌ در یک محله عالی‌ و گران بازپیرایی شده بلکه منظور من ساختمان‌های معمولی‌،ساده وبا ارزش بسیار کم و قدیمی‌ می‌باشد که اغلب در مرکز شهر‌های تاریخی واقع شده است” (Cantell, 2005).

همانطور که از بررسی پژوهش های مختلف بر می آید. مسئله کاسته شدن از ارزش واحدهای تجاری و عدم استقبال مردم از آنها به قدری نگران کننده بود که روش بازکاربست همساز به عنوان یک ناجی و عملی مقدس و آیینی سعی در بازگرداندن روح زندگی به مراکز شهری داشت. در این دوره وجود ساختمانهای صنعتی متروکه که مساحت زیادی را به خود اختصاص داده بوده و دیواره ای بدون کاربری و متروکه در مرکز شهر ها پدید آورده بودند هم از نظر اقتصادی و هم امنیت و زیست محیطی  و میراثی مشکلات بسیاری را برای شهر به همراه می آورد از این نظر ملاحظات اقتصادی در اولویت های بعدی قرار می گرفت.

بازکاربست همساز را می توان از جنبه های بسیار گوناگون و متنوعی مورد نقد و تحلیل قرار داد. این واژه  به راهکارهایی خلاق و مدرن به منظور خلق برنامه های جدید برای ساختمانها و با هدف حفاظت از تاریخ و فرهنگ آن محیط اطلاق می گردد که به کمک گروههای ذی نفع و ذی نفوذ صورت می گیرد. و در نهایت سبب می گردد که بارزه های میراث فرهنگی پیدا و نا پیدا به نفع نسلهای بعد حفظ گردد.

این روش دارای ابعاد مختلفی است و در سرتاسر دنیا از جنبه های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. بازکاربست همساز راهکاری است که به کمک انگاره های مختلف در زمینه های معماری وشهرسازی آمده و در هر دوره ای نگره ای غالب مسیر این روش را تعیین کرده است به عنوان مثال در دوران مدرنیسم بازکاربستی تحسین برانگیز بود که بتواند بیشترین بازدهی داشته باشد و حداکثر استفاده را از آن ساختمان به عمل آورد.

بازکاربست همساز کارایی محور

پس جنگ جهانی دوم تمرکز بر روی نحوه طراحی، ساخته شدن و اجرای ساختمانها با این هدف که یکی‌ از ویژگی‌‌های ذاتی زندگی‌ در دوران نوگرایی بازیافت است ، منعطف شد. با هدف کاهش استفاده از منابع و استفاده مجدد و بازیافت مواد زائد انسان‌های ترقی گرا زندگی‌ جدید را در هر چیزی جستجو میکنند. از بطری و جعبه لباس‌ها گرفته تا وسایل نقلیه و این تفکر در مورد ساختمان‌ها و حتی مواد و مصالح باقی‌ مانده از تخریب آنها نیز وجود دارد.

باز کار بست همساز فرایندی است ک موارد ناکارآمد و نامناسب را به یک سری موارد جدید که بتواند برای اهداف مختلف به کار گرفته شود تبدیل می‌کند. اما گاهی اوقات هیچ موردی تغییر نکرده اما آن ساختمان میتواند مورد استفاده قرار گیرد و یا این که به همان صورت قبل خود به کار گرفته شود. این دیدگاهی است که ترقی گرایان به آن توجه ویژه ای داشتند که همان مفهوم راندمان و کارایی می باشد (Young, 2012, pp. 90-93).(Kerr, 2004, p. 1)

بالا بردن راندمان در استفاده از فضا و مواد و مصالح منجر به دیدگاه دو بعدی به فضا شد.این دیدگاه در نتیجه تحقیقاتی که در دهه 1960 انجام شد و با نگاه به مشکلاتی که در اثر رشد سریع جمعیت و تغییرات در طراحی ساختمانها و همچنین تغییرات در طراحی کاربری های مورد نیاز مانند بیمارستان و مدرسه به وجود آمد، ایجاد شد.در همین دوران بود که فردی به نام دیوید کوان نشان داد که وقتی همه نوع فضا به طور عموم برای هر جنس و نوع انسان مورد استفاده قرار می گیرد تکرار فضا برای رخدادهای مختلف امری حشو می باشد.

بنابراین بالاترین نقطه منحنی آماده کردن فضا تنها در 20 متر مربع باقی می ماند و این کاهش در اندازه فضاها تا بدانجا رسید که فضاهای تا 2.5 متر مربع برای حد زیادی از فعالیتها تولید شد. در این دوران ترقی گرایان شروع به مطالعه برای ابعاد بدن انسان کردند و سعی در تولید شابلنی به منظور استفاده کردن در طراحی و تولید فضاهایی برای تمامی فعالیتها و برای تمام انسانها نمودند. لوکوربوزیه از پیشگامان نظریه کارآمدی در تولید فضا بود.

موانع اجرایی بازکاربست همساز

اعمال کاربری های جدید در میان چهارچوب تاریخی فرآیندی پیچیده است.خلاصه ای از موانعی که موجب بروز پیچیدگی در طراحی می شود در جدول زیر آمده است.

ارتفاع کم سقفها در بسیاری از کارخانه ها و کارگاههایی که در اواخر قرن 19 ام ساخته شده اند، آنها را برای کاربری های صنعتی و چندین کاربری امروزی از نظر عملکرد مهجور می نماید. علاوه بر این مکان گزینی ستونها در هر 8 تا 10 فوت در بسیاری از ساختمانها می تواند منجر به چالشهایی در طراحی شود. تکه بتن همکف به سختی امکان دوباره شکل گرفتن دارد. سیم کشی ها و لوله کشی های قدیمی می بایست دوباره تعویض گردد. اجزای بیرونی و ظاهری مانند سقف و پنجره ها اغلب می بایست به جای اینکه جایگزین شوند تعمیر گردند.

پنجره های بسیاری از ساختمانهای صنعتی و کارخانه ها هرچند در دهه 1950 وقتی که با آجر پر شده و به جای آن تهویه مطلوب و مصنوعی نصب شد، تعویض گردیدند. اضافه کردن طبقات بیشتر در خارج اغلب می تواند مشکل ساز باشد وقتی مراحل اصلی طراحی در نظر باشد. راه حل آن این است که اضافه کردن طبقه به ساختمان از همکف قابل رویت نباشد که البته این موضوع به نوع سقف بستگی دارد و بعضی از مجموعه های بزرگ به دلیل وجود فضاهای عظیم و سازه های بسیار بزرگ و وسیع به سختی انطباق پیدا می کنند.

در بعضی از نمونه های نادر ، بازکاربست همساز یک  ساختمان صنعتی قدیمی تر به دلیل مسائل سازه ای در عمل و یا فاکتورهای دیگر امکان انطباق پذیری ندارد. علاوه بر آن همیشه این نگرانی در مورد تعیین سیرکولاسیون حرکتی و ایجاد دسترسی مناسب وجود دارد (Cantell, 2005).ساختمانهای صنعتی می توانند به عنوان منبعی از پژمردگی و زنگار باشند و بازکاربست آنها به عنوان یک نقطه مشخص موفقیت می تواند مورد استقبال عموم مردم قرار گیرد.

یک ناحیه باززنده سازی شده می تواند موجب جانشین سازی گردد و اینکه آیا هنرمندان یا صنایع کوچک از آن ساختمانهای صنعتی استفاده می کنند و یا اینکه ساکنین خانه های مسکونی هستند که در آن اطراف زندگی می کنند و این مسئله از نظر خیلی افراد جزء معایب یک منطقه محسوب می گردد.نگرانی های دیگری که عموم مردم درباره بازکاربست همساز دارند، مسئله تراکم و پارکینگ است که متعاقبا آلودگی زیست محیطی را نیز به همراه دارد.

اعلان عمومی در مورد یک پروژه در مرحله برنامه ریزی به منظور سرمایه گذاری عمومی و ارزیابی میزان همراهی واحدهای مسکونی بسیار مهم است.که این اعلان به کمک ملاقاتهای عمومی و همگانی قابل برگزاری می باشد. راه دیگری که منجر به آگاهی عموم و دخالت مردم در اینگونه پروژه ها می باشد دعوت کردن اعضای اصلی جامعه از انجمنهای همسایگی و سرمایه گذاران محلی و از همه مهمتر تسهیلات دولت و منابع مالی و مالیاتی به منظور قرارداد های مالی می باشد.

اصول و مبانی طراحی با رویکرد بازکاربست همساز

پس از شناخته شدن روش بازکاربست همساز به عنوان راهکاری مناسب در خدمت انگاره های مختلف و مشخص شدن اهمیت آن، پرسشی که به عنوان یک موضوع اصلی در ساختمانهایی که کاندیدایی برای این روش محسوب می شدند این بود که: چه ساختمانهایی برای استفاده مجدد مناسب هستند؟ و چه کاربری هایی برای این ساختمانها مناسب ترند؟وظیفه کاربری های جدید چیست و چگونه می توان به هدف آن نائل گردید؟

به منظور پاسخگویی به این پرسش ها بررسی میزان امکان پذیری پروژه های بازکاربست همساز مورد توجه متخصصان قرار گرفت. عوامل متفاوتی در تغییر کاربری یک سایت متروک دخالت دارند که هر کدام از این عوامل در شرایط مختلف شکلی متفاوت به خود می گیرند.از جمله عواملی که در تغییر کاربری یک سایت تاثیر می گذارد و به عنوان عوامل حیاتی در امکان پذیری آن پروژه انگاشته می شود سه عامل بالا از جمله کلیدی ترین فاکتورهایی هستند که در فرایند تغییر کاربری یک سایت بررسی می شوند و در امکان پذیری آن پروژه اهداف ذیل اهمیت می یابد عبارتند از  (Kincaid, 2002, p. 1):

بازار……………………………………………………………….. اقتصاد پویا و فعال

موقعیت سایت……………………………………………………..عملکرد سرزنده

ویژگی های ساختمان……………………………………….کالبد مقاوم و به روز شده

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مهندسی معماری کلیک کنید.

نمونه ای از منابع فارسی

• فلوریدا، ریچارد (1390) ؛ شهر ها و طبقه خلاق ، ترجمه محمد اسماعیل انصاری، ابراهیم انصاری، چاپ اول، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
• انوار، عبدالله  (1370) ؛ غرب خیابان لاله زار. تهران: روشنفکران.
• انوار، عبدالله  (1373) ؛ کتاب تهران، چاپ اول، تهران: روشنفکران.
• آقارضی، حمید (1386)؛ رویکرد مکان محور در باززنده سازی بافتهای ارزشمند تاریخی، نمونه موردی: تهیه چهارچوب طراحی شهری بافت تاریخی بوشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده هنر ومعماری.
• لینچ، کوین (1375) ؛ تئوری شکل شهر ، ترجمه حسین بحرینی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
• پارسی، فرامرز (1387، بهمن و اسفند)؛ ساختمانهای لاله زار، معمار،شماره 58، صص 4-10.
• پامیر، سای (1389)؛ آفرینش مرکز شهری سرزنده:اصول طراحی شهری و بازآفرینی، (ترجمهمصطفی بهزاد فر، امیر شکیبا منش) تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
• پولادوند، محمد رضا (1391)؛ طهران قدیم، محکومیت لاله زار. تهران: زحل.
• توکلی, علیرضا (1388)؛ بررسی شاخص های تداوم یافته در تبیین هویت فضاهای خیابان لاله زار تهران. آرمانشهر، شماره 3، صص 70-77.
• کرمونا، متیو و تیسدل، استیو (١٣٩١)؛ مکان های عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری. (مترجم : فریبا قرائی ، مهشید شکوهی ، زهرا اهری ، اسماعیل صالحی) تهران: دانشگاه هنر تهران.
• جی براون، الیور و دیکسون، لنس و گیلهم، دیوید (1389)؛ طراحی شهری برای قرن شهری: مکان سازی برای مردم (ترجمه حسین بحرینی) ایالات متحده آمریکا: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
• شاه تیموری، یلدا و مظاهریان، حامد (1391)؛ رهنمودهای طراحی برای ساختارهای جدید در زمینه ی تاریخی، نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، شماره 4، صص 29-40.
• …
• …