بررسی ویژگی های مدیر شایسته از منظر قرآن و نهج البلاغه

 مدیر شایسته از منظر قرآن و نهج البلاغه

مدیر شایسته از منظر قرآن و نهج البلاغه

بررسی ویژگیهای مدیر شایسته از منظر قرآن و نهج البلاغه

مقدمه مدیر شایسته :

1-4 برخی ویژگیهای کارگزاران اسلامی – مدیر شایسته :

1-1-4 اهلیت و شایستگی.

2-1-4 اخلاص…

3-1-4 سخت گیر در اجرای حق و عدالت..

4-1-4 خواستار صلاح و اصلاح.

5-1-4 اهل عمل.

6-1-4 بالا بردن ارزش انسان.

7-1-4 آماده برای دفاع.

8-1-4 اخلاق مسئول در جامعه اسلامی.

9-1-4 تواضع راستین.

10-1-4 ایمان داشتن به انسان.

11-1-4 روحیه ایثار و ساده زیستی.

2-3 ویژگیهای فرمانروا و کارگزار در نظام دینی.

1-2-4 در راه انسان و سعادت او.

2-2-4 زندگی ساده مدیر شایسته

3-2-4  حقوق مردم و پایداری برای تثبیت و نگاهداری آن.

3-4 اوصاف حاکمان و کارگزاران اسلامی.

4-4 وظایف حاکمان و کارگزاران.

5-4 وظایف مردم در برابر حاکم اسلامی.

6-4 ویژگیهای مدیر شایسته در نهج البلاغه حضرت علی(ع)

7-4 معیارهای شایسته سالاری مدیران در نهج البلاغه.

1ـ7-4  خدا محوری و تقوا

2ـ7-4  ایمان مدیر شایسته

3ـ7-4  اخلاص…

4ـ7-4  بصیرت:

5ـ7-4  تخصص و تجربه.

6ـ7-4  سعه صدر.

1-6-7-4 حلم و بردباری..

2-6-7-4 مقاومت در برابر مشکلات..

3-6-7-4 تحمل افکار مخالف:

7-7-4 تواضع و فروتنی.

8-7-4 حسن خلق و گشاده رویی.

9-7-4 رفق و مدارا

10-7-4 عفو و بخشش..

11-7-4 انتقاد پذیری..

12-7-4 وفای به عهد

13-7-4  قاطعیت..

14-7-4 تغافل و چشم پوشی.

15-7-4  اعتقاد به آخرت و روز حساب..

16-7-4 رعایت عدل و انصاف..

17-7-4  عدم تعلق به دنیا

18-7-4 امانتداری..

19-7-4 مشورت کردن.

20-7-4 داشتن حسن شهرت و نداشتن سوء پیشینه.

20-7-4 پاکی و صلاحیت خانوادگی.

21-7-4 ساده زیستی.

22-7-4 شجاعت..

23-7-4 عبرت از پیشینیان.

24-7-4 نظم و انضباط مدیر شایسته .

25-7-4 عنایت به کارکنان.

26-7-4  مردمی بودن و جلب رضایت آنان.

27-7-4 احترام به سنتها

28-7-4  اشراف..

29-7-4 صداقت..

30-7-4 مردم داری و ارباب رجوع.

31-7-4 امر به معروف و نهی از منکر.

32-7-4 پرهیز از شتابزدگی.

33-7-4 تقسیم کار.

8-4 نتيجه گيري..

منابع مطالعه مدیر شایسته

بررسی ویژگی­ های مدیر شایسته از منظر قرآن و نهج البلاغه

مقدمه مدیر شایسته :

امیر مومنان علی علیه السلام نظام و حکومت برای جامعه را همانند رشته تسبیح برای دانه­های آن  مید­اند که بهره گیری از دانه­ها بدون آن، ممکن نیست^[1] از همین رو در آموزه­های دینی مطالبی فراوان درباره نظام اسلامی آمده  است. اهمیت تشکیل نظام اسلامی از ضروریات دین اسلام و مذهب تشیع است.

چرا که بدون حکومت اسلامی، اجرای احکام اسلامی در امور سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، امنیتی، نظامی و حتی امور فردی و مذهبی مسلمانان معطل و مختل خواهد شد.

تجربه تاریخی و عینی این حقیقت را به وضوح ثابت می کند، از این رو پیامبر بزرگ اسلام صلی ا… علیه و آله و سلم پس از هجرت به مدینه، در اولین فرصت به تاسیس نظام و حکومت اسلامی پرداخت.

امام رضا علیه السلام در این باره می فرماید: … هیچ فرقه و ملتی را نمی یابیم که پایدار مانده و زندگی کرده باشند، مگر با داشتن فرمانروایی قوامبخش و { این از آن روست که} مردم ناچارند برای امر دین و دنیای خود حاکمی داشته باشند تا آن­ها را سرپرستی کند… و زندگی مردم بدون آن حاکم، قوام و سامان نمی یابد…

وجود حاکم عادل در رأس حکومت اسلامی نیز از مسلمات این دین است و در متون  اسلامی به آن تصریح و بر آن تاکید شده است. امام صادق علیه السلام فرمود: … سه چیز است که مردم هر شهری به آن نیاز دارند تا در امور دنیا و آخرت خود به آن پناه ببرند و اگر این سه را نداشته باشند به نابسامانی در زندگی گرفتار خواهند شد: فقیه دانای پرهیزگار، فرمانروای نیکوکاری که مردم از وی پیروی کنند و پزشک آگاه مورد  اعتماد^[2]

امام رضا علیه السلام هم فرمود: اگر برای مردم، امام و رهبری توانا، امانتدار، نگهبان و پاکدست ( عادل) قرار داده نمی شد، آیین نابود می شد، دین از بین می رفت، سنت­ها و احکام الهی تغییر می یافت، بدعت گذاران بر آن می افزودند و ملحدان از آن می کاستند و مسلمانان به شبهه دچار می شدند.^[3]

برخی ویژگیهای کارگزاران اسلامی:

اهلیت و شایستگی در مدیر شایسته

• در آن هنگام که پروردگارت ابراهیم را به کلماتی آموزد، پس آنها را به پایان رسانید (خدا) گفت: من تو را برای مردمان پیشوا و امام قرار خواهم داد؛ (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم؟ (خدا) گفت: عهد من (پیشوایی مردم از سوی من) نصیب ستمکاران نخواهد شد.^[4]

اخلاص در مدیر شایسته

• در این قرآن از موسی یاد کن که مخلص بود و پیامبری بود مرسل. (سوره مریم،51).
• بگو برای این پیغام رسانی از شما پاداشی نمی خواهم و من از آنان نیستم که از پیش خود چیزی بسازند.(سوره­ی ص،86).
• از شما برای این پیامبری و رسالت پاداشی نمی خواهم که پاداش من جز از پروردگار جهانیان نخواهد بود.(سوره­ی شعرا 109).

سخت گیر در اجرای حق و عدالت در مدیر شایسته

در اجرای دین خدا، اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید، رأفت و دلسوزی در حق ایشان (گناهکاران) روا مدارید…(سوره نور،2).

خواستار صلاح و اصلاح

… تا آنجا که بتوانم، چیزی جز اصلاح نمی خواهم، و توفیق من جز به دست خدا نیست، بر او توکل کردم و به آستان او بازخواهم گشت.(سوره­ی هود ، 88).

 اهل عمل بودن مدیر شایسته

آنان را امامانی قرار دادیم که به فرمان ما مردمان را راهنمایی کنند، و به آنان پرداختن به کارهای نیک و برپاداشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم، و ایشان خودپرستندگان ما بودند.(سوره­ی انبیا،73).

در قرآن از اسماعیل یاد کن که صادق الوعد بود و پیامبر خدا* و کسان خود را به نماز و زکات فرمان می داد، و در نزد پروردگار خود پسندیده بود. (سوره­ی مریم ، 55 و54).

بالا بردن ارزش انسان

• گفتند: آیا به تو ایمان آوریم، در حالی که فرومایگان و اراذل از تو پیروی می کنند؟* گفت: من از کار و شغل آنان (که در نظر شما پست است) اطلاعی ندارم (و در نظر من پست نیست) * کاش می دانستید که رسیدگی به حساب ایشان جز با پروردگار من نیست* و من انسان­های مؤمن را (هرچند فقیر و ناتوان) از خود دور نخواهم کرد.

آماده برای دفاع

• برای دشمنان آنچه می توانید از اسباب و نیرو و اسبان بسته آماده فراهم آورید، تا بدین گونه دشمن خدا و دشمن خودتان و دیگر مخالفان را بترسانید، که شما آنان را نمی شناسید ولی خدا آنان را می شناسد… ( سوره­ی انفال، 60).

اخلاق مسئول در جامعه اسلامی در مدیر شایسته

• هر آینه تو دارای خلق و خویی بزرگی. (سوره­ی قلم،4).
• گروهی از ایشان پیامبر را می آزارند و می گویند که او گوش است (به هر حرفی گوش
  می دهد)، بگو: گوش خوبی برای شماست: به خدا ایمان دارد و سخنان مؤمنان را باور
  می کند، و برای کسانی از شما که ایمان آورده­اند، رحمت است….(سوره توبه، 61).

تواضع راستین

بال خود را در برابر مؤمنان فرود آر و نسبت به آنان فروتن باش.(سوره­ی شعرا، 215).

ایمان داشتن به انسان

• … بگو (پیامبر که به سخن مردم گوش فرا می دهد): گوش نیکی است برای شما، که به خدا ایمان دارد، و سخنان مؤمنان را باور می کند…(سوره توبه، 61).

روحیه ایثار و ساده زیستی در مدیر شایسته

• با نیازمندی سخت خویش به خوراک، آن را به درویش و یتیم و اسیر می دهند.(سوره­ی انسان، 8).

ویژگی­های فرمانروا و کارگزار در نظام دینی

در این باب به بیان دسته­ای از ویژگی­های فرمانروا و کارگزار در نظام دینی پرداختیم اینک توضیحی درباره برخی از آن ویژگی­ها:

در راه انسان و سعادت او در مدیر شایسته

یکی از وجوه تمایز پیشوایان راستین، فداکاری­های فراوان و پیوسته­ای است که در راه انسان و دوستی ژرفی که نسبت به او داشتند، به انجام می رساندند و برای آزاد کردن او سخت می کوشیدند و در این باره هر کار می توانستند می­کردند.

آن پیشوایان سختی­های این وظیفه دشوار را بر دوش می کشیدند و در راه خوشبختی آدمی و بالا آوردن سطح زندگی او و پروردن روح و احساس او، کمال سعی و کوشش خود را مبذول می داشتند و در این مقام، کوتاهی و سستی روا نمی شمردند.

و چنان که از روی تاریخ زندگی ایشان آشکار می شود، در این راه با سختی­ها دست و پنجه نرم
می کردند و با بدبختی­ها سازگار می شدند و این خود دلیل بر کوشندگی سخت ایشان در راه انسانیت و اعتقاد سترگ ایشان به انسانیت و دست زدن به ایجاد انقلاب­های عظیم و گسترده در راه انسان و انسانیت است.

زندگی ساده مدیر شایسته

یکی دیگر از این تمایزهای عالی، زهد و خودداری ایشان از کالاها و آرایه­های دنیوی است. به هر گوشه از گوشه­های زندگی آنان نظرافکنی چیزی جز قناعت و سادگی زندگی مشاهده نمی کنی، قناعت و سادگی­ای که صلابت حق و عزت انسانی و نیز نظر آزاد و بزرگوارانه ایشان به انسان و ارزش و کرامت او، و بی اعتنایی ایشان را به دنیای فانی گذران  آشکار می سازد. آنان در عین آن که مردمان را به زندگی سعادتمند و بهره ور از نعمت­ها دعوت می کنند، خود به زندگی ساده و هزینه­ای اندک و غیرقابل ذکر می سازند و از پایین­ترین درجات خوراک و پوشاک همچون درویشان و فقیران بهره
می گیرند تا بینوایان از چگونگی زندگی خویش احساس ناراحتی نکنند.

حقوق مردم و پایداری برای تثبیت و نگاهداری آن

دیگر از ویژگی­های پیشوایان راستین، موضع گیری قاطع آنان برای بازگرداندن حقوق انسان و پاسداری از آن است و جهادی که در این راه می کنند. جهادی است که سستی و ملاحظه کاری در آن مشاهده
نمی شود.

این از عمده­ترین برنامه­ها و اصول تعالیم ایشان است و خود نمونه­های عالی عمل به این تعلیمات بودند و سرمشق­هایی برای هرچه درباره انسان مستضعف و حقوق غصب شده او می گفتند.

و به سبب حقیقت و صدق و اخلاصی که مایه امتیاز برنامه­های ایشان بود، خود شخصاً و پیش از هر کس دیگر، برای تحقق بخشیدن به هدف­های اصلاحی خویش به تلاش و کوشش می پرداختند. و از طریق همین کوشش  پیگیر و صحیح توفیق آن پیدا کردند که بند و زنجیرها را از گردن انسان بردارند و موانع رسیدن به سعادت و بهره برداری از زندگی متعالی انسانی را از پیش پای او به کنار زنند.

این شماری از ممیزات آن بزرگان و پیشتازان بود که شایسته است هر یک از رهبران جوامع بشری به این گونه صفات متصف باشد.

مقیاس قابل قبول بودن حاکم و فرمانروا- در جهان بینی اسلامی- و لزوم اطاعت کردن از او همین
ویژگی­هاست.

[1] . مَكَانُ القَيِّم بِالأَمر مكانُ النِّظام من الخرز يَجْمَعُهُ وَ يَضُمُّهُ فَأِنْ انْقَطَعَ النِّظامُ تَفَرَّقَ الخَرَزُ وَ ذَهَبَ، ثُمَّ لَمْ يَجْتَمع بِحَذا فيرِه اَبَداً.( نهج البلاغه / خطبه 146)

[2] . أَنَّا لَا نَجِدُ فِرْقَةً مِنَ الْفِرَقِ وَ لَا مِلَّةً مِنَ الْمِلَلِ بَقُوا وَ عَاشُوا إِلَّا بِقَیِّمٍ وَ رَئِیسٍ وَ لِمَا لَا بُدَّ لَهُمْ مِنْهُ فِی أَمْرِ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا … و لا قوام لهم الا …( عیون اخبار الرضا(ع) /ج2،ص 101)

[3] . لا يَستَغنى أَهلُ كُلِّ بَلَدٍ عَن ثَلاثَةٍ يُفزَعُ إِلَيهِم فى أَمرِ دُنياهُم وَآخِرَتِهِم، فَإِن عَدِموا ذلِكَ كانوا هَمَجا: فَقيهِ عالِمٌ وَرِعٌ وَأَميرٌ خَيِّرٌ مُطاعٌ وَطَبيبٌ بَصيرٌ ثِقَةٌ؛( تحت العقول / ص319)

3. لَوْ لَمْ یَجْعَلْ لَهُمْ إِمَاماً قَیِّماً أَمِیناً حَافِظاً مُسْتَوْدَعاً لَدَرَسَتِ الْمِلَّةُ وَ ذَهَبَ الدِّینُ وَ غُیِّرَتِ السُّنَّنُ وَ الْأَحْکَامُ وَ لَزَادَ فِیهِ الْمُبْتَدِعُونَ وَ نَقَصَ مِنْهُ الْمُلْحِدُونَ وَ شَبهوا ذَلِکَ عَلَى الْمُسْلِمِینَ( عیون اخبار الرضا(ع) / ج 2،ص101.

[4]– بقره/124.

(ادامه در فایل مدیر شایسته )

مدیر شایسته

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های زبان و ادبیات فارسی کلیک کنید..

Instagram : payanbama

نمونه ای از منابع و مأخذ مدیر شایسته:

الف: کتابها

• ابراهیمی، محمدحسین، مدیریت اسلامی، 1375، قم: دفتر تبلیغات حوزۀ علمیه.
• اسماعیلی، محمد، 1391، مبانی مدیریت اسلامی، قم: نصایح.
• افلاکی، شمس الدین احمد، 1361، مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب. ج 2.
• پینتو، جفری کی، 1390، مهارتهای رهبری پروژه از تئوری تا عمل، ترجمۀ ماندانا کریمی، بهنام بینا، تهران: انتشارات ارگ.
• جعفری، محمدتقی، 1375، شرح و تفسیر نهج­البلاغه، تهران: انتشارات جهان­آرا.
• دوانی، علی (و دیگران)، نهج البلاغه و گردآورندۀ آن (مجموعه مقالات)، تهران: بنیاد نهج­البلاغه.
• دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه لغت نامه، ج 15.
• دیلمی، محمد حسن، 1362، ارشاد القلوب، ترجمۀ عبدالحسین رضایی، تهران: انتشارات اسلامیه.
• زرین کوب، عبدالحسین، 1364، سرّ نی، تهران: انتشارات علمی، جلد 2.
• …………………………………، 1370، پله پله تا ملاقات خدا، تهران: علمی.
• …
• …

مدیر شایسته