مالکیت فکری(ادبیات، پیشینه، تعاریف و کاربرد ها)

مالکیت فکری

ادبیات پایان نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی

کلیات …………………………………………………………………………………………….

1. مفاهیم مالکیت فکری…………………………………………………………………………………………………………….

1-1. مالکیت ادبی و هنری………………………………………………………………………………………………………….

1-2. مالکیت صنعتی………………………………………………………………………………………………………………….

2 . مبانی مالکیت فکری……………………………………………………………………………………………………………..

2-1 . مبانی شناسایی و حمایت از مالکیت فکری  …………………………………………………………………………..

2-1-1 . نظریه های توجیه کننده  عدم ضرورت حمایت از مالکيت فکری ………………………………………….

2-1-1-1:ناسازگاری مالکیت فکری با قاعده تسلیط………………………………………………………………………

2-1-1-2:ناسازگاری مالکيت فکری با رسالت و قداست علم…………………………………………………………..

2-1-1-3: تلقی اموال فکری به عنوان سرمایه حکومت اسلامی ………………………………………………………..

2-1-2  . نظریه های ضرورت حمایت از مالکيت فکری…………………………………………………………………..

2-1-2-1: قاعده حفظ نظام و دلیل عقل مستقل………………………………………………………………………………

2-1-2-2 :گسترش و توسعه در مفهوم ملکیت  ……………………………………………………………………………..

2-2 . مبانی حمایت کیفری از مالکيت فکری  ………………………………………………………………………………

3. پیشینه تاریخی پیدایش و حمایت از حقوق مالکيت فکری ………………………………………………………….

3-1 :پیشینه تاریخی پیدایش مالکیت فکری   …………………………………………………………………………………

3-1-1.  پیدایش و توسعه مالکیت ادبی و هنری  ……………………………………………………………………………

3-1-1-1 . مالکیت ادبی و هنری  در جوامع بدوی   ……………………………………………………………………….

3-1-1-2.  مالکیت ادبی و هنری در دوران باستان    ……………………………………………………………………….

3-1-1-3. مالکیت ادبی و هنری از قرون وسطی تا عصر جدید   ……………………………………………………….

3-1-2.  پیدایش و توسعه مالیکت صنعتی     …………………………………………………………………………………

3-2. پیشینه مالکیت  فکری در جوامع اسلامی      ……………………………………………………………………………

3-3 : تاریخچه ضمانت اجراهای کیفری نقض حقوق مالکيت فکری درایران ………………………………………

3-3-1. مالکیت ادبی و هنری     …….. …………………………………………………………………………………………

3-3-2. مالکیت صنعتی    ………………………………………………………………………………………………………….

3-4. پیشینه ضمانت اجراهای کیفری مالکیت فکری در کشورهای اروپایی و آمریکا…………………………….

3-4-1. آلمان  ………………………………………………………………………………………………………………………..

3-4-2 :ایتالیا    ………………………………………………………………………………………………………………………..

3-4-3 : انگلستان  ……………………………………………………………………………………………………………………

3-4-4 :ایالات متحده آمریکا  ……………………………………………………………………………………………………

3-5 : تاریخچه ظهور کنوانسیون های بین المللی حمایت از مالکيت فکری …………………………………………

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………

مفاهیم مالیکت فکری

همانطور که می دانیم هدف حقوق مالکيت فکری حمایت از پدید آورندگان کالاهای فکری از طریق اعطای حقوقی مخصوص و مقیّد به زمان آنان است. این حقوق نه بر محمل اثر یعنی شئ فیزیکی که آفرینش فکری در آن ملحوظ است ،بلکه بر خود اثر فکری اعمال می شود.منظور از اثر فکری نیز نه ایده و اندیشه صرف ، بلکه بیان و نمود عینی است.

ظاهراٌ نخستین چیزی که موضوع مالکیت فکری قرار گرفت، اثر مکتوب بود. از آن زمان به بعد با تحولات گوناگونی که هم در عرصه ی علم و تکنولوژی و هم در حوزه مباحث حقوقی پدید آمده ،گستره ی مالکيت فکری بسیار وسیع تر گردیده است.در واقع روند گسترش دائمی حوزه ی موضوعات مالکیت فکری را باید یکی از ویژگیهای برجسته آن دانست. قرن بیستم شاهد افزوده شدن پی در پی موضوعات جدید به حوزه ی مالکيت فکری بوده است.چنان که حمایت از نرم افزارهای کامپیوتری به عنوان آثار ادبی (کپی رایت ) یا قبلیت ثبت میکرو ارگانیزم ها به عنوان اختراع را می توان از جمله نمونه هایی از گسترش حوزه ی مالکيت فکری نام برد.این روند گسترش آن چنان پیوسته و بی وقفه ادامه دارد که برخی از حقوق دانان آن را صفت طبیعی مالکيت فکری می دانند که هیچ نشانه ای از توقف نیز در آن دیده نمی شود.

بدین ترتیب این حوزه همچنان روبه گسترش است ومرزهای کنونی آن الزاماٌ پایدار نخواهد ماند.با این حال برای شناخت مالکيت فکری چاره ای جز اکتفا به حدودی که امروزه به طورعام مورد پذیرش قرارگرفته نداریم.ازآنجاکه مالکيت فکری به طورسنتی به دوشاخه مالکیت صنعتی ومالکیت ادبی –هنری تقسیم می شود ، ما نیز در این بحث از این تقسیم بندی سنتی پیروی کرده و در قالب دو عنوان مجزا به تعریف مالکيت فکری در قالب مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی و نیز مصادیق هر یک از این دو شاخه گسترده می پردازیم.

ادامه مفاهیم

قبل از پرداختن به بحث اصلی لازم است اشاره ای به مصادیق مالکیت فکری در کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکیت فکری(وایپو) بکنیم و با ذکر مقدمه ای مختصر به بحث اصلی وارد شویم.

بندهشتم ازماده 2کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکيت فکری ،مالکیت فکری را شامل موارد زیرمیداند :

–   آثار ادبی و هنری و علمی

–  اجرای نمایش توسط هنرمندان بازیگر و پخش های رادیویی و تلویزیونی

– اختراعات در تمام حوزه های کوشش بشری

–  اکتشافات علمی

–  طرح های صنعتی

–  علائم تجاری ،علائم خدماتی ،نام ها و عنوان های تجاری

– حمایت علیه رقابت غیر منصفانه

– تمامی حقوق دیگری که از فعالیت های فکری در حوزه های صنعتی، علمی ،ادبی یا هنری ناشی می شوند.

درمقایسه مصادیق ذکر شده در کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکیت فکری با دسته بندی سنتی مالکیت فکری به دوشاخه بزرگ مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی ،آثار ادبی و هنری در شاخه کپی رایت قرار دارند .همچنین اجرای نمایش توسط هنرمندان یا پخش های رادیویی و تلویزیونی نیز ذیل عنوان حقوق جانبی یا حقوق مرتبط با کپی رایت قرار گرفته و بنابراین داخل در دسته مالکیت ادبی و هنری میشوند.همچنین اختراعات و اکتشافات علمی ،علائم تجاری و خدماتی،نام های تجاری و همچنین گونه های جدید گیاهی و جغرافیایی شاخه ی مالکیت صنعتی را تشکیل می دهند.

مالکیت ادبی و هنری

مالکیت ادبی و هنری یکی از بخش های تشکیل دهنده مالکيت فکری است که در آن از گونه های آثار ادبی و هنری مثل کتاب،مقاله،رساله،نمایشنامه ،شعر،ترانه،سرود،موسیقی،آثار سینمایی و … و حمایت از پدیدآورندگان آنها بحث می شود.حق مؤلف نیز که به حقوق ناشی از مالکیت ادبی و هنری اشاره دارد که از ان تعاریف گوناگونی توسط حقوقدانان ارائه شده است:

– «مجموعه حقوقی است که قانون برای آفریننده(خالق اثر) نسبت به مخلوق اندیشه و هوش او می شناسد.این حقوق عبارت است از حق انحصاری بهره برداری ازآفرینه(اثر) برای مدت محدود به سود آفریننده آن و پس از مرگ برای ورثه او».

– «حق مؤلف عبارت است از سلطه و اختیارات مؤلف بر اثرش که آن را خلق کرده یا به وجود آورده است.»

آثار ادبی و هنری  و علمی به شاخه ی کپی رایت مالکیت ادبی و هنری  تعلق دارد و اجرای نمایش توسط هنرمندان و بازیگران و پخش های رادیویی و تلویزیونی تحت عنوان حقوق جانبی مورد مطالعه قرار می گیرد.در نظام کامن لو میان حق مؤلف و حقوق جانبی تفکیک  قائل  نمی شوند و هردو را تحت عنوان کلی کپی رایت مطالعه می کنند  و از همین رو این نظام به نظام کپی رایت شهرت دارد، درحالی که در نظام های حقوق نوشته که به نظام حق مؤلف معروف هستند بین این دو تفکیک قائل می شوند و حق مؤلف را ازحقوق اجرا کنندگان و تولید کنندگان آثارهنری به طور جداگانه مورد توجه قرار می دهند ، اما در واقع نمی توان مرز مشخصی بین این دو عنوان قرار داد و بهتر است هر دو تحت عنوان حقوق کپی رایت مورد مطالعه و بحث قرار گیرند.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

مبانی جرم انگاری حقوق مالکیت فکری

واژه مبنا به معنای بنیان ، اساس،ابتدا و پایه به کار می رود. در واقع وقتی بحث از مبنای چیزی به میان می آید ، لزوماٌ به دنبال یافتن  ابتدای آن چیز و به عبارت دیگر ریشه وجودی آن چیز هستیم. واژه مبنا هنگامی که درباره قاعده حقوقی یا نظام حقوقی معین به کار می رود،در صدد پاسخ به چرایی اعتبار و مشروعیت آن قاعده یا نظام حقوقی معیّن است ؛ به عنوان مثال در نظام مالکیت فکری وقتی گفته می شود پدیدآورنده اثر فکری دارای حقوق اقتصادی،اخلاقی و انحصاری بر پدیده فکری خویش  است، در بحث از مبنای این حق این سؤال مطرح می شود که پدیدآورنده چرا چنین حقوقی را دارد و منشاء مشروعیت نظام مالکیت فکری چیست؟

پاسخ به این سؤال  ممکن است به جهت مفروض دانستن قاعده حقوقی باشد یا تلاش شود با مباحث نظری و فلسفی پاسخ قانع کننده ای به سؤال مزبور داده شود که این گونه مباحث نظری و پاسخ هایی که در جواب سؤال مطروحه داده می شود، در واقع مبنای آن قاعده محسوب می شود که مورد سؤال واقع می شود.البته چنین نیست که تمامی پاسخ هایی که به یک سؤال داده می شود به عنوان مبنای آن قاعده شناخته شود، بلکه ممکن است برخی از پاسخ هایی که در بحث از مشروعیت و اعتبار یک قاعده حقوقی داده می شود ، تنها در بسترسازی برای یافتن مبانی آن قاعده مؤثر واقع شود ، بدون آنکه خود مبنایی برای آن قاعده یا نظام حقوقی باشد.

مبانی شناسایی و حمایت از مالکیت  فکری

در موردبیان ضرورت هایی که می تواند توجیه کننده حمایت کیفری از حقوق مالکيت فکری تلقی شود و به عبارتی بیانگر مبنای حمایت کیفری از مالکیت فکری باشد دیدگاه ها و نظرات متفاوتی بین علماء و حقوق دانان وجود دارد که برخی از آنها مخالف جرم انگاری تجاوزات علیه مالکیت فکری و حتی مخالف مشروعیت مالکیت فکری هستند و برخی دیگر همچنان که مالکیت فکری را برخوردار از مشروعیت شرعی می دانند، دلایلی نیز در راستای حمایت کیفری از مالکیت فکری بیان می کنند.در اینجا به بیان دلایل هر یک از این دو دسته می پردازیم تا مشخص شود که آیا حمایت کیفری از حقوق مالکیت فکری به عنوان یک ضرورت شناخته شده و برخوردار از دلایل محکم و استواری است یا برعکس نیازی به چنین حمایتی وجود ندارد؟

پیشینه تاریخی پیدایش مالکیت فکری

نهاد مالکیت فکری در شکل فراگیر خود با اختراع دستگاه چاپ و به دنبال آن رشد صنعت نشر،در زمینه آثار مکتوب خودنمایی کرد وسپس بارشد وتوسعه ی صنعتی،در حوزه صنعت دامن گسترد.در کنارگسترش مفهومی مالکیت فکری ،همان نیازهایی که به پیدایی و گسترش حوزه شمول آن انجامیده بودند،موجب توسعه جغرافیایی آن هم شدند.در گسترش جغرافیایی مالکیت فکری سه دوره مختلف می توان مشاهده نمود.

دوره نخست دوره ملّی یا سرزمینی است. در این دوره مالکیت فکری در اشکال مختلف خود در عرصه کشوری پیدایش و تکامل یافت.ویژگی این دوره فقدان حمایت بین المللی از مالکیت فکری است. دردوره دوم با انعقاد معاهده پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی  در سال 1883 میلادی و معاهده ی برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری در سال 1886 میلادی کشورهای اروپایی به سمت حمایت از آثار خارجی حرکت کردند و بالاخره در دوره سوم تلاش ایالات متحده آمریکا در برقراری ارتباط میان تجارت  و مالکیت فکری منجر به انعقاد موافقتنامه ی جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری (موافقفتنامه تریپس ) در سال 1994 گردید و بدین ترتیب حمایت از آثار فکری جنبه ی جهان شمول یافت.[1]

به هر  روی ریشه همه قوانین و مقررات مالکیت فکری را باید در نظام اعطای امتیازات سلطنتی که در اروپای قرون وسطی رواج داشت ،جستجو کرد.ونیزی ها نخستین کسانی بودند که قانونی نسبتاٌ پیشرفته را در سال 1474 میلادی در خصوص حق اختراع تدوین کردند.قانون انحصارات 1623  انگلستان همه انحصارات به استثنای انحصاراتی که مربوط به نخستین مخترع واقعی می شد را ملغی اعلام کرد.فرانسه ی پس از انقلاب حقوق مخترعان را به موجب قانون 1791 به رسمیت شناخت و در خارج از اروپا ،ایالات متحده آمریکا در سال 1790 قانون حق اختراع را به

تصویب رساند.این قوانین هیچ کدام شباهتی به مقررات پیچیده امروزی نداشتند و تنها به اختصار حقوق مخترعان را به رسمیت می شناختند.[2]

به دنبال قوانین یاد شده ،در نیمه نخست قرن نوزدهم قوانین مشابه در سراسر اروپا فراگیر شد.اما قوانین مربوط به علائم تجاری در نیمه دوم قرن نوزدهم تدوین شدند،هر چند استفاده از علائم تجاری به گذشته های بسیار دورتر می رسد.حقوق مؤلف (کپی رایت ) نیز روندی مشابه را پیموده است.« قانون آن »که در سال 1709 در انگلستان به تصویب رسید ،آغاز گر حقوق مؤلف نوین تلقی میشود.[3]

از آنجا که حقوق مالکیت فکری به دو شاخه گسترده مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی تقسیم میشود ،لذا در ادامه در دو بحث جداگانه به بررسی تاریخچه پیدایش این حقوق می پردازیم و با اشاره مختصر به تاریخچه مالکیت فکری در برخی کشورهای اروپایی و آمریکا،به بررسی پیشینه مالکیت فکری در جوامع اسلامی می پردازیم.

نمونه ای از منابع ومآخذ

• 1- آشوری،محمد، آیین دادرسی کیفری، جلد دو، تهران،انتشارات سمت،چاپ سوم ،(1383)
• 2 –  آیتی،حمید، حقوق آفرینشهای فکری، تهران،انتشارات حقوقدان، چاپ اول،( 1375)
• 3- افتخارزاده،. محمودرضا، حقوق مؤلفان،مترجمان،هنرمندان وناشران در فقه معاصراسلامی،تهران ،نشرهزاران،چاپ اول، (1376)
• 4- الستی ،ساناز،حقوق کیفریمالکیت ادبی و هنری در ایران و بررسی تطبیقی آن با آمریکا و قراردادهای بین المللی، تهران ،نشر میزان، چاپ دوم ، (1383 )
• 5- امامی ، اسداللّه، حقوق مالکیت معنوی ،جلد اول،تهران ،نشرمیزان ، چاپ اول ، (1386)
• 6-  حقوق مدنی،جلد اول،تهران،کتاب فروشی اسلامیه،چاپ پنجم،(1364)
• 7- امانی ،تقی، قوانین و مقررات حقوق مالکیت فکری  ،تهران،انتشارات بهرامی، چاپ دوم،( 1387)
• 8- پودوفکین، ف.ا،  فن سینما و بازیگری در سینما، ترجمه حسن افشار ،تهران،انتشارات مرکز کرج، چاپ اول،( 1377 )
• 9- جعفرزاده، دکتر میرقاسم ،درآمدی بر حقوق آفرینشهای فکری (جزوه درسی دانشکده حقوق داشگاه شهید بهشتی)
• 10-جعفری تبار،دکترحسن،”ملک معنی درکنار”گفتاری درفلسفه حقوق مالکیت فکری)”تأملاتی درحقوق تطبیقی،به قلم گروهی از نویسندگان، ،تهران،انتشارات سمت، چاپ دوم،( 1388 )
• 11- جعفری لنگرودی، محمدجعفر،ترمینولوژی حقوق،تهران،کتابخانه گنج دانش،(1380)
• 12-  حقوق اموال، تهران،انتشارات گنج دانش، چاپ دوم،(1370)
• 13-حکمت نیا، محمود ، مبانی مالکیت فکری،چاپ دوم،تهران،سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم،( 1387)
• 14- خدمتگزار، دکترمحسن ،فلسفه ی مالکیت فکری ،تهران،نشرمیزان، چاپ اول، (1390  )
• 15-خمینی،سید روح الله موسوی ،تحریر الوسیله،جلد دوم،قم، مؤسسه انتشارات دارالعلم ، (1395 ق )
• 16-…
• 17-…