ادبیات و مبانی نظری ریسک و ریسک در بانک ها

ادبیات و مبانی نظری ریسک

ریسک در بانک ها

فصل دوم: مروری بر ادبيات و پيشينه پژوهش……………………………………………………….

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2- مفاهيم و تعاريف ریسک ……………………………………………………………………………………………….

2-3- عوامل ریسک ……………………………………………………………………………………………………………….

2-4- دسته بندی ریسک ………………………………………………………………………………………………………..

2-5-انواع ریسک …………………………………………………………………………………………………………………….

2-5-1- ریسک غیر سیستماتیک……………………………………………………………………………………………..

2-5-2– ریسک سیستماتیک……………………………………………………………………………………………………

2-5-2-1- ریسک بنیادین در برابر ریسک سیستماتیک…………………………………………………………..

2-5-2-2- ضریب بتا بعنوان شاخص ریسک سیستماتیک………………………………………………………

2-6- تخمین بتای تاریخی………………………………………………………………………………………………………

2-6-1- صحت بتای تاریخی………………………………………………………………………………………………….

2-7- بتای اساسی……………………………………………………………………………………………………………………

2-8- ثبات ضريب بتا بعنوان شاخص ريسك سيستماتيك………………………………………………………

2-9- ریسکهای ناشی از شرکت………………………………………………………………………………………………

2-9-1- ريسك تجاري…………………………………………………………………………………………………………..

2-9-1-1- عوامل موثر در ريسك تجاري………………………………………………………………………………

2-9-2- ريسك مالی……………………………………………………………………………………………………………….

2-9-3- ريسك ورشکستگی……………………………………………………………………………………………………

2-9-4- ريسك کاهش قیمت سهام…………………………………………………………………………………………

2-10- ريسك اعتباری…………………………………………………………………………………………………………….

2-11- اندازه‌گیری ريسك اعتباری………………………………………………………………………………………….

2-12- رتبه‌بندی اعتباری…………………………………………………………………………………………………………

2-13- ارزیابی ريسك اعتباری………………………………………………………………………………………………..

2-14- کنترل وپاسخ ريسك……………………………………………………………………………………………………

2-15- راه های متفاوت ارزیابی ريسك اعتباری……………………………………………………………………..

2-16-  برخی از فنون اندازه گیری ریسک اعتباری…………………………………………………………………

2-17- فنون اقتصاد سنجی اندازه گیری ريسك اعتباری………………………………………………………….

2-18- اعتبارسنجي و مديريت سبد اعتباري……………………………………………………………………………

2-19- اهداف توسعۀ نظام اندازه‌گيري و مديريت ريسك اعتباري………………………………………….

2-20- متدولوژي اجرايي………………………………………………………………………………………………………..

2-20-1- اعتبارسنجي……………………………………………………………………………………………………………..

2-20-2- مديريت سبد وام……………………………………………………………………………………………………..

2-21- زير‌ساخت‌هاي لازم براي اجراي طرح در بانك…………………………………………………………..

2-22- پيشينه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….

2-22-1- پيشينه خارجي پژوهش…………………………………………………………………………………………..

2-22-2- پيشينه داخلي پژوهش……………………………………………………………………………………………..

2-23- نگاره اي از پژوهش ها انجام شده……………………………………………………………………………….

2-24- خلاصه فصل

منابع

مقدمه ریسک

رقابت در محيط تجاري مستلزم توانمندي‌ شركتهاي تجاري براي جذب بهينه منابع محدود محيطي اعم از مشتري، نيروي انساني شايسته و منابع بهينه مالي است. مصرف بهينه اين منابع، دومين عاملي است كه از نقش موثري در كسب مزيت رقابتي براي شركتها برخوردار است. در اين راستا، با وجود تمام برنامه‌ريزيها و دقت‌نظرهايي كه توسط كارشناسان و متخصصان شركتها در اين زمينه صورت مي‌گيرد، اماهنوز برخي عوامل خارج از كنترل شركتها وجود دارد كه با درجات مختلفي از احتمال، امكان دست نيافتن شركتها به هريك از اهداف عملياتي را مي‌تواند افزايش دهد.

در اين راستا،‌ احتمال عدم دسترسي به اهداف از پيش تعيين شده،‌ تحت عنوان ريسك مطرح است. بر مبناي اهدافي كه تحت تاثير ريسك قرار مي‌گيرد و همچنين از نظر عوامل موثر بر احتمال دستيابي به هدف، ريسك حاكم بر شركتها را به دسته‌هاي مختلفي تقسيم مي‌كنند. از آن جمله مي‌توان به ريسك مالي، ريسك تجاري، ريسك سيستماتيك، و… اشاره كرد.

در سراسر جهان، صنعت بانکداري یکی ارکان بسیار مهم اقتصاد هر کشور به شمار میرود و به دلیل ارائه خدمات متنوع مالی و اعتباري، نقش تعیین کنندهاي را درتوسعه و رشد اقتصادي کشورها ایفا میکند و میتوان از آن به عنوان نیروي محرکه، شتاب دهنده، متعادل کننده و سامان بخش اقتصاد یاد کرد. نگاهی به تاریخچه بانک موید این است که این نهادها علاوه بر نقش پول، در داد و ستدهاي درونی و برونی مسئولیت مبادلات مالی و پولی را به عهده داشته و از بدو تاسیس و شکل گیري هم امین مردم و هم آسان کننده مبادلات پولی  بوده و تاثیر بسزایی در اقتصاد داشته اند؛

ادامه مقدمه ریسک

بنابراین توسعه و بهبود فعالیتهاي بانکی بویژه اعطاي تسهیلات به همراه نظامی کارآمد، نقش عمده اي درتوسعه و پیشرفت اقتصاد و صنعت بانکداري کشور خواهد داشت. تسهیلات اعطایی، از زمره مهمترین و با ارزشترین داراییهاي بانک محسوب میشوند و بخش عمدهاي از درآمد بانکها میتواند از طریق اعطاي تسهیلات به وقوع بپیوندد اما گردش پول و سرمایه در جامعه، نهاد مالی را در معرض انواع ریسکها قرارمیدهد، تنوع این ريسكها و گاهی شدت آنها به حدي است که اگرنهاد مالی نتواند آنها را به نحو صحیح کنترل و مدیریت کند رو به نابودي و حتی ورشکستگی خواهد رفت.

بنابراین با توجه به افزایش تقاضاي تسهیلات و ریسک موجود در این گونه فعالیتها، اعتبارسنجی متقاضیان تسهیلات و ارائه الگویی مناسب براي نحوه پرداخت تسهیلات یکی از اساسی ترین اصول مدیریت ریسک اعتباري در بانک ها و موسسات مالی بشمار میرود، به طوریکه استفاده از ابزارهاي مدیریت ريسك اعتباري بالاخص اعتبارسنجی، به بانک ها این امکان را می دهد تا با اطمینان خاطر بیشتري در خصوص اعطاي تسهیلات تصمیم گیري کنند.

در این پژوهش ابتدا جایگاه ريسك در سیستم بانکی کشور و سایر کشورها تبیین و سپس به مفهوم ريسك ،طبقه بندي ریسکهاي تاثیرگذار بر نهادهاي مالی بویژه بانکها ، بررسی مدلهاي محاسبه ريسك اعتباري پرداخته شده است.

مفاهيم و تعاريف ريسك

تصميمات مربوط به تامين مالي و تعيين تركيب بهينه ساختار سرمايه از يك طرف و توجه به ريسك شركت از طرف ديگر ازجمله مسائلي است كه در تصمیم­گيري مديريت حائز اهميت است.

استفان­راس اینطور بیان کرده که بخش پیش­بینی نشده بازده ، یعنی بخش ناشی از اخبار غیر مترقبه ،ريسك واقعی هر نوع سرمایه­گذاری است .مهم­تر اینکه ،اگر همواره آنچه را که انتظار داریم ، بدست آوریم سرمایه­گذاری کاملا قابل پیش­بینی و بنابراین بدون ريسك خواهد بود . به عبارت دیگر ، ريسك یک دارایی از اخبار غیر مترقبه – اتفاقات پیش بینی نشده – ناشی می­شود(جهانخانی و شوری، 1389). و به عبارتی ساده­تر میتوان گفت ريسك يا عدم اطمينان در معناي عام اشاره به تحقق نتيجه اي متفاوت با نتيجه مورد انتظار دارد .

با توجه به آنچه ذکر شد ريسك در نتیجه عدم اطمینان ناشی از احتمال به دست آوردن بازده در یک بازه زمانی مشخص با ارزش ثابت ایجاد می­گردد که اینچنین ریسکی بر دو نوع می­باشد :

1. ريسك غیر سیستماتیک که در اثر عوامل خاص مربوط به یک پروژه یا شرکت مشخصی ایجاد می­شود که طبق نظریه مدیریت پرتفولیو این ريسك را می­توان از طریق ایجاد یک پرتفولیو متنوع و بهینه شده به حداقل رساند.
2. ريسك سیستماتیک که در نتیجه عوامل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی موثر بر پروژه سرمایه­گذاری ایجاد می­گردد و در نتیجه پروژه سرمایه­گذاری نقشی در ایجاد این نوع از ریسک ندارد . لذا ريسك سیستماتیک بوسیله عوامل ذکر شده بر روی شرکت یا یک بخش از صنعت تاثیر گذار است(راعی،1386).

شاخص ریسک سیستماتیک در مدیریت پورتفولیو ضریب بتا است و زمانی که انتظار رشد شاخص بازار وجود داشته باشد ، سرمایه­گذاران سهام­هایی با بتای بالاتر را انتخاب می­کنند و در شرایط انتظار کاهش شاخص بازار به انتخاب سهم­های با بتای منفی و پایین دست می­زنند(همان منبع).

ادامه مفاهيم و تعاريف ريسك

با مراجعه به منابع مختلف علمي، تعاريف متعددي از ريسك مي‌توان يافت. كه البته‌ هر كدام از اين تعاريف بسته به بعد يا زاويه ديد خود، تعريف متفاوتي از ريسك ارائه كرده‌اند.
در فرهنگ مديريت رهنما، در تعريف ريسك آمده است :
«ريسك عبارت است از هرچيزي كه حال يا آينده دارايي يا توان كسب درآمد شركت، موسسه يا سازماني را تهديد مي كند.»
وستون و بريگام در تعريف ريسك يك دارايي مي‌نويسند:
ريسك يك دارايي عبارت است از تغيير احتمالي بازده آتي ناشي از آن دارايي.

واژة ریسک در فرهنگ لانگمن چنین تعریف شده است: “ریسک عبارت از احتمال وقوع چیزی بد یا نامطلوب و یا احتمال وقوع خطر است”.

«نيكلز» مفهوم ريسك را از ابعاد مختلف مدنظر قرار داده و آن را از نظر مفهومي به دو دسته تقسيم مي‌كند. وي معتقد است واژه ريسك به احتمال ضرر، درجه احتمال ضرر، و ميزان احتمال ضرر اشاره دارد. در اين راستا ريسك احتمال خطر هم احتمال سود و هم احتمال زيان را دربر مي‌گيرد. در حالي كه ريسك خالص صرفاً احتمال زيان را در بر مي‌گيرد و شامل احتمال سود نمي‌شود، مانند احتمال وقوع آتش(نیکلز^[1]،1999).
لذا، با توجه به مجموعه تعاريف فوق، مي‌توان ريسك را به صورت زير تعريف كرد:
«ريسك عبارت است از احتمال تغيير در مزايا و منافع پيش‌بيني شده براي يك تصميم، يك واقعه و يا يك حالت در آينده» منظور از احتمال اين است كه اطميناني به تغييرات نيست. در صورتي كه اطمينان كافي نسبت به تغييرات وجود داشت، تغييرات مطمئن در چارچوب منافع و مزاياي پيش‌بيني شده پوشش پيدا مي‌كرد در حالي كه عدم امكان پيش‌بيني ناشي از احتمالي بودن تغييرات، آن را به ريسك حاكم بر منافع و مزايا تبديل كرده است.

[1]– NICKLES

بادرنظر گرفتن تئوری پرتفولیو و تئوری قیمت­گذاری داراییهای سرمایه­ای می­توان ريسك کل را به دو بخش ریسک سیستمانیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیم­بندی کرد.

ريسك غیرسیستماتیک + ريسك سیستماتیک = ریسک کل

ريسك غیر سیستماتیک

همانطور که بیان شد بخش پیش­بینی نشده بازده ، یعنی بخش ناشی از اخبار غیر مترقبه ، ريسك واقعی هر نوع  سرمایه­گذاری است، ريسك یک دارایی از اخبار غیر مترقبه – اتفاقات پیش بینی نشده ناشی می­شود.نوعی از اخبار غیر منتظره ، ريسك غیر سیستماتیک نامیده می­شود . ريسك غیر سیستماتیک آن است که یک سهم خاص یا سهم گروه کوچکی از شرکتها را تحت تاثیر قرار می­دهد و از طریق تنوع­بخشی می­توان آنرا کاهش داد.

از آنجا که این نوع ریسک ها منحصر به یک شرکت خاص هستند ، گاهی ریسک­های خاص یا منحصر به فرد نامیده می­شوند. از عوامل مهم این ریسک می­توان کالاها و خدمات تولیدی شرکت یا صنعت ، نوع مدیریت ،فعالیت رقبا و ساختار هزینه­های شرکت اشاره کرد ( جهانخانی و شوری،1389) .

ريسك سیستماتیک

ريسك سيستماتيك يك ورقه بهادار، ميزان حساسيت و تغيير­پذيري بازده آن ورقه بهادار در مقابل تغييرات بوجود آمده در بازار است . به بيان آماري اين ريسك درجه تغييرات بازده يك دارايي يا سرمايه­گذاري خاص نسبت به تغییرات بازده مجموعه سرمایه­گذاری بازار است و با بتا (β) اندازه­گيري مي­شود به عبارتی ریسک سیستماتیک چگونگی عمل یک سهام را در ارتباط باسهام بازار نشان میدهد و بازده انتظاري دارایی به سطح ریسک سیستماتیک (بتا ) بستگی دارد.

به بیانی ساده ، ريسك ­­سیستماتیک یا ریسک غیرقابل کنترل آن بخش از ریسک کل سهام است که ناشی از عوامل بازار بوده و بطور همزمان بر قیمت کل اوراق بهادار تاثیر می­گذارد. این ریسک را از طریق تنوع­بخشی نمی­توان حذف نمود.از عوامل مهم این ریسک می­توان به تحولات سیاسی و اقتصادی ،چرخه­های تجاری ، تورم و بیکاری اشاره کرد.

در تحقیقات اخیر از ریسک سیستماتیک تقسیم بندی جدیدی نیز ارائه شده است که عبارت است از ریسک سیستماتیک نامطلوب و ریسک سیستماتیک مطلوب، دسته اول حساسیت بازدهی دارایی سرمایه­ای را هنگامی که بازار رو به پایین است،اندازه گیری می­کند. به عبارت دیگر حساسیت بازدهی دارایی نسبت به بازار فقط در شرایط افت و کاهش بازار اندازه­گیری می شود، دسته دوم حساسیت بازدهی دارایی سرمایه ای را هنگامی که بازار رو به بالا است اندازه گیری می کند(صادقی و همکاران،1389).

نمودار زیر تاثیر افزایش تعداد اوراق بهادار (تنوع بخشی) بر ریسک مجموعه­های سرمایه­گذاری نشان داده شده است.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حسابداری کلیک کنید

نمونه ای از منابع

• 1- ابرهیمی کردلر، علی و مهران اعرابی.(1390).”بررسی کاربرد مدل های پیش بینی ورشکستگی (آلتمن، فالمر، اسپرینگیت ، زیمسکی و شیراتا) در پیش بینی نکول تسهیلات اعطایی به شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار”. تحقیقات حسابداری و حسابرسی.شماره دوزادهم
• 2- برهانی، حمید.(1389).” بررسی علل و عوامل ایجاد مطالبات معوق و راهکارهای کاهش آن” تهران. بیست و یکمین همایش بانکداری اسلامی
• 3- تهرانی، رضا. و شمس، مير فيض فلاح. (1384). “طراحي و تبيين مدل ريسك اعتباري در نظام بانكي كشور”. مجله علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز. دوره بيست و دوم، شماره دوم، تابستان. پياپي 43.ص211-191
• 4- تکتم محتشمی و حبیب اله سلامی (1386)،”عوامل متمايز كننده مشتريان حقوقي كم ريسك از مشتريان ريسكي بانك : مطالعه موردي بانك كشاورزي”، ششمين كنفرانس اقتصاد كشاورزي ايران
• 5- کرباسی یزدی، حسین.نعامی، عبدالله.سادات میر آقایی جعفری،مهتاب.(1389). «ارتباط بین هزینه سرمایه با ریسک اجزای سود(نقدی و تعهدی) در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران».پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار.سال اول.شماره1
• 6- جمشيدي، سعيد(1383)، شيوه هاي اعتبارسنجي. مشتريان; پژوهشكده پولي و بانكي، بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران.
• 7- خوش سيما رضا، شهيکی تاش محمدنبی(1391). تاثير ريسک های اعتباری، عملياتی و نقدينگی بر کارايی نظام بانکی ايران. فصلنامه برنامه و بودجه; 17 (4). 69-65
• 8- دهمرده، نظر و همکاران(1391)، “اعتبارسنجي مشتريان بانك با استفاده از رويكرد امتيازدهي اعتباري:مطالعه موردي شعب بانك سپه در زاهدان”. پژوهشهاي مديريت عمومي ،سال پنجم ، شماره هجدهم، ص 152-135
• 9- رشیدیان، ساناز (1390)،  مقاله ” طبقه بندی مشتریان شبکه بانکی براساس ریسک اعتباری با استفاده از مدل های پیش بینی و تصمیم گیری چند معیاره(مطالعه موردی :بانک کارآفرین)  “پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج،دانشکده علوم انسانی گروه مدیریت.
• 10- صفری، سعید و همکاران (1390). مقاله  “مديريت ريسك اعتباري مشتريان حقوقي در بانك هاي تجاري با رويكرد تحليل پوششي داد ه ها (رتبه بندي اعتباري) ، پژوهش هاي مديريت در ايران، دوره 14، شماره 4
• 11-…
• 12-…