حقوق بشردوستانه در اسلام و عرصه بین الملل

حقوق بشردوستانه

تعداد صفحات: 73 صفحه

فصل اول – واژه شناسی و بررسی مصادیق حقوق بشردوستانه ……………………………….

مبحث اول- واژه شناسی و تعاریف…………………………………….……………………………………………………………..

گفتار اول- مفهوم حقوق بشر دوستانه…………………………………………….…………………………………………………..

بند اول – معنا………………………………………………………………………………………………………………………………………

بند دوم – تعریف…………………………………………………………………………………………………………………………………

بند سوم- رابطه حقوق بشردوستانه و حقوق بشر……………………………….………………………………………………

گفتار دوم – پیشینه تاریخی ………………………………………………………………………………………………………………

مبحث دوم- شناسایی اصول و اهداف…………………………………..…………………………..……………………………….

گفتار اول – اصول و قواعد حقوق بشردوستانه……………………………….…………………………..……………………

بند اول -اصول حقوق بين الملل بشر دوستانه…………………………………………………………………………………….

بند دوم- قواعد اساسي حقوق بين المللي بشردوستانه………………………………………………………………………..

بخش دوم –حقوق بشر دوستانه در اسلام و عرصه بین الملل  ………………………………….

فصل اول- حقوق بشردوستانه در اسلام……………………………………………………………………………………………

مبحث اول –  اصول اولیه حقوق بشردوستانه در اسلام……………….…………………………………………………..

گفتار اول- رعایت حقوق بشردوستانه در مخاصمات…………………….……………………………………………….

بند اول-تاریخچه جنگ در اسلام………………………..…………………………………………………………………………….

بند دوم-اصول بنیادین بشردوستانه اسلامی…………..………………………………………………………………………….

گفتار دوم ـ ويژگى هاى جنگ در اسلام……………………………………………………………………………………………

بند اول ـ در راه خدا بودن………………………………………………………………………………………………………………..

بند دوم ـ عادلانه بودن………………………………………………………………………………………………………………………

بند سوم ـ دفاعى بودن………………………………………………….………………………………………………………………

بند چهارم ـ انسانى بودن……………………………….………………………………………………………………………………….

مبحث دوم- قواعد حقوق بشردوستانه در اسلام………………………….…………..…….………………………………

گفتار اول- تفكيك بين نظاميان و غير نظاميان……………………………….……..……….…………………………………

بنداول- حقوق غير نظاميان در جنگ از ديدگاه قرآن……………………………………………………………………

بند دوم-  حقوق غير نظاميان از ديدگاه روايات و سيره ائمه معصومين (ع…………………………………….

بند سوم- حقوق غير نظاميان از ديدگاه فقه….…………………………………………………………………………………..

گفتار دوم – حمایت از غیر نظامیان در اسلام….……………………………………………………………………………….

بند اول- اطفال تبعه دشمن…….………………………………………………………………………………………………………..

بند دوم-  حقوق زنان………………………………………………………………………………………………………………………

بند سوم- حمایت از افراد سالمند…………………………………………………………………………………………………..

بند چهارم-  حمایت از بيماران، مجروحان و سایر افراد خاص……………………………………………………..

بند پنجم- حمایت از افراد مذهبی…………………………………………………………………………………………………..

بند ششم- حمایت از نمايندگان و فرستادگان…………………………………………………………………………………

گفتار سوم- حقوق اسيران جنگي…………………………………………………………………………………………………….

بند اول- رفتار انسانی با اسرا…………………………………………………………………………………………………………..

بند دوم- حفظ وحدت خانوادگی اسرا…………………………………………………………………………………………….

بند سوم- آزادی اسیران……………………………………………………………………………………………………………………

فصل دوم- حقوق بشردوستانه در عرصه بین الملل…………………………………………

مبحث اول- قواعد و مقررات حقوق بشردوستانه در عرصه بین الملل………………………………………..

گفتار اول- تمایز غیر نظامی از نظامی…………………………………………………………………………………………….

گفتار دوم –حمايت عام از افراد غيرنظامی……………………………………………………………………………………..

بند اول- احترام به گروه های انسانی…………………………………………………………………………………………..

بند دوم- حمايت خاص از برخی طبقات افراد غيرنظامی ……………………………………………………………..

بند سوم – رنج و عذاب غيرنظاميان……………………………………………………………………………………………….

مبحث دوم- اسناد بین المللی حقوق بشردوستانه…………………………………………………………………………

گفتار اول – بررسی کنوانسیون های ژنو……………………………….……………………………………………………….

بند اول- كنوانسيون اول ژنو در مورد وضعيت مجروحين و بيماران در ميادين جنگي………..………..

بند دوم- كنوانسيون دوم ژنو راجع به بهبود سرنوشت زخم داران، بيماران و غريقان نيروهاي مسلح در دريا…………….……………………………………………….

بند سوم – كنوانسيون سوم مربوط به رفتار با اسيران جنگی……….…………….………………………………………

بند چهارم- کنوانسيون چهارم مربوط به حمايت از افراد غيرنظامی در دوران جنگ………………….………

بند پنجم – پروتکل های الحاقی به کنوانسیون های  ژنو…….…………….……….……………………………………..

گفتار دوم- اسناد مربوط به حمایت از حقوق کودک…..…………………………………………………………………….

بند اول – نقش سازمان های دولتی……..………….………………………………………………………………………………….

بند دوم- نقش سازمانهای غیردولتی ومجامع عمومی…..…………………………………………………………………….

گفتار سوم – اسناد مربوط به منع کاربرد سلاح های شیمیایی…….……………………………………………………

گفتار چهارم- کنوانسیون 1954 لاهه در مورد حفاظت از میراث‏ فرهنگی در زمان جنگ….……….……..

بند اول – زمان رسمیت کنوانسیون…………………..……………………………………………………………………………….

بند دوم- منابع کنوانسیون و ارتباط آن با سایر اسناد بین المللی…………………..……….…….……………………

بند سوم – دامنه شمول کنوانسیون به لحاظ اعضای متعاهد…………………….………………….……………………..

بند چهارم- روشهای اجرائی………………………………………………………………………………………………………………

بند پنجم- ضمانت اجرای کنوانسیون…………………………………………………………………………………………………

گفتار پنجم- اساسنامه دیوان بین المللی کیفری………..………………………………………………………………………

بند اول- نسل کشی یا ژنوسید………………………………..……………………………………………………………………..

بند دوم- جنایت علیه بشریت………………………..………………………….……………………………………………………….

بند سوم- جنایت جنگی………………………………..……………………….………………………………………………………….

بند چهارم- جنایت علیه صلح……………………………………..…………………….……………………………………………

منابع و ماخذ……………………………………………………………………………………………………………………

مفهوم حقوق بشردوستانه

معنا

حقوق بشردوستانه واژه اي است كه در قرن حاضر و بعد از حقوق بشر بوجود آمده است . حقوق بشردوستانه ترجمه كلمه Humanitarian law است . در ایران آنرا حقوق انسان دوستانه هم می نامند اما بیشتر از واژه بشر دوستانه استفاده می شود.واژه «حق» در تركيب «حقوق بشردوستانه» ، ترجمه حق در مقابل تكليف نيست ، و حقوق به معنی مقررات است ،بعبارتی مقرراتی که انسان دوستانه باشد معنا می دهد.

تعریف حقوق بشردوستانه

حقوق بشردوستانه ناظر بر قوانین و مقررات در جهت حفظ حقوق و ارزشهای انسانی در زمان جنگ می باشد که هدف اصلی آن کاهش آلام و دردهای افراد بیگناه و غیر نظامی و همچنین نظامیان و سربازان در درگیریها و مخاصمات مسلحانه ، مانند حفظ حقوق مجروحان جنگی ، حفظ حقوق اسرا و …. می باشد.

بطورکلی حقوق بشردوستانه، مجموعه اي از قواعد بين المللي قراردادي يا عرفي است كه مشخصاً ناظر به مشكلات بشردوستانه اي است كه از مخاصمات مسلحانه بين المللي يا غيربين المللي ناشي شده اند . اين قواعد به دلايل بشردوستانه حق طرفين مخاصمه را در انتخاب و استفاده از ابزارها و شيوه هاي جنگي محدود مي كند و اشخاص و اشيايي را كه از درگيري ها متأثر شده يا خواهند شد ، مورد حمايت قرار مي دهد . حقوق بشردوستانه «حقوق مخاصمات مسلحانه‌» نيز ناميده مي شود .[1]

جهت مشاهده و دانلود پایان نامه حقوق بين الملل بشردوستانه کلیک کنید.

رابطه حقوق بشردوستانه و حقوق بشر

درگذشته، حقوق بشر [2]و حقوق بين الملل بشر دوستانه بصورت مجزا شكل گرفته و توسعه يافتند، حقوق بشر را حقوق زمان صلح و حقوق بين الملل بشردوستانه را حقوق زمان جنگ قلمداد مي‌كردند. بنابراين تصور اين بود كه هيچ رابطه و نسبتي ميان اين دو واژه وجود ندارد.

اما در پي تغيير و تحولاتي كه در نظام حقوق بين الملل در دو عرصۀ حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه صورت گرفت و قلمرو اجرايي مكاني و زماني اين دو حقوق گسترش پيدا كرد، حقوق بشردوستانه و حقوق بشر در جهت همگرايي به منظور حمايت از انسان و كرامت انساني او توسعه يافته و بتدريج به سمت نزديك شدن حركت نمودند بدين ترتيب رابطه ميان حقوق بشر دوستانه و حقوق بشر در دو نظام حقوق بين الملل معاصر شكل گرفت .

حقوق بشردوستانه و حقوق بشر هر دو درصدد حمايت از فرد هستند . حقوق بشردوستانه در موقعيت درگيري هاي مسلحانه اعمال مي شود ، در حالي كه حقوق بشر در همه موقعيت ها اعم از جنگ و صلح از فرد حمايت مي كند .هدف حقوق بشردوستانه حمايت از قربانيان جنگ با تلاش براي محدود كردن رنج هاي ناشي از جنگ است، اما حقوق بشر به دنبال حمايت از فرد و پس از آن پيشرفت اوست .

حقوق بشردوستانه در درجه اول مربوط به رفتار يا اشخاصي است كه به دست دشمن افتاده اند و روشي كه جنگ بايد بر اساس آن هدايت شود . هدف حقوق بشر تنظيم روشهايي به منظور هدايت عمليات نظامي نيست ، بلكه هدف آن محدود كردن قدرت دولت بر اشخاص و جلوگيري از رفتار مستبدانه است .

اصول و قواعد حقوق بشر دوستانه

اصول و قواعد بشر دوستانه مربوط به زمان جنگ و پایان جنگ می باشد  و شناسایی آن بسیار حائز اهمیت است چرا که دولتها بدلیل خشم و نفرتی که از یکدیگر دارند از هیچ حرکت غیر انسانی دریغ نخواهند ورزید  لذا اجرای این قواعد و اصول باعث جلوگیری از اعمال غیر انسانی خواهد شد.

جهت مشاهده و دانلود روند شکل گیری و عملکرد شورای حقوق بشر کلیلک کنید.

اصول حقوق بين الملل بشر دوستانه

معمولاً هر ساختار و یا مفهوم حقوقی بر روی یکسری پایه و اصول استوار بوده و تمامی قواعد و مقررات منعقده نیز در چارچوب اصول مذکور طراحی و در نهایت تصویب می شوند . مثلاً حقوق جنگ بر پایه اصل اساسی ممنوعیت توسل به زور استوار بوده و لذا توسل به زور و نیروی نظامی علیه سایر تابعان نظام بین المللی ، صرفاً در دو مقوله دفاع مشروع و امنیت دسته جمعی و آن هم تحت تدابیر و شرایط خاصی قواعد و مقرراتی در زمینه حمله نظامی علیه عضو خاطی جامعه بین المللی تدوین گردید .

در زمینه حقوق بشر دوستانه نیر همانطورکه عنوان گردید اصل اساسی بر حفظ و حمایت از حقوق افراد و انسانها اعم از سربازان و غیر نظامیان در جنگ استوار می باشد که در این مقوله 6 اصل اساسی بشرح ذیل، چارچوب و سنگ بنای اقدامات بشر دوستانه را تشکیل می دهد:

1-  اصل رفتار انساني و عدم تبعيض: يعني همه افراد انساني صرف نظر از جنسيّت، مليّت، نژاد، مذهب و يا عقايد سياسي خودشان شايسته و سزاوار بهره‌مند شدن از رفتار انساني مي‌باشند.

2-  اصل ضرورت نظامي: طبق اين اصل هم فعاليّت‌ها و عمليات نظامي بايد بر اساس دلايل نظامي قابل توجيه باشد.

3-  اصل محدوديت: بر اساس اين اصل، بكارگيري شيوه‌ها و روش‌هاي جنگي و استفاده از سلاح‌هاي كه تلفات بيش از حد لزوم درد و رنج زائد الوصفي را ايجاد نمايد ممنوع است.

4-     اصل تفكيك: طبق اين اصل بايد بين اهداف نظامي و غيرنظامي تفكيك و تمايز قائل شد.

5-  اصل تناسب: يعني خسارات و صدمات اتفاقي ناشي شده از حمله به اهداف نظامي در مقايسه با مزيت‌ها و فوايد نظامي مستقيم و قطعي كه از آن حمله بدست مي‌آيد نبايد از حد لزوم باشد.

6-  اصل حس نيّت: يعني در مخاصمات مسلحانه، مذاكرات بين طرفين متخاصم بايد با جس نيّت باشد.[1]

 قواعد اساسي حقوق بين المللي بشردوستانه

1ـ بايد به حق و تماميت جسمي و روحي اشخاصي كه از جريان مخاصمه خارج هستند‌، احترام گذارد .

2ـ كشتن يا ‌آسيب رساندن به دشمني كه تسليم شده يا از جريان مخاصمه خارج شده ، ممنوع است .

3ـ مجروحين و بيماران بايد جمع آوري شده و مورد مراقبت قرار گيرند .

4ـ بايد به حق حيات ،حيثيت ، حقوق شخصي و اعتقادات مبارزان دستگير شده و غيرنظاميان تحت اختيار هر يك از طرفين مخاصمه ، احترام گذاشته شود .

5ـ همه افراد بايد از تضمينات قضايي برخوردار باشند .

6ـ طرفين يك مخاصمه و اعضاي نيروهاي مسلح آنان ، در انتخاب شيوه ها و ابزارهاي جنگي اختيار نامحدود ندارند .

7ـ طرف هاي يك مخاصمه بايد ميان اموال و اشخاص نظامي وغيرنظامي تفاوت قايل شود.

8ـ هر گونه عمليات جنگي بايد نسبت به اهداف مورد تهاجم قواي متخاصم ، ضرورت و تناسب داشته باشند .

9ـ حمله به تأسيسات مولد نيروهاي خطرناك از قبيل سدها و نيروگاه ها ممنوع است .

10ـ پرسنل پزشكي و مذهبي ، نيروهاي امدادي ، وسايل نقليه پزشكي ، بيمارستان ها و تأسيسات امدادي پزشكي مصونيت دارند و نبايد مورد حمله واقع شوند .[2]

اصول اولیه حقوق بشر دوستانه در اسلام

دسته ایی از موارد رعایت اصول نسانی وجود دارد که گریز از آن در حق انسانها تخلف محسوب شده و نمی توان به سادگی از آن چشم پوشی کرد این موارد اصول اولیه حقوق بشر دوستانه است که دین مبین اسلام همواره علاوه بر آنکه خود آنها را رعایت می نماید به سایرین هم توصیه می نماید که در این مبحث طی چند گفتار ابعاد آنرا بررسی می نماییم.

جهت مشاهده و دانلود پایان نامه بررسی اجرای کنوانسیون های ژنو و نقض حقوق بشر در فلسطین کلیک کنید.

رعایت حقوق بشر دوستانه در مخاصمات

قبل از آنکه وارد مقوله حقوق بشردوستانه در اسلام شویم و ویژگیهای آن را بررسی نماییم باید اذعان داشت که،نظام حقوقی اسلام دو ستون اصلی دارد که مشابه دیگر نظامهای حقوقی معاصر نیستند، اول اینکه نظام حقوقی اسلامی ماهیتا نظامی این جهانی یا دنیوی نیست، بلکه دارای منشاء الهی و مقدس است و عبارت است از اعمال ایمان اسلامی به نحوی مشخص در مورد روابط انسانی.اسلام نه تنها یکی از ادیان، بلکه مجموعه قواعدی حاکم بر رفتار مؤمنین و شکل دهنده روابط آنان در جامعه است.در اسلام، ایمان دینی و نظم حقوقی، کل تجزیه ناپذیری درست می‏کنند که در آن، ایمان منشاء و مصدر و نظم حقوقی مکمل آن است.

دوم اینکه نظام حقوقی اسلامی برخلاف اغلب نظامهای حقوقی معاصر که شامل حقوق خصوصی و عمومی می‏باشند، به شاخه‏های جداگانه تقسیم نمی‏گردد. قواعد آن از قرآن گرفته شده و مقوم کلیتی خطاب به هر شخصی در هر زمان و مکان می‏باشد:قواعدی است دارای منشاء الهی برای افراد از حیث فرد بودن و نیز برای اجتماعات و جوامع به هر شکل و نوع و دارای هر ساختاری که باشند.خداوند از طریق پیامبر خود، انسان را به طور کلی و بدون تمایز مخاطب قرار می‏دهد و قواعدی را جهت اداره و تنظیم رفتار وی در جامعه و هدایت او در زمینه اعتقادات و ایمان مقرر می‏دارد.[1]

[1]– محقق داماد، سید مصطفی، مفهوم اسلامی حقوق بشر دوستانه،مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی،دانشگاه تهران ، مهر 1372 – شماره 29،ص219

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و ماخذ

1. آقايي ،سيد داوود ، ، نقش و جايگاه شوراي امنيت سازمان ملل متحد در نظم نوين جهاني، تهران: انتشارات پيک فرهنگ، 1375.
2. آنتونيو کاسسه، حقوق بين الملل در جهاني نامتحد، ترجمه مرتضي کلانتريان، تهران: دفتر خدمات حقوقي بين المللي، 1370.
3. آيتى محمد ابراهيم, تاريخ پيامبر اسلام،جلد اول ، انتشارات دانشگاه تهران ،1384.
4. ابراهيمي، محمد و حسيني، سيد عليرضا، اسلام و حقوق بين‏الملل عمومي، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، تهران، انتشارات سمت، 1372.
5. اعلايي، حسين و بابك خواجه كاووسي ، صنايع تسليحات و خلع سلاح شيميايي دفتر مطالعات سياسي و بين الملل 1371 .
6. برانلي ،ايان ، حقوق بين الملل در واپسين سال هاي قرن بيستم، ترجمه صالح رضايي پيش رباط، تهران، انتشارات دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، 1383.
7. بلدسو وبوسچك ،رابرت ، فرهنگ حقوق بين الملل ترجمه دكتر بهمن آقايي ، گنج دانش ، 1375.
8. جوانی، جمشید، بررسی جنایات جنگی در اساسنامه دیوان کیفری بین­المللی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، 1385.
9. حسينی، مصطفی، بردگی در اسلام، بنياد دائره المعارف اسلامی، تهران، 1372.
10. خليليان، سيد خليل، حقوق بين الملل اسلامی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دهم، 1382.
11. دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغه، انتشارات ميراث ماندگار، قم، 1384.
12. …
13. …