پسته و بيماری های مربوط به پسته

پسته و بیماری های مربوط به آن

2-1- اهميت اقتصادي و سطح زير کشت…

3-1- ارزش غذايي پسته.

4-1- گياهشناسي پسته.

5-1- مهمترين گونه¬هاي جنس پسته.

6-1-  ويژگيهاي اکولوژيکی پسته.

7-1- مهمترين ارقام پسته.

9-1- مهمترين بیماری های پسته.

1-9- 1- ماسوي پسته (Stigmatomycosis)

2-9- 1-كپك ناشی از Aspergillus  flavus.

3-9- 1-پژمردگي ورتيسيليومي پسته (verticillium wilt Pistachio)

4-9- 1- پوسيدگي رايزوكتونيايي طوقه وريشه پسته (Rhizoctonia solani)

5-9- 1-بیماری سرخشکیدگی  شاخه های پسته.

6-9- 1- پوسيدگي طوقه وريشه (انگومك) پسته.

1-6-9- 1- رده بندي عامل بيماري(  P. megasperma)

2-6-9- 1-مشخصات عامل بیماری(  Ph. megasperma)

3-6-1- 9-میزان پراکندگی، دامنه میزبانی و نحوه خسارت Ph. megasperma..

4-6-9- 1- علائم بیماری پوسيدگي طوقه وريشه در پسته.

5-6-9- 1-چرخه زندگی عامل بیماری(Ph. megasperma)

6-6-9- 1-عوامل موثر برتوسعه و پیشرفت بیماری…

7-6-9- 1-عکس العمل پایه های پسته به گونه های Phytophthora..

8-6-9- 1-انتشار گونه های Phytophthora در آب…

9-6-9- 1-کنترل بیماری پوسيدگي طوقه وريشه پسته.

11-6-9- 1- مروری بر دستاوردهای پیشین در زمینه کنترل بیولوژیکی فیتوفتورا :

منابع

گياهشناسي پسته

درخت پسته اهلي (Pistacia vera L.) متعلق به راستـه ســـداب (Rutales) و تيره سماق (Anacardiaceae) مي¬باشدکه گياهان اين تيـره به صورت درخت و درختچـه هستند. جنس¬هاي مهم تيره پسته شامل سمــاق (Rhus)، پستــه (Pistacia)، گل پــر (Cotinus)، انبــه (Mangifera) و بادام هنــدي (Anacardium) مي‌باشند (ابريشمي،1373؛ پناهي و همکاران،1381). جنس پسته (Pistacia) در سال 1753 ميلادي توسط لينه نامگـذاري شد. ايـن جنس داراي 11 گونـه است که همـه دارای ترشحات تربانتين يا سقـز هستند.

پسته گياه نيمه گرمسيري، دو پايه و خزان کننده است. گونه P.vera يا پسته اهلي ميوه¬هاي با ارزش اقتصادي و خوراکي توليد مي¬کند و ساير گونه¬ها بيشتر به عنوان پايه براي پسته اهلي مطرح هستند. با توجه به اينکه پسته گياهي دو پايه و هتروزيگوت است و گرده افشاني به صورت آزاد و بوسيله باد صورت مي¬گيرد، کاشت بذر و عدم پيوند باعث تفرق صفات و ظهور لاين¬هاي متفاوتي مي¬شود. تاکنون در باغ کلکسيون ارقام وابسته به مؤسسه تحقيقات پسته رفسنجان 60 رقم جمع آوري شده است. از مشهورترين اين ارقام مي¬توان به اوحدي،کله‌قوچي، احمدآقايي، اکبري و ممتاز اشاره کرد که غالباً در استان کرمان کشت مي¬شوند وبين اين ارقام اوحدي بالاترين سطح کشت را به خود اختصاص داده است (شيباني و همکاران، 1374).

 مهمترين گونه هاي جنس پسته

گونه¬هاي مختلف جنس پسته که به عنوان پايه در باغهاي پسته استفاده شده عموماً درختان وحشي و خودرو هستند و اغلب در مقابل خشکي مقاومند. به گونه پسته معمولي پسته اهلی نیز گفته می شود (ابريشمي،1373؛ پناهي و همکاران، 1381).

مهمترين گونه هاي جنس پسته عبارتند از:

P.vera

در فارسي به نامهاي پسته اهلي يا معمولي معروف است که داراي رشد اوليه زياد بوده و ارتفاع درخت به 5 متر مي-رسد. يکي از ويژگي¬هاي مهم اين پايه، خندان شدن وشکفتن آندوکارپ ميوه در مرحله رسيدن ميوه است (ابريشمي،1373؛ پناهي و همکاران، 1381؛ حاج عبداللهي، 1379).

1. atlantica sub sp. mutica

ميوه آن بيضي شکل با پوسته سخت مي‌باشد که در فارسي بنه ناميده مي¬شود و  ارتفاع آن به 10 تا12 متر مي-رسد (حاج عبداللهي، 1379).

1. khinjuk

در فارسي به نامهاي خنجک، گلخونک، چاتلانقوش و کسور معروف است و زيستگاه آن مناطق کوهستاني است. ميوه تقريباً کروي شکل و ميان¬بر آن تا حدودي نرمتر از ميوه بنه است و ارتفاع آن به 7 متر مي¬رسد (حاج عبداللهي، 1379).

1. atlantica sub sp. atlantica

درخت تناوري است که گاهي ارتفاع آن به 20 متر هم مي-رسد. چوب اين درخت قهوه¬اي رنگ است و از آن صمغ ترشح مي¬شود و ميوه آن طعم مطلوبي ندارد (ابريشمي،1373؛ پناهي و همکاران، 1381).

1. lentiscus

درختي کوتاه قامت است و مانند سرو و کاج، هميشه سبز (بدون خزان) است. تربانتين معروف قبرس از اين درخت به‌دست مي¬آيد که به عنوان خشبو کننده دهان از آن استفاده مي¬شود (ابريشمي،1373؛ حاج عبداللهي، 1379).

1. chinensis

اين گونه به درخت پسته چيني معروف است و برگ‌هاي آن خصوصاً در فصل پاييز به دليل تنوع رنگ بسيار زيباست. ارتفاع اين درخت به 16 تا20 متر مي‌رسد، رشد آن بسيار سريع است و در پارک¬هاي مناطق مستعد به عنوان گياه زينتي کاشته مي¬شود (ابريشمي،1373؛ حاج عبداللهي، 1379).

1. terebintus

اين گونه به درخت بنه شباهت دارد. صمغ حاصل از آن خصوصاً در هواي گرم بوي بسيار تندي دارد و در صنعت از آن استفاده مي¬شود .اين گونه به کم آبي مقاوم است اما رشد آن کم و بعد از دوره نونهالي نسبتاً طولاني محصول مي¬دهد (ابريشمي،1373؛ حاج عبداللهي، 1379).

1. mexicana

درخت کوچکي است که برگ‌هاي آن در فصل بهار، قبل از سبز شدن ساير درختان با زيبايي خاصي ظاهر مي‌شوند. برخي گياه‌شناسان نام اين درخت را مترادف با P. texana مي‌دانند (ابريشمي،1373؛ حاج عبداللهي، 1379).

1. integerima

منشأ آن از دامنه هاي هيماليا بوده و از نظر مشخصات ظاهري بسيار شبيه به پسته چيني است. برگ‌هاي درخت  انبوه و معطر و داراي دمبرگ کوتاه مي¬باشند. اين گياه سايه اندازي زيادي دارد  (ابريشمي،1373؛ حاج عبداللهي، 1379).

1. oleacea

قدمت اين درخت زياد است و روغن معطر آن که از ميوه استحصال مي¬شود  از ساليان دور مصارف دارويي داشته است (ابريشمي،1373؛ حاج عبداللهي، 1379).

از ميان گونه‌هاي فوق، تنها پسته معمولي، خنجک و بنه در ايران موجود است و بقيه گونه‌ها بومي ساير مناطق هستند. خنجک، چاتلانقوش يا بنه، پايه‌هاي مناسبي براي پيوند درخت پسته اهلي به شمار مي‌روند. همان طورکه اشاره شد، در بين گونه‌هاي فوق، پسته معمولي به صورت اهلي درآمده است و نوع وحشي آن (با نام علميP. vera var sarakhs) در جنگل‌هاي سرخس وا قع در شمال شرقي کشور يافت مي¬شود (ابريشمي،1373؛ حاج عبداللهي، 1379).

ويژگيهاي اکولوژيکی پسته

گونه¬هاي مختلف پسته در ارتفاعات و کوهستان‌هاي خشک و نيمه خشک استپي مي¬رويند. رويشگاه‌هاي طبيعي پسته به طور متوسط از سطح دريا 1300 تا 2500 متر ارتفاع دارند و در اين ميان بنه (P. mutica) در لرستان با حداقل ارتفاع700 متر از سطح دريا و چاتلانقوش  ( (P. khinjuk  در ارتفاعات 3000 متري بختياري ديده مي¬شود (ابريشمي، 1373).

پسته باغي در مناطقي با ارتفاع 1000 تا 2000 متري رشد مطلوب و عملکرد اقتصادي دارد. پسته در مناطقي که هوا در فصل تابستان و اوائل بهار رطوبت بالايي داشته باشد به دليل شيوع بيماري‌هاي قارچي و نيزعدم تلقيح گل¬ها توليد اقتصادي نخواهد داشت.

بنابراين مناطق خشک و نيمه خشک بهترين آب و هوا را جهت رشد پسته دارند. پسته گياهي نيمه گرمسيري و آفتاب دوست است و نور مستقيم خورشيد بر روي توليد محصول آن تأثير زيادي دارد ودر مناطقي که درصد روزهاي ابري آنها در بهار و تابستان زياد باشد عملکرد مطلوبي نخواهد داشت. عامه مردم و کشاورزان، اقليم مناسب پسته را مناطقي مي¬دانند که از نظر دمایی اقليمي بين شرايط خرماکاري و گردوکاري دارند (ابريشمي، 1373).

مهمترين بيماري هاي پسته

یک از مهمترین بیماری های پسته که سالانه خسارت قابل توجهی را وارد می سازد، بیماری پوسيدگي طوقه وريشه (انگومك) پسته است که در بند 6-9-1-شرح داده شده است.

•  ماسوي پسته (Stigmatomycosis)
•  كپك ناشی از Aspergillus  flavus.
•  پژمردگي ورتيسيليومي پسته (verticillium wilt Pistachio)
•   پوسيدگي رايزوكتونيايي طوقه وريشه پسته (Rhizoctonia solani)
•  بیماری سرخشکیدگی  شاخه های پسته.
•  پوسيدگي طوقه وريشه (انگومك) پسته.

ماسوي پسته (Stigmatomycosis)

علائم اين بيماري در پسته هاي آلوده به صورت کاهش رشد مغز و تغییر رنگ آن به سبز تیره است. در مواردی  مغز پسته رشد می کند و نسبتا پر می شود ولی دارای بوي كپك زدگي است. در پاره اي از مواقع مغز پسته ها به رنگ سفيد يا زرد روشن دیده می شود وشباهت زيادي به رنگ مغز استخوان پيدا مي كنند (فريور مهين، 1370). عامل بیماری گونه های مختلف Nematospora است که تا کنون 5 گونه از آن شناسایی شده است که شامل Nematospora coryli Peglion , N. gossypii Abbyet Nowell, N. phaseoli Wegaid, N. lycopersici Shneider, N.  و nagpori Ddastur et Singh است.

هر چند گونه های ذکر شده از بیشتر نقاط دنیا گزارش گردیده است ولی  N. coryli نسبت به سایر گونه ها پراکندگی بیشتری دارد. محلول پاشی با قارچ کشها اثری روی ماسوی پسته ندارد،  اما سم پاشی با حشره کش ها برای مبارزه با سن های زیان آور در کاهش بیماری موثر است (سمیع و همکاران ،1384).

كپك ناشی از Aspergillus  flavus

واژه مایکوتوکسین ( Mycotoxin) از لغت یونانی Mykes به معنی قارچ و لغت لاتین Toxicum به معنی سم گرفته شده است (Anderson 1984, Golinski 1987). مایکوتوکسین ها گروهی از ترکیبات سمی هستند که بوسیله گونه های زیادی از قارچ ها تولید می شوند و سبب مرگ و میر در  انسان ، حیوانات و گیاهان می شوند. افلاتوكسين به عنوان متابوليت هاي ثانويه توسط Aspergillus flavus  A. parasiticus ,  و A. nomius توليد مي شوند.

واژه افلاتوکسین ( Aflatoxin) از Aspergillus  flavus toxin  گرفته شده است. به طور طبيعي افلاتوكسين‌ها عامل ايجاد نكروز وسيروز كبدي مي باشند. از علائم افلاتوكسيكوسیس از دست دادن اشتها،كمبود وزن، يرقان و تكثير سلولهاي مجراي صفراوي است. نتایج نشان می دهد که 99% از قارچ های مولد افلاتوکسین توسط پسته هایی که زودتر از موعد مقرر باز می شوند منتشر می گردند. جلوگيري ازكاهش آبياري پسته به ويژه در خرداد ماه، زماني كه پوست پسته به سرعت رشد مي كند، گرچه خندان شدن پسته را كاهش مي دهد، اما از افزايش افلاتوكسين وسرايت آن پيشگيري مي كند.

سرايت افلاتوكسين در اثر گونه هاي A. parasiticus و  A. flavus  با انبارداری نا مناسب پسته انتشارپيدا مي كند. نفوذ آب و وجود رطوبت مداوم در انبار يا در سيلوهاي ذخيره پسته، اساسي ترين عامل انتشار آسپرژيلوس شناخته شده است((Moradi & Ershad, 2000. بيشترين فساد پسته در اثر A. glucas  است.A. parasiticus    بيشترين و خطرناك‌ترين توكسين را در بين گونه ها دارد و  A. flavus در مرحله بعد قرار دارد. بر اساس مطالعات انجام شده از سه قارچكش تيابندازول،كاپتافول و زينب، سم كاپتافول با كمترين غلظت بیشترین تاثیر را در بازدارندگی  از رشد A. flavus   داشته است (مجتهدي وهمكاران، 1359).

رده بندي عامل بيماري(  P. megasperma)

رده بندي   Ph. megasperma بر اساس فرم جنسي وفرم غير جنسي به صورت زير است:

(Mycobank administration,2000).

-kingdom: Chromista

-Phylum: Oomycota

-Class: Peronosporomycetes

-Sub Class: Peronosporomycetidae

-Order: Pythiales

-Family: Pythiaceae

-Genus: Phytophthora

-Species: P. megasperma

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و مبانی نظری مهندسی کشاورزی کلیک کنید.

 نمونه ای از منابع

• ابريشمي، م. ح. 1373.پسته ايران( شناخت تاريخي). مركز نشر دانشگاهي. 669 صفحه.
• – ابوسعيدي‌، د. 1378. بررسي‌ ميزان‌ آلودگي‌ ارقام‌ مختلف‌ پسته‌ به‌ قارچ‌ آسپرژيلوس فلاووس. گزارش‌ نهايي‌ موسسه‌ تحقيقات‌ پسته‌ كشور، 20 صفحه.
• – ارشاد، ج، 1374. قارچهاي ايران. سازمان تحقيقات آموزش وترويج كشاورزي.874 صفحه.
• – ارشاد، جعفر، 1371.گونه های فیتوفترا در ایران( جداسازی- خالص سازی- شناسایی). سازمان تحقيقات آموزش وترويج كشاورزي.213 صفحه.
• – اشکان،م. و د. ابوسعیدی. 1373. بررسی بیماری خشکیدگی سرشاخه درختان پسته در استان کرمان.گزارش پژوهشی موسسه تحقیقات پسته، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی،صفحه2-1.
• – اشکان،م. ابوسعیدی، د. و ض. بنی هاشمی. 1374. بررسی پراکندگی گونه های Phytophthora عامل پوسیدگی طوقه و ریشه درختان پسته در رفسنجان. بیماریهای گیاهی. 32:133.
• – اشکان،م. ابوسعیدی، د و ج. ارشاد. 1376. برسی علل خشکیدگی و شانکر درختان پسته در رفسنجان. مجله بیمار یهای گیاهی. جلد33، صفحات26-15.
• – آمار نامه كشاورزي، دفتر آمار و فن آوري اطلاعات، سال زراعي 1384. معاونت برنامه‎ريزي و اقتصادي وزارت جهاد كشاورزي.
• – آمار نامه كشاورزي، 1389. (نتایج طرح آمارگیری نمونه ای محصولات باغی در سال 1378)، دفتر آمار و فن آوري اطلاعات، معاونت برنامه‎ريزي و اقتصادي وزارت جهاد كشاورزي.
• – امینایی، م. 1364. وجود بیماری خشکیدگی و مرگ سرشاخه های درختان پسته در اثر حمله قارچ Paecilomyces variotii در مناطق پسته کاری استان کرمان. گزارش پژوهشی موسسه تحقیقات پسته، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، 118-114.
• – آهون منش، ع. 1379. اصول مبارزه با بيماريهاي گياهي. مركز نشر دانشگاه صنعتي اصفهان: اصفهان، ص: 167-233.
• – پناهي، ب.، اسماعيل پور، ع.، فربود،  ف.، و م. موذن پوركرماني. 1381. راهنماي پسته (كاشت ،داشت ،برداشت ). نشر آموزش كشاورزي. 149 صفحه.
• -…
• -…