بزه دیدگی و بزهکاری – ادبیات و مبانی نظری

بزه دیدگی و بزهکاری

مفاهیم مقدماتی بزه دیدگی و بزهکاری

مبحث اول: بزه دیدگی ……………………………………………………………………………………………

گفتار اول: مفهوم و اقسام بزه دیدگی ……………………………………………………………………..

بند اول: تعریف بزه دیدگی ……………………………………………………………………………………..

الف: بزه دیدگی اولیه ……………………………………………………………………………………………….

ب: بزه دیدگی ثانویه ……………………………………………………………………………………………….

گفتار دوم: بزه دیدگی زنان ……………………………………………………………………………………

بند اول: عوامل موثر بر بزه دیدگی زنان ………………………………………………………………..

بند دوم: پیامد بزه دیدگی زنان ……………………………………………………………………………..

بند سوم: بزه دیده شناسی زنان …………………………………………………………………………….

الف: بزه دیده شناسی …………………………………………………………………………………………….

ب:بزه دیده شناختی حمایتی ………………………………………………………………………………..

مبحث دوم: بزهکاری …………………………………………………………………………………………….

گفتار اول: بزهکاری ……………………………………………………………………………………………….

بند اول: مفهوم بزهکاری ………………………………………………………………………………………

الف) تعریف بزهکاری در اصطلاح حقوقی……………………………………………………………..

بند دوم: اقسام بزه دیدگی……………………………………………………………………………………..

الف) تعریف بزهکاری در اصطلاح جرم شناسی………………………………………………………

گفتار دوم: بزهکاری زنان ………………………………………………………………………………………

بند اول: عوامل موثر بر بزهکاری زنان ………………………………………………………………….

بند دوم: پیشگیری از بزهکاری زنان …………………………………………………………………….

الف) فرهنگ سازی ……………………………………………………………………………………………….

ب) آموزش و پرورش …………………………………………………………………………………………….

ج) بهبود شرایط اقتصادی …………………………………………………………………………………….

د)حمایت از افراد ویژه ………………………………………………………………………………………….

منابع

مفاهیم مقدماتی بزه دیدگی و بزهکاری

 بزه دیدگی

اصولاً جرم بودن بزه دیده یا مجنی علیه وجود ندارد و مجنی علیه ممکن است شخص حقیقی یا حقوقی یا حتی امر اعتباری و قراردادی باشد. مثلا: توهین به مقدسات، دین به عنوان بزه دیده معلوم است و یا در قتل، ضرب و جرح، تجاوز به عنف، مجنی علیه شخص حقیقی است ولی در برخی از جرایم در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است. مجنی علیه (شخص حقیقی یا حقوقی) وجود ندارد که به آن ها جرایم «بدون بزه دیده[1]» می گویند.

مفهوم و اقسام بزه دیدگی

بزه دیدگی در قوانین کیفری ایران با واژه مجنی علیه یا شاکی مورد توجه قرار گرفته است. اکثر افراد جامعه هم به این مسئله اذعان دارند[2]. بزه دیده به شخصی گفته می شود که به دنبال رویداد جرم آسیب و زیان می بیند. بزه دیده کسی است که جرمی به ضرر او وارد شده است. امروزه رنج بردن بزه دیده معیار ارزیابی اخلاقی است در حالی که در قرن 19 و قبل از آن به بزه دیده با بی اعتمادی نگریسته می شد.

بزه دیدگی مجرمانه، تنها جنبه بزه دیدگی اجتماعی است که از دل فقر و نابرخورداری اجتماعی بر میخیزد یعنی شرایطی که در ضمن آن ها به یکدیگر منجر می گردد. بزه دیدگی دارای آثار متفاوتی است و شامل آثار روانی و آثار حقوقی، آثار اقتصادی، آثار جسمی و آشفتگی شناختی می گردد.

 تعریف بزه دیدگی

بزه دیده کسی است که یک خسارت قطعی، آسیبی به تمامیت او وارد آورده است و اکثر افراد جامعه هم به این مسئله اذعان دارند که هانس فون هانتینگ پدر علم بزه دیده شناسی بزه دیده را چنین تعریف می کند. بزه دیده جرم مانند کسی است که کالبد عمل مجرمانه را تشکیل داده است. آماج و اوضاع و احوالی است که گذر به عمل مجرمانه را تسهیل می کند. خطر گذر به عمل مجرمانه ناشی از ایجاد ارتباط بین یک نشانه فریبنده بدون محافظ با یک مجرم بالقوه ای است که عموما به تحلیل استراتژیک منافع و خطرات این عمل می پردازد.

الف: بزه دیدگی اولیه

قربانی شدن ممکن است در پی یک عامل غیر انسانی (طبیعت، حیوانات و…) رخ دهد. همچنان امکان دارد از رهگذر رفتار مجرمانه انسانی روی دهد که در این صورت به آن قربانی شدن مجرمانه یا بزه دیدگی می گویند و به عبارت دیگر بزه دیده مستقیم یا نخستین شخصی است که آماج رفتار مجرمانه قرار می گیرد. قربانی بی واسطه بزهکار شناخته می شود. مانند مقتول در جرم قتل، مال باخته در بزه سرقت یا کلاهبرداری، دختر یا زن مکره به جرم تجاوز جنسی.

ب: بزه دیدگی ثانویه

بزه دیدگی ثانویه شامل ناملایمتایی می شود که از رهگذر پاسخ گویی افراد (مانند اعضا خانواده و دوستان بزه دیده) یا برخی از نهادها بویژه نظام عدالت جنایی، پلیس، دادسرا، دادگاه به بزه دیده وارد می شود. بر این پایه بزه دیدگی ثانویه در برگیرنده پیامدهای گوناگون نامطلوب و نامناسب مادی، بدنی، روانی، مالی و معنوی (عاطفی، حیثیتی) برای بزه دیدگی، ناشی از افراد و نهادهای پاسخگو در برابر رویداد مجرمانه است. در همین معنا اصطلاح بزه دیدگان همبسته را  نیز بکار می برند.

بر این اساس رفتار دستگاه عدالت کیفری از پلیس یا دادگاه با بزه دیدگان باید با کرامت مهربانی و توام با انصاف باشد و در جهت جبران آسیب های وارد شده مادی و معنوی گام های موثری بردارند تا بدین وسیله بزه دیده احساس امنیت و آرامش کند و دستگاه عدالت را در کنار خود ببیند نه در مقابل خود و اینگونه از بزه دیدگی ثانویه جلوگیری کند.

بزهکاری

یکی از وجوه اصلی این نوشتار پدیده ای به نام بزهکاری است که ورود و نفوذ آن در شاخه های مختلف مطالعات کیفری متغیر است ضروری به نظر می رسد در این تحقیق اول به تعریف بزهکار و مفهوم آن و بصورت ویژه به بررسی بزهکاری زنان می پردازیم.

تعریف بزهکاری

صاحب نظران و دولت مردان حفظ و توسعه سرمایه انسانی را هم اکنون مقدم و مهمتر از سرمایه طبیعی و سرمایه فیزیکی دانسته بر آن تاکید دارند. بی شک سرمایه انسانی در شرایطی حفظ و موجب رشد و توسعه اخلاقی، فرهنگی و اقتصادی و سایر جوامع می گردد که پدیده بزهکاری و جرم آن را تهدید نکند. بنابراین برای تحقق سرمایه انسانی و حفظ آن یکی از مهمترین اقداماتی که دولت ها باید در برنامه های کلان خود لحاظ نمایند. مهار بزهکاری و جرم است[1] (زیرا بزهکاری و جرم تهدید و مفصل کننده جدی سرمایه اجتماعی و سلامت جامعه است و به همین دلیل این مسئله یکی از دغدغه های کنونی دولت ها محسوب می شود).

افزایش یا کاهش بزهکاری نتیجه مجموعه عللی است که هیچ گونه رابطه ای با مجازات هایی که وضع و اجرای آن با قانونگذاری قاضی و مامور اجرا است ندارد برای از بین بردن بزهکاری در حدی که ممکن است یا حداقل برای جلوگیری از توسعه آن باید به اصلاح محیط اجتماعی پرداخت. بنابراین برای مبارزه با جرم باید با علل اجتماعی جرم زا مبارزه شود.

مرحوم کی نیا می گوید:«باید انسان، نیازها، محیط زیست و عواملی که او را دستخوش ناملایمات و انحرافات و عصیانگری می سازد شناخته شود. باید با علل بزهکاری مبارزه کرد نه با معلول آن. مبارزه با معلول هرگز موجب اصلاح و رستگاری جامعه را فراهم نساخته است.

با توجه به ضرر جبران ناپذیری که بزهکاران به پیکر جامعه وارد می آورد. تحلیل بزهکاری و راه حل های پیش گیری از بزهکاری همیشه مورد توجه بوده است.

مفهوم بزهکاری

برای تبیین بزهکاری ابتدا باید واژه جرم را تعریف کنیم. )از لحاظ لغوی جرم عبارتند از: گناه، خطا؛ تفسیر و کلمه بزهکار اسم فاعل از این کلمه به معنای عامی، تبهکار و گناهکار و در معنای صفتی  مجرمانی ترجمه می شود[2]).

جرم یک قاعده زبانی یا قانون فیزیکی نیست که دارای مفهوم ثابت و لایتخری از این 2 رابطه با جوامع و مکاتب حقوقی و اجتماعی و غیره حتی در رابطه به مذاهب و  ادیان معنای متفاوتی پیدا می کند و هرکدام را به گونه ای تعریف کرده اند مثلا: گاروفالو حقوقدان معروف جرم را این چنین تعریف می کند: جرم عبارت از عملی است که خلاف نوعی از احساسات شرافتمندانه خداپرستانه انجام می شود.

کارارا در تعریف جرم گفته است:«جرم تجاوز از حدود و قوانین کشور است که به وسیله کسی انجام شود به شرطی که شخص مرتکب مکلف یا مجاز به انجام آن باشد و در ضمن برای آن تجاوز مجازات تعیین شده باشد»[3]

اقسام بزه دیدگی

بزه دیده اعم از بزه دیدگان مستقیم و نامستقیم به سخن دیگر. فزون برخود شخصی که به طور مستقیم از رخداد جرم آسیب و زیان دیده است. خانواده ی بی واسطه یا درجه یک و حتی خویشاوندان، کسان و بستگان و نیز اشخاصی که در جریان کمک به بزه دیدگان مصیبت دیده یا در جوریان پیش گیری از بزه دیدگی، دچار آسیب و زیان شده اند. علاوه بر بزه دیده ی نخستین یا مستقیم از بزه دیدگان دومین و سومین نیز سخن می رود. در این میان در جرم هایی مانند رابطه جنسی نامشروع که 2 یا چند نفر در رفتار مجرمانه درگیرند از آنجا که طرف ها در واقع کنش گران آن جرم به شمار می روند. بزه دیده اصلی ممکن است خانواده ی یکی از طرف ها باشد. در تعریف اقسام بزه دیده دسته بندی بزه دیدگان به سطوح نخستین، دومین، سومین و سرانجام بر پایه معیار نوعی انجام می شود. یعنی ملاک بزه دیده ی اصلی بردن یا بزه دیده دومین بودن آسیب و زیانی است که به طور مستقیم یا نامستقیم به شخص زیان دیده وارد می شود و نه فقط شخصیت مرتبط به آن رخداد مجرمانه.

مجرم باید مبادرت به فعل یا ترک فعل کند گاه  مملوس و محسوس و عینی بوده و در قانون عنوان مجرمانه داشته باشد به عبارت دیگر رفتار مجرمانه کافی نیست که تنها توسط قانون تعیین شده باشد. بلکه وجود یک تظاهر خارجی عمل توسط فاعلی که جرم به وسیله ان آشکار می شود برای تحقق فعل مجرمانه لازم است[1].

الف) تعریف بزهکاری در اصطلاح جرم شناسی

مسیحیت مجرم را گناهکاری می داند که باید در جستجو توبه او بود. لومبروز و بزهکار را از نظر ماهیت از سایر انسان ها می داند.[2]

کینبرگ در این خصوص می نویسد: بشریت باید گروه خوبان که هرگز تمایل، بزهکاری ندارند و بدان که برعکس دارای چنین میلی هستند و اعمال ضد اجتماعی را مرتکب خواهند شد که به وسیله قانون جزا مجرمانه تلقی می گردد. البته این اشتباه بزرگی است که فکر می کنیم افرادی گهگاه یا غالبا مرتکب اعمال ضد اجتماعی یا مجرمانه می شوند لزوما با افرادی که مرتکب چنین اعمالی نمی شوند فرق دارند. از نظر جرم شناسان مرتکب نشدن جرایم بزهکاری گفته می شود. بزهکار یک مفهوم کاملا جرم شناختی است که در حقوق کیفری جایی ندارد. بزهکار اصطلاحی است که 2 تعریف مختلف دارد یکی به معنای جمع جرایم است که یک معنای کلی است و در معنای جامعه شناسی جنایی، بزهکاری مجموعه جرایمی است که در زمان و مکان معین ارتکاب یافته است و در آمار جنایی بکار می رود و معنای دیگر آن مجرمیت است که معمولا در آراء دادگاه ها به کار می رود.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و ماخذ

• ) شامبیاتی، هوشنگ ، حقوق کیفری اختصاصی ، انتشارات مجد، چاپ دهم، تهران.1385
• ) عنصری،امام ا.. ، تئوریهای انحراف، نشر معاصر، چاپ اول، 1379
• ) فرجاد، محمدحسین، روانشناسی و جامعه شناسی جنایی، نشر همراه، چاپ سوم، 1379
• ) فرهمند، مریم، فمینیسم و لزنیسم ، فصل نامه کتاب زنان، 1384
• ) کی نیا، مهدیف مبانی جرم شناسی ، جلد اول، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، 1373
• ) کاکایی، پریسا، دختران پیروز، نشریه نامه،تهران. شماره 47، اسفند 1383
• ) ممتاز، فریده، انحرافات اجتماعی، شرکت سهامی انتشار ، چاپ اول، تهران.1381
• )  مجی، فاطمه، آسیب شناسی زنان، خشونت علیه زنان، فصل نامه کتاب زنان، شماره 135، 1384
• ) نجفی، ابرندآبادی، علی حسن، تقریرات درس جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی ، 1384
• . www.asriran.com
• …
• …