اصل صلاحیت واقعی (مفاهیم ،پیشینه،مبانی و خصوصیات)

اصل صلاحیت واقعی

فصل نخست: مفاهیم ،پیشینه،مبانی و خصوصیات اصل صلاحیت واقعی ……………………………………….

مبحث نخست : مفهوم شناسی و سابقه تاریخی……………………………………………………………………….

گفتار نخست:مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………………………..

1-طرح موضوع صلاحیت…………………………………………………………………………………………………….

2-انواع صلاحیت از لحاظ قلمرو مکانی…………………………………………………………………………………

الف :تعریف صلاحیت واقعی…………………………………………………………………………………………………

ب)رابطه صلاحیت واقعی با صلاحیت شخصی………………………………………………………………………..

ج)رابطه صلاحیت واقعی با صلاحیت سرزمینی ………………………………………………………………………..

گفتار دوم :پیشینه تاریخی……………………………………………………………………………………………………..

الف:صلاحیت واقعی در حقوق ایران………………………………………………………………………………………

1- دوران قبل از انقلاب ………………………………………………………………………………………………………

1-1.قانون راجع به ورود واقامت اتباع خارجه در ایران مصوب 19اردیبهشت 1310 …………………..

2-1 قانون جرائم ارتکابی در قلمرو هوایی کشور…………………………………………………………………….

3-1.از سال 52 تا اوایل انقلاب ……………………………………………………………………………………………

2-دوران بعد از انقلاب………………………………………………………………………………………………………..

2-1: بیان قوانین ومقایسه آنها………………………………………………………………………………………………..

2-2-منافع مورد حمایت مقنن در قانون مجازات اسلامی مصوب 1370………………………………………

2-3: ماده 5 قانون مجازات اسلامی مصوب 1390…………………………………………………………………….

ب:صلاحیت واقعی در حقوق لبنان…………………………………………………………………………………………

مبحث دوم : مبانی خصوصیات ناظر بر اصل صلاحیت واقعی …………………………………………………….

گفتار نخست :مبانی……………………………………………………………………………………………………………….

الف:مبنای نظم عمومی……………………………………………………………………………………………………………

1-تعریف نظم عمومی ……………………………………………………………………………………………………………

2-مرز نظم عمومی بین المللی………………………………………………………………………………………………..

ب:مبنای اقتدار دولت…………………………………………………………………………………………………………….

ج:مبنای عدم اعتماد به تحقق عدالت کیفری توسط سایر دولتها…………………………………………………

د:مبنای اجتناب از بدون مجازات ماندن مجرمین ……………………………………………………………………..

گفتار دوم :خصوصیات …………………………………………………………………………………………………………

الف:عدم رعایت قاعده مجرمیت متقا بل…………………………………………………………………………………..

ب: عدم رعایت قاعده منع محاکمه مجدد………………………………………………………………………………..

ج:جوازمحاکمه غیابی …………………………………………………………………………………………………………..

منابع

تعریف اصل صلاحیت واقعی

صلاحیت عبارتست از توانایی و تکلیفی است که مرجعی برای رسیدگی به دعاوی به موجب قانون دارد.[1] اصل صلاحیت واقعی قوانین جزایی بدین معناست که چنانچه اتباع بیگانه در خارج از کشور جرائمی را مرتکب شوند که منافع عالیه کشور و جوامع بشری را به خطر ‌اندازد، مراجع قضایی کشور ایران، می‌تواند آنها را مورد تعقیب و مجازات قرار دهند.[2]

در اصل صلاحیت واقعی مبنای ایجاد صلاحیت برای دادگاههای داخلی یک کشور، نه رابطهء تابعیت مجرم یا مجنیّ علیه و نه محل وقوع جرم است،بلکه مبنای ایجاد صلاحیت صرفا طبیعت و ماهیت جرم ارتکاب است اصل صلاحیت واقعی (The protective principle) به معنای توسعه صلاحیّت تقنینی و قضائی یک کشور نسبت به جرائمی است که در خارج از قلمرو حاکمیت آن کشور واقع شده و به منافع اساسی و حیاتی آن کشور صدمه وارد می کند. قانون مجازات اسلامی در مادّه 5 خود،این اصل را پذیرفته است.

در این رابطه باید گفت ؛منافع اساسی و حیاتی جامعه اصطلاحی کلی استکه مصادیق آن باید در قانون مشخص گردد.بدین منظور قانون گذار معمولا به ارائه فهرستی ازاین جرائم می پردازد تا حدود صلاحیت فرا سرزمینی دادگاهای داخلی معلوم گردد با توجه به علت توسعه صلاحیت دادگاه های ملی به فراسوی مرزها در صلاحیت واقعی ،فهرست مذکور در بر دارنده جرائمی که علیه منافع دولت مدعی صلاحیت است و به منافع دولتهای خارجی نظر ندارد. با این وجود ،امروزه توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی دولت ها ، آنها را بر آن داشته است که از منافع یکدیگر در خاک خود حمایت  و ارتکاب جرائمی علیه منافع مزبور را همچون ارتکاب جرائم علیه منافع خود تلقی و مجازات نمایند . همین امر سبب گردیده که پارهای از آنها ،منافع تمام یا برخی از کشورهای خارجی را نیز در فهرست مربوط به اصل صلاحیت واقعی قرار داده ،ارتکاب جرائمی علیه آنها در خارج از کشور توسط خارجیان را هم مجازات نمایند[3].

از اصل صلاحیت واقعی به نامهای دیگری چون صلاحیت حمایتی یا حفاظتی؛یاد شده وبراساس آن اگردولتی ازجرم ارتکابی درخارج از مرزهای خود متضرر شود می تواند مجرم را دردادگاه‌های خود محاکمه کند که این ضرر ممکن است مادی یا معنوی باشد.در واقع هدف از اصل صلاحیت واقعی قوانین کیفری آنست که بعضی از جرائمی که در خارج از مملکت اتفاق می افتد و منافع عالیه مملکت و جوامع بشری را بخطر می اندازد ،با استناد به این اصل مورد تعقیب و مجازات قرار میگیرند. این امر در قانون مجازات عمومی در ایران مصوب 1352 مورد توجه قرار گرفته است .[4]

مبانی خصوصیات ناظر براصل صلاحیت واقعی

حقوقدانان درباره مبانی صلاحیت واقعی قوانین کیفری نسبت به مبانی سایر صلاحیت ها مطالب صریح و مشخص کمتری را بیان نموده اند،ولی می توان از مجموع مطالب مطرح شده در این زمینه ،به چند مبنای متفاوت ارائه شده درباره صلاحیت واقعی اشاره نمود.که در ذیل آنها مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

• تعریف نظم عمومی

هرجامعه ای با هرسیستم حکومتی وبا هرگونه زبان ،مذهب ،آداب،سنتهاوبه طور کلی فرهنگ خاص خود ،نیازمند برخورداری ازنظم وترتیب معین برای اداره ی خویش است. حتی اگر جامعه های پیچیده ی امروزی را رها کنیم وبه جوامع ابتدایی نگاهی بیندازیم وجود این  نظم  اجتماعی راخواهیم دید که البته جنبه ی غالب آن قراردادی است. اما امروزه باتنوع وپیچیدگی جوامع مختلف قواعد ومقررات هم باید در سطحی باشد که بتواند تامین کننده ی نظم باشد.

یکی از مهمترین  نهادهای حقوقی هرکشور ،قوانین ومقررات کیفری ،ویا بعبارت دیگر نظام جزایی آن کشور است. هر جامعه از بدو پیدایش برای افراد خود حقوق .امتیازاتی پیش بینی نموده ودیگران را ملزم برعایت آنها می کند . حق حیات،حق آزادی ،حق مالکیت ،و….ازجمله این حقوق وامتیازات است وهیچکس حق ندارد.جز با توسل به قانون ،به حقوق وامتیازات دیگران لطمه وارد آورد و یا به آنها تعرض نماید.حال اگرکسی نخواست حرمت حقوق دیگران را رعایت نماید وبه حقوق وامتیازات دیگران تعرض نمودو بعبارت دیگر نظم وتعادل برقرار شده را مختل کرد،جامعه مکلف است ازخود عکس العمل نشان داده وچنین متجاوزی را بعلت برهم زدن نظم عمومی بسزای خود برساند[1].

این مقررات وهمچنین حدود دخا لت دولت ها در برقراری نظم ،درقوانین ومقررات جزایی ،از بدو پیدایش جوامع متمدن انسانی یکی از پایه های ا سا سی تمدن هرجامعه بوده و می باشد.

دانشمندان و جامعه شناسان با توجه به آثار وعلائم بدست آمده ،معتقدند که قدیمی ترین مقرراتی که درجوامع بشری بوجود آمده است همان قوانین جزائی می باشد.علت هم واضح است ،زیرا ازهمان ابتدای تشکیل جامعه متمدن فعلی وحتی قبل از آن ،بعلت وجود اختلافات وتعارض بین افراد ،وقوع جرم،امرمسلمی بوده است وچون وقوع جرم وجدان افراد را متاثر می نمود لذا جامعه ازخود واکنش نشان داده ومجرمین را مجازات می نمود. درقوانین قدیم ازجمله قانون حمورابی که تاریخ آنرا به بیست قرن قبل از میلاد مسیح نسبت می دهند مقررات فراوانی درخصوص تعقیب مجرمین ومجازات آنها دیده می شود…..

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و ماخذ

• 1-آرون،ریمون،مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی ،ترجمه باقر پرهام ،شرکت انتشارات علمی فرهنگی ،تهران ،1377
• 2-آشوری ،محمد، آیین دادرسی کیفری ، ج 2 ،نشر سمت، چاپ دوم ، تهران، 1380
• 3-پوربا فرانی، حسن،حقوق جزای بین الملل ،انتشارات جنگل چاپ دوم ،تهران،1388
• 4-توسلی،غلامعباس،نظریه های جامعه شناسی (1)،انتشارات پیام نور ،تهران، 1378
• 5-حسینی نژاد، حسینقلی،حقوق کیفری بین الملل ،نشر میزان،چاپ اول،تهران ،1373
• 6-حیدری ، محمد ، آشنایی با جرائم بین مللی ، نشر نگین ، تهران ، 1389
• 7-خالقی،علی،جستارهایی از حقوق جزای بین الملل،انتشارات شهر دانش،چاپ دوم،تهران:1390
• 8-خمینی، روح …  ، رساله توضیح المسائل ،مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی ،1363
• 9-دو وابر ، دندیو ،رساله حقوق جنائی و قانونگذاری جزائی مقایسه ،ترجمه علی آزمایش، انتشارات دانشکده حقوق ،تهران ،1368
• 10-صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، جلد اول،  نشر گنج دانش، چاپ ششم،  تهران،  1374
• 11-…
• 12-…