تحول در نظام پادمان آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی

آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق تحول در نظام پادمان آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی را خدمت شما عزیزان در 163 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

فهرست اجمالی

مقدمه     ۱

بخش اول – از تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی تا معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای         ۳

فصل اول – تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی ۴

فصل دوم – نظام پادمانی        ۵۲

بخش دوم – از معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای تا امروز       ۹۵

فصل اول – معاهدۀ عدم اشاعۀ هسته‌ای و پادمان‌های جدید      ۹۶

فصل دوم – الزام و اقدام برای تقویت نظام پادمانی آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی ۱۵۵

منابع و مآخذ        ۱۸۳

فهرست تفصیلی

مقدمه     ۱

بخش اول – از تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی تا معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای         ۳

فصل اول – تأسیس آژانس      ۴

بند اول – پیشینۀ تاریخی         ۴

گفتار اول – کمیسیون انرژی اتمی سازمان ملل متحد            ۶

جزء اول – طرح آچسن-لیلینتال ۷

جزء دوم – طرح باروک        ۸

جزء سوم – طرح اتحاد شوروی           ۱۰

گفتار دوم – شکست کمیسیون انرژی اتمی سازمان ملل متحد   ۱۱

گفتار سوم – شکست اقدامات یکجانبه      ۱۴

گفتار چهارم – اتم برای صلح: مسابقه در بازار انرژی اتمی   ۱۷

بند دوم – تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی    ۱۸

بند سوم – اساسنامۀ آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی   ۲۳

گفتار اول – عنوان، اهداف و کارکرد آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی ۲۴

گفتار دوم – اعضا و ساختار آژانس        ۲۶

جزء اول – کنفرانس عمومی   ۲۷

جزء دوم – شورای حکام        ۲۹

جزء سوم – کارکنان ۳۳

گفتار سوم – راهکارهای تحقق کارکرد آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی ۳۳

جزء اول – مبادلۀ اطلاعات علمی         ۳۳

جزء دوم – تأمین مواد           ۳۴

جزء سوم – مساعدت به آژانس ۳۶

جزء چهارم – پروژه‌های آژانس           ۳۶

جزء پنجم – پادمان‌های آژانس  ۳۸

جزء ششم – بودجۀ آژانس      ۴۲

گفتار چهارم – مقررات عمومی            ۴۴

جزء اول – مزایا و مصونیت‌ها ۴۵

جزء دوم – روابط با سازمان‌های دیگر    ۴۶

جزء سوم – حل و فصل اختلافات          ۴۶

بند چهارم – ارزیابی اساسنامۀ آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی   ۴۸

بند پنجم – جمعبندی محوری فصل اول    ۵۱

فصل دوم – نظام پادمانی        ۵۲

بند اول – اولین نظام پادمانی آژانس       ۵۵

گفتار اول – بررسی نظام پادمانی مبتنی بر سند ۲۶  ۵۸

جزء اول – مقدمه    ۵۹

جزء دوم – تعاریف  ۶۰

جزء سوم – اصول حاکم بر پادمان         ۶۱

جزء چهارم – قواعد انضمام و خاتمۀ پادمان‌های آژانس         ۶۲

جزء پنجم – اعمال پادمان‌های آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی   ۶۴

گفتار دوم – بسط پادمان‌ها       ۷۰

بند دوم – تحول در نظام پادمانی            ۷۱

گفتار اول – بررسی نظام پادمانی مبتنی بر سند ۶۶ نگارش ۲ ۷۲

جزء اول – ملاحظات کلی      ۷۴

جزء دوم – شرایط مستلزم پادمان          ۷۷

جزء سوم – فرایندهای پادمان   ۷۹

الف – طراحی تأسیسات         ۸۰

ب – ثبت سوابق      ۸۱

ج – گزارش‌دهی     ۸۱

د – بازرسی          ۸۲

جزء چهارم – ترتیبات خاص   ۸۶

جزء پنجم – ضمائم سند ۶۶     ۸۹

الف – ضمیمۀ یک: مقررات مربوط به کارخانه‌های بازفراوری           ۸۹

ب – ضمیمۀ دو: مقررات مربوط به مواد هسته‌ای در کارخانه‌های تبدیل

و کارخانه‌های تولید سوخت    ۹۱

گفتار دوم – آثار ایجاد نظام پادمان         ۹۳

بند سوم – جمعبندی محوری فصل دوم    ۹۴

بخش دوم – از معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای تا امروز       ۹۵

فصل اول – معاهدۀ عدم اشاعۀ هسته‌ای و پادمان‌های جدید      ۹۶

بند اول – عدم اشاعه از طرح موضوع تا تدوین و تصویب معاهده         ۹۷

گفتار اول – تلاقی ارادۀ دو ابرقدرت      ۹۹

گفتار دوم – تشکیل کمیتۀ هیجده کشور    ۱۰۰

گفتار سوم – نهایی شدن معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای  ۱۰۲

گفتار چهارم – ارزیابی مفاد معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای         ۱۰۵

جزء اول – تنها تعهد واقعی در معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای     ۱۰۶

جزء دوم – ضمانت اجرای تعهد به عدم اشاعه       ۱۰۷

بند دوم – آژانس و پادمان‌های جدید        ۱۰۹

گفتار اول – بررسی نظام پادمانی مبتنی بر سند ۱۵۳            ۱۱۲

جزء اول – قسمت اول سند ۱۵۳           ۱۱۴

الف – تعهد بنیادین    ۱۱۵

ب – اعمال پادمان‌ها ۱۱۶

ج – بازرسان، مزایا و مصونیت‌های آنان ۱۱۷

د – تعلیق و ختم پادمان‌ها        ۱۱۸

ه‍ – امور مالی        ۱۲۰

و – کنترل عدم انحراف         ۱۲۱

ز – حل و فصل اختلافات       ۱۲۲

ح – مقررات شکلی  ۱۲۳

جزء دوم – قسمت دوم سند ۱۵۳           ۱۲۴

الف – فرایندهای پادمانی        ۱۲۸

۱ – اطلاعات طراحی تأسیسات            ۱۲۸

۲ – ثبت سوابق      ۱۳۱

۳ – گزارش‌دهی     ۱۳۳

۴ – بازرسی          ۱۳۶

ب – نقل و انتقالات بین‌المللی   ۱۴۴

گفتار دوم – ترتیبات فرعی     ۱۴۶

جزء اول – موارد ارجاع به ترتیبات فرعی           ۱۴۷

جزء دوم – مفاد موافقتنامۀ ترتیبات فرعی ۱۴۸

جزء سوم – عقد موافقتنامۀ ترتیبات فرعی ۱۵۰

گفتار سوم – جایگاه نظام پادمانی در نقل و انتقالات بین‌المللی   ۱۵۱

بند سوم – جمعبندی محوری فصل اول    ۱۵۳

فصل دوم – الزام و اقدام برای تقویت نظام پادمانی آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی    ۱۵۵

بند اول ـ تردید در کارآیی نظام جامع پادمانی         ۱۵۵

گفتار اول – عراق   ۱۵۶

گفتار دوم – کرۀ شمالی          ۱۵۸

گفتار سوم – افریقای جنوبی    ۱۶۱

گفتار چهارم – سایر موارد      ۱۶۳

گفتار پنجم – درس‌های حاصل  ۱۶۳

بند دوم – لزوم تقویت نظام پادمان          ۱۶۴

گفتار اول – پیشنهادات مرحلۀ اول         ۱۶۷

جزء اول – تسهیل توسل به بازرسی‌های ویژه        ۱۶۷

جزء دوم – تغییر بند ۳-۱ ترتیبات فرعی ۱۶۷

جزء سوم – بسط گزارش‌های صادرات و واردات   ۱۶۸

گفتار دوم – پیشنهادات مرحلۀ دوم         ۱۶۹

جزء اول – پروتکل الحاقی و آثار آن      ۱۷۰

جزء دوم – جهانشمولی پروتکل الحاقی   ۱۷۳

بند سوم – شورای امنیت و نظام عدم اشاعه           ۱۷۵

گفتار اول – قطعنامۀ ۱۵۴۰     ۱۷۶

گفتار دوم – قطعنامۀ ۱۸۸۷     ۱۷۷

بند چهارم – جمعبندی محوری فصل دوم  ۱۷۹

منابع و مآخذ        ۱۸۳

 از تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی تا معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای

مفهوم پادمان به عنوان سازوکار نظارت بر ایفای تعهدات کشورهای عضو یک معاهده با تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی ابداع گردید. تا پیش از آن تنها ضمانت اجرای واقعی تعهدات قراردادی کشورها، به عنوان تابعان مستقل حقوق بین‌الملل، ارادۀ ایشان بر پذیرش تعهدات و اخذ امتیازات متقابل در برابر این تعهدات بود. تنها ضمانت اجرای در دسترس در برابر نقض تعهد نیز نقض متقابل تعهدات و یا توسل به جنگ بود.

قرارداد تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی اولین معاهده‌ای بود که از موضع برابر میان کشورهای مستقل منعقد می‌گشت و در عین حال سازوکار مفصلی را برای نظارت بر حسن اجرای تعهدات کشورهای عضو پیش‌بینی می‌نمود. از این سازوکار بعداً در تدوین معاهدات دیگر، به خصوص معاهدات خلع سلاحی ناظر بر منع سلاح‌های کشتار جمعی، نمونه‌برداری شد.

بخش اول رسالۀ حاضر در دو فصل مجزا به فرایند تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی و سازوکار نظارتی آن می‌پردازد. در فصل اول با ارائۀ پیشینۀ تاریخی عصر اتم از هنگام انفجار بمب اتمی ناگازاکی آغاز نموده و پس از بررسی تلاش‌های مختلفی که برای ایجاد یک نظام نظارتی بر فناوری اتمی به عمل آمده بود، به تلاقی ارادۀ دو ابرقدرت برای تأسیس آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی می‌پردازیم. در ادامۀ این فصل ضمن بررسی مفاد اساسنامۀ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ابعاد مختلف ساختار و کارکرد آژانس به عنوان مبدع و اولین مجری سازوکارهای نظارت بین‌المللی را به بحث خواهیم گذاشت.

نظام پادمانی آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی موضوع دومین فصل از بخش حاضر را تشکیل می‌دهد. اساسنامۀ آژانس به شکلی محدود به ایجاد یک نظام پادمانی اشاره دارد ولی همانگونه که خواهیم دید تفصیل این سازوکار به تصمیمات بعدی کشورهای عضو واگذار شده است. با عبور آژانس از مقطع نهادسازی و استقرار، موضوع تدوین آیین‌نامۀ نظارتی آژانس در دستور کار قرار گرفت و اولین نظام پادمانی آژانس شکل گرفت.

اولین نظام پادمانی آژانس نیز به نوبۀ خود و بنا بر نیاز دستخوش برخی تغییرات شد. تغییرات اعمال شده در اولین نظام پادمانی آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی آخرین بحث در فصل دوم این فصل را تشکیل خواهد داد.

لازم به ذکر است در انتهای هر فصل جمعبندی محورهای برجسته و قابل توجه در مباحث مطروحه در همان فصل به صورت موجز ارائه گردیده است.

از معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای تا امروز

عقد معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای در سال ۱۹۶۸ عامل جدید و تعیین‌کننده‌ای را در نظام حقوقی ناظر بر انرژی و فناوری هسته‌ای وارد ساخت. تا آن زمان هیچ منع قراردادی برای باز داشتن کشورها از تلاش برای کسب سلاح‌های اتمی وجود نداشت. کشورهای بهره‌مند از مواد و فناوری اتمی خود و یا در اتحاد با قلیلی از هم‌پیمانان خود در مورد چگونگی انتقال این مواد و فناوری‌ها و اخذ تعهدات و اعمال نظارت‌های لازم تصمیم‌گیری می‌نمودند.

همان طور که دیدیم سازوکار نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز، به خاطر محدود ماندن به نظارت بر آن دسته از مواد و تأسیساتی که از طریق آژانس کسب شده بودند، در عمل قادر به اعمال کنترل مورد نظر بر تمامی ابعاد برنامۀ هسته‌ای یک کشور نبود.

در چنین فضایی معاهدۀ عدم اشاعۀ سلاح‌های هسته‌ای با تقسیم کشورهای جهان به کشورهای هسته‌ای و غیرهسته‌ای در عمل سقفی بر تعداد کشورهای دارای سلاح هسته‌ای قائل شد و پذیرش عضویت کشورهای دیگر در نظام عدم اشاعه را منوط به تعهد ایشان مبنی بر عدم تلاش برای ساخت یا کسب سلاح‌های هسته‌ای یا دیگر ادوات انفجاری هسته‌ای و پذیرش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تمامی فعالیت‌های هسته‌ای خود نمود.

بخش دوم این رساله در دو فصل مجزا به تحولاتی که با عقد معاهدۀ عدم اشاعۀ هسته‌ای در نظام پادمانی آژانس آغاز شد، می‌پردازد.

در فصل اول با بررسی زمینۀ بین‌المللی عقد معاهده آغاز و سپس به محورهای اصلی مواد آن و در نهایت نظام پادمانی جدیدی که بر اساس تعهدات ناشی از معاهده تدوین شد، می‌پردازیم. در همین فصل به دو موضوع موافقتنامه‌های ترتیبات فرعی و تأثیر نظام پادمانی آژانس بر نقل و انتقالات بین‌المللی مواد و تجهیزات هسته‌ای نیز، هر چند به اختصار خواهیم پرداخت.

فصل دوم بخش حاضر که آخرین مبحث محتوایی این رساله را تشکیل می‌دهد به تحولاتی که پس از فروپاشی نظام دو قطبی در عرصۀ روابط بین‌الملل و کشف برنامه‌های هسته‌ای پنهان عراق در نظام پادمان آژانس حادث گردید، اختصاص دارد. در این فصل نشان داده خواهد شد که چگونه تخلفات و برنامۀ هسته‌ای پنهای عراق برای کسب سلاح‌های هسته‌ای و برخی اقدامات کشورهای دیگر به ایجاد تردیدهای جدی نسبت به کارآیی نظام پادمانی آژانس انجامید و این تردیدها نیز به نوبۀ خود ارائۀ پیشنهادات تازه در مورد چگونگی اصلاح این نظام و تقویت امکان شناسایی به موقع موارد تخلف را موجب گردید.

یادآور می‌گردد در این بخش نیز به مانند بخش قبل در پایان مباحث ارائه شده در هر فصل محورهای اساسی قابل توجه و لحاظ در هر بحث مربوط به صورت جمعبندی محوری ارائه گردیده است.

آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مأخذ آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی

الف) کتاب‌های فارسی

• ۱) توکل پور کوخدان، محمد هادی، بررسی حقوقی مسئلۀ هسته‌ای ایران (تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸)
• ۲) خواجی، غلامرضا، پروتکل الحاقی NPT: رد یا قبول (مشهد، ارسلان، ۱۳۸۶)
• ۳) غریب‌آبادی، کاظم، آشنایی با معاهدۀ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی (تهران، مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، ۱۳۸۳)
• ۴) مقدم، جعفر، تاریخچه و اهداف پادمان هسته‌ای (تهران، سازمان انرژی اتمی، ۱۳۸۲)
• ۵) استوبیر، کارلتون، بائر، الک، پلزر، نوربرت و تونهوزر ولفرام، حقوق هسته‌ای، اصلی عباسی مترجم (تهران، مجد، ۱۳۸۸)
• 6)…

ب) کتاب‌های لاتین

4. Bar, Allon, Keeping the Atom’s Club Exclusive: The Nuclear Non-Proliferation Regime, 1945-2007 (Utrecht, Utrecht University, 2007)
5. Diehl, Sarah J., and Moltz, James Clay, Nuclear Weapons and Nonproliferation: A Reference Book (Santa Barbara, ABC-CLIO, 2002)
6. Doyle, James E., Ed., Nuclear Safeguards, Security, and Nonproliferation (Oxford, Elsevier, 2008)
7. Fischer, David, History of the International Atomic Energy Agency: The First Forty Years (Vienna, The Agency, 1997)
8. Nuenlist, Christian, and Locher, Anna, Eds. Transatlantic Relations at Stake (Zurich, Center for Security Studies, ETH, 2006)
9. …
10. …