مفاهیم مقدماتی و ديدگاه های جرم شناختی در زمینه بزهكاری خشونت آمیز

جرم شناختی در زمینه بزهكاری خشونت آمیز

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق مفاهیم مقدماتی و ديدگاه های جرم شناختی در زمینه بزهكاری خشونت آمیز را خدمت شما عزیزان در 106 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

مفاهيم مقدماتي و ديدگاه­هاي جرم شناختي در زمينه بزهكاري خشونت آميز

فصل نخست : مفاهيم مقدماتي

مبحث اول : جرم

گفتار اول : مفهوم جرم و بزه

بند اول : مفهوم حقوقي جرم

بند دوم: مفهوم فقهي جرم

بند سوم: مفهوم جرم شناختی و جامعه شناختي جرم

گفتار دوم: جرم و قانون

بند اول : رابطه جرم و قانون

بند دوم : روند شكل گيري قانون

مبحث دوم: خشونت

گفتار اول : مفهوم خشونت

بند اول : معناي لغوي و اصطلاحي خشونت

بند دوم: مفهوم خشونت از ديدگاه صاحبنظران علوم مختلف

گفتار دوم: انواع خشونت

بند اول : خشونت شخصي (رفتاري) و خشونت ساختاري

بند دوم: خشونت قانونی و خشونت غیرقانونی

بند سوم: خشونت مشروع و خشونت غیر مشروع

بند چهارم: خشونت مجرمانه ( انضباطی ) و خشونت غیر مجرمانه

بند پنجم : خشونت فیزیکی و فرا فیزیکی

بند ششم : سایر عناوین خشونت

گفتار سوم: خشونت و حقوق کیفری

بند اول : خشونت و جرم

الف: محدود نبودن خشونت به جرم

ب: جرم نبودن هر گونه خشونت

بند دوم: خشونت و مجازات

الف: مجازات، خشونت است

ب: مشروعيت مجازات در ساية رعايت اصول حاكم بر آن

مبحث سوم : آمار جنائي

گفتار اول : تعريف، انواع و معايب آمار جنايي

بند اول: تعريف و انواع آمار جنايي

بند دوم: معايب آمارهاي جنايي

گفتار دوم: تکنیک­های جدید سنجش بزهکاری

بند اول: تحقیقات مبتنی بر اقرار بزهکاران خودمعرف

بند دوم: تحقیقات از بزهدیدگان

فصل دوم: دیدگاه­های جرم شناختی در زمینه جرائم خشونت آمیز

مبحث اول : دیدگاه­های جرم شناسی کلاسیک

گفتار اول : تئوری جرم شناختی «تیپ جنایی» لومبروزو  (1909-1835)

گفتار دوم: مكتب محيط اجتماعي «لاكاساني »

گفتار سوم: نظريه جرم شناختی تعدد عوامل فري

بند اول : عوامل بزهكاري از ديدگاه فري

بند دوم: طبقه بندي بزهكاران

گفتار چهارم: نظريه بهنجاري يا بي­هنجاري اميل دوركيم

بند اول : جرم‏، پديده­اي عادي و بهنجار

بند دوم: تشریح آنومی یا بی­هنجاری از دیدگاه دورکیم

گفتار پنجم: نظریه­ی بی­هنجاری مرتون

بند اول : تبیین بزهکاری از دید مرتون

بند دوم: طبقه بندی واکنش افراد جامعه نسبت به معضل بی­هنجاری

گفتار ششم: نظریه معاشرت­های ترجیحی ساترلند

گفتار هفتم: نظريه تعارض فرهنگي سلين

مبحث دوم: ديدگاه­هاي جرم شناسي نوين يا واكنش اجتماعي

گفتار اول : نظريه برچسب زني

بند اول : كلياتي پيرامون تئوري برچسب زني

بند دوم: ماهیت جرم و جرم شناختی و بزهکاری از دیدگاه تئوری بر چسب زنی

بند سوم: انحراف بدوی و ثانوی

بند چهارم : ارزیابی نظریه برچسب زنی

گفتار دوم: تئوری تعارض اجتماعی

منابع

مفهوم جرم و بزه

اين دو اصطلاح گاه در دو معني به كار رفته و گاهي هر دو در يك معني و مترادف با هم مورد استفاده قرار مي­گيرند. ولي به هر صورت يكي ديگر از جنبه­هاي رفتار نابهنجار و انحراف را نشان مي­دهند. در ابتدا معني اين دو اصطلاح و تعاريف خاص آنها ذكر مي­شود.

گروهي كلمه بزهكاري را معادل اصطلاح (delinquncey) دانسته و آن را در مورد نوع خاصي از رفتار كه از اطفال و نوجوانان سر مي­زند به كار مي­برند. مثلاً آن را «ترك انجام وظيفه قانوني ويا ارتكاب عمل خطايي كه الزاماً عنوان جرم ندارد»[1] دانسته و ادامه مي­دهند كه اين اصطلاح غالباً معادل جرم به ويژه در ارتباط با جرايم ارتكابي از سوي اطفال و نوجوانان به كار مي­رود» پس بزه در اين معني تنها در ارتباط با اعمال مجرمانه اطفال و نوجوانان قبل از رسيدن به سن قانوني مسووليت جزايي معني مي­شود.

«كلمه بزه در نوجوانان با «جرم» در بزرگسالان مفهوم واحدي دارد با اين تفاوت كه بزه به اعمالي اطلاق مي­شود كه افراد در سنين كمتر از سن معيني مرتكب مي­شوند. اين سن را قانون تعيين مي­كند و در جامعه­هاي مختلف، بسته به قانون اين سن تغيير مي­نمايد.» [2]

ولي قائلين به تفاوت اين دو معني نيز گاه خود آن را رعايت نكرده و اين دو مفهوم را مترادف مي­گيرند. چنان كه در همين كتاب در تعريفي ديگر از بزه آمده است كه «بزه به طور كلي از نظر حقوقي، نوعي قانون شكني است و كساني كه از قانون تبعيت نمي­كنند بزهكار شناخته مي­شوند[3]» و از دو صفت طفل و نوجوانان براي تخصيص مفهوم استفاده شده است.

با توجه به تفاوت معني در اين تقسيم بندي جرم معادل (Crime) دانسته شده و تنها در مورد اعمال غير قانوني و مجرمانه بزرگسالان به كار مي­رود.

 مفهوم جرم شناختی و جامعه شناختي جرم

جرم شناختی : دوركيم در ضمن آن كه جرم را پديده­اي به هنجار مي­داند كه عاملي از عوامل سلامت عمومي و جزء تفكيك ناپذير هر جامعه سالم است آن را چنين تعريف مي­كند: جرم عبارت از فعلي است كه احساسات جمعي معيني را كه داراي نيرو و صراحت مخصوص است ، جريحه­دار مي­سازد. [1]

جامعه شناسان جرم و بزهكاري را از انحرافات اجتماعي مي­دانند «جرم و بزهكاري نيز جزو انحرافات جامعوي است كه با قوانين قضايي تناقض پيدا مي­كند و جامعه عاملين آنها را كيفر مي­دهد.» [2] در نتيجه تمام انحرافات شكل جرم پيدا نمي­كنند بلكه تنها انحرافات متناقض قوانين جزائي جرم محسوب مي­شوند و «برخي از انحرافات از «حد متعارف» تجاوز كرده به صورت جرم و بزهكاري در مي­آيند كه احتمال دارد تحت تأثير عوامل مختلف صورت بگيرد.» [3]

رابرتسون جرم يا بزه را عملي مي­داند كه قانون را نقض كند و اعتقاد دارد براي اين كه مقامات سياسي رفتاري را غير قانوني فرض كنند آن رفتار بايد دو ويژگي زير را داشته باشد: «اول رفتاري باشد كه بيش از حد قابل قبول مخرب باشد و دوم رفتاري كه كنترل آن از طريق احكام غير رسمي به تنهايي دشوار باشد.» [4]

در واژه نامة مفاهيم اساسي جامعه شناسي گيدنز جرم چنين تعريف شده است: «هر عملي كه قوانين مقرر شده توسط قدرت سياسي را نفي كند»[5] و در متن كتاب آمده است: «قوانين هنجارهايي هستند كه توسط حكومتها به عنوان اصولي كه شهروندانشان مي­بايست از آنها پيروي كنند تعريف شده­اند و عليه كساني كه از قوانين پيروي نمي­كنند از ضمانهاي اجرايي رسمي استفاده مي­شود.» [6]

چنان كه در بخش قبلي ذكر شد، انحراف ناسازگاري يا ناهمنوايي با هنجارهاي اجتماعي است . در هر جامعه براي همنوايي يا هنجارها ضمانت اجراهايي در نظر گرفته شده است، اين ضمانت اجراها گاه به شكل غير رسمي ، ظاهر مي­شود و مي­توان آنها را واكنش خود بخودي ساير افراد جامعه در برابر انحراف دانست كه مدون و سازمان يافته هم نيست، اما در ضمانت اجراهاي رسمي به صورت سازمان يافته، در مقابل ناهمنوايي واكنش نشان داده مي­شود. اين ضمانت اجراها را مي­توان در نظام كيفري، دادگاهها و زندانها در جوامع مختلف ديد. [7]

(پاورقی)

[1] .  دوركيم، اميل ، قواعد روشن جامعه شناختي ، ترجمه علي محمد كاردان، دانشگاه تهران، 1373، ص 83.

[2] .  شيخاوندي، داور، جامعه شناسي انحرافات ، ص 42.

[3] .  همان مأخذ ، ص 42.

[4] . رابرتسون، يان، درآمدي بر جامعه، ترجمه حسين بهروان، جلد اول ، انتشارات آستان قدس رضوي ، چاپ چهارم، ص 180.

[5] . گيدنز، آنتوني ، جامعه شناسي، ترجمه منوچهر صبوري ، تهران، انتشارات نشر ني، 1373، ص777.

[6] . گيدنز ، آنتوني، مأخذ پيشين، ص 133.

[7] .  مسعودي، محمدعلي، رفتارشناسي بزه، پايان نامه كارشناسي ارشد حقوق جزا و جرم شناسي ، دانشگاه تهران، 1378، ص 94

 دیدگاه­های جرم شناختی در زمینه جرائم خشونت آمیز

بدیهی است که انجام هر مطالعه میدانی مستلزم یک رشته مطالعات نظری است، چرا که بدون شناختن دقیق موضوع مورد مطالعه (از جمیع جهات) و آگاهی از تحقیقات و تئوریهای موجود در این زمینه، نه تنها در گردآوری اطلاعات مورد نیاز با مشکل مواجه خواهیم شد (به علت نشناختن اولویت­ها) بلکه ممکن است در مرحله تحلیل داده­ها و نظریه سازی نیز دچار اشتباه شده و راه را به خطا بپیماییم. بی­تردید جرائم خشونت­آمیز نیز که موضوع پایان نامه حاضر می­باشد، نمی­تواند از این قاعده مستثنی باشد.

مطالعات نظری در خصوص دیدگاه­های جرم شناختی در دو بعد می­تواند انجام گیرد :

1. تئوریهایی که جرم­شناسان در طی سالیان متمادی (از بدو پیدایش جرم شناسی تا به حال) در خصوص بزهکاری و علل آن ارائه کرده­اند و هر یک در برهۀ زمانی خاصی نظرات را به سوی خود جلب کرده اند.
2. بررسی خودِ مسائلی که جرم شناسان، آنها را به عنوان عوامل بزهکاری مطرح کرده و مورد توجه قرار داده­اند.

البته همچنانکه از عنوان بخش نیز بر می­آید، آنچه که در بخش مطالعات نظری مورد بررسی قرار می­گیرد، فقط بند 1 می­باشد و در خصوص بررسی عوامل بزهکاری سعی شده است که در قسمتهای مختلف بخش دوم و در موارد لزوم به صورت مختصر و گذرا مورد اشاره قرار گیرد.

از زمانی که سزار لومبروزو کتاب معروف خود را با عنوان «انسان جنایتکار[1]» به رشته تحریر در آورد  و در این کتاب به تجزیه و تحلیل علل ارتکاب جرم پرداخت ، تا به امروز تلاش جرم شناسان و جامعه شناسان علاقمند به مسائل مربوط به جرم در جهت کشف این مطلب بوده که چرا یک فرد مرتکب جرم می­گردد و اصولاً چه عواملی موجب بزهکاری می­شود.

در این میان هر یک از این دانشمندان عامل یا عواملی را به عنوان علت بزهکاری مورد توجه قرار داده­اند. برخی­ها مانند لومبروزو بیشتر به علل فردی و شخصی توجه نموده­اند و عده­ای دیگر همچون امیل دورکیم، الکساندر لاکاسانی و تورستن سلین توجه خود را عمدتاً بر روی عوامل اجتماعی و فرهنگی متمرکز نموده­اند.

بدیهی است که هر یک از این تئوریها و دیدگاهها می­تواند نمایانگر پاره­ای از عوامل بزهکاری باشد، مع الوصف نمی­توان هیچ یک از آنها را به عنوان یک تئوری جامع و مانع که بیانگر کلیه علل بزهکاری بوده و در مورد تمام جرائم صادق باشد، در نظر گرفت.

از سوی دیگر باید توجه داشت که طی دهه­های اخیر تئوریهای جدیدی در زمینه جرم و بزهکاری ابراز شده که تحت عنوان «جرم شناسی نوین» یا «جرم شناسی واکنش اجتماعی» معروف گردیده است. طرفداران جرم شناسی نوین ضمن رد نظریات متعلق به جرم شناسی کلاسیک – که به دنبال کشف این مسأله است که چرا یک فرد دست به ارتکاب جرم می­زند – اعلام می­دارند که اساساً جرم محصول واکنش اجتماعی است، اینکه یک عمل جرم شناخته می­شود به این دلیل است که جامعه در برابر آن واکنش منفی نشان می­دهد و واکنش جامعه نیز بر حسب زمان و مکان متفاوت است، بنابراین مفاهیم جرم و بزهکاری مفاهیمی نسبی هستند و همانگونه که «هاوارد بکر[2]» می­گوید: «انحراف کیفیت عمل ارتکابی شخص نیست بلکه بهتر است گفته شود که نتیجه اجرای قوانین و ضمانت اجراها بوسیله دیگران دربارۀ متخلف می­باشد رفتار انحرافی رفتاریست که مردم بدانگونه برچسب می­زنند.» [3]

بنابراین فصل حاضر را می­توان به دو مبحث تقسیم کرد: دیدگاههای متعلق به جرم­شناسی کلاسیک و تئوریهای مربوط به جرم شناسی نوین.

[1] . Criminal Man.

[2] . Howard Becker

[3] . Howard Becker, Outsiders, Quoted to : P. Williams and D. Mc Shane, Criminological Theory, New Jersey, (Prentice – Hall), 1999, P. 140.

جرم شناختی

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از فهرست منابع جرم شناختی

1. آشوري ، محمد، عدالت كيفري، انتشارات گنج دانش، تهران، 1376.
2. احمدي ابهري، سيدمحمدعلي، اسلام و دفاع اجتماعي، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1377.
3. اسلامي ندوشن، محمدعلي ، حقوق بشر در جهان سوم، انتشارات آرمان، 1372.
4. افتخاري، اصغر، خشونت و جامعه، نشر سفير، تهران، 1379.
5. بست، ژان ميشل ، جامعه شناسي جنايت، ترجمه فريدون وحيدا، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوي ، 1372.
6. صانعي، پرويز ، حقوق جزاي عمومي ، جلد اول، گنج دانش ، 1371.
7. احسان بخش، پژمان، در باب تئوري خشونت، كتاب نقد شماره 14 و 15، 1379.
8. پرفيت، آلن ، پاسخ­هايي به خشونت، ترجمه مرتضي محسني ، انتشارات گنج دانش ، تهران، 1378.
9. پيكا ژرژ ، جرم شناسي ، ترجمه علي حسين نجفي ابرندآبادي ، انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي، چاپ اول ، 1370.
10. جرج ، ولد و همكاران ، جرم شناسي نظري ، به نقل از سزار بكاريا، ترجمه محمدعلي شجاعي ، انتشارات سمت، 1380.
11. …
12. …

جرم شناختی