وقف

توضیحات

ادبیات وقف

ادبیات و پیشینه تحقیق وقف

وقف چیست

وقف…………………………………………………………………………………………………………………………………

1-1-1-وقف در لغت و اصطلاح………………………………………………………………………………………………

1-1-1-1-وقف در لغت……………………………………………………………………………………………………..

1-1-1-2-وقف اصطلاح…………………………………………………………………………………………………….

1-1-1-3- تقسیم بندی وقف ……………………………………………………………………………………………..

1-1-2-تاریخچه…………………………………………………………………………………………………………………….

1-1-2-1- وقف در قبل از اسلام ……………………………………………………………………………………….

1-1-2-2- وقف در اسلام…………………………………………………………………………………………………..

1-1-2-3- وقف در قران……………………………………………………………………………………………………

1-1-2-4- وقف در سنت…………………………………………………………………………………………………..

1-1-2-5- وقف در ايران……………………………………………………………………………………………………

1-1-3-خصوصیات وقف………………………………………………………………………………………………………..

1-1-4-ارکان وقف…………………………………………………………………………………………………………………

1-1-4-1-صيغه وقف………………………………………………………………………………………………………..

1-1-4-2-واقف………………………………………………………………………………………………………………..

1-1-4-3- موقوفه………………………………………………………………………………………………………….

1-1-4-4-موقوف عليه…………………………………………………………………………………………………….

1-1-5-شرايط مال موقوفه…………………………………………………………………………………………………….

1-1-5-1-ملک بودن……………………………………………………………………………………………………….

1-1-5-2-معلوم بودن مال موقوفه……………………………………………………………………………………..

1-1-5-3-معين بودن……………………………………………………………………………………………………….

1-1-5-4-قابليت نقل و انتقال…………………………………………………………………………………………..

1-1-5-5-داشتن منفعت عقلايي ومشروع…………………………………………………………………………..

1-1-5-6-مقدور التسليم بودن…………………………………………………………………………………………..

1-1-5-7-ماليت داشتن ……………………………………………………………………………………………………

1-1-5-8-قابليت بقاء……………………………………………………………………………………………………..

منبع

وقف

وقف در لغت و اصطلاح

وقف در لغت

در فرهنگ معین “وقف” به معنای ایستادن و درنگ کردن می باشد.[1] در فرهنگ عمید چیزی می داند که از ثروت خود جدا کند تا در کار های عام المنفعه از آن استفاده کنند.[2] “وقف” در لغت به معناي حبس و منع کردن مي باشد. مرحوم علامه دهخدا نيز در لغت نامه خود “وقف” را«ايستادن ،نگهداشتن،توقف، به حالت ايستاده ماندن و آرام  گرفتن و حبس کردن و منحصر کردن چيزي براي استفاده کسي »معنا مي کند.[3]

وقف اصطلاح

الف-شيخ طوسي (ره): «فالوقف تحبيس الاصل و تسبيل المنفعت».[4]  يعني وقف نگهداشتن اصل و جاري ساختن منفعت آن است. در این نظر دیده می شود که وقف از دو قسمت جداگانه تشکیل شده اولین قسمت آن این است که مال بایستی حبس گردد یعنی اصل مال از نقل و انتقال مصون گردد. در بخش دوم شیخ طوسی از لزوم تسبیل ثمره یاد می کنند. تسبیل ثمره یعنی صرف در راه خدا می باشد.

ب- محقق حلي (ره): «الوقف عقد ثمرته تحبس الاصل و اطلاق المنفعه».[5]  يعني وقف عقدي است که نتيجه آن نگهداشتن اصل و رها گذاردن منفعت آن است. در این تعریف محقق حلی وقف را عقدی می داند که ثمره این عقد نگهداشتن یا همان حبس مال و رها کردن ثمره و منافع مال می باشد. در این نظر        آنچه جلب توجه می نماید این است که محقق حلی وقف را عقد می داند. اگر وقف را عقد بدانیم پس بایستی گفت که ایجاب و قبول در وقف نقش مهمی ایفا می کند. گرچه این نظر همانگونه که در مباحث بعدی به آن می پردازیم خالی از اشکال نخواهد بود زیرا لااقل در مواردی می توان گفت که وقف از قواعد عقد پیروی نمی کند، آنجایی که در وقف بر مصالح عامه حتی قبول حاکم نیز شرط نمی باشد.

[1] – معین، م.، بی تا، “فرهنگ معین.(1392/04/3) “. www.vajehyab.com/?q=%d9%88%82%d9%81 availab:. Online.  www.vajehyab.com/

2- عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج2، امیر کبیر، تهران،1381، ص1100

[3] -دهخدا، ع.، بی تا، “لغت نامه دهخدا.(1392/04/3) “.وقف/www.vajehyab.com/dehkhoda . availab: www.vajehyab.com/  .Online

[4]– ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی(شيخ طوسي) ،المبسوط، ،قم ،نشر جامعه مدرسین ،1385 ،ج3، ص286

[5]-ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن ( محقق حلي)، شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام ، بنياد معارف اسلامي قم ،1420 قمري ،ج2،ص211

تقسیم بندی وقف

 تقسيم وقف به اعتبار موقوف عليهم

وقف خاص

وقف عام

وقف موبد(الي الابد)

وقف موقت

وقف اموال غيرمنقول

وقف اموال منقول

وقف صحيح

وقف غیر صحيح

وقف انتفاع

وقف منفعت

….

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

Instagram : payanbama

تاریخچه وقف

 وقف در قبل از اسلام 

در مورد تاریخچه وقف تاریخی دقیق نمی شود ارایه کرد زیرا مشخص نیست که دقیقا در چه زمانی این نهاد به وجود آمده است اما به نظر می رسد از زمانی که انسان با واژه پرستش آشنا شده است وقف برای خالق مورد پرستش از طرف مومنان به آن ایین صورت می گرفته. و دلیل این گفته نیز این است که امروزه دانشمندان و تاریخ شناسان همواره در حال کشف مکان های پرستش و همچنین شیوه های اهدای نذورات اقوام و ملل از بین رفته پیش از ما در خرابه های به جا مانده از آنها هستند.

از جمله در مورد پیشکش ها به بت کده ها و همچنین آتش کده های باستانی که امروزه نیز آثار آن ها را می توان در ایران و سایر نقاط جهان به وضوح دید. پس می توان گفت که وقف از ابتدای تاریخ پرستش موجود برتر در میان آدمی رواج داشته است البته به گونه ها و سنت های مختلف. و در طول تاریخ نیز همواره این گونه نذورات منبعی بوده برای ادامه حیاط آن دین یا مذهب زیرا یکی از منابع پا برجا بودن و پا برجا ماندن این ادیان و همچنین امرار معاش کردن بزرگان آن دین و همچنین بست دهندگان آن و موبدان آن دین همین منبع بوده است. این گونه وقف به منبعی پایدار تبدیل شده بود برای دوام و پایندگی آن دین یا مذهب.

وقف در اسلام

اسلام دینی است که بر پایه دستگیری و کمک به فقرا بنا شده است و پیامبر اسلام نیز به عنوان مرجع نخستین مسلمانان به این امر الهی توجهی ویژه داشته اند و یکی از مهمترین کارکرد هایی که در این مورد می توان بیان نمود توجه ویژه ایشان به وقف به عنوان عامل تعادل بخش در جامعه می باشد. در روزگاری که پیامبر اسلام با پیروان روز افزون خویش در حال بسط و گسترش دین اسلام بودند ایشان برای اینکه مستمندان جامعه را نوید دینی پر برکت و تعالی بخش دهند نیاز به شناساندن یک حکم دینی به تمام مسلمانان بود که با از خود گذشتگی برای رفع نیاز های قشر فقیر جامعه دست به کار شوند علاوه بر جهاد تن به تن در جبهه های علیه مشرکان در امور اقتصادی نیز به جهاد مالی بپردازند و اینگونه علاوه بر جانهای خویش اموال خویش را نیز با برادران مسلمان خویش و همچنین مستمندان که سالها مورد بی توجهی قشر مرفه قرار گرفته اند به اشتراک گذارندو ندای دین اسلام را به تمام مستمندان برسانند.

وقف در قران

در این ربطه بایستی بیان نمود که درقران آيه اي وجود ندارد که بتوان از آن موضوع وقف را استخراج نمود و این مورد از آن دسته مواردی نیست که در قران کریم بر آن صراحت لفظی وجود داشته باشد از این روی بایستی با نگاه دقیق تر به آیات قران کریم به دنبال نشانه هایی از اشارات کلام الله مجید  باشیم عدم بیان و تعیین مصداق درمورد وقف را نمی توان نشانه بی توجهی قران به این امر دانست زیرا قران با توجه به بیان کلیات در مورد نیکی کردن و دستگیری از یکدیگر و لزوم دادن صدقه و تعاون درکارو اینکه وقف نیز در کلیت شامل دستورات الهی برای دستگیری از مستمندان می باشد و همینطور به نوعی قصد قربت الهی در این  امر موج می زند می توانیم جواز این امر را استنباط کنیم.

از جمله اياتي که به طور عموم بر انجام خيرات و تشويق وتحريض انها دلالت دارد،ايه 92 ازسوره ال عمران که مي فرماي:« لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ مَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْ‌ءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيم ».

وقف در سنت

از آنجایی که وقف به صورت آشکار و واضح واژه ان در قران نیامده است واز آنجایی که پیامبر اسلام به عنوان نخستین مفسر قران کریم در بیان و تبیین احکام وقف نقش گسترده ای دارند و از آنجایی که سنت بعد از قران کریم دومین منبع دینی مسلمانان می باشد می توان گفت که وقف در این مورد بسیار قدرتمند مورد تاکید و همچنین اقدام قرار گرفته است. درحديث مشهوري از رسول اکرم (ص)امده است که         مي فرمايند:«هرگاه فرزند آدم بميرد عمل از او قطع مي شود مگراز سه چيز ،صدقه جاريه (که از آن در متون فقهی به عنوان وقف نام برده شده )عملي که از آن سود برده مي شود و فرزند صالحي که براي او دعا کند» . از نظر عملي نيز پيامبر اسلام در اين امر پیش قدم بودند.

چنانچه در تاريخ آمده است: پيغمبر اکرم (ص)زميني را وقف کرد و منافع آن را براي ابن سبيل صدقه قرار دادند. همچنين مردي يهودي به نام «مخيرق» که در جنگ احد مسلمان شده بود و در همان جنگ به شهادت رسيد وصيت کرد اگر من مردم هفت قطعه زمين و باغهاي من مال رسول الله (ص)باشد. مخيرق در همان جنگ کشته شد و اموال او به ملک رسول خدا (ص) درامد تا هفت سال گذشت تا اينکه پيامبر در اين سال باغ ها را وقف حضرت زهرا کردند.

وقف