موزه و چگونگی طراحی موزه

طراحی موزه

فصل دوم : مروری بر سابقه موضوع

2-1- بخش اول: مبانی طراحی موزه

2-1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………..9

2-1-2-تعریف …………………………………………………………………………………………10

2-1-2-1-تعریف لغوی موزه……………………………………………………………………10

2-1-2-2-تعریف موزه از فرهنگ لغت عمید………………………………………………….10

2-1-2-3-تعریف اصطلاحی موزه……………………………………………………………..11

2-1-2-4-تعریف آیکوم از موزه………………………………………………………………..11

2-1-3-معرفی آیکوم……………………………………………………………………………………12

2-1-4-تاریخچه موزه…………………………………………………………………………………..12

2-1-4-1-تاریخچه موزه در جهان………………………………………………………………12

2-1-4-2-تاریخچه موزه در ایران………………………………………………………………14

2-1-4-3-موزه در بینش اسلامی ……………………………………………………………….16

2-1-5-نقش موزه ها…………………………………………………………………………………….17

2-1-5-1-نقش اجتماعی و فرهنگی موزه ها……………………………………………………17

2-1-5-2-گردآوری آثار و مجموعه ها………………………………………………………….17

2-1-5-3-تعیین هویت،ثبت و مستندسازی………………………………………………………17

2-1-5-4-حفاظت و نگهداری آثار و مجموعه ها………………………………………………18

2-1-5-5-نمایش و ارائه آثار…………………………………………………………………….18

2-1-5-6-آموزش و پژوهش…………………………………………………………………….20

2-1-6-وظایف موزه ها…………………………………………………………………………………20

2-1-7-انواع موزه ها…………………………………………………………………………………..21

2-1-7-1-موزه های تاریخی…………………………………………………………………….21

2-1-7-2-موزه های هنری………………………………………………………………………21

2-1-7-3-موزه های علمی………………………………………………………………………22

2-1-7-4-موزه های اختصاصی………………………………………………………………..22

2-1-8-مکانیابی موزه ها……………………………………………………………………………….24

2-1-8-1-مقیاس عملکردی موزه ها…………………………………………………………….25

2-1-8-2-مکانیابی موزه ها در داخل شهرها…………………………………………………..25

2-1-8-3-مکانیابی موزه ها در خارج شهرها………………………………………………….26

2-1-9-طراحی موزه……………………………………………………………………………………28

2-1-9-1-نکات حائز اهمیت در طراحی موزه از نگاه ناظر درونی…………………………28

2-1-9-2-نکات حائز اهمیت در طراحی موزه از نگاه ناظر بیرونی………………………..29

2-1-10-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………29

2-2- بخش دوم : باستان شناسی

2-2-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………30

2-2-2-باستان شناسی و تاریخچه آن………………………………………………………………….30

2-2-3-باستان شناسی و مصادیق قصص کتب آسمانی………………………………………………31

2-2-4-باستان شناسی در جهان اسلام…………………………………………………………………32

2-2-5-باستان شناسی ایران……………………………………………………………………………33

2-2-5-1-شکل گیری باستان شناسی در ایران…………………………………………………34

2-2-5-2-گسترش فعالیت های باستان شناسی در ایران……………………………………….34

2-2-5-3-شروع فعالیت گسترده باستان شناسان ایرانی……………………………………….35

2-2-5-4-باستان شناسی ایران پس از انقلاب………………………………………………….36

2-2-5- 5-یک استان و1500 تپه باستانی…………………………………………………….36

2-2-6- نتیجه گیری  …………………………………………………………………………………..38

2-3- بخش سوم : بررسی نمونه ها

2-3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………39

2-3-2-نمونه های خارجی…………………………………………………………………………….40

2-3-2-1-موزه گوگنهایم-ابوظبی………………………………………………………………40

2-3-2-2-موزه باستان شناسی پاتراس-یونان………………………………………………….42

2-3-2-3-موزه باستان شناسی ملی آتن-یونان…………………………………………………43

2-3-2-4-موزه و پارک باستان شناسی آلسیا-فرانسه………………………………………….44

2-3-3-نمونه های داخلی……………………………………………………………………………….46

2-3-3-1-موزه ملی ایران باستان-تهران……………………………………………………….45

2-3-3-2-موزه خطایی(باستان شناسی اردبیل)-اردبیل………………………………………..49

2-3-4-نتیجه گیری………………………………………………………………………………51

فصل سوم: مبانی نظری طراحی

3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………..54

3-2- واژه شناسی و مفاهیم واژه هویت………………………………………………………………55

3-2-1- هویت از منظر اندیشمندان……………………………………………………………………56

3-2-2- هویت در روزگار پیش از مدرن…………………………………………………………….56

3-2-3-هویت در روزگار مدرن………………………………………………………………………57

3-2-4-هویت در روزگار فرامدرن…………………………………………………………………..58

3-2-5-هویت ملی………………………………………………………………………………………58

3-2-6-هویت ایرانی……………………………………………………………………………………59

3-2-6-1-مولفه های هویت ملی ایرانیان……………………………………………………….59

3-2-6-2- هویت ملی ایرانیان در دوران معاصر……………………………………………..60

3-3- تعریف سنت………………………………………………………………………………………62

3-4-رابطه سنت و هویت………………………………………………………………………………63

3-5-معماری سنتی……………………………………………………………………………………..64

3-5-1- اصطلاحات مترادف معماری سنتی………………………………………………………….64

3-5-2- ویژگی های معماری سنتی بر مبنای تعریف سنت و هویت………………………………..66

3-5-3- ویژگی معنایی معماری سنتی………………………………………………………………..67

3-6-هویت ملی ایرانی-اسلامی و نمود آن در معماری سنتی……………………………………….68

3-6-1- مولفه های موثر در هویت و سنت معماری…………………………………………………69

3-6-1-1- هویت،انسان و باورهایش………………………………………………………………….70

3-6-1-2- هویت و مکان………………………………………………………………………………71

3-6-1-3- هویت و زمان………………………………………………………………………………72

3-7- خصوصیات شکلی هویت بخش در معماری سنتی(دوره اسلامی)…………………………..73

3-7-1- درون گرایی…………………………………………………………………………………..74

3-7-2- مرکزیت……………………………………………………………………………………….74

3-7-3- انعکاس………………………………………………………………………………………..74

3-7-4-پیوند معماری با طبیعت……………………………………………………………………….75

3-7-5- هندسه………………………………………………………………………………………….76

3-7-6- شفافیت و تداوم………………………………………………………………………………..78

3-7-7-رازو ابهام……………………………………………………………………………………..79

3-7-8- تعادل موزون/توازن حساس…………………………………………………………………79

3-7-9- چشم دل………………………………………………………………………………….      81

3-8- پیدایش فرم در معماری ایرانی…………………………………………………………………83

3-8-1- فرم های ساده…………………………………………………………………………………83

3-8-2- فرم های مرکب………………………………………………………………………………88

3-9-نتیجه گیری………………………………………………………………………………………90

فصل چهارم : مقدمات طراحی

4-1- بخش اول : مبانی برنامه ریزی

4-1-1-مقدمه………………………………………………………………………………………….96

4-1-2-عوامل موثر در برنامه ریزی و طراحی موزه……………………………………………..96

4-1-2-1-بازدیدکنندگان………………………………………………………………………..96

4-1-2-2-اقلام نمایشی………………………………………………………………………..102

4-1-2-3-سازمان اداری………………………………………………………………………119

4-1-3-رهنمودهای برنامه ریزی و طراحی موزه…………………………………………………125

4-1-3-1-رهنمودهای برنامه ریزی……………………………………………………….125

4-1-3-2-رهنمودهای طراحی………………………………………………………………140

4-1-4-نتیجه گیری………………………………………………………………………………….158

تعریف موزه 

تا كنون هیچ تعریف تئوری جامعی برای این كه مشخص كند موزه چگونه مكانی است ابراز نگردیده است، البته این بدان معنا نیست كه هیچ درك صحیحی از اینكه موزه چیست وجود نداشته باشد زیرا موزه‌هایی كه ساخته شده‌اند و طرح هایی كه بوسیله طراحان مختلف عرضه گشته‌اند هر كدام خود گویای این مطلب است كه موزه بدون تعریف خاصی بتواند بطورجامع درموردكلیه موزه‌ها صادق باشد می‌تواند بوجود آید و هر موزه‌ای شكل خاص خود را یافته و در دسترس عموم قرار گیرد.

تعریف لغوی موزه

واژه‌ی موزه از لغت یونانی«موزین»^[1] به معنای مقر زندگی«‌موز»، الهه‌ی هنر و صنایع در اساطیر یونان باستان اقتباس شده که‌ تلفظ آن درزبان انگلیسی میوزیم‌ و در زبان فرانسه،موزه‌ است. در حوالی دهه‌ی 1290 هـ.ق.تلفظ فرانسوی«موزه»،به زبان فارسی‌ نیز راه یافت. شورای بین المللی موزه،وابسته به سازمان فرهنگی،علمی و تربیتی سازمان ملل متحد،دربند3و4 اساسنامه‌ی‌ خود که جامع‌ترین تعریف موزه است، می‌گوید:«موزه‌ مؤسسه‌ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی‌ همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت‌ می‌کند.هدف موزه‌ها،تحقیق درآثار و شواهد برجای مانده‌ی انسان‌ و محیط زیست او،گردآوری آثار،حفظ و بهره‌وری معنوی وایجاد ارتباط بین این آثار،به ویژه،به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی‌ و بهروری معنوی است»(نفیسی،1380:3).

تعریف موزه از فرهنگ لغت عمید

مجموعه اثار باستانی، عمارتی كه آثار باستانی در آنجا نگهداری یا به معرض نمایش گذارده می‌شود.در یونان قدیم نام محلی بوده كه در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می‌پرداختند و نیز نام تپه‌ای بوده در آتن كه در انجا عبادتگاه و محل مخصوصی برای چندین تن از خدایتان خود ساخته بودند.

مبدأ اسم موزه در یونان قدیم از روی معبدی كه به میوزها مختص بود، بوجود آمده است و میوزها عبارت از دختران ژوپیتر^[2] بوده‌اند كه خدایان الهام‌فصل علم و ادبیات و هنر و موسیقی و حجاری محسوب  می شده‌اند.تاریخ میوزها یا پریان الهام‌فصل شعر و هنر جای بس مهمی را در میتولوژی یونان اشغال كرده است و داستان های آن همیشه برای نویسندگان منبع الهام بوده است.

بدین جهت در تاریخ رب النوع‌های یونان و همچنین در تاریخ هنر و ادبیات جهان موزه‌های نه‌گانه اساطیر یونان اهمیت و مقامی خاص دارند. برای این كلمه، نمی‌توان معادل مناسبی در زبان پارسی پیدا نمود زیرا “میوز ” در افسانه خدایان یونان خدای كوچكی است كه وظیفه‌اش الهام فصلیدن به شاعر و هنرمند است.  بنابراین مبداء لغت موزه بطوركلی از یونان بوده و از نام میوزها اقتباس شده است.

تعریف اصطلاحی موزه

موزه محل غیر انتفاعی است كه اهداف آموزشی داشته و بوسیله جمعی متخصص اداره می‌شود. از جمله وظایف اصلی هر موزه جمع‌اوری و نگهداری آثار است. هدف اولیه از پیدایش موزه‌ها به مفهوم نوین و به روش شناخته شده امروزی ایجاد مكان هایی برای نگهداری اموال شخصی و یا ثروت های صرفاً ملی بوده است. اشتیاق به گردآوری اشیاء زیبا، گرانبها و كمیاب و یا صرفاً غریب امری است كه ریشه در نهاد و  سرشت آدمی داشته و دارد. همه تمدن‌ها از ابتدایی ترین‌ تا پیشرفته‌ترین‌ آنها در تمایل به گردآوری اشتراك داشته‌اند.

از ارضای بنیادی غریزی گردآوری در طی زمان به استفاده از مجموعه آثار در جهت برآوردن نیازها به مطالعه می‌رسیم. موزه‌ها به عنوان مؤسساتی در جوامع نوین وظیفه دارند اشیائی را كه به لحاظ ارزش فرهنگی‌شان گرامی داشته می‌شوند را نگهداری نموده و تا سر حد امكان از ویرانی و زوال مصون بدارند و در قال این‌گونه اشیاء همان نقشی را بر عهده دارند كه كتابخانه‌ها در برابر كتب و بایگانی‌ها در قبال اسناد رسمی ایفا می‌كنند. موزه‌ها به وجهی سازمان یافته‌اند كه از گنجینه‌هایشان در جهت اهداف فرهنگی استفاده شود.

نقش موزه ها

موزه ها از جمله موسساتی هستند که در اثر تحولات ایجاد شده در طول تاریخ حیاتشان ، وظایف متعددی پذیرفته اند . در مجموع می توان مهمترین وظایف موزه ها را در عصر حاضر چنین عنوان نمود:

• نقش های اجتماعی ، فرهنگی
• گرد آوری آثار و مجموعه ها
• تعیین هویت ، ثبت و مستند سازی
• حفاظت و نگهداری آثار و مجموعه ها
• نمایش و ارائه آثار
• آموزش و پژوهش

نقش اجتماعی و فرهنگی موزه ها

با تحولات ایجاد شده در امور موزه ها و شیوه های موزه داری این موسسات پیش از پیش به نهاد هایی اجتماعی تبدیل شده و مانند نمونه های اولیه خود تنها برای قشر خاصی از اجتماع تاسیس نگشته اند و در موضوعات بسیار متنوع گسترش یافته و برای سپاری از جنبه های حیات بشری، موزه های مجهزی بر پا شده اند .فعالیت ها و نقش های فرهنگی موزه ها بسیار گسترده شده و دیگر شامل مجموعه های خصوصی نبوده و تنها برای قشر خاصی به گرد آوری مجموعه ها و آثار نمی پردازند. « عملکرد موزه بیش از هر چیز بازتاب آرمان ها و اندیشه های انسان، محیط فرهنگی و اجتماعی ، کارها و خلاقیت های پایان ناپذیر او در گذشته و حال است .

وظایف موزه ها

هر موزه سه وظیفه‌ی اساسی دارد:1- حفظ ونگهداری؛ 2- تحقیق و جست‌وجو ؛ 3- برقراری ارتباط.

حفظ ونگهداری شامل‌ گزینش و جمع‌آوری آثار فرهنگی و مراقبت از آن‌ها می‌شود. تحقیق‌ و جست‌وجو تهیه‌ی اسناد است که بستر لازم برای تحقیق و جست‌وجو به شمار آید. برقراری ارتباط نیز شامل تمام فعالیت‌های‌ متنوعی است که در جهت فراهم ساختن زمینه برای تعامل با عموم به‌ کارگرفته می‌شوند و از جمله آن‌ها می‌توان به برنامه‌های آموزشی‌ درنظر گرفته شده برای گروه‌های سنی متفاوت، برگزاری نمایشگاه‌ها، راه‌اندازی انتشارات، ایجاد پایگاه‌های اینترنتی، برنامه‌ی چندرسانه‌ای‌ و … اشاره کرد(کابرال،1382:15).

انواع موزه ها

با گسترش رشته های علوم و فنون، موزه های گوناگونی پدیدار شدند. می‌بایست بین موزه های باستانشناسی،تکنولوژی ،مردم‌شناسی، علوم طبیعی ، گیاه‌شناسی ،هنرهای زیبا،کاربردی،تجسّمی، ، موزه های تخصصی، منطقه‌ای و محلّی و …

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های معماری کلیک کنید.

نمونه ای از فهرست منابع:

1. ابل، كريس، (۱۳۸۷) ، معماري و هويت، ترجمه: حبيب، فرح، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.
2. آزاد، زهرا، 1385، مجله رشد آموزش تاریخ، شماره22، تهران.
3. آلن ، دو گلاس، (1361)، آ،موزه و وظایف آن، ترجمه: اعتصامی، صدری،اداره کل موزه ها، تهران.
4. بازن، ژ، (۱۳۶۰) ، موزه‌شناسی، ترجمه: کریمی، علی اصغر . ، مجله موزه ها، شماره 2، سال اوّل، تهران.
5. بیهقی، حسین علی، 1365، مجله مشکوة، شماره 11 .
6. پیرنیا، محمدکریم، 1392، آشنایی با معماری اسلامی ایران، سروش دانش، تهران.
7. پیرنیا، محمدکریم، 1387، سبک شناسی معماری ایرانی ، سروش دانش، تهران.
8. تقوائی، سید حسین، 1391، از سبک تا هویت در معماری، نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، دوره 17 ،شماره 2، تهران.
9. حجت، عیسی. ،1384، هویت انسان ساز ، انسان هویت، نشریه هنر های زیبا. شماره 24، تهران.
10. خداوردی، 1385، مجله معماری و فرهنگ، دفتر پژوهشهای فرهنگی گروه معماري ،شماره 25، سال هشتم، تهران.
11. …
12. …