نظریات سازماندهی و جابجایی روستاها

  روستاها

نظریات سازماندهی و جابجایی روستاها

روستاها

فصل دوم.

مبانی  نظری تحقيق…

2 – 1-  نظریات ساماندهی…

2 – 1- 1- نظریه فن تانن…

2- 1-2- نظریه مکان مرکزی…

2-1-3- شبکه لوش….

2- 1-4- نواحی بازاری گالپین

2-1- 5- رویکرد کارکردهای شهری درتوسعه روستایی…

2-1-6- راهبردهای برنامه ریزی سلسله مراتبی سکونتگاهها

2-1- 7- نظریه آگروپلیتن…

2-1- 8- نظریه اقتصاد مقیاس….

2-2- نظریات مکانیابی و جابجایی روستاها

جمع بندی …….

منابع ………

نظریات سازماندهی و جابجایی روستاها

روستاها

جزییات و روند سیاستگذاری در برنامه ریزی سکونتگاههای روستایی به طور مستقیم تحت تاثیر برخی  از مفاهیم و نظریه های مکانی و اقتصادی بوده است در این فصل به بررسی برخی نظریات موثر بر برنامه ریزی سکونتگاههای روستایی می پردازیم .

نظریات ساماندهی :  تئوریها مبنای علم هستند ، وهرگونه برنامه ریزی برمبنای این تئوری ها و نظریه ها طراحی می شود پس شناخت تئوری ها و نظریه های مرتبط با بحث ساماندهی سکونتگاههای روستایی برای شناخت بیشتر این مبحث ضروری است . در این جا به بررسی چند نظریه مرتبط با موضوع ساماندهی سکونتگاهها می پردازیم .

نظریه فن تانن

نخستین تلاش برای شرح الگوی مکانی را فن تانن انجام داده است . وی شهر بزرگی را تصور می کند که با دشت بزرگی که حاصلخیزی یکنواختی دارد احاطه شده است . این شهر ، محدوده روستایی خود را از نظر کالا و خدمات تامین می کند و برای عرضه مازاد تولیدات کشاورزی نواحی روستایی ، بازار فراهم می کند . هزینه های حمل و نقل اهمیت بسیاری دارند در نتیجه کالاهای حجیم و سنگین در مجاورت شهر تولید می شوند وکالاهای سبک وکم حجم می توانند هزینه های حمل و نقل نسبتا بیشتری بپردازند . بنا بر این در مکانهای دورتر ساخته می شوند .

و به این ترتیب نظامی از دایره های هم مرکز پیدا می شوند . اصولا ناحیه فن تانن لااقل در نمونه فقط دارای یک شهر بزرگ است و یک نوع حمل و نقل در آن وجود داردکه صرفه جویی مقیاس نیز دارد . افزون بر این هدف اصلی او خود شهر نیست بلکه سازمان فضایی پیرامون آن است . ظاهرا او معتقد به سلسله مراتب مراکز نیست چرا که به اعتقاد او مراکز کوچکتر کارایی چندانی ندارند . (مهندسین مشاورDHV ، 1371: 131)

نظریه فن تانن با این که در دنیای علم مورد توجه همگان قرار نگرفت از آنجا که اولین نظریه بهره اقتصادی –  مکانی در علم جغرافیا است سالها هم برای مطالعات شهری مفید بود و هم در مطالعات روستایی وکاربری زمین اساس کار قرار گرفته و از این روی نظریه فن تانن با همه محدودیتهایش برای جغرافیدانان چهارچوب سودمندی در سامان دهی مطالعات روستایی فراهم ساخته است .

جهت مشاهده و دانلود ادبیات و مبانی نظری مدیریت روستایی کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود گردشگری روستایی کلیک کنید .

نظریه مکان مرکزی

تاکید بیشتر بر رشد اقتصادی متکی بر برابری ، سیاستهای توسعه مبتنی بر ابعاد مکانی را از شهرهای بزرگ به سوی شهر های کوچک و مراکز روستایی تغییر جهت داده و به طور کلی برنامه ریزی جامع توسعه منطقه ای را موجب شده است . فعالیتهای اقتصادی مردم یک ناحیه به هم پیوسته است .

حتی در جوامع عشایری شکلی از سازمان وجود داردکه از طریق آن می توان مازاد تولید را برای رفع سایر نیازمندیهای ضروری مبادله کرد . با وجود نارسایی آشکار ، نظریه فن تانن بسیاری از جغرافیدانان و اقتصاد دانان را به روند ساماندهی زیستگاههای انسان و ساختار سلسله مراتبی آن واداشت .کریستالر ، لوش وگالپین چهارچوبهای فراگیری ارائه دادندکه امروزه اکثر تحلیلهای نظام مکان مرکزی بر پایه یافته های آنان استوار است . (آسایش، 1382: 45)

عقاید کریستالر در مورد نظام سلسله مراتب زیستگاه بیشتر به اصول تجاری و حمل و نقل متکی می باشد . لوش چشم انداز خود را از غالب نواحی تجاری متفاوت توصیف می کند در حالی که گالپین و پیروانش مکانهای مرکزی را به صورت تجربی و از دیدگاه روستایی تجزیه و تحلیل می کنند . هر سه نفر دیدگاه جدیدی در مورد کارایی سلسله مراتب مرکز ارئه می کنند . به طور کلی تمام نظریه های مکان مرکزی بر چهار اصل استوارند :

1 – یکسانی چشم انداز فرهنگی وفیزیکی

2 – نواحی واحد و نامحدود

3 – قابلیت دسترسی یکسان مکانهای مرکزی در تمام جهات

4 – رفتار منطقی مصرف کننده

البته چنین شرایطی در زندگی واقعی وجود ندارد به طوری که می توان انتظار داشت انحرافهای مهمی از الگوی آرمانی مکررا پدید آید . (مهندسین مشاورDHV،1371: 135)

مفاهیم کلیدی نظریه مکان مرکزی دامنه کالا و ارزش آستانه هستند . دامنه کالا در واقع مسافتی است که مردم برای تامین خدمات وکالاهای معینی حاضر به طی آن می شوند . افزون بر مسافت ،کیفیت کالا و قیمت آن نیز مهم است . حداقل مجموعه قدرت خرید به منظور ایجاد تقاضای کافی برای عرضه کالا و خدمات خاص را ارزش آستانه می گویند .

جهت مشاهده و دانلود مسکن پایدار – ادبیات و مبانی نظری مسکن و مسکن پایدار روستایی و شهری کلیک کنید .

جایگاه روستا در تئوری کریستالر

تئوری مکان مرکزی کریستالر برای مطالعه چگونگی توزیع آبادیهای مرکزی و تراکم آنها زمینه مناسبی پدید آورد . وی در تئوری خویش معتقد است مایه حیات مراکز شهری را نواحی  روستایی و حوضه کشش آنها تامین می کند . به عبارت دیگر به وجود آمدن و ادامه حیات مراکز شهری در چگونگی عرضه خدمات اصلی برای رفع حوائج نواحی روستایی اطراف آن خلاصه می شود .

یکی از فرضیه های تئوری کریستالر در برنامه ریزی منطقه ای آن است که مراکز جمعیتی (روستا ) واقع در حوضه یک منطقه دارای عملکرد در رابطه های منظم و متشکل با یکدیگر می باشند وکلیه احتیاجات مردم یک منطقه نمی تواند در همه جا پراکنده و یا دریک منطقه متمرکز باشد . در حقیقت بعضی از احتیاجات در بعضی نقاط و برخی دیگر در سایر نقاط و با نظم و تسلسل خاص پراکنده اند . بر این اساس هر آبادی یک حیطه و محدوده ای زیر نفوذ خود دارد که باید به آن سرویس ارائه نماید .

لذا بدین ترتیب در یک منطقه باید سیستمی از آبادیها ی مرکزی در مقیاس و اندازه های مختلف بر اساس بعد واکنش عرضه خدماتی و نوع فعالیتهای منفرد در آنها وجود داشته باشد . این آبادیها دارای بازار موقتی یا بازار دائمی و یا شهرکها و شهرهای متوسط و  بزرگ باشند . در حقیقت کریستالر اساس نظریه خویش را در مورد اهمیت مکان یابی یک آبادی مرکزی نسبت به آبادی ها و نقاط اطراف خود قرار داده و معتقد است که این مکان مرکزی نسبت به حوضه خود موقعیت تولیدی ، توزیعی و یا عرضه خدمات مورد نیاز را دارا می باشد . (آسایش ، 1382: 59)

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیاکلیک کنید. 

جهت مشاهده و دانلود ادبیات و مبانی نظری رقابت پذیری شهری کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود برنامه‌ ریزی شهری – ارزیابی وضعیت ساختمان‌ های سازمان های متولی بحران به منظور برنامه‌ ریزی و مدیریت بحران شهری کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود تقسیمات محله ای (محله بندی) ، مدیریت شهری کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود اراضی شهری – توسعه اهداف برنامه ریزی کاربری اراضی شهری کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود بافت فرسوده – ادبیات و مبانی نظری و پیشینه تحقیق بافت فرسوده شهری کلیک کنید .

جهت مشاهده و دانلود ادبیات و مبانی نظری ژئومورفولوژی و توسعه شهری کلیک کنید .

    نمونه ای از فهرست منابع و ماخذ

1. آسایش ، حسین : اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای ( مدلها، روشها و فنون) ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری ، چاپ اول 1382 .
2. احمدی ، حسین : مبانی نظری راهبردهای کاربردی و روشهای اجرایی ، مجموعه مقالات سمینار ساماندهی روستاهای پراکنده ، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ، تهران ، 1376 .
3. افشارسیستانی ، ایرج : ایلام و تمدن دیرینه آن ، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، تهران ، 1372.
4. اداره آموزش و پروش شهرستان دهلران ، معاونت آموزش ، 1390 .
5. اصلانی ، رضا : ساماندهی روستاهای یکپارچه در چارچوب توسعه یکپارچه ، مجموعه مقالات سمینار ساماندهی روستاهای پراکنده ، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران ، 1376 .
6. امانی ، علی : مبانی جمعیت شناسی ، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ، 1367 .
7. ایزدی خرامه ، حسن : بررسی پیامدهای تجمیع روستاهای تخریب شده بر اثر بلایای طبیعی در استان فارس ، مجموعه مقالات سمینار ساماندهی روستاهای پراکنده ، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ، تهران ، 1376 .
8. بانک توسعه اسلامی : اسکان مجدد در طرحهای توسعه (کتاب راهنما)، ترجمه محمدعلی شهسواری و حسین اسماعیلی قلزم ، تهران 1388 .
9. بدری ، سیدعلی : ارزیابی پایداری راهبرد اسکان مجدد روستایی مجموعه ادغامی آب بر ، پایان نامه دکتری ، دانشگاه تربیت مدرس ، 1380 .
10. بدری ، علی و  مجتبی رفیعیان : «ادغام روستاها و بازسازی مناطق روستایی آسیب دیده از زلزله : یک بررسی تحلیلی » مجموعه مقالات هشتمین کنگره جغرافیدانان ایران ، دانشگاه اصفهان ، 1373.
11. …
12. …
13. www.washington.edu

نظریات سازماندهی و جابجایی روستاها

روستاها