ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری و روش های مدیریت ریسک

ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

3-1- مقدمه ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری .

3-2-  تعریف ریسک..

3-2-1-  عناصر اصلی ریسک..

3-2-2-  روش­های اندازه گیری ریسک..

3-3-  شناسایی ریسک..

3-3-1- مبانی شناسایی ریسک..

3-3-1-1-  آیا همۀ ریسک­ها از ابتدا قابل شناسایی هستند؟

3-3-1-2-  روش تعیین گروه­های ریسک..

3-3-2-  بررسی منشأ ریسک در پروژه­ها

3-3-3-  روش­های شناسایی ریسک..

3-3-3-1-  بررسی مستندات..

3-3-3-2-  روش­های ایده­پردازی گروهی یا روش­های جمع­آوری اطلاعات..

3-3-3-3-  چک لیست­ها

3-3-3-4-  فرم­های کنترلی.

3-3-3-5- آنالیز فرضیات..

3-3-3-6-  روش­های نموداری..

3-3-3-7-  ساختار شکست ریسک (  RBS )

3-3-3-8-  گزارشات موردی..

3-3-4-  خروجی فرآیند شناسایی ریسک..

3-4-  ریسک پروژه­های نوسازی شهری..

3-4-1- ریسک­های عمومی پروژه­های نوسازی شهری – ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری ..

3-4-1-1-  ریسک سیاسی.

3-4-1-2-  ریسک تجاری..

3-4-1-3-  ریسک عملیاتی.

3-4-1-4-  ریسک بازار

3-4-1-5-  ریسک نقدینگی.

3-4-1-6-  ریسک تورمی.

3-4-2-  ریسک­های خاص پروژه­های نوسازی شهری..

3-5- جمع­بندی..

روش های مدیریت ریسک پروژه های نوسازی شهری – ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

4-1- مقدمه.

4-1-1- تاریخچه مدیریت­ریسک در پروژه­ها

4-2- فرایندهای مدیریت­ریسک..

4-2-1- برنامه­ریزی مدیریت­ریسک..

4-2-1-1- تعریف اهداف پروژه

4-2-1-2- تبیین اهداف مدیریت­ریسک..

4-2-1-3- تبیین محدودۀ مدیریت­ریسک..

4-2-1-4- رویکرد و روش شناسی مدیریت­ریسک..

4-2-2- ارزیابی کیفی ریسک..

4-2-2-1- اولویت­بندی ریسک­ها

4-2-3- ارزیابی کمّی ریسک..

4-2-4- برنامه­ریزی پاسخ­گویی به ریسک..

4-2-4-1- استراتژی­های پاسخ­گویی به ریسک..

4-2-5- پایش، کنترل و بازنگری ریسک..

4-3- راهکار مدیریت­ریسک پروژه­های نوسازی شهری..

4-3-1- روش ماتریس ریسک..

4-3-2- روش فرایند تحلیل شبکه ( ANP)

4-3-3- راهکارهای مدیریت­ریسک، ریسک­های اقتصادی پروژه­های نوسازی شهری و تجزیه و تحلیل آنها

4-4- راهکارهای جدید.

4-5- جمع­بندی ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری  ..

منابع ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

  بررسی منشأ ریسک در پروژه ­ها

استاندارد PRINCEZ دو تعریف را برای پروژه ارائه داده است که اولی به اهداف پروژه و دیگری به ویژگی­های پروژه توجه دارد. این استاندارد از جهت اهداف، پروژه را یک محیط مدیریتی که به منظور تحویل یک یا چند محصول تجاری مطابق با یک موقعیت تجاری مشخص ایجاد شده است، تعریف می­کند و در جای دیگر و با توجه به ویژگی­های پروژه آن را یک سازمان موقتی که باید یک نتیجه منحصر به فرد و از پیش تعیین شده را با یک زمان از قبل تعیین شده و منابع مشخص ایجاد کند، می­داند. در واقع می­توان گفت یک پروژه مجموعه­ای از فعالیت­هاست که برای دستیابی به منظور یا هدف خاصی طرح می­شود. پروژه­ها شامل فعالیت­هایی هستند که باید در تاریخ­های معین، با هزینه­های معین و کیفیت تعیین شده­ای به انجام رسند؛ لازمه موفقیت هر پروژه، دستیابی توام به هر سه عامل زمان، هزینه و کیفیت معین است، در غیر این­صورت پروژه تبدیل به طرح و پروژه­ای نامؤفق و غیر اقتصادی می­شود.

تمامی صاحب­نظران و متخصصان معتقد هستند که پروژه­ها در ذات خود دارای ریسک هستند و عملاً پروژه­ای با ریسک صفر وجود ندارد و احتمال وقوع آن صفر است. حال سؤال اساسی که در این زمینه مطرح می­شود این است که چه عاملی موجب وقوع ریسک در پروژه­ها می شود؟ به گفته صاحب­نظران در ساختار پروژه ویژگی­هایی وجود دارد که به صورت طبیعی موجب ریسک­دار شدن پروژه­ها می­شود. برخی از این ویژگی­ها در ذیل بیان شده است:

• منحصر به فرد بودن: تعدادی از عناصر و اجزای موجود در پروژه که تاکنون تحقق نپذیرفته است.
• اقلام تولیدی یا منتج از پروژه: محصولات یا خدمات تولید شده توسط یک پروژه به­منظور دستیابی به اهداف و منافع مورد انتظار از اجرای آن
• فرضیه­ها: فرض­هایی پیرامون جنبه­های مختلف پروژه و محیط آن، که یا به­صورت تصریح­شده و یا تلویحی در ذهن عوامل پروژه وجود دارد و مبنای تصمیم­گیری و تعریف مشخصات پروژه می­باشد. این موارد در عمل ممکن است صحیح نبوده و غیر واقع بینانه باشند.
• اهداف و الزامات: گاهی دلیل وقوع ریسک در پروژه، تضاد و تعارض بین معیارهای تعیین کننده موفقیت پروژه می­باشد.
• ذی­نفعان متفاوت پروژه: برخی مواقع خواسته­ها، نیاز­ها، اهداف متغیر و هم­پوشا و حتی تضاد بین اهداف ذی­نفعان پروژه شامل اعضای تیم پروژه، مدیریت­پروژه، مشتریان، تأمین­کنندگان و پیمان­کاران فرعی، به صورت غیر­قابل پیش­بینی موجب وقوع ریسک می­شوند.
• محیط: محیطی که پروژه در آن انجام می­شود که شامل محیط خود پروژه و محیط سازمان آن می­باشد، و یا حتی محیط وسیع­تر جامعه که توسط مردم، عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی تحت تأثیر قرار می­گیرد.

برخی صاحب­نظران معتقدند که همانند ساختار شکست ریسک برای منشأ­های بروز ریسک هم می­توان ساختاری تعریف و ساختار­دهی نمود و جهت فهم ارتباط و مدیریت­ریسک به­کار برد و استفاده نمود. در ساده­ترین حالت و ساختار ممکن، می­توان لیستی از منشأ­های بالقوه ریسک تهیه و عناوینی زیر هر منشأ تعریف کرد تا بتوان ریسک­ها را بر اساس آن­ها مرتب نمود. تعدادی از مؤسسات مجموعه­های مختصری را برای تحقق این هدف تهیه کرده­اند که عبارتند از:

• PEST[1] ( سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری ).
• PESTLE[2] ( PEST به­علاوه عناصر حقوقی و زیست محیطی).
• PESTLEIED[3] ( PEST  به­علاوه عناصر حقوقی، بین المللی، زیست­محیطی و جمعیت شناسی ).
• TECOP[4] شامل عناصر فنی، زیست محیطی، تجاری، عملیاتی و سیاسی است که برای ساختار­دهی به ریسک­ها استفاده می­شود( نظری، فرصت­کار، کیافر، 87)

3-1- ساختار عمومی شکست ریسک برای پروژه­ها[5] (نظری، فرصت­کار، کیافر)

روش­ های شناسایی ریسک

تکنیک­های مختلفی به منظور شناسایی ریسک­های پروژه وجود دارد. برخی از این تکنیک­ها برای شرایط ویژه و برخی دیگر بر مبنای نوع و درجه ریسک استفاده می­شوند. اما معمولاً تکنیک­های ریسک بر مبنای درجه ریسک پروژه برگزیده می­شوند. این تکنیک­ها شامل استفاده از ساختار شکست­ریسک، روش­های نموداری، استفاده از چک لیست­ها، بررسی مستندات، روش­های ایده­پردازی گروهی، ماتریس SWOT، آنالیز فرضیات، تحقیق و تفحص در مورد ریسک، بررسی بازار، گزارشات موردی و حسابرسی داخلی می­باشد.

[1] Political, Economic, Social, Technological

[2] Political, Economic, Social, Technological, Legal, Enviromental

[3] Political, Economic, Social, Technological, Legal, International, Enviromental, Demographic

[4] Technical, Enviromental, Commercial, Operational, Political

[5] Hillson David, The Risk Breakdown Structure as an Aid to Effective Risk Management, Project Management Conference, PMI, 2002

  ریسک پروژه­های نوسازی شهری – ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

اگرچه جمع­بندی مشخصه­های ریسک پروژه­های نوسازی­شهری کار آسانی نیست، اما انواع مختلف ریسک در این گروه از پروژه­ها را می­توان به دو دسته زیر تقسیم نمود:

• ریسک­های عمومی پروژه
• ریسک­های خاص پروژه

ریسک­های عمومی پروژه­های نوسازی شهری – ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

قبل از شناسایی ریسک­های اختصاصی پروژه­های نوسازی شهری، لازم است بر این نکته تأکید شود که ریسک­های­عمومی سرمایه­گذاری­های مختلف مانند ریسک سیاسی، تجاری و غیر تجاری، ریسک اعتباری، بازار، نقدینگی و نظایر آن در این مناطق نیز مطرح هستند( آئینی، 90). در ذیل به شرح برخی از این ریسک­ها خواهیم پرداخت:

ریسک سیاسی

ریسک سیاسی، رویدادی ناگهانی است که بر وضعیت سازمان­ها و شرکت­های خارجی فعال تأثیر می­گذارد. نیرو­های سیاسی موجود در یک کشور قابلیت ایجاد تغییرات اساسی و عمده­ای را در وضعیت کشور دارا هستند و این تغییرات می­تواند بر منافع و سایر اهداف سازمان­ها و شرکت­های خارجی اثر­گذار باشد. ریسک سیاسی ممکن است در سطح کلان یا خرد باشد. ریسک کلان وقتی موضوعیت پیدا می­کند که کلیه مؤسسات خارجی در یک کشور تحت تأثیر مخاطرات سیاسی واقع شوند. ریسک خرد هم زمانی مطرح می­شود که برخی از مؤسسات و صنایع یا حتی فقط برخی از پروژه­ها و طرح­ها تحت تأثیر ریسک قرار می­گیرند.

ریسک تجاری

ریسک ناشی از انجام تجارت و کسب و کار در یک صنعت خاص یا یک محیط خاص را ریسک تجاری گویند. به عبارت دیگر، ریسک­های تجاری آن­هایی هستند که از دید بنگاه برای سهام­داران، مزیت رقابتی و ارزش افزوده ایجاد می­کنند. این دسته از ریسک­ها به بازار محصولات و خدماتی بستگی دارد که بنگاه در آن فعالیت می­کند مانند: نوآوری­های تکنولوژیک، طراحی محصول و بازاریابی.

ریسک عملیاتی

ریسک ناشی از فرایند­­های داخلی، افراد و سیستم­های غیر­دقیق یا معیوب یا ریسک ناشی از حوادث خارجی می­باشد. این ریسک­ها ناشی از خطای انسانی، خطای رایانه و برنامه­های رایانه­ای، خطا در تصمیم­گیری و حتی زیان­های ناشی از انواع اختلاس هستند.

ریسک بازار

عبارت است از تغییر در بازده که ناشی از نوسانات کلی بازار است. اشخاص حقیقی و حقوقی، دارایی­های خود را به اشکال مختلف مانند پول نقد، سهام، اوراق قرضه، مسکن، طلا و سایر دارایی­های با ارزش نگهداری می­کنند و تمام این دارایی ها در معرض نوسانات قیمت قرار دارد که همین نوسانات عامل اصلی ریسک بازار می­باشد. مهم­ترین انواع ریسک بازار به شرح زیر است:

1. ریسک نرخ بهره: زیان ناشی از نوسانات نرخ بهره
2. ریسک نرخ ارز: زیان ناشی از نوسانات نرخ ارز
3. ریسک مالکیت: زیان ناشی از نوسانات ارزش بازاری دارایی­ها مانند سهام، کالا، املاک و مستغلات
4. ریسک پایه: ضرر و زیان ناشی از نا­هماهنگی نوسانات بازده ابزار­های مالی مختلفی که کیفیت اعتباری، نقدینگی و سررسید مشابهی ندارند.
5. ریسک تمرکز: ضرر و زیان ناشی از تمرکز سرمایه­گذاری در یک منطقه جغرافیایی یا در یک بخش اقتصادی.

برنامه ­ریزی مدیریت ریسک

اولین مرحله از فرایند مدیریت­ریسک، برنامه­ریزی مدیریت­ریسک است که به عنوان پیش شرط ورود به سایر مراحل در نظر گرفته می­شود. برنامه­ریزی مدیریت­ریسک در واقع فرایند تصمیم­گیری در مورد نحوه­ی نگرش و برنامه­ریزی فعالیت­های مدیریت­ریسک یک پروژه می­باشد. همان­طور که می­دانید هر مرحله از فرایند شامل یک­سری ورودی­ها و خروجی­هایی است که خروجی این مرحله شامل اهداف پروژه، اهداف مدیریت­ریسک، محدوده مدیریت­ریسک و رویکرد مدیریت­ریسک است. این مدارک پس از تهیه و تدوین در اختیار ذی­نفعان پروژه قرار گرفته تا به­منظور اندازه­گیری اثر­بخشی و کارایی فرایند مدیریت­ریسک مورد استفاده قرار گیرد.

در این مرحله پیش شرط­های لازم برای شروع فرایند مدیریت­ریسک محقق می­شود که در ادامه به آن­ها اشاره شده است.

تعریف اهداف پروژه

قبل از شروع فرایند مدیریت­ریسک، تمامی ذی­نفعان پروژه باید درک و شناخت درستی از اهداف پروژه داشته باشند و همچنین در مورد آن­ها به اتفاق نظر و اجماع رسیده باشند. در صورت وجود منشور پروژه قبل از آغاز فرایند مدیریت­ریسک، می­توان از این منشور جهت درک و شناخت اهداف پروژه استفاده نمود ولی در غیر این صورت تعریف اهداف پروژه جزو برنامه و وظایف کاری فرایند مدیریت ریسک قرار خواهد گرفت.

تبیین اهداف مدیریت ریسک

اجرای مرحله برنامه­ریزی مدیریت ریسک در پروژه­ها متضمن اهدافی است از جمله مستند کردن اهداف و محدودۀ مدیریت­ریسک به منظور اعلام به ذی­نفعان پروژه و تحقق اجماع نظر در بین آن­ها در  خصوص این موارد. علاوه بر این، نحوۀ انجام فرایند مدیریت ریسک نیز در این مرحله تعیین می­شود.

تبیین محدودۀ مدیریت ریسک

این موضوع از اهمیت والایی برخوردار است زیرا تنها در صورت مشخص کردن محدوده کاری مدیریت­ریسک است که می­توان به اندازه کافی و مناسب بر روی قدم­ها و مراحل بعدی مدیریت­ریسک تمرکز کرد. همان­طور که می­دانیم، یک پروژه در محیطی پیچیده و دارای ذی­نفعان و وابستگی یا تعلقات فراوانی انجام می­شود، لذا در این صورت امکان دارد فرایند مدیریت­ریسک محدود به زیر­مجموعه­ای از کل محیط پروژه شود. در واقع، می­توان گفت محدوده مدیریت­ریسک برای پروژه­های مختلف متفاوت است، در برخی پروژه­ها این محدوده فقط در بر گیرنده مسئولیت­های داخلی تیم پروژه است و در برخی موارد دیگر حتی ممکن است ریسک­های سایر طرف­های درگیر با سازمان را نیز شامل شود.

عامل مهم دیگری نیز وجود دارد که در مشخص نمودن این محدوده نقش دارد و آن تعیین انواع ریسک­هایی است که در فرایند مدیریت­ریسک مورد توجه قرار می­گیرند.

ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری

 جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید.

نمونه ای از منابع فارسی ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری :

1. احمدوند، محمد رحیم(87)؛ ” مروری اجمالی بر مبانی نظری و وظایف مدیریت ریسک در فعالیت­های اقتصادی “، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، شماره­های 87و88، بهمن و اسفند 87، ص 35-5
2. اسدیان، فریده؛ سیاحتی، زهرا(90)؛ ” نقش الگوی مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی: محله عامری اهواز “، فصلنامه آمایش محیط، شماره12، بهار90، ص 164-139
3. افتخاری راد، زهرا(89)؛ ” نگاهی به بهسازی شهری در انگلستان “، نشریه اینترنتی نوسازی، سال دوم، شماره9، مردادماه89
4. اکبرپور سراسکانرود، محمد(87)؛ ” کالبد شهری: ارزیابی مشارکتی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله سیروس تهران “، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره121، بهار87، ص 29-14
5. الفت، لعیا؛ خسروانی، فرزانه؛ جلالی، رضا(89)؛ ” شناسایی و اولویت­بندی ریسک پروژه بر مبنای استاندارد PMBOK با رویکرد فازی “، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی، شماره 19، زمستان89، ص 163-147
6. اولاد دمشقیه، صالح(92)؛ ” باز تعریف تسهیلگری به­عنوان یک راهبرد چند جانبه “، نشریه اینترنتی نوسازی، سال چهارم، شماره21، مهر92
7. اصالت، محمد­حسن؛ احمدزاده، صادق(90)؛ ” ضرورت ورود سرمایه­گذاران بخش خصوصی( داخلی-خارجی) در بهسازی بافت فرسوده شهری مطالعه موردی: سرمایه­گذاری در بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر رضوی “، کنفرانس اقتصاد شهری ایران، اولین دوره، 2و3 آذرماه90
8. آقا صفری، عارف؛ حاتمی نژاد، سید حسین؛ پوراحمد، احمد؛ رهنمایی، محمد­تقی؛ منصوری، سید امیر؛ کلانتری خلیل آباد، حسین(89)؛ ” بررسی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله شهید خوشبخت (تهران) “، نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره1، دوره1، پاییز89، ص 71-59
9. آیینی، محمد(90)؛ ” مدیریت­ریسک سرمایه­گذاری در نوسازی شهری “، فصلنامه اقتصاد شهر، شماره 9، بهار90، ص 41-33
10. آیینی، محمد(90)؛ ” بررسی چگونگی تأمین منابع نوسازی شهری با استفاده از ابزار­های نوین مالی “، شماره12، زمستان90، ص 38-23
11. …
12. …

ب- منابع انگلیسی ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری:

1. Alastair, Adair; Jim, Berry; Stanley, McGreal; Bill, Deddis; Suzanne, Hirst(2000); “ The financing of urban regeneration “, Journal of Land Use Policy, Volume 17, pages 147-156
2. Chen, Zhen; Khumpaisal, Sukulpat(2009); “ An analytical network process for risks assessment in commercial real estate development “, Journal of Property Investment and Finance, Volume 27, Issue 3, pages 238-258
3. Hassani, Ehasan; Babakhani, Masoud(2011); “ Evaluation and financial risk management of urban renewal projects in partnersgip with public and private “, Journal of Management science Letters, Volume 1, Issue 4, pages 427-438
4. Kuo, Yao-Chen; Ji, Nian-Cheng(2011); “ Expelorin risks for urban renewal projects “, Journal of 28^th International Symposium on Automation and Robotics in Construction

5. Stanley, McGreal; James, R. Webb; Alastair, Adair; Berry, Jim(2009); “ Risk and Diversification for Regeneration/ Urban Renewal Properties: Evidence from the U.k. “, Journal of Real Estate Portfolio Management, Volume 12, Number1, Pages 1-12

ریسک های اقتصادی در پروژه های نوسازی شهری