بررسی دادگاه صلاحیت دار در دعاوی مسئولیت مدنی

 دعاوی مسئولیت مدنی

بررسی دادگاه صلاحیت دار در دعاوی مسئولیت مدنی..

فصل اول: دادگاه صالح در دعاوی مسئولیت مدنی مربوط به اموال منقول.

مبحث اول: صلاحیت و انواع آن.

گفتار اول: تعریف و مفهوم صلاحیت.

بند اول: تعریف صلاحیت.

بند دوم: مفهوم  صلاحیت.

گفتار دوم: انواع صلاحیت.

بند اول: صلاحیت ذاتی.

بند دوم: صلاحیت نسبی.

بند سوم: صلاحیت محلی.

1- اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده.

2- مستثنیات اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده.

1-2- تعیین دادگاه معین.

1-1-2- دعاوی مربوط به اموال غیر منقول.

2-1-2- دعاوی راجع به ترکه متوفی.

3-1-2- دعوای توقف.

4-1-2- دعوای اعسار.

5-1-2- دعوای خسارت.

6-1-2-دعوای طاری.

7-1-2- دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال.

2-2- صلاحیت دادگاه های متعدد.

1-2-2- انتخاب اقامتگاه.

2-2-2- دعاوی بازرگانی و دعاوی منقول ناشی از عقد و قرارداد.

3-2-2- تعدد خواندگان، تعدد اموال غیرمنقول.

مبحث دوم: نقص قانون در مورد ضابطه ارایه شده در خصوص دادگاه صالح.

گفتار اول: سابقه تقنینی.

گفتار دوم: نقص قانون در اجرای اصل.

مبحث سوم: فرض صلاحیت دادگاه غیر از محل اقامت خوانده.

فصل دوم: دادگاه صالح در دعاوی مسئولیت مدنی مربوط به اموال غیرمنقول.

مبحث اول: تشخیص منقول یا غیر منقول بودن مال موضوع دعاوی مسئولیت مدنی

گفتار اول: مال غیرمنقول انواع آن.

بند اول: تعریف مال غیرمنقول.

بند دوم: انواع مال غیرمنقول.

1- مال غیرمنقول ذاتی.

2- مال غیرمنقول عرضی.

3- مال غیرمنقول حکمی.

4- مال غیرمنقول تبعی.

گفتار دوم: مال منقول و انواع آن.

بند اول: تعریف مال منقول.

بند دوم: انواع مال منقول.

1- منقول ذاتی.

2- مال منقول حکمی.

مبحث دوم: خسارت وارده به منقول در اثر مال غیرمنقول.

مبحث سوم: خسارت وارده به غیرمنقول دراثر مال منقول.

فصل سوم: دادگاه صالح در مسئولیت مدنی با فرض عنصرخارجی.

مبحث اول: صلاحیت دادگاه وقانون.

مبحث دوم: وقوع حادثه بین ایرانی وخارجی مقیم ایران.

مبحث سوم: وقوع حادثه بین ایرانی وخارجی مقیم خارج.

مبحث چهارم: وقوع حادثه بین دوخارجی در ایران.

مبحث پنجم: وقوع حادثه بین دوایرانی درخارج.

منابع دعاوی مسئولیت مدنی

دعاوی مسئولیت مدنی

بی گمان حلقه اتصال یک حق مکتسبه ناشی از مسئولیت مدنی و جبران خسارت، دادگاه صلاحیت دار رسیدگی به موضوع مطروحه است به تعبیری بایستی گفت دادگاه صالح به رسیدگی به دعاوی مسئولیت مدنی واسطه العقد دو کفه مسئولیت و جبران خسارت خواهد بود.

قانون گذار در قانون آیین دادرسی مدنی معیارهای صلاحیت دادگاه را معین نموده است و با تبعیت از این معیار ها در دعاوی مطروحه از جمله دعاوی مسئولیت مدنی، اقامه کننده دعوی به دادگاه صالح هدایت خواهد شد.

در بررسی مسئولیت های خارج از قرارداد (قهری) گاه به موارد یا مصادیقی بر می خوریم که درتعیین دادگاه صلاحیت دار ابهاماتی وجود دارد و یا با توجه به نوع مسئولیت ایجاد شده اصول و معیارهای تعیین دادگاه صالح کافی به مقصود نیست و جبران سریع تر و آسان تر خسارت زیان دیده مغفول می ماند.

تردیدی نیست که وقتی در صلاحیت یک دادگاه درموضوع مشخصی تردیدی حاصل می آید درعادلانه  بودن آن دادرسی تشکیک باید کرد چرا که مراجعه به دادگاه صلاحیت دار جزو اصول خدشه ناپذیر دادرسی عادلانه درتمام سیستم های حقوقی است.[1] به دلیل همین اهمیت است که مقنن در اصل سی و چهارم قانون اساسی به این موضوع اشاره و مراجعه به دادگاه صلاحیت دار را حق مسلم هر فرد دانسته است.

از آن جا که در حال حاضر درحقوق ایران غالب دعاوی مربوط به دعاوی مسئولیت مدنی در حوزه جبران خسارت مادی و ناشی از مال هستند و جبران خسارت معنوی (غیر مادی) به هر تقدیر مغضوب دستگاه قضا است[2] این نتیجه حاصل می شود که دعاوی مسئولیت مدنی در حال حاضر جزو دعاوی مالی است و به تعبیر دیگر اصولاً این دعاوی ناشی از مال است و به این اعتبار می توان این دعاوی را در خصوص منقول و غیرمنقول مورد بررسی قرارداد.[3]

به همین منظور در فصل اول از بخش دوم به دعاوی مسئولیت مدنی ناشی از اموال منقول خواهیم پرداخت وبه دعاوی مسئولیت مدنی ناشی از اموال غیرمنقول در فصل دوم اشاره خواهیم نمود. هم چنین در فصل آخر این بخش دعاوی مسئولیت مدنی را با فرض وجود عنصر خارجی مورد برسی قرار خواهیم داد.

دادگاه صالح در دعاوی مسئولیت مدنی مربوط به اموال منقول

مسئولیت قهری راجع به اموال منقول عنوانی است که لازم است درباره آن توضیح داده شود منظور از این مسئولیت آن است که از قبل مال منقول شخصی مسئولیت برای او ایجاد شود. به عنوان مثال در زمان حرکت اتومبیل در جاده شنی، سنگریزه ای از زیر چرخ اتومبیل پرتاب و موجب شکسته شدن شیشه اتومبیل شخص دیگری شود دراین جا هم خسارت از مال منقول ناشی شده و هم خسارت به مال منقول وارد شده است. بدیهی است مسئولیت راننده ای که اتومبیل را می راند مسئولیتی است قهری که مربوط به مال منقول یعنی اتومبیل اوست.

دراین جا چون خسارت به مال منقول وارد گردیده و منشا ورود خسارت نیز مال منقول بوده، شکی نیست که دعوا تابع احکام و قواعد مربوط به دعوای مال منقول است.[4] اما به هر حال دعوایی است که از عقد یا قرارداد ناشی نشده بنابراین مطابق قانون آیین دادرسی مدنی این دعوی باید در دادگاه محل اقامت خوانده مطرح شود چرا که ماده 11 قانون مذکور بر این موضوع دلالت دارد.

دراین فصل برای توضیح بیشتر مطلب بدواً درمبحث اول صلاحیت و انواع آن مورد بحث واقع می گردند و در مبحث دوم نقص قانون در مورد ضابطه ارایه شده در خصوص دادگاه صالح مورد بررسی قرار می گیرد و در مبحث سوم از این فصل فرض صلاحیت دادگاهی غیر از محل اقامت خوانده مورد مداقه قرار خواهد گرفت.

صلاحیت و انواع آن

قبل ازطرح موضوع درخصوص نقص موجود درتعیین دادگاه صلاحیت دار بایستی صلاحیت و به تعبیر دیگر دادگاه صلاحیت دار را شناخت قانون آیین دادرسی مدنی در مواد 10 الی 30 به بیان صلاحیت دادگاه ها و انواع آن و نیز ترتیب حل اختلاف در موضوع صلاحیت پرداخته است.

به همین دلیل در این مبحث به موضوع صلاحیت و انواع آن پرداخته خواهد شد به این ترتیب که گفتار اول را به تعریف و مفهوم صلاحیت اختصاص داده و در گفتار دوم انواع صلاحیت را بررسی خواهیم نمود.

دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول

در دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول از آن جا که دادگاه محل وقوع، نزدیک تر به مال غیرمنقول بوده و دادرس دادگاه دسترسی بیشتری به آن دارد و به راحتی می تواند به دعاوی مربوط رسیدگی و تحقیقات لازم را (ازجمله معاینه محل، تحقیقات محلی، ارجاع امر به کارشناس و…) را انجام دهد.[1]

لذا قانون گذار در ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی به این صورت تعیین تکلیف کرده است که:«دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن در دادگاهی اقامه می شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است، اگرچه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد.»

هم چنین این ضرورت در مواردی که موضوع دعوی اموال غیرمنقول و منقول می باشد، نیز به موجب ماده 15 قانون فوق الذکر بایستی در دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول مطرح گرددبه شرط آن که آن دعوی مربوط به مال غیرمنقول به صورت علی حده در دایره استثناء اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده قرار گیرد.

چرا که در غیر این صورت تعدد صلاحیت ها موضوعاً منتفی خواهد بود.[2] ماده 15 این قانون بیان می دارد:«درصورتی که موضوع دعوی مربوط به مال منقول و غیرمنقول باشد، در دادگاهی اقامه می شود که مال غیرمنقول درحوزه آن واقع است به شرط آن که دعوی در هر دو قسمت، ناشی از یک منشا باشد.»

[1]. صدر زاده افشار، سیدمحسن، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه های عمومی و انقلاب، چاپ نهم، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران، پاییز 85 ، ص153.

[2]. شمس، عبدالله، همان، ص413.

(ادامه در فایل)

دعاوی مسئولیت مدنی

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع دعاوی مسئولیت مدنی

1. متین دفتری، احمد آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، چاپ دوم، انتشارات مجد، تهران، 1381.
2. مجموعه نشست های قضایی، مسائل آیین دادرسی مدنی (3)، معاونت آموزش قوه قضائیه، چاپ اول، نشرقضا، قم، 1383.
3. مجموعه نشست های قضایی، جلد دوم، مسایل آیین دادرسی مدنی، جلداول، معاونت آموزش قوه قضائیه، چاپ اول، نشرقضا، قم، 1386.
4. محقق داماد، سیدمصطفی، قواعدفقه، بخش مدنی، چاپ چهاردهم، مرکزنشرعلوم اسلامی، تهران، 1385.
5. محمدخانی، حسین، مسئولیت مدنی در بارگه داد، چاپ اول، انتشارات بعثت، تهران، 1386.
6. مشاوره قضایی تلفنی، جلد چهارم، معاونت آموزش قوه قضائیه، چاپ اول، نشرقضا، قم، 1384.
7. مشاوره قضایی تلفنی، جلد هفتم، معاونت آموزش قوه قضاییه، چاپ اول، نشرقضا، قم، 1385.
8. معین، محمد، فرهنگ فارسی، جلد سوم، چاپ هشتم، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1371.
9. مهاجری، علی، رسیدگی های خارج ازنوبت درمحاکم عمومی، جلداول، چاپ اول، گنج دانش، تهران، 1378.
10. …
11. …

دعاوی مسئولیت مدنی