گیاه انار شیطان و افزایش درون شیشه ای گیاه انار شیطان

 گیاه انار شیطان  

پایان نامه افزایش درون شیشه ای گیاه انار شیطان (Tecomella undulata (Roxb.) Seem.)

گیاهشناسی انار شیطان

انار شیطان گیاهی دو جنسه از تیره پیچ اناری[1] می باشد که گیاهان این تیره علفی یا اغلب درختچه­ای و درختی می باشند. کاسه گل در آن ها پیوسته، پنج لوب یا دو لوب می باشد. جام گل زیرتخمدانی، ریزان، دارای پنج لوب، اغلب دو لوب و نامنظم است. پرچم ها پنج تایی، چسبیده به لوله­ جام گل، اغلب چهار تایی می باشد. پرچم ها بارور و دو به دو مساوی (دو کوتاه و دو بلند)، پنجمی نیز سترون است. این گیاهان دارای تخمدان دو خانه­ای، چندین تخمکی، خامه­ نخی شکل و میوه کپسول دو دریچه­ای می باشند (قهرمان، 1383).

تنها جنس و گونه بومی این تیره در ایران Tecomella undulata (Roxb.) Seem است که رویشگاه آن تنها در مناطق جنوبی ایران بوده و به انار شیطان مشهور است (مظفریان، 1375).

انار شیطان درختي است بسيار زيبا و بهشتي كه برخلاف نامش از چنان زيبايي وجلوه­گري برخوردار است كه نظر هر بيننده­اي را بي­اختيار به خود جلب مي كند. این گیاه به صورت درختچه­ای کوچک یا بوته­های چوبی دارای شاخه­هایی به حالت گسترده و خمیده به سمت پایین، و پوشیده از تارهای پنبه­ای خاکستری رنگ است. برگ هایی متقابل باریک و دراز با کناره صاف به طول 5/12– 5 و عرض  5-3 سانتی متر دارد. تنه درخت كوتاه (به طول 2 تا 3 متر) و رنگ پوست تنه سفيد خاكستري مي‌باشد. شاخه‌هاي كوچك تر داراي رنگ سفيدتري هستند. گل های آن بدون بو به رنگ زرد، نارنجی و قرمز اناری و مجتمع به صورت خوشه­های کم گل دیده می شود  (نگاره 1) (قهرمان، 1383).

دامنه پراکندگی آن ایران، هند و پاکستان می­باشد. با توجه به ویژگی هایی مانند گوناگونی رنگ گل ها، گوناگونی بسیار زیاد در شکل و نوع تنه گیاه، ارتفاع و کیفیت چوب­ گیاه می­توان نتیجه گرفت که این گیاه به شدت دگرگشن^[1] می باشد (رابینسون و همکاران^[2]، 2005).

انار شيطان بومي شبه قاره هند است و در نواحي خشك شمال غربي هند و نواحي جنوب پاكستان در ارتفاع 1200 متري از سطح دريا رشد مي‌نمايد. اين درخت در قسمت‌هايي از دشت‌ها و تپه‌هاي كم شيب ديده شده است. اين درخت خاك هاي لومي با زهكشي خوب و pH بين 5، 6 تا 8 را ترجيح مي‌دهد و درختي متداول در چراگاه ها و زمين‌هاي رها شده مي‌باشد. اين درخت دماهاي بين  تا 48 درجه سلسیوس را تحمل مي‌كند و در مناطقي كه ميزان بارندگي متوسط ساليانه بين 100 تا 500 ميلي متر باشد مي‌رويد.

به نور زيادي احتياج دارد، اما گياهان جوان تحمل سايه ايجاد شده توسط سایر درختان و درختچه‌ها را دارند. اين درخت به يخ زدگي، آتش‌سوزي، باد و خشكي مقاوم است. از نظر اقتصادی دارای چوب ارزشمندی بوده و به ویژه برای جنگل کاری و سامانه های کشت جنگل – کشاورزی[3] مناسب می باشد ((http://en.wikipedia.org/wiki/Tecomella_undulata. وجود عوامل مخرب باعث شده است كه پايه‌هاي بالغ و كهنسال به ندرت ديده شوند. از آنجايي كه اين درخت بوسيله عوامل مخرب زيادي تهديد مي‌شود، محافظت از آن ضروري به نظر مي‌رسد. در زمان گلدهي درخت منظره بسيار جالبي دارد و اغلب در شمال هند به عنوان يك گياه زينتي كاشته مي‌شوند. در منطقه فیروز آباد استان فارس به تقریب در تمام طول فصل رشد گل روی گیاه مشاهده می شود.

در ایران محل رویش انار شیطان در خوزستان (اندیمشک و شوش)، فارس (اطراف­ جهرم، لار، کازرون و میمند، فراشبند و فیروز آباد) و بوشهر (شهرستان جم)، کرمان (اطراف جیرفت و دلفارد) و هرمزگان گزارش شده است. در ايران اين درختچه را گل برگ، بريوك، سمنگ، حميد، فرفار و ساج بيابان هم مي‌نامند (جهاد کشاورزی استان فارس). تاکنون روش افزایش­ ویژه­ای درباره­ی افزونگری انارشیطان­ ارائه نشده است. به طور معمول این گیاه توسط بذر (در هند) افزایش می­یابد که البته در این روش ­افزایش تفرق صفات شدیدی مشاهده می­شود )نگی و همکاران[4]، 2011). این گیاه در ایران قادر به تولید بذر نیست.

شمار کروموزومی انار شیطان در چند آزمایش با هم اختلاف نشان داده اند ولی در آخرین گزارش مشخص شده است که که این گیاه دیپلوئید بوده و تعداد کروموزوم آن 38 می باشد. گفته می شود که تفاوت فنوتیپی مشاهده شده در این گیاه هیچ ارتباطی به سطح کروموزومی آن در  نواحی مختلف هنوستان ندارد. آخرین گزارش که با استفاده از نشانگر مولکولی  AFLP[5] انجام شد نشان داد که بین گونه های آن تفاوت زیادی از لحاظ ژنومی مشاهده می شود (کومار و همکاران[6]، 2008).

تغییر یا تفاوت در شمار کروموزومی این گیاه ممکن است نقش مهمی در منشاء سازگاری این گیاه در شرایط اقلیمی سخت هندوستان داشته باشد و به احتمال یکی از دلایل عدم تولید بذر در این گیاه در شرایط اقلیمی ایران را می توان تغییر در شمار کرموزوم های این گیاه ذکر کرد (کومار و همکاران، 2008).

کاربردهای مختلف انار شیطان

گیاه انار شیطان کاربردهای فراوانی در زمینه های گوناگون از جمله: مصارف دارویی، زینتی، جنگل کاری، تولید الوار، بیابان زدایی و غیره دارد.

کاربرد دارویی

پوست گیاه انار شیطان حاوی لاپاکول[7] بوده که یک ترکیب نفتوکوئینونی[8] همراه با اثرهای ضد سرطانی، ضد باکتریائی، ضد قارچی و ویروسی می باشد (حسین و همکاران، 2007؛ گیراد و همکاران[9]، 1994). پوست انارشیطان دارای مواد آرام ­بخش ملایم است و برای تقویت قلب مفید می باشد. همچنین دارای ویژگی سترون کنندگی کلری[10] می باشد. تجزیه زیست-شیمی عصاره برگ نشان می­دهد که برگ گیاه دارای الئولینیک اسید[11]، اورسیلیک اسید[12] و بتولینیک اسید[13] می باشد، ترکیب­هایی که دارای فعالیت بازدارندگی قوی بیماری ایدز می باشند. گزارش شده که مشتقات اکتا دی­ متیل­ سوکسینات[14] الئولینیک اسید و بتولینیک اسید از لحاظ فعالیت شیمیایی 24 مرتبه قوی­تر از داروی AZT می­باشند که اکنون برای بررسی میزان پیشروی بیماری ایدز به کار می­رود (حسین و همکاران، 2007).

دیگر ترکیب­های شیمیایی به دست آمده از برگ گیاه انار شیطان شامل بی- ­سیتواسترول[15]، تریاکانتانول[16]، سیرسیماریتین[17]، سیری ­لینئول[18]، پنتا تریاکانتانول[19]، 4و5-دی­هیدروکسی 3 و6 و8- تریمتوکسی فلاون[20] می باشد (اذم[21]، 1999).

عصاره­های الکلی و غیر ­الکلی[22] برگ و ساقه­ی انار شیطان اثر بازدارندگی قوی بر رشد گونه ای از ویروس سالمونلا تایفی[23] عامل تب تیفوید[24] از خود نشان داد (داشینت[25]، 2000).

کاربرد زینتی

انارشیطان به دلیل تا حدی همیشه سبز بودن و گوناگونی رنگ گل­های بسیار زیبایش که شامل رنگ زرد- نارنجی یا قرمز اناری  می باشد، پتانسیل تبدیل شدن به یک گیاه زینتی پر کاربرد را به ویژه در نواحی خشک و گرمسیری دارد. از سوی دیگر به دلیل پایداری فراوان در برابر خشکی می توان از آن به عنوان گیاهی برای پوشش فضای سبز مناطق خشک و صنعتی استفاده نمود. با توجه به این که گلدهی در این گیاه در بیشتر طول فصل رشد ادامه می یابد استفاده از آن در فضای سبز شهری بسیار جالب خواهد بود و با توجه به اینکه به طور کامل متحمل به خشکی می باشد در فضای سبز شهری مناطق جنوب کشور قابلیت جایگزین شدن بسیاری از گیاهان را دارد و می تواند به عنوان یک درختچه زینتی مطرح شود. نگی و همکاران (2011) در آزمایشی در کشور هند مشاهده کردند که گیاهان انار شیطان با گل های قرمز و نارنجی 15 تا 20 روز زودتر از آن هایی که گل زرد دارند گل می دهند. بنابراین با استفاده از ترکیب این سه گونه در بیشتر اوقات گیاه گل دار خواهیم داشت.

کاربردهای دیگر

نتایج پژوهش های انار شیطان نشان می دهد که این گیاه به طور معنی داری باعث افزایش مقدار کربن و نیتروژن و رشد شدید میکروارگانیزم­های مختلف در لایه خاک اطراف ریشه[26] شده است (راتور و همکاران[27]، 1995).

گونه ای از این گیاه دارای چوب ضخیم، محکم و بادوام است که برای تولید لوازم چوبی، مبلمان و وسایل خانگی چوبی، اسباب بازی، هنر منبت­کاری، سقف­های قوس­دار چوبی و تولید ابزارهای چوبی کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد (نگی و همکاران، 2011).

اهمیت استفاده از روش ریز افزایی در تولید انار شیطان

يكي از دغدغه­هاي مهم فعلي در باره­ي گياهان كشور که از جنبه های مختلف از جمله دارویی، زینتی و غیره دارای اهمیت می­باشند اين ­است كه ضمن حفظ خزانه­هاي ژنتيكي گونه­هاي خودرو، روش هاي متفاوت افزایش كشت و استفاده از آن­ها نيز مورد بررسي و آزمايش قرار گيرد. اهميت اين موضوع زماني بيشتر خود را نشان مي­دهد كه در سال­هاي اخير با بروز خشكسالي­هاي پی در پی بخش مهمي از گوناگونی گونه­اي موجود در اقليم كشور از دست رفته است. افزون بر این فشار وارده بر عرصه­هاي طبيعي و زيست­گاه­هاي اين گونه گياهان با دخالت­هاي بيش از حد بخش هاي مختلف جامعه، بسياري از گونه­ها را نيز در برابر تهديد نابودی قرار داده است.

يكي از گونه هاي در معرض نابودي، انار شیطان است. مرکز جهانی برنامه نگهداری و حفاظت محیطی سازمان ملل[28] این گیاه را در کشورهایی چون نایروبی و کنیا در لیست گیاهان در برابر خطر نابودی قرار داده است که بیان می دارد که از بهره برداری بی رویه از این گیاه باید جلوگیری شود (آنونیموس[29]، 2003، 2005).

این گیاه با استفاده از بذر در هند و پاکستان قابل افزایش می باشد، ولی به دلایل غیر مشخصی در کشور ایران قادر به تولید میوه و بذر نیست و در برخی از مناطق به وسیله دام ها مورد چرا قرار گرفته و برگ و چوب درختان آن به وسیله مردم محلی به عنوان هیزم و کاربرد دارویی آن به صورت بسیار تاسف باری تخریب می گردد. این گیاه به ویژه در کنار برکه و یا رودخانه های جنوب کشور دیده شده است ولی به دلیل خشکسالی شدید در برخی از نواحی دچار آفات و بیماری های فراوانی گردیده و در حال نابودی است (مشاهدات نویسنده).

درباره­ افزایش با استفاده از قلمه ساقه نیز تنها یک گزارش وجود دارد که با استفاده از تنظیم کننده ای رشد، ریشه زایی این گیاه را بهبود بخشیده اند ولی ریشه زایی قلمه ها در این گیاه وابسته به فصل بوده و در تمامی فصول قابل انجام نیست (کرمی و صالحی، 2010). به طور طبیعی این گیاه در زیستگاه خود تولید پاجوش می نماید. این پاجوش ها را می­توان در اواخر زمستان از خاک خارج کرده و به محیط رشد جدید انتقال داد و نسبت به افزایش این گیاه اقدام نمود که البته در این روش نیز با توجه به جمعیت کم این گیاه در رویشگاه­های طبیعی محدودیت فراوانی وجود دارد (مشاهدات نویسنده).

نتایج پژوهش های ­انجام شده در سایر کشورها نشان می دهد که بهترین روش افزایش این گیاه افزونگری سریع از طریق کشت بافت می باشد. انار شیطان از طریق بذر در هند نیز افزایش می یابد (نگی و همکاران، 2011)، که به طور قطع در این روش، تولید گیاهان شبیه به اصل به ندرت رخ می دهد. از سایر روش های افزایش یعنی افکندن، پیوند و غیره نیز اططلاعاتی در دست نیست. به نظر می رسد­ افزایش از طریق پاجوش تنها روش موثر باشد. مسلم است که این روش نیز به دلیل های گوناگون از جمله محدودیت گیاهان مادری نمی تواند شیوه موثری برای افزایش این گونه­ در برابر خطر نابودی باشد.

گیاه انار شیطان

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مهندسی کشاورزی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع لاتین انار شیطان

• Abdi, Gh., H. Salehi and M. Khosh-Khui. 2008. Nano silver: A novel nanomaterial for removal of bacterial contaminants in valerian (Valeriana officinalis L.) tissue culture. Acta Physiol. Plant. 30: 709-714.
• Aggarwal, D., A. Kumar and M.S. Reddy. 2010. Shoot organogenesis in elite clones of Eucalyptus tereticornis. Plant Cell Tiss, Org. Cult. 102: 45-52.
• Ahmad, F., R.A. Khan and S. Rasheed. 1994. Preliminary screening of methanolic extracts of of Celastrus paniculatus and Tecomella undulata for analgesic and anti-inflammatory activities. J. Ethnopharmacol. 42: 193-198.
• Akasaka-Kennedy, Y., H. Toshida and Y. Takahata. 2005. Efficient plant regeneration from leaves of rape seed (Brassica napus L.). The influence of AgNO₃ and genotype. Plant Cell Rep. 24: 649-654.
• Anonymous. 2003. Genetic diversity analysis in Tecomella undulata. The Biomed. News 4: 8–9.
• Anonymous. 2005. Cataloguing the diversity of forest genetic resources using molecular markers. Project report No. 1998BB61, Department of Biotechnology, Government of India, New Delhi (http://www.teriin.org/reports/rep80/rep80.htm).
• Arya, H.C. and N.S. Shekhawat. Clonal multiplication of tree species in the thar desert through tissue culture. Forest Ecol. Manag. 16: 201-208.
• Aslam, M., R. Singh., S. Anandhan., V. Pande and Z. Ahmed. 2009. Development of a transformation protocol for Tecomella undulata (Smith) Seem from cotyledonary node explants. Sci. Hortic.121: 119–121.
• Azam, M.M. 1999. Anti-HIV agents and other compounds from Tecomella undulata. Orient. J. Chem. 15: 375-377.
• Campbell, M., A.M. Brunner, H. Jones and S.H. Strauss. 2003. Forestry’s fertile crescent: The application of biotechnology to forest trees. Plant Biotechnol. J. 1: 141–154.
• Casanova, E., M.I. Trillas, L. Moysset and A. Vainston. 2005. Influence of rol gene in floriculture. Biotechnol. Adv. 23: 3-39.
• Chang, S.H., C.K. Ho and Z.Z. Chen. 2001. Micropropagation of Taxus mairei from mature trees. Plant Cell Rep. 20: 486–502.
• Chawla, H.S. 2000. Introduction to Plant Biotechnology. Pub. Enfield, NH, USA. 368p.
• …
• …