ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان و بررسی مشترکات دو کشور ايران و آذربايجان

ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان و بررسی مشترکات دو کشور ايران و آذربايجان

ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان و مشترکات دو کشور ايران و آذربايجان

ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان

منابع

ژئوپلیتیک آذربایجان و بررسی مشترکات دو کشور ايران و آذربايجان

 موقعیت جغرافیایی

سرزمینی که امروزه جمهوری آذربایجان نام گرفته است در اثر جنگ های روسیه و ایران طی قرار دادهای گلستان درسال 1813 و ترکمن چای در سال 1828 از ایران جدا وضمیمه روسیه گردید و برای نخستین بار پس از سقوط امپراتوری روسیه در سال 1917 و با روی کار آمدن بلشویک ها با استفاده از خلاء قدرت و با کمک ترک های عثمانی موفق شد در سال 1918 حکومتی تحت عنوان جمهوري آذربایجان را تشکیل دهد. این حکومت در سال 1920 از سوی ارتش سرخ روسیه لغو و قلمرو آن در داخل اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفت که تا سال 1991 یعنی تا زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به حیات خود ادامه داد. در سال 1991 در کنار دیگر جمهوری­های اتحاد جماهیر شوروی آذربایجان نیز اعلام استقلال کرده و به عنوان کشوری مستقل به عضویت سازمان ملل متحد درآمد(امیر احمدیان،1385: 30).

این کشور با مساحت 86600 کیلومتر مربع در کنار ارمنستان وگرجستان منطقه قفقاز جنوبی را تشکیل می­دهند که بین دریای خزر در شرق، دریای سیاه در غرب، روسیه در شمال و در جنوب با جمهوری اسلامی ایران با داشتن 767 کیلومتر مرز مشترک قرار دارد. این کشور در بین کشورهای قفقاز جنوبی به جهت وسعت و جمعیت بیشتر، منابع انرژی فسیلی، آب وخاک نسبتا مناسب به طور بالقوه بیشترین امکان را برای رشد کشور و رسیدن به قدرت ملی بالا را دارا است و دارای موقعیتی ویژه است که از گذشته­های دور مورد توجه دولت های منطقه ای و فرا منطقه ای بوده است.

ادامه موقعیت جغرافیایی

آذربایجان که تقریبا در 460 درجه طول جغرافیایی و 390 درجه عرض جغرافیایی واقع شده است، کشوری نیمه کوهستانی است که بخش شرقی رشته کوه های قفقاز در مرزهای آن و روسیه و امتداد جنوب شرقی کوه­های قفقاز کوچک نیز در سرحدات این کشور با ارمنستان قرار گرفته است.

طول مرزهای مشترک آذربایجان با روسیه در شمال 284 کیلومتر، با گرجستان در شمال غربی 322 کیلومتر، با ارمنستان در غرب 566 کیلومتر و با ایران در جنوب 432 کیلومتر است. جمهوری آذربایجان با مساحتی حدود 86600 کیلومتر مربع از کشور سریلانکا بزرگ تر و هم اندازه کشور پرتغال است. آذربایجان شامل جمهوری نخجوان هم می شود که مرز مشترک آن با ایران بالغ بر 179 کیلومتر با ارمنستان 221 کیلومتر با ترکیه 99 کیلومتر است.(انسکلوپدی جامع آذربایجان،1978: 7).

به طور کلی می توان گفت که جمهوري آذربایجان به جهت شرایط طبیعی و اقلیمی خود یکی از بهترین سرزمین ها است. موقعیت جغرافیایی جمهوری آذربایجان و قرار گرفتن این منطقه بر سر راه های غرب  و شرق به عبارت دیگر اروپا وکناره های دریای سیاه و مدیترانه از یک سو و جنوب و شمال یعنی ماوراءالنهر و قفقاز و ماورای قفقاز از سوی دیگر زمینه مساعدی برای پیشرفت اقتصادی این منطقه فراهم می آورد. (تراب زاده، 1373: 121).

هم چنین انزوای ژئوپلیتیکی و عدم دسترسی به آب های آزاد، جمهوری آذربایجان را در چارچوب محیطی گرفتار نموده است که به دلایل سیاسی، بین المللی، اقتصادی و طبیعی از پیرامون مجزا شده است. جمهوري آذربایجان در ضلع جنوبی با ایران در ضلع غربی با ارمنستان، در  ضلع شمالی با دو کشور روسیه و گرجستان و در ضلع شرقی با مانع طبیعی آب دریای خزر رو به رو است که به دلیل فقدان رژیم حقوقی مشخص و نبودن دیدگاه های مشترک و هم چنین نبود سازمان فضایی- ارتباطی گسترده میان کشور های ساحلی منطقه، نوعی انزوا و جدایی بر جمهوري آذربایجان تحمیل شده است.

فرهنگ و آموزش در جمهوري آذربايجان

زبان رسمی مردم آذربایجان، یکی ازشاخه­های ترکی جنوب غربی است که مردمی که در جمهوری­های گرجستان، داغستان، ازبکستان، قزاقستان، اوکراین و هم­چنین ایران زندگی می­کنند نیز به آن سخن می­گویند. این زبان از زبان قبائل ” اوگوز” آسیای مرکزی در قرون هفتم تا یازدهم ریشه می­گیرد.

خط جمهوری آذربایجان چند بار عوض شده است: تا سال 1929 خط عربی، از سال 1929 تا 1939 خط لاتینی و از سال 1939 تا 1992 خط کریلی بوده است. در طول زمان این زبان در ساختار تلفظی کلمات و گرامر دستخوش تغییراتی شد. پارلمان جمهوری آذربایجان در سال 1992استفاده از الفبای کریلیک را که از اول 1939 مورد استفاده بود کنار گذاشت و الفبای لاتین را انتخاب کرد. در حال حاضر همه رسانه­های گروهی، روزنامه­ها، مجلات و کتاب­های منتشرشده جدید به خط  لاتینی است (جمهوری آذربایجان، 1375: 13).

جهت مشاهده و دانلود ژئوپليتيک – ادبیات و مبانی نظری و پیشینه تحقیق ژئوپليتيک کلیک کنید .

مواضع ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران و جمهوري آذربایجان در مورد رژیم حقوقی دریای خزر

مسأله تقسیم دریای خزر و رژیم حقوقی آن از جمله عناصرتأثیرگذار در تعیین مناسبات دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوري آذربایجان است. دریای خزر یک مسأله ی سرزمینی است و به لحاظ تأمین ملی و افکار عمومی دو کشور، خصوصاً ایران که مناطقی از شمال کشور را در قرون گذشته از دست داده اند از حساسیت خاصی برخوردار است. طبق دیدگاه ایران رژیم حقوقی دریای خزر باید با توجه به قراردادهای 1921 و 1940 تعیین شود و اگر کشورهای ساحلی اصرار بر تقسیم دریا داشته باشند، حداقل سهم ایران، 20 درصد در سطح منابع آبی و هم چنین بستر دریا خواهد بود.

در مقابل، از دیدگاه جمهوری آذربایجان سطح آب دریای خزر می­تواند به صورت مشاع مورد بهره برداری مشترک کشورهای ساحلی قرار گیرد اما بستر دریا باید بر اساس طول خطوط ساحلی کشورها تقسیم شود(برزگر، 1386: 13)

جمهوري آذربایجان در مورد رژیم حقوقی دریای خزر، همواره حامی دو الگوی ” دریاچه” و “دریا” بوده است. این کشور در ابتدا، طرفدار (شناسایی خزر به عنوان یک  دریاچه) و تقسیم آن با در نظر گرفتن استقلال و حاکمیت کامل کشورهای ساحلی خزر بود. پیشنهاد دیگر جمهوری آذربایجان برای تعیین رژیم حقوقی دریای خزر، موضع­گیری آن بر مبنای اصول مربوط به (آب­های آزاد) است.

این جمهوری خواهان اجرای کنواسیون1982 سازمان ملل در مورد حقوق دریاها است و این امر توسط این کشور از 16 نوامبر 1994 در دریای خزر اجرا می­شود. در صورت پذیرش این پیشنهاد، هر دولت ساحلی از 12 مایل دریایی سرزمینی و 200 مایل منطقۀ ویژۀ اقتصادی برخوردار خواهد بود. به همین دلیل، روسیه و ایران با اجرای رژیم حقوقی دریاچه­ها و دریاها در مورد دریای خزر مخالف هستند.

هر چند جمهوري آذربایجان می­تواند از طریق دریای خزر و به واسطه­ی کانال­های ولگا- دن – دریای سیاه و نیز ولگا- بالتیک با دریای مدیترانه و دریای بالتیک و مجموعاً اقیانوس­های هند و اطلس ارتباط برقرار کند. ولی این کانال­ها پاسخگوی نیازهای حمل و نقل ناشی از گسترش روابط اقتصادی، تجاری این کشور با دنیای خارج را ندارند و جمهوری آذربایجان نیازمند بهره­گیری از موقعیت کشورهای ترانزیت و واسط نظیر ایران، گرجستان و ارمنستان است. به هر حال جمهوری آذربایجان کشوری است که برای تماس با دنیای خارج به ایران و روسیه و سایر همسایگان خود وابسته است.

روابط جمهوری اسلامی ایران با آذربايجان

ایران و جمهوری آذربايجان به اقتضای ملاحظات ژئوپلیتیکی و به اعتبار اشتراکات تاریخی و فرهنگی در یک صد سال اخیر ارتباطات و مراودات نزدیکی با یکدیگر داشته اند، این ارتباط و تعامل چه در دوران وابستگی سیاسی جمهوری آذربایجان به اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یکی از اجزای جنوبی این کشور و چه در دوران حیات و موجودیت مستقل آن به عنوان یک واحد سیاسی همواره بخش مهمی از گستره روابط خارجی دو طرف را تشکیل داده است.

به همین دلیل بررسی روابط خارجی ایران در سال های گذشته نسبت به مناطق پیرامونی و همجوار بدون بررسی جامع و کامل روابط این کشور با جمهوري آذربایجان امکان پذیر نخواهد بود. در واقع درک صحیح ملاحظات سیاست خارجی ایران قبل و بعد از انقلاب در حوزه روابط با مناطق همجوار مستلزم بررسی روابط این کشور با جمهوری آذربایجان است. چرا که این جمهوری یکی از مهم ترین همسایگان شمالی کشور محسوب می شود و در حال حاضر نیز حجم قابل توجهی از ظرفیت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به این کشور اختصاص یافته است.

البته طبیعی است که تا قبل از فروپاشی شوروی در زمینه جدا کردن جمهوری های منطقه آسیای مرکزی از هویت دینی و تاریخی خود مشکلات فراوانی را برای توسعه روابط ایران و جمهوری آذربایجان پدید آورده بود.پس از فروپاشی شوروی و به استقلال رسیدن آذربایجان پتانسیل مناسبی برای بسط روابط دو طرف به وجود آمد. با این حال وجود پاره ای مسائل و ملاحظات سیاسی در کنار نقش منفی و مداخله جویانه بعضی قدرت های خارجی به مثابه متغیرهایی بازدارنده مانع از توسعه کامل روابط دو کشور تا حد تکمیل نهایی ظرفیت این روابط در سراسر دهه 90 میلادی شده است.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیا  کلیک کنید.

www.washington.edu

نمونه ای از منابع و ماخذ جهت مطالعه بیشتر

1. آذربایجان زمان، 29 آگوست 1996، آذربایجان غزنه سی(باکو)،
2. آژانس خبری رویتر،1997، نتانیاهو در توقف در باکو نفت می خرد، ، 29 آگوست.
3. اصلانی،آراز، حسن اف، الهام، 1390،  ” سیاست خارجی آذربایجان در دوره حیدر علی یف”، ترجمه محمد رضا راشد، آنکارا – 2500، انتشارات پلاتین
4. آکینر، شیرین، 1369، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، مترجم علی خزایی فر، تهران، انتشارات آستان قدس.
5. آگزاد و خین، 1384، سیاست خارجی روسیه، خود آگاهی و منافع ملی، ترجمه و تحقیق دکتر مهدی سنایی، تهران، انتشارات موسسه فرهنگی مطالعاتی و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.
6. ابوالحسن شیرازی، حبیب الله، ملت های آسیای میانه، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1370
7. اخباری، م؛ 1383، جغرافیای کشورهای همجوار ترکیه، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
8. ازغندی، علی­رضا؛ و روشندل، جلیل؛ 1378، مسائل نظامی و استراتژیک معاصر، تهران، انتشارات سمت.
9. اسدی کیا، بهناز، 1374، کتاب سبز، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه، ص 1.
10. اطاعت، ج، 1376، ژئوپلیتیک و سیاست خارجی ایران، تهران: انتشارات سفیر.
11. …
12. …

جهت مشاهده و دانلود ژئوپليتيک – ادبیات و مبانی نظری و پیشینه تحقیق ژئوپليتيک کلیک کنید .