مبانی نظری و عملی مسئولیت پرسنل تیرانداز در حین خدمت

مسئولیت پرسنل تیرانداز

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق مبانی نظری و عملی مسئولیت پرسنل تیرانداز در حین خدمت را خدمت شما عزیزان در 157 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

بخش اول: مبانی نظری مسئولیت پرسنل تیرانداز در حین انجام وظیفه یا به سبب انجام وظیفه  6

فصل اول: مفاهیم اقسام و پیشینه پرسنل تیرانداز و مسئولیت آنان                                   7

مبحث اول: مفاهیم و اقسام مسئولیت پرسنل تیرانداز                                                 7

گفتار اول: مفهوم مسئولیت و پرسنل و سلاح                                                          7

1-مفهوم مسئولیت                                                                                         7

1-1.مفهوم لغوی مسئولیت                                                                               7

2-1.مفهوم اصطلاحی مسئولیت                                                                         8

2-مفهوم مامورین                                                                                          8

1-2.مفهوم لغوی مامورین                                                                                8

2-2.مفهوم اصطلاحی مامورین                                                                          9

3-مفهوم سلاح                                                                                            9

1-3.مفهوم لغوی سلاح                                                                                   9

2-3.مفهوم اصطلاحی سلاح                                                                            9

گفتار دوم: اقسام مسئولیت                                                                               10

1-مسئولیت کیفری                                                                                       10

2-مسئولیت مدنی                                                                                         10

3- مسئولیت قراردادی                                                                                   11

4- مسئولیت اخلاقی                                                                                     12

گفتار سوم: اقسام پرسنل تیرانداز                                                                       12

1-مامورین مسلح نظامی                                                                                 13

2-مامورین مسلح غیر نظامی                                                                             14

گفتار چهارم:وجه افتراق تیراندازی مامورین در حین انجام وظیفه و یا به سبب انجام وظیفه   14

مبحث دوم:پیشینه تقنینی مسئولیت مامورین تیرانداز در حین انجام وظیفه و یا به سبب انجام وظیفه          15

گفتار اول: قوانین و مقررات قبل از انقلاب اسلامی                                                  15

1-قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام مصوب 14 ذیقعده 1325 ه.ق           15

2-نظامنامه اداره نظمیه هیات وزرای نظام دولت مصوب 1333 ه.ق                               17

3-لایحه قانونی راجع به تشدید مجازات سارقین مسلح که وارد منزل یا مسکن اشخاص

می شوند مصوب 25 خردادماه 1333 ه.ش                                                            17

4- ماده واحده قانون اجازه حمل و استعمال اسلحه به نگهبان بانکها مصوب 1350 ه.ش        18

5- قانون تشکیل گارد صنعت نفت مصوب 1351 مجلس شورای ملی                             19

گفتار دوم: قوانین و مقررات پس از انقلاب اسلامی                                                   20

1-آیین نامه پاسداری نیروهای مسلح مصوب 1360                                                  20

2-آیین نامه قانونی و مقررات اجرای سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور

مصوب 1364                                                                                              21

3-قانون مجازات اسلامی مصوب 1370                                                               21

4-قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح  مصوب 1371                                              21

5-قانون بکارگیری سلاح توسط نیروهای مسلح در موارد ضروری مصوب 1373                21

6-دستورالعمل خدمتی گارد محیط زیست مصوب 1/1/1375                                      22

7-آیین نامه اجرایی موضوع ماده 15 قانون بکارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای

مسلح در موارد ضروری مصوب 13/6/1379 هیات وزیران                                          22

8-آیین نامه اجرایی بند 5 ماده 3 قانون بکارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح

در موارد ضروری مصوب 30/4/1381 هیات وزیران                                                22

9-قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 9/10/1382                                        23

10-آیین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب 1384

ریاست قوه قضائیه.                                                                                        24

گفتار سوم: مقررات و اصول حاکم بر تیراندازی                                                       25

1-اصول ضرورت تیراندازی                                                                            25

2-اصل تحذیر یا دادن هشدار لازم                                                                      26

3-اصل تناسب در تیراندازی در حین انجام وظیفه                                                    28

فصل دوم-مباحث و ویژگیهای مربوط به سلاح مامورین تیرانداز                                   30

مبحث اول: انواع سلاح،ویژگی و شرایط استفاده از آن                                               30

گفتار اول- انواع سلاح                                                                                   30

1-سلاح سرد جنگی                                                                                     31

2-سلاح شکاری                                                                                          31

گفتار دوم-حق یا تکلیف بودن استفاده از سلاح                                                       33

1-بیان مقررات قانونی                                                                                   33

2-حق یا تکلیف بودن موضوع                                                                          34

گفتار سوم- شرایط لازم جهت بکارگیری سلاح                                                      35

1-سلامت جسمانی و روانی متناسب با ماموریت محوله                                             35

2-فراگرفتن آموزشهای لازم در راستای ماموریت محوله                                             36

3-تسلط کامل در بکارگیری سلاح واگذار شده                                                      36

4-آشنایی کامل به قانون و مقررات مربوط به بکارگیری سلاح                                      36

مبحث دوم: جایگاه پرسنل تیرانداز در حین انجام وظیفه یا به سبب انجام وظیفه در

قلمرو عوامل موجهه جرم                                                                                38

گفتار اول-تکالیف فرماندهان و مامورین                                                              38

1-تکالیف فرماندهان در قبال مامورین                                                                  38

2-تکالیف پرسنل تیرانداز در قبال فرمانده                                                              41

گفتار دوم-حکم قانون و امر آمر قانونی                                                               42

1-حکم قانون                                                                                             44

2-امر آمر قانونی                                                                                          46

3- مسایل مربوط به غیر قانونی بودن آمر و اوامر غیر قانونی                                                 47

گفتار سوم- دفاع مشروع                                                                                51

1-شرایط تجاوز یا تعرض به شخص مورد تجاوز                                                   53

2-شرایط دفاع                                                                                            54

بخش دوم: مبانی عملی مسئولیت مامورین تیراندازدر حین انجام وظیفه و یا به سبب انجام وظیفه             56

فصل اول: شرایط اختصاصی و موارد مجاز تیراندازی  توسط پرسنل در حین انجام وظیفه      57

مبحث اول: تیراندازی در دفاع از خود و دیگران و دستگیری مجرمین                              57

گفتار اول-دفاع از خود در برابر مهاجمین مسلح و غیر مسلح                                       57

1-دفاع از خود در برابر مهاجمین مسلح                                                               58

2-دفاع از خود در برابر مهاجمین غیر مسلح                                                           58

گفتار دوم- دفاع از دیگران در برابر مهاجمین                                                          59

1-دفاع از جان دیگران در برابر مهاجمین                                                              59

2-دفاع از مال و عرض و ناموس و یا آزادی تن دیگران                                             59

گفتار سوم- تیراندازی بمنظور دستگیری مجرمین                                                     60

1-دستگیری سارق                                                                                        60

2- دستگیری قاطع الطریق                                                                               60

3-دستگیری عامل ترور                                                                                  60

4-دستگیری عامل تخریب                                                                               61

5-دستگیری عامل انفجار                                                                                62

مبحث دوم: تیراندازی بمنظور استقرار نظم و امنیت، توقف وسایل نقلیه و توقیف زندانیان متواری    64

گفتار اول- تیراندازی بمنظور استقرار امنیت و نظم                                                  64

1-تیراندازی برای حفظ اماکن انتظامی                                                                  64

2-تیراندازی برای حفظ سلاح مامور                                                                    65

3-تیر اندازی برای حفظ اماکن حیاتی و حساس                                                      66

4- تیراندازی برای جلوگیری از تردد غیر مجاز از مرزها                                            68

5- بکارگیری سلاح در راهپیمایی های غیر قانونی و شورش غیر مسلحانه                        70

6-بکارگیری سلاح در راهپیمایی ها و ناآرامی ها وشورش های مسلحانه توسط پرسنل تیرانداز       73

گفتار دوم-تیراندازی بمنظور توقف وسایل نقلیه                                                     75

1-قراین معتبر                                                                                             77

2-دلایل معتبر                                                                                             77

3- اطلاعات موثق                                                                                         78

4- شرایط تیراندازی بمنظور متوقف کردن وسایل نقلیه                                              79

1-4.وسیله نقلیه مسروقه باشد                                                                          79

2-4.وسیله نقلیه حامل افراد متواری باشد                                                             79

3-4.وسیله نقلیه حامل اموال مسروقه باشد                                                            81

4-4.وسیله نقلیه حامل قاچاق باشد                                                                     81

5-4.وسیله نقلیه حامل مواد مخدر باشد                                                               83

6-4.وسیله نقلیه حامل سلاح و مهمات غیر مجاز باشد                                               85

گفتار سوم-تیراندازی به منظور توقیف زندانیان و بازداشتی های متواری                           91

1-زندان،بازداشتگاه و انواع آن                                                                          91

2-مقررات و شرایط مربوط به این تیراندازی                                                          92

نتیجه گیری                                                                                                 99

فصل دوم: وظایف و پیامدهای تیرندازی مامورین مسلح                                             100

مبحث اول: وظایف مامورین مسلح                                                                     100

گفتار اول- وظایف مامورین قبل از تیراندازی                                                         100

1-گزارش بیماری جسمانی یا روانی خود به فرمانده                                                 100

2-گزارش عدم آموزش یا ضعف آموزش به فرمانده                                                  100

3-احراز حق تیراندازی مطابق قانون                                                                    101

4-احراز ضرورت تیراندازی مطابق قانون                                                             101

5-دادن ایست و اخطار                                                                                  101

گفتار دوم- وظایف مامورین هنگام تیراندازی                                                         102

1-رعایت اصل تناسب در تیراندازی                                                                    102

2-هدف قرار دان پا در هنگام تیراندازی                                                               102

3-مراقبت در جهت عدم آسیب رساندن به اشخاص ثالث                                           103

گفتار سوم- وظایف مامورین پس از تیراندازی                                                        103

1-مواظبت و مراقبت از حال مجروحین                                                               103

2-حفظ صحنه                                                                                            103

3-تنظیم صورتجلسه در خصوص ماوقع                                                               104

مبحث دوم: پیامدهای حقوقی تیراندازی                                                                104

گفتار اول- مسئولیت مدنی مامورین                                                                    104

1-مسئولیت مدنی مامورین از منظر قوانین                                                            104

2-مسئولیت مدنی مامورین از منظر آراء محاکم دیوان عالی کشور                                  106

3-مسئولیت مدنی مامورین از نظر دیدگاه های حقوقی                                               107

گفتار دوم- مسئولیت کیفری مامورین                                                                   114

1-مسئولیت کیفری مامورین از منظر قوانین                                                            114

1-1.تیراندازی غیر قانونی عمدی                                                                       114

2-1.تیراندازی های غیرقانونی شبه عمدی                                                            121

3-1.تیراندازی های غیر قانونی خطای محض                                                         123

2-مسئولیت کیفری مامورین تیرانداز از منظر آراء محاکم دیوان عالی کشور                       124

1-2.تیراندازی های غیر قانونی عمدی                                                                  124

2-2.تیراندازی های غیرقانونی شبه عمدی                                                            125

3-2.تیراندازی های غیر قانونی خطای محض                                                         126

3-مسئولیت کیفری مامورین تیرانداز از منظر دیدگاه های حقوقی                                  127

1-3.دیدگاه های حقوقی در تیراندازی های غیر قانونی عمدی                                      127

2-3.دیدگاه های حقوقی در تیراندازی های غیر قانونی شبه عمدی                                 130

3-3.دیدگاه های حقوقی در تیراندازی های غیر قانونی خطای محض                             134

گفتار سوم- زوال مسئولیت مامورین و تحقق مسئولیت دولت و مراجع ذیربط و دیگران        135

1-زوال مسئولیت مامورین از منظر قوانین                                                             135

1-1.قانون مجازات اسلامی                                                                              135

2-1.قانون بکارگیری سلاح در موارد ضروری                                                         136

3-1.قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح                                                             137

2-زوال مسئولیت مامورین تیرانداز از منظر آراء محاکم و دیوان عالی کشور                      137

1-2.زوال مسئولیت مامورین تیرانداز و زوال مسئولیت دولت و مراجع ذیربط                    137

2-2.زوال مسئولیت مامورین تیرانداز و تحقق مسئولیت دولت و مراجع ذیربط                   137

3-2.زوال مسئولیت مامورین تیرانداز و تحقق مسئولیت دیگران                                     138

3-زوال مسئولیت مامورین تیرانداز و تحقق مسئولیت دولت و مراجع ذیربط و دیگران از منظر دیدگاههای حقوقی     139

1-3.زوال مسئولیت مامورین                                                                             139

2-3.زوال مسئولیت مامورین تیرانداز و تحقق مسئولیت دولت و مراجع ذیربط                   141

3-3.زوال مسئولیت مامورین تیرانداز و تحقق مسئولیت دیگران                                    142

منابع و ماخذ                                                                                               185

اقسام پرسنل تيرانداز

منظور از پرسنل تیرانداز مامورين مسلحي هستند که به موجب قوانين موضوعه مجاز به حمل و بکار گيري سلاح مي باشند و تنها قانوني که تاکنون مامورين مسلح و حيطه مسئوليتي و شرايط و موارد تيراندازي آنها را مشخص نموده است و فعلاً ملاک عمل مامورين مسلح مي باشند، قانون بکارگيري سلاح توسط نيروهاي مسلح در موارد ضروري مصوب 18/10/1373 مي باشد و با عنايت به مفاد ماده 1 اين قانون که مقرر داشته است كه «مامورين مسلح موضوع اين قانون که به منظور استقرار نظم و امنيت و جلوگيري از فرار متهم يا مجرم و يا در مقام ضابط قوه قضائيه به تفتيش و تحقيق و کشف جرايم و اجراي احکام قضايي و يا ساير ماموريتهاي محوله مجاز به حمل و بکارگيري سلاح مي باشند، موظفند به هنگام بکارگيري سلاح در موارد ضروري همه ضوابط و مقررات اين قانون را رعايت نمايند»مامورين مسلح به دو دسته تقسيم مي‌شوند:

مامورين مسلح نظامي

نيروهاي مسلح، سازمان هايي نظامي و انتظامي هستند که به منظور حراست از مرزهاي کشور و مقابله با تجاوز دشمنان و هم چنين ايجاد نظم و امنيت در داخل کشور و مقابله با قانون شکنان ايجاد مي شوند. به استناد قانون استخدامي ارتش و سپاه و قانون مجازات جرايم نيروهاي مسلح و قانون استخدامي نيروي انتظامي اين نيروها در کشور ما عبارتند از:ارتش،سپاه پاسداران، نيروي انتظامي،بسيج، ستاد کل نيروهاي مسلح، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح.

نيروهاي مسلح برابر قانون استخدامي مربوطه دو وظيفه اصلي دارند .وظيفه اول مربوط به وظايف خاص نظامي آنان از قبيل: مقابله با تجاوز به استقلال و تماميت ارضي کشور است وظيفه دوم آنان اجراي وظيفه ضابطين قضايي است بدين شرح که در مواردي که شوراي عالي امنيت ملي تمام يا برخي از وظايف ضابطين را به آنان محول مي نمايد جزء ضابطين قضايي تلقي مي شوند.

با عنايت به اينکه در ماده1 قانون بکارگيري سلاح آمده است مامورين مسلح موضوع اين قانون به منظور استقرار نظم و امنيت و جلوگيري از فرار متهم  و يا در مقام ضابط قوه قضاييه و يا ساير ماموريت هاي محوله مجاز به حمل سلاح مي باشند، اگر چه با قيد ساير ماموريت هاي محوله اين ماموريت ها جنبه حصري نداشته و تمثيلي مي باشند، به نظر مي رسد ساير ماموريت هاي محوله بايد هم رديف و همسان و مشابه موارد مذکور باشند ليکن از آنجا که در گيري با دشمن در منطقه جنگي توسط نظاميان و نيز تيراندازي هايي که در ارتباط با رزمايش ها و آموزش هاي رزمي و مقررات آيين نامه پاسداري انجام مي يابد، موضوعي مستقل و داراي احکام خاص خود مي باشد که هيچ مشابهتي با موارد مذکور ندارد.لذا از شمول مقررات قانون بکارگيري سلاح خارج می باشند. ^[1]

  مامورين مسلح غير نظامي

ماموريني هستند که اساساً تابعيت نظامي نداشته و عضو نيروهاي مسلح کشور نبوده،بلکه از جمله مستخدمين کشوري و مشمول قوانين و مقررات استخدامي  دستگاه هاي متبوعه خودشان هستند .مانند مامورين مسلح وزارت اطلاعات، مامورين مسلح حفاظت سازمان هاي دولتي از جمله مامورين مسلح سازمان زندانها، نگهبانان مسلح گارد بنادر و گمرک، مامورين مسلح شکارباني و محيط زيست، مامورين جنگل باني و مامورين گارد صنعت نفت.

[1] معاونت قضایی و حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح، مقررات قانون بکارگیری سلاح، جزوه آموزشی شماره 4 صص 14 – 15

وجه افتراق تیراندازی مامورین در حین انجام وظیفه  ویا به سبب انجام وظیفه

در خصوص تیراندازی مامورین در حین انجام وظیفه باید گفت: که ممکن است مامور در این حالت اجازه ای برای تیراندازی نداشته باشد اما به سبب شرایط پیش آمده اقدام به تیراندازی نماید که چنین صراحتی مبنی بر حق تیراندازی در قانون بکار گیری سلاح ملاحظه نمی شود.

مانند مامور راهنمایی رانندگی و یا پلیس راه که سلاح صرفاً جهت حفظ تامین جان خویش و اموال در اختیارش، به آنان سپرده شده است. جهت دستگیری متهم یا توقیف خودرو اقدام به تیراندازی نماید که در این حالت درست است که مامور در حین انجام وظیفه است، ولی وظیفه ای از جهت تیراندازی ندارد و در صورت تیراندازی عمل او خلاف قانون و مقررات است.البته در رسیدگی به موضوع در محاکم نظامی با توجه به شرایط و اوضاع و احوال و نحوه تیراندازی رای مقتضی صادر می گردد و ممکن است مامور در برابر بزه انتسابی برائت حاصل نماید.ولی در خصوص تیراندازی مامورین به سبب انجام وظیفه باید گفت آن حالتی است که مامور در خصوص ماموریت محوله وظیفه خاص دارد و باید اقدام به تیراندازی نماید.

مانند مقابله با اشرار یا دستگیری متهم و یا متهم زندانی که متواری می شود . باید به سبب مسئولیتی که دارد تیراندازی نمایدواین دوحالت، به سبب ویاحین انجام وظیفه باهم میتواند متفاوت هم باشد بدین معنی که ماموردرحین انجام وظیفه گاهی میتواندبرابرقانون تیراندازی کند. حتی اگر  مامور راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه و یا مامور نگهبان باشد. مانندزمانی که فردمهاجم قصدگرفتن اسلحه مامورراداشته باشدویااینکه بااقدامات خودجان مامور رابه خطراندازد که دراین صُوراگرچه ماموردرحین انجام  وظیفه بوده است ولی در شرایطی قرارمی گیرد که برای حفظ جان  و سلاح خود ناگزیر است تیراندازی نماید. لیکن در حالت به سبب انجام وظیفه مامور در صورتی که نتواند با اقدامات اولیه خطر بوجود آمده را دفع نماید می بایست وفق مقررات تیراندازی نماید.

اصل ضرورت تيراندازي

ضروري در لغت به معناي بديهي و واجب و آنچه که مورد لزوم و احتياج مي باشد، کاري که انسان ناگزير از انجام آن باشد،آمده است و در اصطلاح مي توان موارد ضروري را مواردي دانست که نياز الزامي و اجتناب  ناپذير به امري وجود داشته باشد. مطابق تبصره 3 ماده 3 قانون بکارگيري سلاح«مامورين مسلح در کل موارد مندرج در اين قانون در صورتي مجازند از سلاح استفاده نمايند که اولاً چاره اي جز بکارگيري سلاح نداشته باشند ،ثانيا درصورت امکان مراتب : الف) تيرهوايي ب) تيراندازي کمر به پايين ج)تيراندازي کمر به بالا را رعايت نمايند.»

با توجه به مراتب فوق مي توان گفت منظور از موارد ضروري در قانون بکار گيري سلاح مواردي است که:

1-استفاده از سلاح  براي مهار مرتکب جرم به موجب قانون مجاز شمرده باشد.

2-استفاده از سلاح بعنوان تنها راه و آخرين چاره براي مهار مرتکب باشد.

3-قدمت و اهميت جرم ارتکابي با پاسخ مسلحانه تناسب داشته باشد.

مامورين مسلح مجاز نيستند که در هر شرايطي و بطور مطلق بسوي هر متهمي که به فرمان مامورين توجهي نمي کند و اقدام به فرار مي نمايد تيراندازي کنند، لذا در مجموع اصول ذيل را براي انجام يک تيراندازي قانوني و اصولي مي توان مد نظر قرار داد:

1-اصل بر عدم بکار گيري سلاح است. مگر در مواردي که قانون بطور مشخص و خاص اجازه داده است.

2-اصل رعايت تناسب بين بکارگيري سلاح و رعايت مراتب  تيراندازي جهت دستگيري متهم.

3-اصل تقدم قانون بر امر مافوق.

4-اصل آموزش دادن کارکنان قبل از تحويل دادن سلاح به آنان توسط روسا و فرماندهان.

5-اصل مسئوليت سازمان در آموزش و تجهيز به سلاح مناسب.

6-اصل تحذير يا دادن هشدار لازم.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و ماخذ

• 1-باريکلو –عليرضا، سمووليت مدني، انتشارات ميثاق،چاپ سوم، تابستان 1379
• 2-باختر-سيد احمد،قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر در نظم حقوق کنوني،انتشارات خرسندي، چاپ اول،زمستان 1386
• 3-زراعت- عباس،شرح قانون مجازات اسلامي در نظم حقوق کنوني -،انتشارات ققنوس ، چاپ دوم ،1381.
• 4-________، شرح قانون مجازات اسلامي بخش قصاص(جرايم عليه تماميت جسماني)، انتشارات ققنوس سال دهم،اسفند 1381.
• 5-سازمان حفاظت اطلاعات نزاجا، مباني حفاظت اطلاعات(ويژه دوره عالي)،انتشارات معاونت آموزش نزاجا، چاپ دوم،مهر 1379.
• 6-شيدائيان- مهدي و عبدي- صادق،حقوق قراردادها،انتشارات مدين،چاپ اول،1375.
• 7-صادق- محمد هادي،حقوق جزاي اختصاصي 1(جرايم علي اشخاص)،انتشارات ميزان، چاپ سوم،تابستان 1379.
• 8-عليزاده- علي،مسئوليت کيفري،انتشارات گل مريم،چاپ اول 1389.
• 9-کاتوزيان- ناصر،مسئوليت مدني  الزامهاي خارج از قرارداد،انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1378.
• 10- گلدوزيان- ايرج،زمينه حقوق جزاي عمومي،جلد دوم ،انتشارات جهاد دانشگاهي ماجد چاپ اول،پاييز 1382.
• 11- …
• 12-….