پرخاشگری – ادبیات و مبانی نظری

پرخاشگری

تعریف پرخاشگری ……………………………………………………………………………………………………………………………..

انواع پرخاشگری …………………………………………………………………………………………………………………………………

پرخاشگري پیدا و پنهان……………………………………………………………………………………………………………………….

پرخاشگري پیش کنشی و واکنشی…………………………………………………………………………………………………………

پرخاشگري ابزاری و خصمانه ……………………………………………………………………………………………………………..

پرخاشگري عاطفی وتجاوزگرانه…………………………………………………………………………………………………………..

پرخاشگري دفاعی و مجرمانه………………………………………………………………………………………………………………

دیدگاه های نظری در مورد پرخاشگری ……………………………………………………………………………………………..

دیدگاه روانکاوی…………………………………………………………………………………………………………………………….

دیدگاه یادگیری………………………………………………………………………………………………………………………………

دیدگاه عقلانی-هیجانی……………………………………………………………………………………………………………………

دیدگاه جامعه شناسی………………………………………………………………………………………………………………………

دیدگاه ذاتی و غریزی……………………………………………………………………………………………………………………..

دیدگاه موقعیتی………………………………………………………………………………………………………………………………

دیدگاه انگیزشی …………………………………………………………………………………………………………………………….

راههای کنترل پرخاشگری ……………………………………………………………………………………………………………….

مؤلفه های مزاج…………………………………………………………………………………………………………………………….

سطح فعالیت…………………………………………………………………………………………………………………………………

قابلیت پیش بینی……………………………………………………………………………………………………………………………

نزدیک شدن یاکناره گیری ااز محرک جدید………………………………………………………………………………………

سازش پذیری………………………………………………………………………………………………………………………………..

شدت بیان خلق…………………………………………………………………………………………………………………………….

ثبات فراخنای توجه ………………………………………………………………………………………………………………………

حواسپرتی  ………………………………………………………………………………………………………………………………….

آستانه حسی………………………………………………………………………………………………………………………………….

پدر و مادر شدن……… ……………………………………………………………………………………………………………………

تعامل مادر-فرزند……………………………………………………………………………………………………………………………

تعامل پدر-فرزند…………………………………………………………………………………………………………………………….

طرد-پذیرش والدین………………………………………………………………………………………………………………………..

رویکردهای نظری به تعامل والد-فرزند……………………………………………………………………………………………

نظریه روان تحلیل گری……………………………………………………………………………………………………………………

نظریه زیستی…………………………………………………………………………………………………………………………………..

نظریه رفتارگرایی…………………………………………………………………………………………………………………………….

نظریه یادگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………..

نظریه­ی انسان گرایی……………………………………………………………………………………………………………………….

نظریه تعامل گرایی نمادین……………………………………………………………………………………………………………….

نظریه منظومه ای…………………………………………………………………………………………………………………………….

نظریه طرد-پذیر.ش والدین………………………………………………………………………………………………………………

نظریه دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………………………….

کیفیت دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………………………..

دلبستگی در دوران کودکی………………………………………………………………………………………………………………

شیوه های فرزندپروری…………………………………………………………………………………………………………………..

منابع

پرخاشگری

بوشمن و آندرسون (2002) اصطلاح پرخاشگری را به عنوان یک رفتار هدفمند که به قصد آسیب زدن به دیگران صورت می گیرد تعریف کرده اند (به نقل از رجب پور و همکاران، 1391). در حالی که پرخاشگري به طور تاریخی به دو بخش تقسیم شده است؛ یا تکانشی و واکنشی بوده و با خشم (خصومت) راه اندازی می شود و یا عمدی و فعال بوده و به وسیله ی یک هدف (نوعاً محسوس) برای آسیب رساندن به دیگران (وسیله ای) فراخوانده می شود.

اخیراً مطرح شده که این دو بخشی در نظر گرفتن پرخاشگری دیگر سودمند نیست و ممکن است پیشرفت بازداری، در تحقیقات مرتبط با پرخاشگري ، اطلاعاتی به دست دهند مبنی بر اینکه این فرضیه برای توجه به اعمال پرخاشگرانه با چندین انگیزه با مشکل مواجه شده و این فرضیه به وسیله ی دو بخشی کردن فرایند اطلاعات به صورت کنترل خودکار مورد تردید واقع شود (بوشمن و اندرسون، 2001).

سالها پژوهش های مربوط به پرخاشگری بر پرخاشگری آشکار متمرکز بود که عبارت است از رفتارهای خصمانه همراه با زدن، هل دادن، پرتاب کردن اشیا و یا به شکل کلامی و خصمانه نظیر ناسزاگویی، تهدید کلامی و داد و فریاد، که به طور مستقیم موجب آزار دیگران می شود (زی[1] ، فارمر[2] و کرنز[3]، 2003) و ممکن است نسبت به حیوانات نیز بروز کند (هلپرین[4]، مک کی[5]، نیوکورن[6]، 2002).

تحقیقات در زمینه پرخاشگری غیر مستقیم با مطالعه ی فشباخ[7] (1969، به نقل از آرچر[8]، 2001) آغاز شد که محدودیت تحقیقات در مورد پرخاشگری کودکان را مورد انتقاد قرار داد، زیرا اطلاعات کافی در مورد تفاوت دخترها و پسرها در زمینه ی پرخاشگري غیر مستقیم وجود نداشت. پس از آن لاجرسپیتز[9]، بژور، کویست[10] و پلتونن[11] (1998) واژه ی پرخاشگری غیر مستقیم را جهت تعریف رفتار کودکانی به کار بردند که به طور عمد سایر کودکان را از گروه طرد و منزوی می کردند.

پژوهشگران دیگری نظیر کرنز[12]، نیکرمت[13]، فرگوسن[14] و جریپی[15] (1988) نیز این رفتارها را با عنوان پرخاشگری اجتماعی و کریک[16] و گروتپیتر[17] (1995) با عنوان پرخاشگري رابطه ای و مستقل از پرخاشگري آشکار و به صورت دستکاری روابط اجتماعی، رقابت بین افراد، طرد و منزوی کردن دیگری تعریف کردند، که نهایتاً موجب آزاد و صدمه به دیگران می شود. پژوهش ها حاکی از آن است که نشخوار ذهنی یا مرور وقایع، خشم و پرخاشگری را به شدت افزایش می دهد. این افزایش گاهی نه در رفتارهای فیزیکی بلکه در رفتارهی کلامی بروز می کند (بوردرز[18]، ارلیواین[19] و جاجوادی[20]، 2009).

انواع پرخاشگری

پرخاشگری را به شکل های متفاوتی تقسیم بندی کرده اند. یکی از این دسته بندی ها عبارت است از پرخاشگري خالص یا عاطفی و پرخاشگري ناخالص یا ابزاری. پرخاشگري عاطفی به دلیل نوعی برانگیختگی عاطفی صورت می گیرد، مانند وقتی که کسی مورد اهانت قرار می گیرد و به اهانت کننده حمله می کند و قصد آسیب رساندن به او را دارد. پرخاشگري ابزاری نوعی از پرخاشگري است که به مثابه نوعی ابزار برای رسیدن به هدفی خاص به کار گرفته می شود.

به طور مثال کسی که می خواهد شغل دیگری را تصاحب کند و دروغی را در مورد او شایع می کند. این فرد به پرخاشگري ابزاری متوسل شده است (کاویانی و همکاران ، 1390). همچنین در منابع دیگر، دسته بندی های متفاوتی از پرخاشگری ارائه شده است. کانر[21] (2004) انواع پرخاشگری را بدین صورت بیان می کند: پرخاشگري پیدا[22]، پنهان[23]، پیش کنشی[24] و واکنشی[25]،ابزاری[26]و خصمانه[27]، عاطفی[28]، تجاورزگرانه[29]، دفاعی[30] و مجرمانه[31].

پرخاشگری پیدا و پنهان

پرخاشگری پیدا با یک عمل مقابله جویی پرخاشگرانه ی فیزیکی مشخص می شود مانند جنگ فیزیکی، تهدید دیگران، به کار بردن اسلحه در اعمال خصمانه و سرپیچی آشکار از قوانین و صاحبان قدرت. پرخاشگري پنهان به اعمال پرخاشگرانه ی نهانی و مخفی گفته می شود مانند دزدی، آتش افروزی و … .

پرخاشگري پیش کنشی و واکنشی

پرخاشگری پیش کنشی، رفتار تعمدی و اجباری است که به منظور به دست آوردن یک هدف دلخواه صورت می گیرد و با تقویت خارجی کنترل می شود. ریشه های این نوع پرخاشگري در نظریه یادگیری اجتماعی یافت می شود. پرخاشگري واکنشی، پاسخ دفاعی همراه با عصبانیت به تهدید و ناکامی است و ریشه های این نوع پرخاشگري در نظریه ی پرخاشگری – ناکامی قابل مشاهده است.

در پرخاشگري واکنشی فرد وقتی مورد تهدید قرار می گیرد به آسانی عصبانی می شود. در فهم پرخاشگري واکنشی روش های شناختی به ویژه مدل یکپارچگی شناختی[1] بسیار موثر است. این مدل سه فرآیند شناختی را مشخص می کند که شامل تفاسیر خصمانه[2]، فرایندهای نشخوار[3] و تلاش برای کنترل[4] است (ویلکویسکی[5] و رابینسون[6]، 2010).

پرخاشگری ابزاری و خصمانه

پرخاشگری خصمانه به منظور ایجاد ضرب و جرح و درد در قربانی صورت می گیرد، بدون آن که هیچ نتیجه ای برای فرد پرخاشگر داشته باشد. در پژوهشی که هارتاپ (به نقل از کانر، 2004) انجام داد، پرخاشگري ابزاری به تدریج و با افزایش سن کاهش یافت، در حالی که پرخاشگری خصمانه همراه با بالا رفتن سن، افزایش یافت. نتایج نشان داد که پسرها پرخاشگري خصمانه بیشتری نسبت به دخترها نشان دادند ولی پرخاشگري ابزاری بین دخترها و پسرها تفاوتی نداشت.

پرخاشگري عاطفی و تجاوزگرانه

این نوع پرخاشگری بسیار شبیه پرخاشگری پیش کنشی و واکنشی می باشد. پرخاشگري عاطفی واکنش به تهدید است که می تواند توسط یک فرد یا اجتماع صورت پذیرد. هدف از این نوع پرخاشگري دفاع است و با کنترل حرکتی ضعیف و برنامه ریزی نشده همراه می باشد. در این حالت سیستم عصبی خود مختار سطح بالایی از برانگیختگی را نشان می دهد. پرخاشگري تجاورزگرانه یک رفتار معطوف به هدف و با انگیزه ی قبلی است که با برنامه ریزی توسط فرد، همراه با کنترل حرکتی مناسب انجام می شود. در پرخاشگري تجاوزگرانه برانگیختگی سیستم عصبی خود مختار پایین می باشد.

در پرخاشگری عاطفی فرد به اموال و دارایی خود آسیب می زند، به طور کامل از کنترل خارج می شود، خود را در معرض آسیب فیزیکی و جراحت قرار می دهد و پرخاشگری به نطر بدون هدف می باشد. در پرخاشگري تجاورزگرانه، فرد در لحظات پرخاشگري می تواند رفتار خود را کنترل کند، بسیار مراقب خود است تا آسیب نبیند و اعمال پرخاشگرانه را با برنامه ریزی انجام می دهد (به نقل از پایندان، 1389).

پرخاشگري دفاعی و مجرمانه

پرخاشگری دفاعی، در پاسخ به یک موقعیت تهدید آمیز ایجاد می شود. پرخاشگري مجرمانه، به صورت حمله ی بی جهت و بدون دلیل به فرد دیگر تعریف شده است. پژوهش ها نشان داده اند که بیشترین پرخاشگري انسان ها، پرخاشگری دفاعی در واکنش به یک تهدید واقعی یا خیالی می باشد.

(پاورقی)

[1]– Xie

[2]– Farmer

[3] -Cairns

[4]– Halperin

[5]– Mckay

[6]– Newcorn

[7]– Feshbach

[8]– Archer

[9]– Lagerspetz

[10]– Bjorkquist

[11]– Peltonon

[12]– Cernez

[13]– Nickerman

[14]– Ferguoson

[15]– Gariepy

[16]– Crick

[17]– Grotpeter

[18]– Borders

[19] -Earleywine

[20]– Jajodai

[21]– Conner

[22]– over

[23] ـcovert

[24]– proactive

[25]– reactive

[26]– instrumental

[27]– hostile

[28]– affective

[29]– predatory

[30]– defensive

[31]– criminal

راه های کنترل پرخاشگری

نظریه های مختلفی در مورد روش های مهار و درمان خشم بیان شده اند. کاملترین دیدگاه در زمینه ی پرخاشگری، به تاثیر عوامل زیست شناختی، یادگیری و شناختی اشاره می کند. یکی از راه های کاهش پرخاشگری، افزایش مهارت حل مسئله است. این مهارت موجب می شود که فرد به احتمال بالاتری به هدف های خود برسد و ناکامی کمتری را تجربه کند.

همچنین می تواند اختلافات خود با دیگران را به صورت یک مسئله در نظر بگیرد و به جای بروز رفتارهای خشونت آمیز سعی در بر طرف کردن مشکل، با راه حل های دیگر کند. یکی دیگر از راه های کنترل پرخاشگری نظارت بر هیجان است به این معنا که فرد به صورت پیوسته و در موقعیت های مختلف بر نوع هیجان خود نظارت می کند و وقتی هیجان خشم در مواقع غیر ضروری بروز می کند، می توان آن را کنترل کند (ولپی[1] و گادو[2]، 2010).

[1]– Volpe

[2]– Gadow

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های علوم تربیتی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع فارسی:

• استافورد، لورا وبه یر، چری (1991). تعامل والدین و کودکان، ترجمه دهگانپور و مهرداد خرازچی 1377. تهران: انتشارات رشد
• اکبری، احمد (1387). مشکلات نوجوانی و جوانی. تهران: انتشارات رشد و توسعه .
• الیس، آلبرت (بدون تاریخ). زندگی شادمانه. ترجمه: مهرداد فیروز بخت و وحیده عرفانی (1386).  تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
• اهنگرانی، احد، شریفی درامدی، پرویز و فرج زاده، رباب (1390). رابطه سبک های فرزند پروری والدین با پرخاشگری نوجوانان شهرستان شبستر. مجله پژوهش های علوم شناختی و رفتاری. سال اول، پیاپی (1)، صص، 8-1.
• آقا محمدیان ، حامد (1384). روانشناسی بلوغ و نوجوانی. مشهد: دانشگاه فردوسی
• پارسا، محسن(1375). روانشناسی رشد کودک و نوجوان. تهران: انتشارات بعثت.
• پایندان، طیبه (1389). مقایسه تاب آمدی، سلامت روان، پرخاشگری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر دبیرستانی خانواده های طلاق و عادی شهر اهواز با کنترل وضعیت اجتماعی– اقتصادی،   پایانامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.
• حسن پور، فاطمه، جلالی، محمدرضا، شعیری، محمدرضا و خزایی، محمد (1392). تاثیر کار برپرخاشگری کودکان دبستانی. فصلنامه روان شناسی بالینی، سال سوم، شماره دهم، صص 152-139.تهران: انتشارات رشد.
• خانجانی، زینب (1381). بررسی رابطه جدایی های موقت روزانه مادر–کودک با شکل گیری دلبستگی و مشکلات رفتاری کودکان. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی 183 و 184، 162 -127.
• ….
• ….