ویروس موزاییک هندوانه (WMV) چیست!!؟

ویروس موزاییک هندوانه

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- ویژگی­های گروه پوتی­ویروس………………………………………………………………………………………………………………..

2-2- ویروس موزاییک هندوانه………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2-1- دامنه­ی میزبان………………………………………………………………………………………………………………………………………

2-2-2- اپیدمولوژی ویروس……………………………………………………………………………………………………………………………

2-2-3- نشانه­های بیماری ویروس موزاییک هندوانه……………………………………………………………………………………..

2-3- تمایز سرولوژیکی جدایه­های ویروس……………………………………………………………………………………………………

2-4- نوترکیبی و تنوع ژنتیکی ویروس­های گیاهی………………………………………………………………………………………….

2-5- تنوع ژنتیکی  ویروس موزاییک هندوانه

2-6- بررسی­های صورت گرفته در مورد ویروس موزاییک هندوانه در دنیا…………………………………………………….

2-6-1-ویروس موزاییک هندوانه  درایران………………………………………………………………………………………………………

2-6-2- ویروس موزاییک هندوانه در خارج از کشور

منابع ویروس موزاییک هندوانه

ویروس موزاییک هندوانه

ویروس موزاییک هندوانه از خانواده پوتی­ویریده، بزرگترین گروه ویروس­های گیاهی و از جنس پوتی­ویروس می‌باشد که اجزای آن میله‌ای شکل خمش­پذیر به طول حدود 760 نانومتر و عرض 11 نانومتر و دارای یک آر.ان.ای تک رشته‌ای است. این ویروس اندامک‌های درون یاخته‌ای (انکلوزیون) استوانه‌ای (فرفره‌ای و مارپیچ) در سیتوپلاسم یاخته­های آلوده ایجاد می‌کند. این ویروس از طریق مکانیکی با شیره سلولی گیاه آلوده مایه‌زنی می‌شود و در طبیعت توسط گونه‌های مختلف شته‌های باقلا، هلو و پنبه پراکنده و انتقال می­یابد.

در دمای 65-60 درجه سانتیگراد غیر فعال می‌شود و بعد از 25-20 روز در دمای 18 درجه سانتیگراد شرایط آزمایشگاهی، پایداری خود را از دست می‌دهد (زیتر، 1996؛ لـی و همکاران، 2003؛ برودرود و همکاران، 1980؛ کوچارک و پورسیفول، 2001). ویروس موزائیک هندوانه نخستـین بار در سـال 1965 توسط وب و اسکوت توصیف شد (پورسیفول و همکاران، 1984) و جـزء اولیـن پوتی­ویروس­های کـشف شده ‌اسـت که کدوئیان را آلوده می‌کند (وب و اسکوت، 1965).

اولين گزارش در ايران توسط ايزدپناه (1361) در منطقه فارس و توسط وایده من و مصطفوی (1351) در اصفهان و ورامین ارائه شده‌است. این ویروس اولین بار از روی Citrullus lanatus گزارش شده‌است (برودرود و همکاران، 1980).

ویروس موزاییک هندوانه به دوگروه نژادی توسط وب و اسکوت (1965) براساس نقص در عدم رابطه سرولوژیکی و اختلاف در دامنه میزبانی، تقسیم بندی شد. اما میلن و گراگن (1969) نتیجه گرفتند که اعضای گروه 1 و2 رابطه سرولوژیکی نزدیکی به یکدیگر دارند و باید به عنوان نژادهای یک ویروس تلقی شوند. با این حال، بیشتر کارهای اخیر روی سویه‌هایی از مناطق امریکا، اروپا، استرالیا و مدیترانه نشان داد که تفاوت‌های قابل توجهی میان دو گروه به لحاظ سرولوژیکی، دامنه میزبانی و سیتولوژیکی وجود دارد (ادواردسون، 1974؛ کریستی و ادواردسون، 1977؛ پورسیفول و هیبت، 1979).

بطوریکه شباهت اسید نوکلئیکی بین این سویه‌های گروه 1 با 2 دیده نشد (ساما، 1982). امروزه ویروس موزائیک هندوانه -2 وب و اسکوت به عنوان ویروس موزائیک هندوانه شناخته می‌شود. و ویروس موزائیک هندوانه-1 به عنوان یک نژاد (تیپ W) ویروس لکه حلقوی پاپایا نامیده می‌شود.

ویروس WMV از لحاظ سرم شناختی، خویشاوندی دوری با ویروس رگبرگ زردشبدر^[1]، ویروس موزائیک زرد لوبیا²، ویروس موزائیک سویا³، ویروس موزائیک زرد زوکینی⁴ و چند ویروس دیگر دارد. ویروس WMV می‌تواند بیش از 160گونه گیاهی را آلوده کند. این ویروس چندین واریانت دارد که از روی شدت نشانه‌های ایجاد شده در میزبان­های حساس قابل شناسایی هستند (زیتر، 1996؛ لی و همکاران، 2003؛ پروویدنتی و یماتو، 1973؛ لیزا و دلاول، 1981).

نشانه ­های بیماری ویروس موزاییک هندوانه

نشانه‌های بیماری برحسب گونه صیفی، رقم زراعی، سویه ویروس و عامل محیطی بسیار متفاوت‌اند. ازجمله نشانه‌های برگی موزائیک سبز، چین و چروک دارشدن برگ، سبزشدن دسته‌های رگبندی، حلقه­های کلروزی و بدشکلی است.

نشانه‌های بیماری به ميزبان، زمان آلودگي (اعتباریان، 1376) و سن گیاه نیز بستگی دارد. گیاهان پیر آلودگی کمتری نشان می‌دهند. اولین نشانه‌های بیماری 3-4 روز یا بیشتر از 18 روز پس از آلودگی ظاهر می‌شوند. انتقال ویروس با شیره گیاهی و شته، علائم را بعد از 7-12 روز نشان خواهند داد. گاهی گیاهان آلوده هیچ نشانه‌ای از بیماری را ظاهر نمی‌کنند، اما این امکان وجود دارد که مدت آلودگی برای ویروس کامل نباشد یا در بعضی شرایط علائم مخفی شوند. گاهی نیز علائم ممکن است در یک بخش گیاه ظاهر اما در دیگر بخش­ها ظهور نیابند (کوچارک و پورسیفول، 2001).

این ویروس روی اکثر کدوئیان موزائیک و ابلقی ایجاد می­کند. علائم اولیه ویروس رنگ پریدگی سطحی، کوچکی میوه و چروکیدگی است. آلودگی ثانویه توسط حمله سایر میکروارگانیسم‌ها ممکن است اتفاق افتد و باعث پوسیدگی نرم شوند (ادواردسون، 2005).

در روي هندوانه و طالبي علائم مشخصه شامل كوتولگي شديد يا متوسط گياه مي‌باشد. بدشكلي برگ، تاول، لكه‌هاي سبز روشن در زمينه برگ و كلروز حاشيه آن از علائم مشخصه بيماري است. اگر گياهان جوان طالبي به بيماري مبتلا شوند، بوته‌ها كوچك باقي مانده، تعداد ميوه كمي توليد مي‌كنند (اعتباریان، 1376). آلودگی ویروس در ابتدا با کلروز رگبرگ در 3-2 برگ هندوانه نمایان می‌شود.

سپس کلروز یکنواختی در پارانشیم بین رگبرگ‌ها و لکه­های سبز روشن در بافت برگ بروز می‌کند. در بعضی مواقع کلروز رگبرگ ظاهر نمی‌شود و لکه‌های کلرتیک نامنظمی در پهنک همراه با تاولی شدن و بدشکلی برگ مشاهده می‌شود. گیاه آلوده رشد کمی دارد و در صورت میوه‌دهی اندازه میوه­ها کوچک می‌ماند (لی و همکاران، 2003) به علاوه میوه‌های هندوانه شادابی خود را از دست داده و کوتاه و ابلقی می‌شوند. همچنین گیاهانی که علائم را به صورت مخفی دارند، تعداد میوه کمی تولید می‌کنند (پروویدنتی، 1996).

ممکن است در هندوانه، خربزه قندی، کدوی زمستانی و تابستانی و کدوی تنبل، کاهش 50 درصد یا بیشتر در عملکرد و کیفیت میوه در اثر آلودگی اتفاق افتد (سو و همکاران، 2005). میوه‌های کدوتنبل ممکن است در اثر حمله این ویروس علائم مخفی نشان دهند (ادواردسون، 2005).

علائم در كدو بدين صورت است كه برگ­ها نيز كم‌رنگ يا زرد شده و ضمناً بدشكل و حالت تاولي پيدا مي‌كنند. گياهان ممكن است شديداً شكل عادي خود را از دست بدهند و يا اينكه كمي تحت تأثير قرار گيرند. مهم­ترين نشانه روي ميوه‌هاي كدو برآمدگي‌هائي است كه بيش از حد طبيعي رشد مي‌كنند كه سبب بدشكلي شديد ميوه مي‌شوند.

در خيار در روي برگ­ها حالت موزائيكي مشاهده مي‌گردد. ميوه‌ها كوتاه و كماني مي‌شوند و گاهي هم در روي آنها برآمدگي‌هائي بوجود مي‌آيد. اخيراً نژاد 1 در روي خيار در لبنان علائم شديد لكه‌اي و تاولي در برگ­ها ايجاد نموده و سبب بدشكلي برگ­ها شده است (اعتباريان، 1376).

تنوع ژنتیکی ویروس موزاییک هندوانه

اطلاعات توالی‌یابی WMV  بیشتر محدود به بخش 3َ ژنوم تعدادی از نژادها می‌باشد. به نظر می‌رسد آنالیزهای محدود به پوشش پروتئینی یا مقایسات توالی­یابی بخش غیررمز کننده 3َ، نشان می‌دهد که ویروس در ارتباط نزدیک با ویروس موزائیک سویا است و می‌تواند به عنوان یک نژاد SMV مطرح باشد (فرنکل و همکاران، 1989؛ شوکلا و همکاران، 1994؛ یو و همکاران، 1989)­، حتی با این وجود که جزئیات سرولوژیکی و بیولوژیکی این ویروس­ها خیلی از هم متفاوت می­باشد. احتمالاً WMV از میان یک حادثه اجدادی نوترکیبی بین گونه‌ای در ناحیه رمزی P1 میان ویروس موزائیک معمولی لوبیا و ویروس موزائیک سویا، ظهور کرده باشد (دسبیز و لکوک، 2004).

در مورد WMV سه گروه اصلی جدایه روی بخشی از توالی­یابی مشخص شده­اند (دسبیز و همکاران، 2007)، اما اختلاف در درخت های فیلوژنتیکی میان بخش 5َ و 3َ انتهایی ژنوم، بیان می­کند که بسیاری از جدایه­های WMV واقعاً نوترکیب می­باشند (دسبیز و همکاران، 2007 و مورنو و همکاران، 2002). به عبارت دیگر برای درک بهتر تاریخچه تکاملی مولکولی WMV و تعیین دقیق رابطه فیلوژنتیکی بین نژادها، مطالعه رویداد نوترکیبی میان جدایه­های طبیعی WMV و تشخیص دقیق بخش­های کراس اوور قابل اهمیت می­باشد (دسبیز و لکوک، 2008).

اولین گزارش از تنوع مولکولی WMV در ایران مربوط است به کار دسبیز و همکاران در سال 2007 که تنوع مولکولی 42 جدایه از نقاط مختلف دنیا از جمله ایران (8 جدایه) را بر اساس یک قطعه 218 نوکلئوتیدی از ناحیه َ5 ژن CP بررسی کردند. همراه با 54 جدایه WMV در دسترس در بانک ژن، 3 گروه مولکولی بدست آمد. به دنبال آن شریفی و همکاران (2008) 18 جدایه از مناطق مرکزی و جنوبی ایران بر اساس ژن CP را آنالیز کردند. در سال 2008 جدایه ترادف کامل IR02-01 توسط دسبیز و لکوک تعیین گردید.

در سال 2009 شعیبی و همکاران شش جدایه ایرانی را تعیین توالی کردند و ترادف­های بدست آمده از ناحیه CP هر یک شامل 964 نوکلئوتید بود که با 41 ترادف از GenBank مقایسه شدند و محاسبه تنوع ژنتیکی (π) نشان داد که به رغم تنوع وسیع این ویروس در دنیا میزان تنوع آن در منطقه اروپا بسیار پایین است. محاسبه تنوع جمعیت­های مختلف دنیا نشان داد افزایش میزان این تنوع از غرب به شرق است و در شرق آسیا بیشترین میزان تنوع میزبانی و مولکولی دیده می­شود. همچنین مردای و همکاران (2010) تنوع ژنتیکی بالایی از جدایه­های مختلف WMV در ایران گزارش کردند.

ویروس موزاییک هندوانه

جهت مشاهده نمونه های دیگر از فصل دوم پایان نامه مهندسی کشاورزی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع ویروس موزاییک هندوانه

• ارزانی، ا. و آهون منش، ع. 1379. بررسی مقاومت به ویروس موزایک خیار، ویروس موزائیک هندوانه و ویروس موزائیک کدو در ارقام طالبی وخربزه. (چکیده). مجله تحقیقات کشاورزی ایران. 19:2، ص144-129.
• اعتباريان، ح.ر. 1376. بيماري‌هاي سبزي و صيفي و روش مبارزه با آنها. انتشارات دانشگاه تهران، 554 ص.
• آمارنامه جهاد كشاورزي. 1390. انتشارات وزارت جهاد كشاورزي، معاونت برنامه ریزی و اقتصاد، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات. جلد اول، 139 ص.
• امیر اصلانی، ف. 1384. در ترجمه بیماری­های صیفی، زیتر، تی.ای.، هاپکینز، در.ال. و توماس، کا.ای. (مولفین). مرکز نشر دانشگاهی تهران. 150 ص
• بهار، م.، دانش، د. و فیلسوف، ف. 1362. شیوع و ماهیت ویروس­های بیماریزای جالیز در اصفهان. خلاصه مقالات هفتمین کنگره گیاهپزشکی ایران، دانشگاه تهران، کرج. ص 226
• پرویزی، ر. 1368. اهمیت ویروس­های بیماریزای جالیز در استان آذربایجان غربی. خلاصه مقالات نهمین کنگره گیاهپزشکی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد. ص 200
• پور رحیم، ر.، فرزادفر، ش. و گلنراقی، ع. 1381. در ترجمه مبانی ویروس­شناسی گیاهی، ماتیوس، آر.ای.اف. (مولف). شرکت سامان پیشه گر. 457 ص.
• جعفرپور، ب. 1379. بررسي و تعيين پراكنش ويروس موزاييك چغندر و ويروس زردي نكروتيك رگبرگ چغندر در شمال خراسان و شناسايي ويروس خاكزاد چغندر در ايران. پايان نامه‌ي كارشناسي ارشد دانشكاه فردوسي مشهد. 132ص.
• جعفرپور، ب. 1382. در ترجمه ویروس­شناسی گیاهی کاربردی، واکی، دی. (مولف). مشهد. دانشگاه فردوسی مشهد. 112 ص
• جهان آرا، م. 1387.در ترجمه بیماریهای گیاهان زینتی، سبزی و جالیز، لی، ج.ام.، و اودا، ام. (مولفین). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 168صفحه.
• سمیعی، م. 1383. شناسایی و تعیین پراکنش و میزان آلودگی برخی ویروس­های کدوئیان گلخانه­ای در شمال و شمال شرقی ایران. خلاصه مقالات شانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران، دانشگاه تبریز. ص 280.
• شریفی، م.، معصومی، ح.، حسینی پور، ا.، و حیدرنژاد، ج. 1384. شناسایی و پراکندگی ویروس موزائیک هندوانه (WMV-2) با استفاده از روش­های ELISA و RT-PCR. (چکیده). چهارمین همایش ملی بیوتکنولوژی ایران. ص 215
• …
• …

ویروس موزاییک هندوانه