واردات موازی و ضمانت اجراهای آن در قانون ایران و عرصه جهانی

واردات موازی

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق واردات موازی و ضمانت اجراهای آن در قانون ایران و عرصه جهانی را خدمت شما عزیزان در 74 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

3-1- مقدمه

3-2- تعریف اصطلاحی و حقوقی واردات موازی  

3-2-1- چگونگی شکل‌گیری واردات موازی  

3-3- اصل زوال حقوق مالکیت فکری

3-3-1- ایالات متحده آمریکا

3-3-2-اتحادیه اروپا

3-3-3- استرالیا

3-3-4- نیوزلند

3-3-5- ایران

3-4- تبعات ناشی از واردات موازی  

3-4-1- کاهش تدريجي ارزش علامت تجاري

3-4-2- تضعيف استراتژي قيمت‌گذاري سنتي‌

3-4-3- اختلال در بازاريابي و سود

3-5- استراتژي‌هاي مقابله با واردات موازی

3-5-1- استراتژي‌هاي انفعالي

3-5-1-1- ‌تقابل استراتژيک

3-5-1-2- آموزش واسطه

3-5-1-3- تجزيه و تحليل عوامل دروني

3-5-1-4- مشارکت

3-5-1-5-کاهش قيمت

3-5-1-6- مداخله در عرضه

3-5-1-7- همکاري

3-5-1-8-تملک

3-5-2- استراتژي فعال

3-5-2-1- قيمت‌گذاري استراتژيک

3-5-2-2- استراتژي ايجاد واسطه

3-6- تحلیل و جمع بندی

فصل دوم: واردات موازی و ضمانت اجراهای آن در قانون ایران و عرصه جهانی

4-1- مقدمه

4-2- ضمانت اجراهای مدنی

4-2-1- جلوگیری از وقوع نقض

4-2-2- جلوگیری از ادامه نقض

4-2-3- اقدامات موقتی و احتیاطی پس از نقض

4-2-4- جبران خسارت

4-3- ضمانت اجراهای گمرکی

4-3-1- ضمانت اجراهای گمرکی درحقوق ایران

4-3-1-1- قانون‌ امور گمرکی‌

4-3-1-2-  لایحه امور گمرکی

4-3-2- ضمانت اجراهای گمرکی در اسناد بین‌المللی‌

4-3-2-1- کنوانسیون‌ پاریس‌در حمایت از مالکیت‌های صنعتی (1883)

4-3-2-2- موافقت‌نامه مادرید در مورد جلوگیری از نصب نشانه‌های منبع غیرواقعی یا گمراه‌کننده بر روی کالا (1891)

4-3-2-3- موافقت‌نامه‌ جنبه‌های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری (تریپس، 1994)

منابع

تعریف اصطلاحی و حقوقی واردات موازی

در فرهنگ بازرگانی آکسفورد (۲۰۰۲) از سه رویکرد واردات موازی و به تبع آن بازارهای خاکستری تعریف شده است. به این معنی که می‌توان گفت واردات موازی عبارت است از:

۱. بازارهایی که در آن کمبود کالا وجود دارد.

۲.  بازار خاکستری نوعی از بازار سهام است که هنوز در آن سهام صادر نشده‌اند.

۳. بازار خاکستری بازاری است که در آن مصرف‌کنند‌گان سنشان بالاتر از۷۰ سال است و موهای خاکستری رنگ دارند که درآمد نسبتاً خوبی دارند و خواهان مصرف آن هستند.

هویر و مک انیس^[1] (2001) بیان می‌کنند، بازار خاکستری بازاری است که مصرف‌کنند‌گان آن سنی بالاتر از ۶۵ سال دارند و این افراد را مصرف‌کنندگان بالغ می‌نامند. مصرف‌کنند‌گان بالغ بیشتر نیازمند محصولات بهداشتی و سلامتی‌اند.

عده‌ای دیگر از محققان از رویکرد دیگری واردات موازی را تعریف کرده‌اند. به عقیده عده ای، واردات موازی باعث تشکیل بازارهایی هستند، دارای محصولاتی با نام تجاری واقعی که فقط از طریق فروش آن محصولات در کانال‌های غیرمجاز قابل تعریف و شناسایی‌اند.

همچنین می‌توان گفت واردات موازی بازاری است که ورود محصول به آن بازار توسط تولیدکننده برنامه‌ریزی نشده است و به توزیع کالا‌های مارک‌دار توسط افراد غیرمجاز دلالت دارد. (هیل، 1996)

دو نوع کالای خاکستری وجود دارد: یعنی کالاهای داخلی و کالاهای وارداتی. از طریق کانال های واردات موازی داخلی، تولیدکننده گان قانونی علامت تجاری کالاها را به اعضای کانال غیرقانونی می‌فروشند، سپس این اعضا کالاها را در داخل می‌فروشند.

بر خلافِ کالاهای واردات موازی داخلی، کالاهای واردات موازی خارجی علامت معتبری دارند، اما بدون موافقت مالک علامت تجاری وارد می‌شوند. کانال‌های توزیع برای هر دو نوع کالای بازار خاکستری، کانال‌های موازی نامیده می‌شود که در آن کانال‌ها حداقل یک تحویل‌دهنده در کانال توزیع، توزیع‌کننده غیرقانونی است. (برمن^[2]، 2004)

با توجه به مطالب فوق در می یابیم، اگر چه واردات موضوع بسیاری از مطالعات بوده است اما هیچ تعریف دقیقی از آن وجود ندارد. (لیپنر^[3]، 1990) بازار های خاکستری اشاره به واردات قانونی کالاهای اصل را دارد که به نحوی با حقوق مالکیت فکری یک شخص و یا شرکت در ارتباط است.

بنابراین به دو روش می توان بازار های خاکستری را تعریف کرد:

1. نحوه ورود کالا
2. توجه به کانال های واردات و صادرات

تعاریفی که با توجه به نحوه ورود کالا ها صورت گرفته در میان کشور های آمریکایی مشترک است. طبق تعریف ویلی اسکینر کالاهای واردات موازی کالاهای وارداتی به ایالات متحده است. (هاینتز^[4]، 1988) که در رقابت با محصولات داخلی می باشد هر دو گروه کالاهای داخلی و خارجی دارای علایم تجاری معتبر و ثبت شده هستند با این وجود محصولات فوق برچسب واردات موازی می خورند چون آنها در رقابت مستقیم با علائم تجاری و یا محصولات معتبر داخلی ثبت شده هستند. (اسکینر^[5]، 1999، ص315).

همچنین ممکن است کالاها از طریق کانالهای تجارتی وارد کشور شوند اما باید توجه داشت تفاوت عمده بین نحوه ورود کالاهای خاکستری و کالاهای دارای اجازه ورود از کانال های توزیع دولتی وجود دارد تا به دست مصرف کننده برسد.

پدید آمدن کانال های ورود کالاهای خاکستری ممکن است در جهت کم رنگ کردن آثار تحریم ها از طرف مالک علامت تجاری بوجود بیاید. در این صورت کالاها به صورت منظم از طریق واسطه هایی که ممکن است توسط مالک علایم تجاری به عنوان نأمین کتتده مجاز محصولات تعیین شوند.

با این حال بهترین تعریف که از بازار های خاکستری در دست است در واقع ترکیبی از این دو دیدگاه موجود ( نحوه ورود کالا و توجه با کانالهای واردات و صادرات ) است. (باکلین ^[6]، 1993، ص 388-387)

بر اساس تعریف نرا^[7] بازار های خاکستری که گاهی اوقات به عنوان واردات موازی نامیده می شود متشکل از تجارت علایم تجاری واقعی و یا سایر دارایی های فکری کالاهای ثبت شده است که به دلایلی بدون اجازه مالک علامت تجاری وارد کانال های توزیع غیر مجاز می شوند. علاوه بر این ممکن است به دلیل عدم دسترسی به کانالهای رسمی توزیع محصولات به مشتری نهایی واسطه ها و شبکه های توزیع خاکستری توسط مالک علامت تجاری بوجود آیید.

واسطه های دستیابی به کالاهای خاکستری معمولاً بدون موافقت مالک علامت تجاری اقدام به فروش یا واسطه گری در جهت انتقال کالاها از کانالی مجاز به کانالی دیگر تا رسیدن کالا به دست مشتریان یا حتی فروشندگان مجاز آن کالاها چه به صورت عمده فروش و یا بصورت واسطه می کند.

اما لازم است برای روشن شدن مشکلات موجود در تعریف نرا از واردات موازی به این نکات توجه کنیم. در مواردی در پروسه بازار های خاکستری هیچ مورد غیر قانونی و یا مشکوک در خرید یا کسب کالاهای موازی وجود ندارد اما در حقیقت پس از رسیدن کالا به کشور مقصد اقتصاد و واردات و صادرات این کشور را تحت تأثیر قرار می دهد. (مک گلیوری^[8]، 1999، ص 19-18)

با توجه به آنچه که در آغاز این بخش گفته شده است کالا بر حقوق مالکیت فکری یک شخص با یک شرکت در کشور مقصد تأثیر می گذارد. به عبارت دیگر واردات کالاهای اصیل مالکان فکری کالاها را وادار به رقابت می کند در حالیکه بروز واردات موازی باعث اجبار صاحبان مالکیت فکری و فروش محصولات به قیمت پایین تر از ارزش واقعی آنها می کند.

در ادامه با ذکر یک مثال به جزئیات بازار های خاکستری می پردازیم تا درک بهتری از این موضوع بدست آوریم:

اشکال مختلفی که قابل بحث است عبارتند از :

1. زمانی که قیمت ها در کشور مبدأ کمتر از کشور مقصد باشند.
2. زمانی که قیمت ها در کشور مقصد کمتر از کشور مبدأ باشند
3. زمانی که محصول در کشور مقصد در دسترس نیست.
4. زمانی که محصول از یک کشور خارجی به یک کشور خارجی دیگر صادر می شود.

شکل اول زمانی است که صاحب مالکیت فکری فروش محصولات خود را در دو کشور مختلف طراحی می کند در این صورت معامله کالاها با استفاده از یک توزیع کننده مجاز محصولات در کشورهای مختلف و یا به دست واسطه ها انجام می گیرد. (همان، 29-21)

دلایل مختلفی از جمله شرایط بازار در کشورهای مختلف، مقررات دولتی و هزینه مجوزهای واردات و صادرات می تواند باعث به وجود آمدن بازار موازی و فروش محصولات ارزان در بازار کشورهای متعدد به قیمت بالاتری باشد. در شکل اول به عنوان فرم کلاسیک بازار های خاکستری مطرح می شود که تفاوت در قیمتها این فرصت را بوجود می آورد تا معامله گران موازی با فروش کالاها در کشور مقصد به قیمتی ارزان تر از توزیع کنندگان مجاز سود و مزایای بیشتری بدست آورند.

شکل دوم شبیه به نوع اول است با این تفاوت که قیمت بالا در بازار مبدأ وجود دارد نه در بازار مقصد و تاجر موازی خرید خود را از بازار مقصد انجام می دهد و حتی ممکن است کالاهای صادراتی دوباره به کشور مبدأ صادر شود و با ورود کالا به کشور اصیل خود ایجاد واردات مجدد نماید.

شکل سوم اشاره به موقعیتی دارد که در آن صاحب حق مالکیت فکری در کشور حضور داشته باشد اما محصولات را در آن کشور به فروش نمی رساند، این رویه بین وارد کنندگان موازی در جهت کسب سود بیشتر بسیار رایج است  و امکان پذیر نیست مگر اینکه به دلیل عدم وجود رقابت بین صاحبان حقوق مالکیت فکری،  فروشنده اصلی در مورد محصول خود باعث ایجاد بازار های خاکستری می شود.

شکل چهارم در نتیجه شرایط خاصی است که توسط توافق نامه های مختلف تحت قوانین تریپس ایجاد می شود. ^[9] به عنوان مثال این شکل از تشکیل واردات موازی در بازار داروهای ژنریک در کشورهای در حال توسعه در موارد زیادی به چشم می خورد. واردات موازی می تواند با توجه شخص متعهد در واردات نیز طبقه بندی شود. در این صورت به عقیده گروهی از حقوقدانان اگر شخص متعهد مورد توجه قرار گیرد، با شرایط مختلف باعث ایجاد بازار های خاکستری فعال و غیر فعال می شود. (کونلی^[10]، 2007، ص 191-190)

بازار های خاکستری غیر فعال زمانی ایجاد می شود که محصولات وارد شده توسط شخص ثالثی از بازارهای خارجی خریداری شده باشد. در مقابل بازار های خاکستری فعال در صورتی ایجاد می شود که یکی از طرفین، شخص مالک فکری باشد و یا از طرف صاحب مالکیت فکری دارای مجوز خرید و فروش کالای خاص باشد.

همان طور که در این تعاریف مشاهده می شود واردات موازی اشاره به خرید و فروش در شرایط خاص کالاهایی دارد که به صورت واقعی و با مجوز و ثبت نشان تجاری تولید شده اند و به همین دلیل دارای آثار حقوقی هستند. بنابراین واردات موازی در مورد تجارت کالاهای تقلبی امکان پذیر نیست و معمولاً تجارت این کالاها به صورت قانونی است و صاحبان مالکیت فکری نمی توانند از مکانیسم های سنتی مانند شکایت جزایی یا مقررات گمرکی برای جلوگیری از واردات کالاهای موازی استفاده کنند.

با توجه به بحث فوق می توان واردات موازی را به این ترتیب تعریف کرد:  واردات موازی دلالت بر واردات غیر قانونی کالاهای اصلی به یک کشور توسط واسطه‌های غیر قانونی دارد.

  چگونگی شکل‌گیری واردات موازی

واردات موازی وقتی شکل می‌گیرد که یک شرکت، محصولی را علاوه بر شرکت مادر در چند کشور دیگر نیز تولید کند. در این حالت محصولات تولیدی توسط شعبه‌های فرعی شرکت در خارج از کشور برای فروش در بازارهای خارجی ممکن است توسط توزیع‌کنند‌گان خارجی در واردات موازی فروخته شوند. این توزیع‌کنند‌گان، محصول را به بازار کشور تولیدکننده محصول، عرضه می‌کنند. با اینکه محصولات واردات موازی دارای نشان تجاری مشابه محصولات داخلی همان شرکت هستند، اما اغلب کیفیت اجزای تشکیل دهنده آنها ممکن است متفاوت باشند. (وارن^[11]، 1999)

واردات موازی در سطح بین‌المللی زمانی ایجاد می‌شود که تفاوتهای زیادی در قیمتهای رایج محصولی یکسان بین دو بازار وجود داشته باشد. هر چه تفاوتهای قیمتی بیشتر باشد، دلالان واردات موازی انتظار بازده بیشتری خواهند داشت و این امر آنها را بر این می‌دارد که به ناهماهنگی های عرضه و تقاضا بین دو بازار پاسخ دهند. به طور کلی می توان گفت عوامل زیر باعث ایجاد واردات موازی می‌شوند:

۱. اختلافات قیمتی

۲.  معروف بودن محصول در چندین بازار

۳.  پایین بودن تعرفه ها و هزینه حمل و نقل

۴. شبکه جهانی اینترنت

شبکه جهانی اینترنت به طور فزاینده‌ای باعث ایجاد واردات موازی برای محصولات داخلی و خارجی شده است. افزایش محبوبیت روز افزون وب به عنوان فناوری و یک مکانیزم انتقالی، باعث تسهیل مبادلات واردات موازی شده است. وب به عنوان یک رسانه اطلاعاتی باعث آگاهی بیشتر مشتریان می شود و از این طریق مشتریان از قیمت پایین کالاها باخبر می‌شوند و اقدام به خرید کالاهای موجود در این بازار می‌کنند.

شبکه جهانی وب همچنین این توانایی را به بازاریابان خاکستری می‌دهد که فقط بر اساس نام و علامت تجاری محصول تبلیغ کنند و کالا را به فروش برسانند و با توجه به اینکه کالا را به طور مستقیم به مشتری می‌فروشند، از پرداخت مالیات و تعرفه می‌گریزند، قدرت رقابتی قیمت خود را افزایش می دهند و محصول را با قیمت پایین‌تری به فروش می‌رسانند؛

۵. نوسانات نرخ ارز

۶. مناطق آزاد تجاری

تحقیقات نشان داده است که مناطق آزاد تجاری نقش موثری را در شکل‌گیری واردات موازی ایفا کرده‌اند؛

۷. مازاد عرضه

عرضه و تقاضا می‌تواند با شرایط بازار تغییر کند. بنابراین فروشنده یا دلال در یک کشور با داشتن مازاد عرضه پیش‌بینی نشده ممکن است مایل باشد که مازاد عرضه را با حاشیه سود کمتر به فروش برساند و این کار در نهایت باعث پیدایش واردات موازی می‌شود.

به طور کلی می توان گفت: واردات موازی در سطح بین‌المللی زمانی ایجاد می‌شود که ناهماهنگی های عرضه و تقاضا بین دو بازار با عواملی مانند اختلافات قیمت، معـروف بودن محصول در چندین بازار، پاییـن بودن تعرفه ها و هزینه حمل و نقل در بازارهای هدف، استفاده از شبکه جهانی اینترنت (برمن، 2004) به عنوان یک رسانه اطلاعاتی و بدون پرداخت مالیات و تعرفه، نوسانات نرخ ارز، وجود مناطق آزاد تجاری و مازاد عرضه^[12] همراه باشد و این کار در نهایت باعث پیدایش بازار های خاکستری می‌شود.

با این وجود نباید از نظر دور داشت که عملاً تلاش می شود کالا ها از نظر قانونی با بهره مندی از استانداردهای حقوق مالکیت صنعتی توزیع شود و در این راستا کشورها محصولات مد و لوازم آرایشی خود را با علائم تجاری و نام های تجاری ثبت شده به بازار عرضه می کنند، همچنین محصولات دیجیتال، از قبیل موسیقی و نرم افزارهای الکترونیکی، تحت کپی رایت به فروش می رسد و  عنوان فیلم ها و پخش برنامه های تلویزیونی دارای مجوز شده است، محصولات دارویی با تکیه بر حق ثبت اختراع و ماشین آلات جدید نیز که مظهر فن آوری نوین هستند به ثبت می رسند، البته گاهی این عامل باعث می شود بسیاری از کالاها برای کسب حمایت حقوق مالکیت صنعتی ترکیب پیچـیده ای از توزیع جهانی را به خود اخـتصاص دهند. (کیت و ماسکوس، 2010، ص 124)

به این ترتیـب حمایت های حقوقی باعث تشویق مخترعان و ایجاد فن آوری ها و محصولات جدید و انگیزه ای قوی برای فروش و جلب موقعیت های اقتصادی و سرمایه گذاری می شود.

به عنوان جمع بندی می توان گفت: شرکتهای تجاری می توانند با استفاده از توزیع کنندگان مستقل که دارای قدرت در بازارهای ملی هستند وارد رقابت سالم شده و از توزیع ناکارآمد کالا و بروز بازار های خاکستری جلوگیری کنند.

استراتژي‌هاي مقابله با واردات موازی

از آنجا که واردات موازی، انحرافي در زنجيره تامين قانوني به حساب مي‌آيد، اکثر محققان و صاحب‌نظران، استراتژي‌هاي مبارزه با آن را از روي کرد عرضه بررسي کرده‌اند. ولي اين استراتژي‌ها از نظر اجرا مشکل به نظر مي‌رسند:

اولاً با در نظر گرفتن پديده جهاني شدن، هرگونه اقدام فعال بازاريابي، مديران نام و نشان را محدود مي کند يا آثار منفي بر جاي خواهد گذاشت. مثلاً استراتژي «يک قيمت براي همه» حاشيه سود نام تجاري را کاهش مي دهد و نفوذ در بازار را محدود مي‌کند. ثانياً وقتي که واردات موازی به وجود آمد، توزيع‌کننده و نماينده مجاز آسيب مي بينند و مشتريان قيمتهاي مرجع جديدي کسب مي‌کنند. زماني که که توزيع‌کنندگان مجاز ديگر قادر نباشند ارزش اضافي به مشتريان ارایه کنند، مديران نام و نشان تجاري به راحتي نمي‌توانند از طريق استراتژي‌هاي انفعالي به وضعيت قبلي خود برسند(قالینی و هولیس[1]، 1999، ص19)

اولين استراتژي مهم عمده‌فروشي و توليدکننده، راهبردي است که بتواند شرکتهايي که کالاها را به دوباره‌فروشان غيرمجاز مي‌فروشند، شناسايي کند. توليدکننده يا عمده‌فروش مي‌تواند انتقال دهنده را از طريق شماره سريال محصول و اطلاعات ضمانت‌نامه ردیابی کنند. توليدکنندگان و عمده‌فروشان همچنين بايد دوباره‌فروشان را آگاه و آنها را کنترل ‌کنند (برمن، 1996).

دومين استراتژي براي توليدکننده يا عمده فروش اين است که به دقت، استراتژي قيمت در نواحي بازار را ارزيابي کند. بعضي از توليدکنندگان، اندازه واردات موازی را از طريق طرحهاي مالي ويژه، انتخابهاي کاذب و برنامه‌هاي ضمانتي محدود کرده‌اند. (همان، ص 403)

سومين استراتژي اين است که توليدکنندگان با توجه به علايق محلي، استفاده از زبان خاص يا استانداردهاي مخصوص هر کشور، در کالاها اختلاف ايجاد کنند و سپس کالاهاي مختلفي را به کشورهاي مختلف بفروشند. اين امر باعث خواهد شد که انتقال کالا به بازارهاي خارجي خيلي مشکل شود، چرا که هر کالايي مطابق با نيازهاي کشور خاصي توليد مي‌شود. (همان، ص 410)

به طور کلي مي‌توان گفت دو دسته استراتژي براي مقابله با واردات موازی وجود دارد که عبارت‌اند از:

استراتژي‌هاي فعال و استراتژي‌هاي انفعالي. بسياري از داد و ستدهایی که در اين استراتژي‌ها صورت مي‌گيرد، براساس هزينه هاي اجرا، اثربخشي بلند مدت، ريسک قانوني و ديگر معيارهاي مرتبط هستند.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

 نمونه ای از منابع و ماخذ

1. امامی، ح. 1377. حقوق مدنی، جلد چهارم. تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه، چاپ پانزدهم.
2. امانی، ت. 1383. قوانین و مقررات حقوق مالکیت فکری (ملی و بین‌المللی) با مقدمه و توضیح. تهران: انتشارات بهنامی، چاپ اول.
3. انصاری، ب. 1381. مسئولیت مدنی رسانه‏های همگانی. تهران: انتشارات معاونت پژوهش، تدوین‏ و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری، چاپ اول .
4. جعفری لنگرودی، م. 1377. ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات کتابخانهء گنج دانش، چاپ نهم
5. ستوده تهرانی، ‎ح. 1388. حقوق تجارت. تهران: نشر دادگستر، چاپ شانزدهم، جلد اول.
6. صادقي، م. 1386. موجبات اعطاي مجوز اجباري بهره برداري از حقوق مالكيت فكري. تهران: دانشگاه تربيت مدرس
7. صفایی، ح. 1375. حقوق مدنی و حقوق تطبیقی. تهران: انتشارات میزان، چاپ اول.
8. صفدری، م. 1342. حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد سوم.
9. کاتوزیان، ن. 1382. الزام‏های خارج از قرارداد، ضمان قهری، جلد اول، مسئولیت‏ مدنی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
10. …
11. …