معماری پایدار و مبانی و مشخصه‌ های طراحی پایدار

معماری پایدار

مبانی و مشخصه‌های معماری پایدار

3ـ1ـ پایداری

3ـ1ـ1ـ مفهوم پایداری

3ـ1ـ2ـ معنای لغوی واژه پایداری

3ـ1ـ3ـ از محیط پایدار تا معماری پایدار    

3ـ2ـ مبانی طراحی پایدار و معماری پایدار

3ـ2ـ1ـ طراحی پایدار

3ـ2ـ2ـ فرآیند طراحی پایدار

3ـ2ـ3ـ تبیین مؤلفه‌های طراحی پایدار محیطی

3ـ3ـ مفهوم پایداری و توسعه پایدار

3ـ4ـ معماری و شهرسازی پایدار

3ـ5ـ بازشناسی مفهوم پایداری در معماری و شهرسازی ایرانی

3ـ5ـ1ـ دیدگاه معماران پایداری

3ـ6ـ معماری سبز

3ـ6ـ1ـ معماری اکولوژیک

3ـ6ـ2ـ نحوه اجرای ساختمان

3ـ6ـ3ـ معماری سبز

3ـ6ـ4ـ مفهوم ساختمان‌سازی سبز و توسعه پایدار

3ـ6ـ5ـ جنبش سبز

3ـ6ـ6ـ دیدگاه معمارانی چند از معماری سبز

3ـ7ـ رویکرد جامع به معماری پایدار در ابعاد اکولوژی، انرژی و اقلیم

3ـ7ـ1ـ اهداف طراحی پایدار محیطی و ارائه طرح پیشنهادی

3ـ7ـ2ـ اصول طراحی پایدار محیطی

3ـ8ـ رئوس مهم و اساسی طراحی پایدار   

3ـ8ـ1ـ کاربرد معماری پایدار در طراحی موزه‌ها

3ـ8ـ2ـ راه‌های جلوگیری از اتلاف حرارت در ساختمان

3ـ9ـ عناصر کاربردی در آتریم‌ها

3ـ9ـ1ـ به‌کارگیری صفحات فتوولتائیک در آتریم‌ها

منابع معماری پایدار و طراحی پایدار

مبانی و مشخصه‌های معماری پایدار

در مفهوم طبیعی معماری پایدار نکته اصلی هماهنگی با طبیعت به‌جای اقدام برخلاف شرایط طبیعی و پیشگیری از آلودگی‌های محیطی است.

جدول (3ـ1): سه معیار اصلی مفهوم پایداری در معماری (Williamson etal..; 2003).

 معماری پایدار

در مفهوم طبیعی معماری پایدار نکته اصلی هماهنگی با طبیعت به‌جای اقدام برخلاف شرایط طبیعی و پیشگیری از آلودگی‌های محیطی است. مک هارگ (1969) از دیدگاه برنامه‌ریزی منطقه‌ای به شناسایی مکان‌هایی که از جهت کشاورزی، جنگل‌کاری، اوقات فراغت و شهرسازی مناسب‌اند، پرداخته است. در مقیاس معماری، طراحی با طبیعت شامل ضوابطی است که با تشخیص مواردی چون میزان تابش آفتاب، وزش باد، درختان سایه‌دار و غیره، چگونگی شکل‌دهی به محیط طبیعی زندگی را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

استفاده از عناصر ساختمانی که بدون به‌کارگیری وسایل الکتریکی در تابستان سایه زیاد و در زمستان سایه کم ایجاد می‌کنند و تنها در زمان‌های مناسب ساختمان را در سایه قرار می‌دهند، ساختمان را با طبیعت هماهنگ می‌سازد. به این ترتیب تصور طبیعی از پایداری معماری که برگرفته از بوم‌شناسی کامل است، کنترل فعالیت‌های انسان و معماری در جهت هماهنگی با طبیعت و باور به این نکته است که طبیعت بهترین تأمین کننده نیازهای انسان است. حاصل این هماهنگی با طبیعت تأمین سلامتی روحی و زیبایی طبیعی محیطی است (Day; 2000).

سلامتی روحی و روانی از طریق تقلیل اضطراب و فشار عصبی و زیبایی طبیعی از طریق کاربرد مصالح و رنگ‌های همساز با طبیعت حاصل می‌شود. براساس این دیدگاه، معماری ضمن فراهم آوردن سرپناه برای انسان به‌گونه‌ای شکل می‌گیرد که حداقل تأثیر منفی را بر طبیعت دارد و در آن نزدیکی با طبیعت، علاوه بر نیازهای فیزیکی، سلامتی روحی و روانی انسان را تأمین می‌کند.

معیار فرهنگی مفهوم پایداری معماری بیانگر تعریفی از روح مکان (Genus Loci) است که معماری جزئی از آن است (نوربرگ شولتز، 1382). این تصویر بازتابی از دیدگاهی مردم‌شناختی است که مردم را از جهت فرهنگی با مکان مرتبط می‌داند و به این باور اتکا دارد که توجه به فرهنگی محلی بهترین عامل پایدار ساختن معماری است. پایداری در این معیار به‌معنای حفاظت از روح مکان و توجه داشتن به محدودیت‌ها و امکانات مورد نیاز آن است. پایداری یک بنا به پایداری مکان و ساکنان آن وابسته است، به ترتیبی که ساکنان با مکان زندگی و معماری آن در تعامل‌اند و از آن انتظاراتی دارند که با ساکنان مکان‌های دیگر متفاوت است.

ماهیت نمادین و زیباشناختی معماری به‌دلیل پاسخگو بودن به فرهنگ بومی و روح مکان و استفاده از مصالح، رنگ و فرم‌های محلی و ارتباط معماری با محیط خود، بر تفاوت میان مکان‌ها مبتنی است. براساس نظر کریستوفر الکساندر در کتاب تئوری جدید طراحی شهری (1373) توسعه‌های جدید در محدوده شهرها باید ترمیم کننده مکان‌هایی باشند که از اقدامات نامناسب قبلی صدمه دیده‌اند.

با این نگرش، ساختمان‌های جدید می‌توانند به‌گونه‌ای در تداوم با بناهای قبلی قرار گیرند که ضمن احترام به فرهنگ گذشته، بیانگر معماری زمان خود باشند. استیل (1997) برخی از کارهای حسن فتحی را نمونه‌هایی الهام گرفته از معماری گذشته و طراحی برای زندگی امروز می‌داند. در معیار فرهنگی مفهوم پایداری، جنبه‌های فرهنگی از حس مکان و درک فرهنگ بومی و جنبه‌های اجتماعی از مشارکت مردم در شکل‌دهی به محیط زندگی حاصل می‌شود (Guy and Farmer; 2001). هدف کلی این معیار تصور جامعه‌ای سالم و با هویت مکانی خاص است.

ادامه مبانی و مشخصه‌های معماری پایدار

معیارهای فناوری معماری پایدار بر راه‌حل‌های ابتکاری پاسخ به مسائل اجتماعی، اقتصادی و محیطی مبتنی است. در این مفهوم پایداری معماری در توسعه ابزار فنی بهره گرفتن از امکاناتی است که در ظاهر ممکن است مسئله به نظر برسند و موفقیت آن در استفاده از علوم اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی برای تحلیل شرایط مختلف و تدوین طیفی از راه‌حل است. کاهش مصرف انرژی در ساختمان، درجه حرارت داخلی مناسب و میزان نور کافی و تقلیل هزینه‌های راهبردی و نگهداری ساختمان از جمله مسائل این معیار است که پرداختن به آن‌ها به متخصصان رشته‌های مربوطه نیاز دارد.

خردگرایی و کارایی در برنامه‌ریزی، استفاده از مواد و مصالح مناسب و سامانه‌های علمی کلید دست یافتن به راه‌حل هستند. بیان نمادین و زیباشناختی فنون در معماری معاصر از طریق استفاده از شیشه، استیل، پانل‌های پیش‌ساخته آلومینیومی در نما که ویژگی آن‌ها سبکی و عمر طولانی است، قابل دست یافتن است. ابزارهای فعال و غیرفعال صرفه‌جویی در مصرف انرژی از قبیل دیواره‌های دوجداره خارجی، شیشه‌های فیلتر شده، سایبان‌های قابل تنظیم و باطری‌های ذخیره انرژی خورشیدی و کنترل خودکار و هوشمند نور، گرمایش و سرمایش ساختمان قابل دریافت است.

این امکانات فنی از مقیاس خانه‌ای کوچک تا کارخانه‌ها یا ساختمان‌های اداری بزرگ قابل برنامه‌ریزی و اجرا هستند. تأکید معماران طرفدار این دیدگاه بر این است که فناوری با هر پروژه ساختمانی در هر مکانی قابل تطبیق است. در دهه‌های گذشته با تأکید بر هریک از سه گرایش و معیار تعریف معماری پایدار و یا ترکیبی از دو یا هر سه آن‌ها ساختمان‌های زیادی در کشورهای مختلف ساخته شده است.

بخش زیادی از مطالعات معماری پایدار برای طراحی و اجرای ساختمان‌ها به معیار اولیه و حوزه اکولوژی طبیعی محدود شده است. در این مطالعات چگونگی استفاده از انرژی‌های فعال و غیرفعال طبیعی و چگونگی طراحی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی‌های غیرقابل تجدید موردنظر پژوهشگران بوده است. در این‌خصوص نشریات علمی و کتاب‌های فراوانی منتشر شده است که مقالات پژوهشی و آثار معماری را معرفی می‌نمایند.

به‌نظر می‌رسد در رشته معماری مبنای نظری نگرش به پایداری، می‌تواند ترکیبی از تفکر کمی و کیفی باشد که در آن به تمامی عوامل مؤثر بر برنامه‌ریزی و طراحی معماری با یکپارچگی و توازن توجه شود. اهمیت پرداختن به مفهوم معماری پایدار، علاوه بر استفاده مستقیم در طراحی معماری، در کاربرد مفاهیم آن در تدوین ضوابط راهنمای طراحی و مقررات ساختمانی است. هرچند که «ضوابط راهنمای طراحی»، «مفهوم‌نگر» و «مقررات ساختمانی»، «اجراگر» هستند هردو می‌توانند از جنبه‌هایی از مطالعات معماری پایدار بهره برند (Williamson etal..; 2003).

مبانی طراحی پایدار

پایداری مفهومی پویا است و تأکید بر بهره‌گیری از منابع در حالتی ماندگار دارد. هدف شهرهای پایدار امروز بر پایه تفکرات گذشته استوار است. شهرها در گذشته بهترین نمونه‌های پایداری را در خود متجلی ساخته‌اند. توجه به محدودیت‌های اکولوژیک محل نظیر آب، توسعه متناسب و سازگار با طبیعت، صرفه‌جویی در منابع، استفاده از مواد مصالح بومی، ابداع روش‌های مناسب برای ادامه حیات نظیر قنات و بادگیر و استفاده هنرمندانه از آب و گیاه با هدف تلطیف هوا و ایجاد مناظر مطبوع در فضاهای عمومی و اطراف شهرها، همگی نمونه‌هایی از عوامل مؤثر در این پایداری بوده‌اند (بحرینی، 1376).

پایداری را می‌توان در سطوح و مقیاس‌های مختلف تحقق بخشید در سطح بین‌المللی، برنامه محیط زیست ملل متحد (UNEP) و اتحادیه بین‌المللی حفظ طبیعت (IUCN) درصدد گسترش و بسط مفهوم پایداری هستند در سطح ملی، کمیته‌ها و شوراهای توسعه پایدار تشکیل یافته‌اند و در برخی کشورها، در سطح ایالت‌ها نیز مطرح می‌باشد.

در تعریف توسعه پایدار شاید بهتر آن باشد به تعریفی ساده و فرایندگرا بسنده گردد که رفاه نظام‌گرایانه‌ی بلندمدت را مدنظر قرار دهد. «توسعه پایدار آن نوع توسعه‌ای است که سلامت انسان و نظام‌های اکولوژیکی را در بلندمدت بهبود بخشد» (بحرینی و مکنون، 1380).

طراحی پایدار

طراحی پایدار مهمترین ابزار برای دستیابی به پایداری می‌باشد. طراحی پایدار یک سبک زودگذر و آنی نیست و نباید به‌عنوان سبکی خاص به آن نگاه کرد بلکه متعلق به همه‌ی ادوار است. طراحی پایدار، طراحی جامع و یکپارچه‌ای است که هر جزء عضوی از یک کل می‌باشد. این در موفقیت طرح نقشی حیاتی دارد.

طراحی پایدار طراحی است که مردم و لذا کیفیت فضاهای طراحی شده اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. بدون تردید کیفیت مطلوب به طبیعت و محیط زیست فراهم نمی‌آید. از آنجا که پایداری و ماندگاری خود فضا به‌عنوان یک پدیده مدنظر است، لذا در ساختن با کیفیت بالا، استفاده از مصالحی با قابلیت ماندگاری طولانی نیز باید درنظر گرفته شود، رسیدن به چنین شرایطی با استفاده از مدیریت کارآمد و به‌کارگیری آخرین تکنولوژی‌ها صورت می‌گیرد.

دستیابی به استانداردهای بالای کیفیت، امنیت و آسایش که در واقع سلامت انسان‌ها را تأمین می‌کند، از مهمترین اهداف طراحی پایدار است. ضمن این‌که این نکته را نباید نادیده گرفت که بهره‌گیری از تجربیات گذشتگان در بهبود کیفیت طراحی، راهگشای دستیابی به طراحی پایدار خواهد بود.

بهبود کیفیت طراحی در طراحی پایدار در راستای نیل به یک هدف صورت می‌گیرد و آن، آسایش است. نکته مهمی که در این نوع طراحی مورد توجه قرار می‌گیرد، آن است که تمامی عوامل دخیل در آسایش مرتبط با هم و به‌صورت یک سیستم واحد درنظر گرفته می‌شود. آنچه زیر مجموعه آسایش در معنای عام آن قرار می‌گیرد عبارتند از: آسایش، آرامش، امنیت، ایمنی و سلامت. تأمین آسایش در طراحی پایدار با ایجاد کمترین آلودگی محیط زیست و با استفاده از عوامل طبیعی صورت می‌گیرد (صیادی، 1391).

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مهندسی معماری کلیک کنید.