مطالعه تطبیقی شهادت شهود در حقوق

شهادت شهود

فصل نخست : مفاهیم ، مبانی و درآمدی بر مختصات شهادت شهود ………………………………………………………………………………………………………………………….. 4

مبحث نخست: مفاهیم ومبانی شهادت شهود ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

گفتار نخست : واژه شناسی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

الف: واژگان اصلی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-شهادت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

2-شاهد ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

3-بینه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

ب: واژگان مهم و مرتبط با شهادت شهود ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

1-جرح………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-تعدیل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 21

3-رجوع از شهادت………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 21

گفتار دوم : مبانی در شهادت شهود ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

الف: مبانی شرعی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

1-آیات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-روایات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

3-دیدگاههای فقهی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

ب: مبانی قانونی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

1-در دوران قبل انقلاب ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

2-دوران پس از انقلاب ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

مبحث دوم : درآمدی بر مختصات شهادت شهود …………………………………………………………………………………………………………………………………. 51

الف: موضوع شهادت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

ب: ارزش شهادت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

گفتار دوم : قدرت اثباتی شهادت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 61

گفتار سوم: اقسام شهادت شهود ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

منابع شهادت شهود ………………………………………………………………………………………………………………………….. 105

شهادت شهود :

در قوانین ما شهادت تعریف نشده است و برای یافتن مفهوم مناسب از گواهی دادن ناچار باید از اندیشه‌های عالمان یاری خواست ، ولی پیش از استقراء و داوری در این باب ، لازم است به چند داده مهم درباره ماهیت شهادت توجه کرد :

1.چنان که از مفهوم عرفی شهادت نیز استنباط می‌شود ، گواهی دادن نقل حادثه ای است که رخ داده و شاهد آن را دیده یا شنیده یا لمس کرده و چشیده یا بوییده است : مانند دیدن ایراد ضرب و شنیدن ناسزا و اقرار و لمس آلت قتل و چشیدن مشروبی که زیان دیده با خوردن آن مسموم شده یا بوییدن عطر . استفاده از دو حس بینایی و شنوایی شایع تر از سایر حواس است و به همین جهت بیشتر تعریف‌ها به اعلام دیده‌ها و شنیده‌های شاهد تکیه می‌کند در تمام این مثال‌ها ، گواه به احداث امری نو نمی‌پردازد و تنها به نقل و تصدیق رخ داده‌های پیشین اقدام می‌کند . به بیان دیگر ، شهادت از مقوله اخبار است نه اشیاء و به همین جهت نباید آن را در زمره اعمال حقوقی آرود .

2.اخباری که در کلام شاهد می‌آید ، به زیان خود او نیست و دلالت بر وجود حق یا تعهدی بر ذمه او نمی‌کند . اقرار هم اخبار به حق است و از این رو به شهادت می‌ماند ؛ ولی ویژگی این اخبار در مفاد آن نهفته که به زیان اعلام کننده و سود دیگری است . قانون مدنی نیز اقرار را اخبار به حقی توصیف می‌کند که برای غیر و به ضرر خود باشد در شهادت ، گواه حادثه ، طرف دعوا نیست؛ بی طرفی است که از معلومات او برای اثبات حق استفاده می‌شود و احتمال دارد به سود یکی از دو طرف دعوا و به زبان دیگری باشد .

3.شهادت نیز همانند اقرار باید اعلام شود مادامی که شخص سخنی نگفته باشد ، نمی‌توان تصدیقی را به او نسبت داد و از سکوت نمی‌توان نظر شاهد را استنباط کرد (لاینسب لساکت قول ) این گفته بدان معنی

نیست که شهادت بایستی به لفظ باشد . ممکن است گواه در برابر پرسش دادگاه با حرکت سر یا دست موضوعی را تصدیق یا انکار کند یا مفاد شهادت خود را بنویسد و این اقدام از اعتبار شهادت نمی‌کاهد ، هر چند که این گونه پاسخ دادن شایع و متعارف نیست و تنها در موردی از اشاره استفاده می‌شود که شاهد توان گفتن نداشتن باشد . منتها ، باید پذیرفت که در شهادت با اشاره ، تفسیر حرکت شاهد به عهده دادرس است .

اعلام اراده در صورتی اثر دارد که به قصد اخبار باشد . اگر ثابت شود که مقصود شاهد با ظاهر عرفی حرکت او متفاوت است و او قصد تصدیق و انکار هیچ واقعه ای را نداشته یا مقصود او به آنچه دادگاه استنیاط کرده است تفاوت دارد ، شهادت تابع مقصود واقعی است ، به ویژه در صورتی که در دادرسی هدف کشف واقع باشد نه فصل خصومت . قانون مدنی نیز در ماده 1319 به شهادت خلاف واقع ترتیب اثر نمی‌دهد .

4.موضوع اخبار وقایع مادی و خارجی است نه استنباط از قوانین یا آثاری که قانون بر آن وقایع بار می‌کند به عنوان مثال ، تصدیق به حضور در دفتر اسناد رسمی و تسلیم مبیع و ثمن و امضای دفتر از اموری است که به شهادت اثبات می‌شود ولی اظهار عقیده نسبت به لزوم بیع و آثار آن در قلمرو شهادت به معنای خاص آن نیست

اقسام شهادت شهود

اخبار گواه از امر مورد اختلاف می‌تواند به سه شیوه انجام شود :

گواهی مستقیم (اصلی )  گواهی مستقیم ، اخبار از دیده‌ها و یا شنیده‌ها و یا سایر محسوسات مستقیم و بی واسطه‌ی گواه از امر مورد اختلاف است ، مانند اینکه گواه امضا شدن سندی را دیده ، جاری شدن صیغه‌ی عقد ازدواجی را شنیده و یا بسته‌هایی را که به اندازه‌ی بسته‌های اسکناس بوده در داخل کیسه ای لمس کرده است این شق از گواهی در فقه ، بینه به مفهوم اخص خوانده می‌شود .

گواهی غیر مستقیم (گواهی بر گواهی ) گواهی غیر مستقیم یا «گواهی بر گواهی » گواهی کسی است که خود ، امر مورد اختلاف را مستقیما ندیده ، نشنیده و به گونه‌ی دیگر نیز مستقیما حس نکرده است بلکه دیده‌ها و شنیده‌ها یا سایر محسوسات کسی را بازگو می‌نماید که او خود بر امور مورد اختلاف مستقیما «گواه» بوده است ( مانند علی به من گفت که امضا شدن سند را دیده است ) بنابراین گواهی بر گواهی را نباید با استفاضه (تحقیق محلی ) اشتباه نمود .زیرا در حالی که در جریان تحقیق محلی ، گواه اظهارات اشخاص معمولا نامعلومی را که در افکار عمومی محل جریان دارد بازگو می‌نماید ، گواه بر گواه ، گواهی شخص معینی را بازگو می‌کند .

-گواهی علی القاعده در صورتی به عنوان گواهی ، معتبر و درخور استناد است که گواه خود، « گواه » امر مورد اختلاف بوده و محسوسات مستقیم خود را اعلام نماید با این همه ، جضور گواه مستقیم در دادگاه و گواهی دادن او می‌تواند به عللی که در قانون گفته شده ، شدنی نباشد و از راه دیگری نیز دادگاه نتواند ترتیبی بدهد که گواهی او شنیده شود ، در این صورت گواهی بر گواهی پذیرفته می‌شود بنابراین شنیدن و استناد به گواهی بر گواهی تنها در موارد مصرح قانونی مجاز است .

شهادت شهود

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مآخذ شهادت شهود:

1. ابن براج، عبدالعزیز، المهذب، جلد دوم، قم، جامعه المدرسین، 1406 هـ.ق،
2. ایمانی ، عباس ،1382 ، فرهنگ اصطلاحات حقوقی کیفری ، تهران ، نشر آریا .
3. بهرامی ، بهرام ، (1389 )، باسته های ادله اثبات ، انتشارات موسسه فرهنگی نگاه بینه ، چاپ دوم
4. ترمینولوژی حقوق، دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی، چاپ بیست و چهارم- 1391- چاپ احمدی .
5. زراعت ، عباس ، و علی مهاجری ، ،1383آیین دادرسی کیفری ، تهران ، انتشارات فکر سازان ، ، چاپ دوم ، جلد 1 ،
6. شمس ، عبدالله ، (1387 ) ، ادله اثبات دعوی ، انتشارات دراک ، چاپ دوم .
7. شهید اول (ابی عبدالله شمس الدین محمدبن جمال الدین مکی العاملی)، لمعه دمشقیه، تهران، موسسه نشر یلدا، چاپ دوم 1374،. خویی، سیدابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، جلد اول، قم، دارالهادی، 1407، ه.ق، .
8. طوسی، ابی جعفر محمدبن حسن نهایه، بیروت دارالاندلس، بی تا،
9. قاسمی حامد ، عباس ،(1380 )، تحلیل حقوقی شهادت در مذهب امامیه ، انتشارات ققنوس ، چاپ اول .
10. کاتوزیان ، ناصر ، (1390 ) ، اثبات و دلیل اثبات ، انتشارات نشر میزان ، چاپ ششم .
11. کوشا ، جعفر ، (1389 ) ، جرائم علیه عدالت قضایی ، انتشارات نشر میزان ، چاپ دوم .
12. …
13. …

شهادت شهود