مسکن چیست و مسکن در معماری – ادبیات و مبانی نظری

مسکن

فصل دوم: مسکن

2-1-  مفاهيم و تعاريف مسکن

2-2- مسکن و انسان

2-3-  روش زندگي و مسكن

2-4- ويژگي هاي کیفی مسكن مطلوب

2-4-1- توجه به انسان

2-4-2- امنيت و ايمني

2-4-3- محرمیت

2-4-4- آرامش

2-4-5- خلوت

2-4-6- امكان ارتباط با طبيعت

2-4-7- ميانه روي

2-4-8- احترام به حقوق ديگران

2-4-9-وحدت جامعه

2-4-10-احترام به خانواده

2-5- مبانی طراحی مسکن مطلوب

2-5-1- مقياس انساني

2-5-2- کلیت

2-5-3- ساسله مراتب

2-5- 4- هماهنگی

2-5-5- درونگرائی

2-5-6- تعادل

2-5-7- مکانیابی مناسب

2-6- برقراری استاندارد های مسکن

2-6-1-تعریف استاندارد

2-6-2- انواع استاندارد های ممکن

2-6-3- هدف از تدوین استاندارد های مسکن

2-6-4-عوامل موثر در تدوین استاندارد های مسکن

2-6-5- عوامل متشکله مسکن و محیط مسکونی که در بحث استاندارد ها باید مورد توجه باشند

2-7- مفاهیم و نظریات مرتبط با مجتمع های مسکونی

2-8- سیر تحول تاریخی مجتمع های مسکونی در ایران و شهر تهران

2-9- ابعاد و معیارهای مجتمع های مسکونی

2-10- مقیاس عوامل انسانی-محیطی موثر در طراحی کالبدی مجموعه های مسکونی

2-11- دسته بندی عوامل موثر در طراحی:

2-11-1- تداوم کالبدی-اجتماعی

2-11-2- هویت و شناسه

2-11-3- خلوت و تعامل اجتماعی

2-11-4- امنیت در مجموعه های مسکونی

2-11-5- دسترسی پیاده

2-11-6- دسترسی سواره

2-11-7- ترکیب داخلی واحدهای مسکونی

2-11-8- اقلیم و صرفه جویی در مصرف انرژی

2-12-رویکردها به گونه شناسی مسکن

2-13- گونه شناسي مجتمع هاي مسكوني

2-14- انواع مجتمع هاي مسكوني

2-14-1- مجتمع هاي مسكوني كوتاه (يك تا دو طبقه )

2-14-2- مجتمع مسكوني متوسط 3( تا 5 طبقه

2-14-3- مجتمع هاي بيش از دو واحد مسكوني (هر طبقه يك واحد )

2-14-4- مجتمع هاي مسكوني دو واحدي (هر طبقه دو واحد )

2-14-5- مجتمع هاي مسكوني سه واحدي (هر طبقه سه واحد )

2-14-6- مجتمع هاي مسكوني شش واحدي

2-14-7-  مجتمع هاي مسكوني هشت واحدي

2-14-8-مجتمع هاي مسكوني شانزده واحدي

2-14-9-مجتمع هاي داراي چند بلوك ساختماني

2-15- دستورالعمل هاي طراحي مجتمع هاي مسكوني

2-15-1- دستورهاي عام

2-15-2- دستورالعملهاي ويژه مجتمع هايي با تعداد متوسط بالا و زياد ( 51 واحد به بالا )

منابع

” و خدا براي شما از خانه هاتان محل سكونت ( و آرامش ) قرار   داد ،و از پوست چهارپايان نيز براي شما خانه هايي قرار داد كه  [در زمان ]  كوچ كردن و روز اقامتتان به آساني مي توانيد آن ها   را  جابجا كنيد … ”

(( آيه 80 ، سوره نحل ))

مقدمه

طراحی مسکن و مجموعه مسکونی، خلق محیطی است که از طریق مطالعه به ادراک موضوع، طرح مسائل و ارائه راه حل ها برای آنها، به نیاز های کمی و کیفی کاربران، پاسخ داده تا محیط کار آمد، متناسب کاربران و زیبا پدید آید. به این ترتیب انسان ها و رفتار آنان بخشی از سیستم محیط های مسکونی هستند.از سوی دیگر رفتار انسان ها همواره در بستر محیطی معنا دار می شوند و نمی توان بدون در نظر داشتن محیط و شرایط آن، شرایط رفتاری را تجزیه و تحلیل کرد. اگر چه این دانش، هنوز کامل وبدون نقص نیست، طراحان نیز نباید بر اساس فرم یا نقطه نظر شخصی عمل نمایند(پوردیهیمی، 1391).

بنابر این برای دستیابی به محیط متناسب با نیاز های رفتاری، انتظارات، توقعات و نیاز های کیفی کاربران و در نهایت  به یک مسکن مطلوب باید ضمن شناخت رفتار انسان در محیط مسکونی، معیارها و ویژگی های مسکن مطلوب مورد بررسی و تجزیه وتحلیل قرار گیرد، همین طور لازم است استاندارد های تدوین شده برای حصول این معیارها مورد توجه قرار گیرد. از این رو در این بخش ،در ابتدا به رابطه انسان و مسکن می پردازد و در ادامه به معرفي مختصات كيفي مسكن مطلوب اشاره خواهد شد ، سپس بر اساس اين مختصات به اصولي اشاره خواهد شد كه مجموعا اين اصول را مي توان مباني طراحي مسكن مطلوب ناميد.

مفاهيم و تعاريف مسکن

مسكن بعنوان يك مكان فيزيكي، سرپناه اوليه و اساسي خانوار به حـساب مـي آيـد. در ايـن سـرپناه برخـي از نيازهاي اوليه خانوار يا فرد همچون خواب، اسـتراحت، حفاظت در برابر شرايط جوي و خلاصه شرايط زيست در مقابل طبيعت تأمين مـي شـود (اهـري و ديگـران، 1367).

مقوله مسكن علاوه بر ساخت فيزيكي كه يك خانواده به عنوان سـر پنـاه مـورد اسـتفاده قـرار ميدهد، كل محيط مسكوني را نيز در بر مي گيرد كـه شامل كليه خدمات و تأسيسات اجتماعي و تسهيلات عمومي ضروري مورد نياز براي بهزيستي خـانواده و طرح هاي اشتغال، آمـوزش و بهداشتی افـراد اسـت. در واقع تعریف و مفهوم عام مسکن یک واحد مسکونی نیست بلکه کل محیط مسکونی را شامل می شود(مخبر،1363).

به عبارتی مسکن تنها یک ساختار نیست بلکه نهادی است که برای پاسخگویی به مجموعه ای پچیده از اهداف ایجاد می شود. از سوی دیگر مسکن پدیده ای اجتماعی است و انتظام و نوع فضاها و همچنین فرم ظاهری آن از عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تأثیر می پذیرد. هدف اصلی مسکن به وجود آوردن محیطی سازگار و منطبق بر روش زندگی انسان است. علاوه بر تأمین نیازهای فردی، مسکن باید قادر به برآورده ساختن نیازهای اجتماعی انسان نیز باشد. (پوردیهیمی، 1382).

در دومين اجـلاس اسـكان بـشر (1996) كه در استانبول برگزار شـد مـسكن مناسـب چنين تعريف شده است: سر پناه مناسب تنها به معناي وجود يـك سـقف بالاي سر هر شخص نيـست، سـرپناه مناسـب يعنـي آســايش مناســب، امنيــت مالكيــت، پايــداري و دوام سازهاي، روشنايي، تهويه و سيستم گرمـايي مناسـب، زيــر ســاختهــاي اوليــه مناســب از قبيــل آبرســاني، بهداشت و آموزش، دفع زباله، كيفيت مناسب زيست محيطي، عوامل بهداشـتي مناسـب،  مكـان مناسـب و قابل دسترسي از نظر كار و تسهيلات اوليه است كـه همه اين موارد بايد با توجه به استطاعت مـالي مـردم تأمين شود. (دفتر اقتصاد مسکن، 1375) .

مسكن و انسان

زندگى خانوادگى كه در گذشته به صورت گسترده در طى صدها سال در جوامع سنتى ادامه داشته تحت تاثير ايجابات زندگى صنعتى شهرى دستخوش تغيير گرديد. در اين دوران خانواده اى پديد آمد مركب از پدر، مادر و تعدادى فرزند، كه اصطلاحاً خانواده هسته اى ناميده شده و از حياتى متفاوت از خانواده گسترده گذشته برخوردار گشت (ممتاز، 1379) و الگوى مسكن او متاثر از شرايط جديد متفاوت گرديد. (پورديهيمى، 1382). بدين ترتيب انسان درحركت از جامعه ييشا صنعتى به يک جامعه پیسا صنعتى به ناچار شكل جديدی از خانواده را تجربه كرد كه مسكن به عنوان نماد و آئينه تمام نماى اين تغييرات ، بايد توان پذيرش و سامان دهى تغييرات به وجود آمده را داشته باشد(پورديهيمى، 1391).

در اين دوران معماران تعاريف مختلفى از انسان و مسكن را مطرح كردند، و نياز انسان ها در محيط زندگى را به سبب داشتن اندام يكسان و حركات مشابه يكسان مى دانستند، هم چنين عقيده داشتند كه رفتارهاى اجتماعى انسان ها با رشد آنها تكامل پيدا كرده و طبقات اجتماعى شان را مشخص مى نمايد. در اين ديدگاه عملكردها و نيازها، الگوى مشخصى را به، جود مى آورند كه يک خانه را براى همه ملت ها و تمامى اقليم ها پيشنهاد مى كند (همان، 1391).

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های معماری کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و ماخذ

• آزاد ارمكي، تقي، (1374)، « بررسي فرهنگ آپارتمان نشيني با توجه به مشكلات آن »، مجموعه مقالات دومين سمينار سياستهاي توسعه مسكن در ايران، جلد اول ، وزارت مسكن و شهرسازي، تهران.
• اميرشكاري رزنو، سلما؛ رنجبر، احسان و پورجعفر، محمدرضا، (1392)، « بازشناسي مفهوم اجتماع محلي ، واحد همسايگي در راستاي ايجاد محلات پايدار »، اولين كنفرانس معماري و فضاهاي شهري پايدار، تهران.
• ابراهيم زاده، عيسی، نصيري، يوسف، (1386)، « شهرنشيني شتابان، روندها و پيامدها »، مجله ی اطلاعات سياسي – اقتصادي، شماره 45.
• استروفســكي، واتســلاف، (1371)، « شهرسـازي معاصـر ، از نخسـتين سرچشـمه هـا تـا منشـور آتـن »،  ترجمــه لادن اعتضــادى، مركــز نشــر دانشــگاهي،  تهــران.
• اتکینسون، ریتا و دیگران (1385)، زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمه محسن ارجمند و دیگران، نشر ارجمند، تهران.
• اشنایدر، فردریکه، (1385)، «اطلس پلان های مسکونی»، ترجمه محمد احمدی نژاد، انتشارات خاک، اصفهان.
• امين زاده، بهناز، (1392)، « بررسـى تطبيقى مفهوم و اصول بـه كار رفته در محله ايرانى و واحد همسايگى غربى »، مجله هويت شهر، شماره سيزدهم.
• انجمنی، زینب، انصاری، مجتبی، (1390) « بررسی ابعاد پایداری اجتماعی در کالبد همسایگی های سنتی ایران نمونه موردی (شهر یزد) »، موسسه معماری دانش پژوهان.
• اهری، زهرا و دیگران، (1376)، « مسکن حداقل »، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
• توسلي، محمود، (1365)، « اصول و روشهاي طراحي شهري و فضاهاي مسكوني در ايران »، مركز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري ايران، تهران، جلد اول ، چاپ اول.
• تيج سن، دين جنز، بوك هولت، هابركان ( 1367) «گونه گونيها در خانه سازي»، ترجمه: فريديان، گل آرا و يـزد خواسـتي ، ناصـر ، تهران
• پاكزاد، جهانشاه، (1369)، « واحد همسايگي » ، مجله صفه ، شماره1.
• پاکزاد، جهانشاه، (1386)، « مقالاتی در باب مفاهیم معماري و طراحی شهري »، انتشارات شهیدي، چاپ اول، تهران.
• …
• …