مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل را خدمت شما عزیزان در 107 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

چكيده

مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل، از جمله موضوعاتي است كه در قوانين كيفري كشور ما مسكوت مانده است. اين اشخاص كساني هستند، كه رشد عقلي و هوشي آن ها در مرحله اي از تكامل ناقص مانده لذا از نظر ميزان هوشبهر (IQ) از افراد متعارف و معمول جامعه پايين تر مي باشند درحقوق كيفري  ما، با وجود اينكه در كتب معتبر فقهي اين اشخاص فاقد مسئوليت كيفري معرفي شده اند؛ بين حقوقدانان شديداً اختلاف وجود دارد؛

علت عمده ي اين اختلاف بين حقوقدانان كشور ما سكوت قانونگذار در اين زمينه و تفسير هاي متفاوت از واژه «جنون» در ماده 51 قانون مجازات اسلامي است. برخی از حقوقدانان، نقيصه ي عقلي را از مصاديق جنون دانسته و آنها را فاقد مسئوليت كيفري مي دانند؛ بعضي ديگر با تفسير علمي و روانپزشكي از جنون، اين اشخاص را خارج از مصاديق جنون دانسته و بنابراين داراي مسئوليت كيفري نسبي (تخفيف يافته) با احتساب ماده 22 قانون مجازات اسلامي ارزيابي مي كنند.

در حقوق ايران دلايل متعددي بر عدم مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل وجود دارد كه در اين پژوهش به بررسي آن ها پرداخته شده است. در اين پژوهش همچنين تلاش شده است تا ماهيت، مصاديق و علل ايجاد نقيصه ي عقلي بررسي شده تا افراد مخاطب اين پايان نامه مشخص شده و سپس با بررسي شرايط مسئوليت كيفري، موضع گيري حقوق كيفري ما با توجه به اصول تفسير قوانين كيفري، به وضعيت مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل روشن شود.

در مرحله ي بعد از تعيين وضعيت مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل مسأله ي واكنش ها اهميت به سزايي دارد به همين دليل در فصل پاياني تلاش شده است بهترين نوع واكنش در قبال اعمال مجرمانه اين اشخاص – كه روز به روز بر تعداد آن ها در جامعه افزوده مي شود – به منظور رسيدن به مهمترين هدف حقوق كيفري بعني اصلاح و درمان فرد مجرم، مشخص شود.

كليد واژه: مسئوليت كيفري، نقيصه عقلي، هوشبهر (IQ)، مسئوليت كيفري نسبي ، مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

 

فهرست مطالب مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

عنوان        صفحه

فصل اول: مقدمه مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

مبحث اول: تاريخچه، تبيین و علل ايجاد  8

گفتار اول:تاريخچه  9

گفتار دوم: تبيين  10

بند اول: مفهوم نقیصه عقلی  10

بند دوم: ارتباط نقيصه هاي عقلي با عناوين مشابه  12

1-جنون  12

2- بیماری های روانی  13

2-2 پسیکوز 13

2-2-1 شیزوفرنی  13

2-2-2 پارانویا 14

2-2-3 پسیکوز مانیاکو – دپرسیو  14

2-3 صرع  14

2-4 نوروز 15

2-4-1 ضعف روانی  15

2-4-2 ضعف عصبی  15

2-4-3 هیستری   15

2-4 خیال بافی و دروغ پردازی   15

2-4-5خودبینی  15

2-4-6 وسواس   15

2-4-7 اضطراب   16

1- عارضه روانی  16

2- عارضه جسمانی  16

گفتار سوم: علل ايجاد نقیصه عقلی  16

بنداول: عوامل ارثي  16

1- سندروم كلاين فلتر  17

2- سندرم ترنر  17

3- عقب ماندگي مغولي يا سندم دان  17

4- سندرم صدای گریه ی گربه یا سندرم گربه  17

5- اختلالات مربوط به سوخت و ساز مواد پروتئینی  17

6- اختلالات مربوط به سوخت و ساز مواد قندی   18

7- گارگویلیسم (gargoilism) 18

بند دوم: اتفاقات دوران بارداري   19

1- بيماري مادر 19

2- سن مادر و حالات رواني او 19

3- اعتياد مادر 19

3-1- اعتياد به الكل  20

3-2- اعتياد به دخانيات   20

بند سوم: حوادث زايمان و دوره بعد از زايمان  20

1- بهداشت كودك   20

2- تغذيه كودكان  21

بند چهارم: عوامل محيطي، اجتماعي، و فرهنگي  21

1-  عوامل قطعي موثر در رشد هوش   21

1-1- فقر انگيزه محيطي  21

1-2- كمبودهاي عاطفي  22

2- عوامل احتمالي موثر در رشد هوش   22

2-1- رابطه ي هوش كودك با ميزان تحصيلات پدر و مادر 22

2-2- تاثير زندگي شهر و روستا 23

2-3- مسائل بهداشتي و پزشكي  23

مبحث دوم: مصداق يا مصاديق اشخاص داراي نقيصه عقلي: 23

گفتار اول: مصداق نقیصه عقلی در فقه: 24

بند اول: احکام حقوقی شخص معتوه در فقه  25

بنددوم: احکام جزایی شخص «معتوه» در فقه: 26

گفتار دوم: مصاديق نقیصه عقلی در روانشناسي: 27

بند اول:كاناها( كور ذهن ها): 27

بند دوم: كاليوها (كند ذهن ها) 28

بند سوم: كودن ها 28

بند چهارم: عقب مانده هاي ذهني خفيف (مرزي): 30

فصل دوم: ماهیت حقوقی اعمال مجرمانه و مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

مبحث اول: ماهیت حقوقی اعمال مجرمانه اشخاص دارای نقیصه عقلی

گفتار اول: نظریه جرم نبودن و دلایل: 33

بند اول: عدم درک خطاب (امتناع تکلیف): 34

بند دوم: عدم درک علیت (ناتوانی در تحقق رکن روانی): 34

گفتار دوم: نظريه جرم بودن و دلایل  35

گفتار سوم: نظر منتخب در مورد ماهيت اعمال مجرمانه  37

بند اول: فهميدن خطاب قانونگذار 37

بند دوم : داشتن قصد ارتكاب عنصر مادي از سوي مرتكب   38

گفتار چهارم: ثمره عملي بحث ماهيت حقوقي اعمال مجرمانه: 39

بند اول: تاثير در نوع قرار مقدماتي كيفري   39

بند دوم: تاثير در واكنش يا عدم واكنش اقدامات تاميني  40

بند سوم: تاثير در ميزان مسئوليت معاون يا معاونين جرم  40

بند چهارم: تأثیر در تعدد جرم: 41

مبحث دوم: مسئولیت کیفری: 42

گفتار اول: تاریخچه و تعریف   42

بند اول: تاریخچه  42

1-تاریخچه تا تا قبل از قرن هيجدهم  43

1-1- جمعی بودن مسئولیت   43

1-2- موضوعی بودن (objectivg) مسئولیت کیفری   43

2- از قرن هیجدهم تا کنون  43

بند دوم :تعریف   44

گفتار دوم شرایط   45

بند اول: بلوغ  45

بند دوم: اختیار 46

1- اجبار مادی   47

1-1- اجبار مادی خارجی  47

1-2- اجبار مادی داخلی  47

2-1- اجبار معنوی خارجی  47

2-2- اجبار معنوی داخلی  48

بند سوم: علم  48

اشتباه موضوعی  48

2-1- اشتباه در هویت مجنی علیه  48

2-2- اشتباه در عناصر متشکله جرم  49

2-3- اشتباه در نتایج حاصله از جرم  49

بندچهارم: عقل  50

گفتار سوم: سیر تاریخی قانونگذاری نقیصه عقلی و وضعیت مسئولیت کیفری   52

بند اول: قانون مجازات عمومی 1304  53

بند دوم: قانون مجازات عمومی 1352  54

بند سوم: قوانین مجازات اسلامی 1361 و 1370  55

بند چهارم : قانون مجازات اسلامي  56

گفتار چهارم:شرایط عدم مسئولیت   57

بند اول: احراز نقیصه ی عقلی در شخص مرتکب   57

بند دوم: وجود نقیصه عقلی در حین ارتکاب جرم  58

گفتار پنجم: دلایل عدم مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل 58

بنداول: استناد به ماده 51قانون مجازات اسلامی  59

بند دوم: استناد به فتاوی معتبر  60

بند سوم: قاعده درء 60

بند چهارم:  تفسیر موسع قوانین جزایی به نفع متهم  62

بند پنجم: دلیل حمایتی و حقوق بشری   62

بند ششم: تأثیر رشد جزایی در مسئولیت کیفری   64

فصل سوم: واكنش های مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

مبحث اول: مجازات   68

گفتار اول: ويژگي ها 69

بند اول رنج آوري   69

بند دوم:خواركنندگي  70

بند سوم: معين بودن  71

بند چهارم: قطعي بودن  71

گفتار دوم: اهداف مجازات: 72

بنداول: سزادهي  72

بند دوم: ارعاب   73

بند سوم: اصلاح و بازسازگار كردن  73

گفتار سوم: علل عدم امكان اجراي مجازات: 74

بند اول: دليل حقوقي  74

بند دوم: دليل فلسفي  75

بند سوم: دليل جرمشناسي  75

1-جرمشناسي اصلاح و درمان  76

2-جرمشناسي واكنش اجتماعي  77

3-نظریه عدالت ترمیمی  79

گفتار چهارم : وضعيت اجراي مجازات هاي تبعي: 80

بند اول : تعريف   80

بند دوم: شرايط   82

1- عمدي بودن جرم: 82

2- محكوم شدن به مجازات‌هاي خاص موجود در ماده 62 مكرر 82

2-1- قطع عضو در جرايم مشمول حد  83

2-2- شلاق حدي   83

2-3- حبس تعزيري بيش از سه سال  83

2-4- اعدام اجرا نشده 84

بند سوم: اعاده حيثيت   84

بند چهارم:‌وضعيت مجازات تبعي در واكنش به اعمال مجرمانه‌ي اشخاص داراي نقيصه عقلي  84

مبحث دوم: اقدامات تأميني و تربيتي و واكنش مدني  86

گفتار اول: اهداف اقدامات تأمینی  87

بند اول: هدف عيني  87

1-از طريق اصلاح بزهكار 87

2- پيشگيري تأميني وضعي از ارتكاب جرم  88

بند دوم: هدف ذهني  88

گفتار دوم: ويژگي ها 88

بند اول: فقدان صبغه ي اخلاقي  89

بند دوم:  نا معين بودن  90

بند سوم : قابليت تجديد نظر  91

گفتار سوم: علل امكان اجراي اقدامات تأميني  92

بند اول: دليل حقوقي  92

بند دوم: دليل فلسفي  92

بند سوم: دلیل جرمشناختی  93

1-نظریه پیشگیری وضعی  93

2-نظریه اصلاح و درمان  95

گفتار چهارم: واکنش مدنی و علل امکان اجرا 95

بند اول: دلیل حقوقی  96

بند دوم: دلیل فقهی  97

فهرست منابع و مأخذ مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل  100

مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

 مفهوم نقیصه عقلی:

از لحاظ لغوي اصطلاح نقيصه عقلي مركب از دو كلمه است: 1- نقيصه (deficiencies) كه به معناي عيب، خصلت بد، خوي و عادات زشت مي باشد كه جمع آن نقايص است[1] 2- عقل: اين كلمه را نيز دريافتن،‌دانستن، فهميدن، قوه دريافت وادراك حسن و قبح اعمال و تميز نيك و بد امور و خود ترجمه كرده اند[2]  به نظر مي رسد اين اصطلاح در فرهنگ وادب فارسي به معناي معيوب بودن قوه درك شخص در حسن و قبح اعمال و تميز نيك و بد امور باشد.

در سال 1973 انجمن رسيدگي به مسائل و مشكلات اشخاص داراي نقيصه در امريكا، نقيصه عقلي را اين گونه تعريف كرده است. «نقيصه عقلي عبارت از نقص يا نارسايي است كه  از لحاظ فعاليت عمومي هوش در مقايسه با افراد ديگر به چشم مي خوردو باعث نقص تطابق با محيط در دوران هاي مختلف رشد مي شود.» طبق قانون بهداشت رواني (mental health act) انگلستان مصوب 1959 نقيصه عقلي به حالتي گفته مي شود كه رشد مغز هوش و روان از هنگام تولد يا از مراحل اوليه زندگي متوقف مي ماند يا تكامل ناقص مي يابد.

پياژه روانشناس سوئيسي تعريف هوشی و عقلي را اينطور بيان مي كند: هوش نتيجه تاثير دائمي ومتقابل فرد با محيط است و اگر اين رابطه ي متقابل به صورت متعادل انجام شود، كودك در مراحل مختلف رشد تصاوير ذهني مختلفي دارد كه از تصاوير ساده شروع شده و به تصاوير پيچيده تري مي رسد.

گذشتن از اين مراحل يعني از مراحل پايين و رسيدن به مراحل بالاتر بستگي به رشد هوش، ساختمان عصبي بدني، روابط اجتماعي و تجارب زندگي او دارد[3] با توجه به تعاريف فوق گروهي از افراد جامعه كه از لحاظ هوشي در سطح پايين تر از متوسط (نرمال) جامعه قرار گرفته اند، داراي نقيصه عقلي هستند. لازم به ذكر است كه آزمون هاي زيادي براي ارزيابي هوش ارائه شده است.كه آزمون سه شخص از بقيه معروفترند.

كه عبارتند از :1- آزمون بنيه سيمون (Binet simson) 2- آزمون و كسلر(David wechsier) 3-‌‌آزمون آلفرد بنيه (Alfred Binet)[4]

بايد توجه داشت كه هوشبهر (IQ) اشخاص به طور متوسط ومعمول 100 مي‌باشد ولي اشخاصي كه داراي هوشبهر 100-90 هستند؛ با اينكه داراي ضريب هوشي كمتر از حد نرمال هستند ولي داراي نقيصه عقلي نيستند زيرا اين عقب ماندگي بايد به درجه اي از شدت برسد و نقص اين اشخاص بسيار خفيف مي باشد[5] .

خصوصيات اشخاص ناقص العقل به طور كلي عبارتند از خود محوري(خودبيني)، بي ثباتي، تلفيق پذيري، ساده لوحي، زود باوري، مخالفت سرسختي و تحريك پذيري. بنابراين جاي تعجب نيست كه ناقص العقل نتواند خود را با شرايط زندگي عادي انطباق دهد و طبيعي است كه در صورت مستعد بودن اوضاع و احوال مرتكب جرم نيز بشود.[6]

[1]– عميد، حسن، فرهنگ عميد، انتشارات امير كبير. تهران 84 ص 129

[2] – عميد، حسن، همان ص 914

[3] – ميلاني فر، بهروز، روانشناسي كودكان و نوجوانان استثنايي، نشر قومس چاپ دوم مهر ماه 69، ص45

[4] – به طور كلي براي تعيين و محاسبه هوش (IQ) اشخاص، سن عقلي شخص، با اين آزمون ها به دست مي آيد به سن واقعي او تقسيم و در عدد 100 ضرب و نتيجه هوشبهر مي باشد.

[5] – طريقت، شكرالله، پيشين ص 208

[6] – نجفي ابرندآبادي، علي حسين و هاشم بيگي، حميد، دانشنامه جرم شناسي، انتشارات گنج دانش 1390 ص 202

 

علل ايجاد نقیصه عقلی

در ايجاد نقيصه عقلي علل و عوامل متعددي تاثير دارند ولي وجه غالب علت ها را علل ارثي تشكيل مي دهد. در اين پايان نامه به چهار علت، در چهاربند جداگانه كه شايع ترين علت ها هستند اشاره مي كنيم.

 

بنداول: عوامل ارثي:

ار لحاظ پزشكي لقاح اسپرماتوزوئيد و اوول جنين را توليد مي كند و هر جنيني داراي 46 كروموزوم است كه يك جفت آن كروموزوم هاي جنسي كه در مردXY و در زن XX و بيست و دو جفت ديگر كروموزوم هاي معمولي است. نصف اين كروموزوم ها از پدر و نصف ديگر از مادر گرفته مي شود كه در هسته ي اسپرماتوزوئيد و اوول وجود دارند.

كروموزوم هاي حاوي عامل ژن [1] هستند كه داراي مواد شيميايي و آنزيم هاي مخصوص اسيد نوكلئيك است و اين مواد شيميايي كه در چگونگي بروز صفات ارثي دخالت دارند لازم است اشاره شود اختلال در تعداد كروموزوم ها يا نوع آنها باعث نقيصه عقلي (عقب ماندگي هاي ذهني) متعددي مي شود كه به چند مورد از مهمترين آنها اشاره مي‌شود:

[1] – Gene

بند دوم: اتفاقات دوران بارداري:

رشد جنين از بدو تشكيل تحت تاثير شرايط جسمي و رواني مادر قرار مي گيرد يه همين دليل رابطه ي بسيار نزديكي بين جنين و مادر از لحاظ سلامتي يا عدم سلامتي وجود دارد. بنابراين بعضي ازنقيصه هاي عقلي به دليل شرايط خاص مادر ايجاد مي‌شود شرايط مادر كه در سلامت يا عدم سلامت جنين تاثير دارد به قرار ذيل است.

بند سوم: حوادث زايمان و دوره بعد از زايمان:

بديهي است  زايمان هاي مشكل و به كار بردن وسايل مكانيكي كه اكثرا در زايمان هاي مشكل صورت مي گيرد تاثيرات نامطلوبي بر مغز جنين خواهد گذاشت، يكي از اين موارد عدم تناسب سر جنين لگن مادر است است كه با عمل سزارين در جاهايي كه وسايل پزشكي به قدر كافي در دسترس عموم قرار دارد، انجام مي شود و مسئله مهمي نيست ولي در مناطق روستا نشين جراحي امكان ندارد لذا مغز جنين به علت به تاخير افتادن زمان زايمان،  در حين عبور از لگن و مجراي زايماني صدمه ديده و ضايعات توليد شده باعث نقصيه عقلي ساير اختلالات رواني شود.

نارسايي رشد هوشي در زايمان هاي قبل از موعد بيشتر است زيرا هنوز سلسله اعصاب مركزي كودك رشد كافي ندارد وكودك به دليل حساس بودن طعمه ي خوبي براي ميكروب هاست لذا عفونت ها و عوارض آن كودك را تهديد مي كند و اكثرا باعث نقصيه عقلي مي‌شود.

بند چهارم: عوامل محيطي، اجتماعي، و فرهنگي:

شكي نيست كه عوامل محيطي در ايجاد نارسايي رشد هوشي سهم دارد و در اين موضوع همه‌ي محققان اتفاق نظر دارند. منتها اهميتي كه براي اين عوامل قائل هستند يكسان نيست، بعضي عوامل محيطي را مهمترين علل نقيصه عقلي به شمار مي آورند. و برخي براي آن نقش كمتري قائلند. علت اين اختلاف عقيده تاثير با محيط وراثت و محيط يا به بيان روشن تر وراثت و محيط در رشد و تكامل قواي ذهني مكمل يكديگر هستند.

آنچه تجربه ثابت شده است اين است كه نقص عوامل محيطي، اجتماعي و فرهنگي مسلما به تنهايي قادر نخواهد بود كه نارسايي شديد هوشي ايجاد كنند بلكه نقيصه عقلي حاصله ناشي از عوامل محيطي همواره از درجات سطحي است.

در اين ابتدا به شرح عواملي مي پردازيم كه بر رشد هوشي اثر قطعي دارند و سپس درباره عواملي كه احتمالا باعث نقيصه عقلي مي‌شوند بحث خواهيم كرد.

ماهیت حقوقی اعمال مجرمانه و مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

این فصل پایان نامه به دو مبحث جداگانه تقسیم می شود و ابتدا ماهیت حقوقی اعمال مجرمانه اشخاص دارای نقیصه عقلی مورد بررسی قرار گرفته و به این نکته پرداخته می شود که آیا اعمال مجرمانه اشخاص جرم می باشد یا خیر؟  و در مبحث بعد وضعیت مسئولیت کیفری اشخاص مذکور تشریح خواهد شد.

 

مبحث اول:ماهیت حقوقی اعمال مجرمانه اشخاص دارای نقیصه عقلی

ماهیت در لغت به معنای «حقیقت و طبیعت و نهاد و سرشت چیزی»[1]آمده است. و در اصطلاح ماهیت هر شی عبارت است از چیستی آن شی. هرگاه از ذات یک شی سؤال می شود پاسخ صحیح، ماهیت آن شی است؛ مثلاً اگر بپرسیم این شی چیست و پاسخ بشنویم کیف یا کتاب است، این پاسخ ها همگی بر ماهیت اشیای مورد سؤال دلالت دارند.[2] آنچه در این فصل مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد، این است که اعمالی که واجد ضمانت اجرای کیفری هستند، در صورتی که از سوی اشخاص دارای نقیصه ی عقلی ارتکاب یابند، دارای چه ماهیتی در قانون هستند؟ آیا جرم می باشند یا خیر؟

در این راستا دو نظریه وجود دارد در دو گفتار مختلف در این مبحث به آن اشاره خواهد و در پایان به نظری که با منطق حقوقی سازگارتر است اشاره خواهد شد برای تجزیه و تحلیل کامل این مبحث را به دو گفتار تقسیم نموده و در گفتار اول به نظریه «جرم نبودن افعال مجرمانه ی اشخاص دارای نقیصه عقلی» و استدلالات مختص به آن اشاره می شود و در گفتار دوم به نظریه جرم بودن اعمال مجرمانه شخاص دارای نقیصه عقلی و استدلالات این نظریه اشاره می شود در پایان با توجه به استدلالات هر دو نظریه مذکور در مقام مقایسه و قضاوت بین این دو دیدگاه ماهیت اعمال مجرمانه اشخاص دارای نقیصه ی عقلی را به طور کلی، مشخص نموده و در پایان فایده عملی بحث مطرح می شود.

 

مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از فهرست منابع و مأخذ مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

كتب فارسي مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

• آقايي جنت مكان، حسين، حقوق كيفري عمومي، جلد دوم، انتشارات جنگل، 1390
• ابراهمسن، ديويد، روانشناسي كيفري، مترجم پرويز صانعي، جلد دوم، انتشارات گنج دانش، تهران 1371
• اردبيلي، محمدعلي، حقوق جزاي عمومي، جلددوم، نشرميزان، تهران 1382
• استفاني، لواسور و بولوك، حقوق جزاي عمومي، جلد دوم، (ضمانت اجرايي: مجازات و اقدامات تأميني)، مترجم، حسن، دادبان، انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي، تهران 1377
• جعفري لنگرودي، محمد جعفر، ترمبنولوژي حقوق، انتشارات گنج دانش تهران، 1386.
• حكمت، سعيد، روانشناسي جنايي، انتشارات دانشگاه تهران ،1346
• رفيع زاده، علي، جرم شناسي، انتشارات راه، 1390،
• شامبياتي، هوشنگ، بزهكاري اطفال و نوجوانان، انشارات مجد، چاپ دوم، 1389
• شامبياتي، هوشنگ، حقوق جزاي عمومي (جلد دوم)، انتشارات ژوبين، چاپ يازدهم، تهران1382
• صانعي، پرويز، حقوق جزاي عمومي، انتشارات طرح نو، تهران 1382
• سليمي، صادق، مجازات هاي تبعي در حقوق كيفري ايران، مجله كانون وكلا،پاییز 1379
• …
• …

منايع عربي مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل

قرآن كريم

• جبعي عاملي، زين الدين (شهيد ثاني)، الروضه البهيه في شرح اللمعه الدمشقيه، جلد 10، نشريه علميه قم 1396 هـ.ق
• جبعي عاملي، زين الدين (شهيد ثاني)، تمهيد القواعد، مكتب الاعلام الاسلامي، قم 1374
• جبعي عاملي، زين الدين (شهيد ثاني)، شرح اللمعه، قصاص و ديات، جلد 14، موسسه انتشات دارالعلم، تهران 1387
• جعفر بن حسن (محقق حلي)، شرايع الاسلام، مجلدات 3 و 4، منشور اعلمي تهران 1389
• الحصري، احمد، نظريه الحكم و مصادر التشريع في اصول الفقه الاسلامي، دارالكتب العربي، بيروت، 1407 هـ.ق.
• عوض محمد، عوض، قانون العقوبات، القسم العام، دارالمطبوعات الجامعيه، اسكندريه 1994
• الغزالي، محمد بن محمد(ابو حامد)، المستصفي من اصول الفقه، دارصادر، بيروت 1995
• …
• …

مسئوليت كيفری اشخاص ناقص العقل