سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) چیست؟

سرمایه گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه

سرمایه گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه – ابعاد اقتصادی، سیاسی و حقوقی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه

بنیان­ های­ مفهومی و نظری پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1 . مفهوم سرمایه­گذاری خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-1. انواع سرمایه­گذاری خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-1-1. سرمایه­گذاری غیرمستقیم خارجی(پورتفولیو)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-1-2. سرمایه گذاری مستقیم خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-1-2-1. ویژگی­های سرمایه گذاری مستقیم خارجی  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-1-2-2. سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی و رشد اقتصادی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2. کلیات تئوری­های سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2-1.تئوری­های مرتبط با سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-2-2. اهمیت امنیت در سرمایه­ گذاری مستقیم خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3. مفهوم امنیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-1. گونه­شناسی امنیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-2. ابعاد امنیتی موثر در جذب  سرمایه گذاری مستقیم خارجی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-2-1. امنیت اقتصادی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-2-2. امنیت سیاسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-3-2-3. امنیت حقوقی ( حقوق مالکیت معنوی)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-4 . تحلیل نقش امنیت در سرمایه گذاری مستقیم خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

فصل سوم: ابعاد اقتصادی، سیاسی و حقوقی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-1. سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جهان و کشورهای درحال توسعه…………………………………………………………………………………………………………

3-2.خاورمیانه و امنیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-1. تعریف خاورمیانه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-2. امنیت در منطقه خاورمیانه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-3. مؤلفه­های اقتصادی امنیت در خاورمیانه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-4. مؤلفه­های اقتصادی امنیت سرمایه گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه………………………………….. …………………..

3-2-4-1. تعرفه و مالیات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-4-2. شاخص فساد در منطقه MENA…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-4-3. نیروی کار متخصص…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-4-4. زیرساخت­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-4-5. تورم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-4-6. اندازه بازار………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 61

3-2-5. مؤلفه­های سیاسی امنیت سرمایه­ گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه…………………………………….. ……………………………….

3-2-5-1. ثبات سیاسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-5-2. مشروعیت سیاسی رژیم­های حاکم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-5-3. نحوه­ی تعامل با قدرت­های بزرگ در عرصه سیاست خارجی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-6. امنیت حقوقی سرمایه­گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-6-1. کنوانسیون حل و فصل اختلافات سرمایه­گذاری(ICSID)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-6-2. حقوق مالکیت معنوی در خاورمیانه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-2-6-3.ضمانت اجرای قراردادها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

نتیجه­گیری

منابع

مقدمه

رشد قابل توجه سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از خصوصیات مهم اقتصاد جهانی در طی سه دهه اخیر بوده است. این نوع سرمایه­گذاری زمانی رونق گرفت که شرکت­های تجاری به این حقیقت پی­بردند که دیگر فعالیت در درون مرزهای ملی، بازده و توجیه اقتصادی ندارد و با در معرض خطر دیدن سرمایه ­خود، راهی جز گسترش فعالیت­های اقتصادی به فراسوی مرز­های ملی نیافتند. در واقع سرمایه گذاری مستقیم خارجی نقش مهمی را در رقابت جهانی اقتصاد بازی می­کند و یکی از فاکتورهای مهم و تاثیرگذار بر روند جهانی­سازی بشمار می­آید، اخیراً روند این جریان رشدی سریع­تر از تجارت جهانی به خود گرفته است و حتی کشور­هایی چون چین که پیش­تر در­های خود را به روی سرمایه­گذاران خارجی بسته بودند به مزایای اقتصادی سرمایه­گذاری خارجی پی­برده و مرز­های خود را به روی سرمایه­ گذاران خارجی گشودند. اکنون رقابت برای جذب FDI  تنها به کشور­های توسعه یافته محدود نمی­گردد و شامل کشور­های در حال توسعه نیز می­گردد.

کشورهای منطقه خاورمیانه نیز متعاقب بحران بدهی­ها در دهه 1980 و محدودیت­های موجود در مسیر کسب تسهیلات از بانک­های بین­المللی، به رقابت برای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی پرداختند. حال آنکه این نوع سرمایه­گذاری به دلیل ماهیت بلند مدت نیازمند تامین امنیت سرمایه­گذاران در کشور میزبان است. بنابراین سرمایه­گذاران نیاز دارند تا در محیطی فارغ از وجود خطرهای محیطی به فعالیت خود ادامه دهند.

باتوجه به اهمیت امنیت از دیدگاه سرمایه­گذاران خارجی در فصل حاضر پس از ارائه مفاهیم مرتبط با سرمایه­ گذاری مستقیم خارجی و مبانی مرتبط با آن، مفهوم امنیت و مبانی نظری آن مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت رابطه نظری موجود میان این دو مفهوم بیان خواهد گردید.

مفهوم سرمایه گذاری خارجی

فرهنگ لغت حقوق بین­الملل، سرمایه ­گذاری خارجی را اینگونه تعریف نموده است: “انتقال وجوه یا مواد از یک کشور (صادر­کننده) به کشور دیگر (میزبان) جهت استفاده از تاسیسات یک بنگاه اقتصادی در کشور میزبان در برابر مشارکت مستقیم یا غیر مستقیم در سود آن بنگاه”.

در تعریفی دیگر طبق قانون تشویق و حمایت سرمایه­ گذاری خارجی، سرمایه­گذاری خارجی معادل است با بکارگیری سرمایه خارجی در یک بنگاه اقتصادی جدید یا موجود پس از اخذ مجوز سرمایه­گذاری که به صورت سرمایه­گذاری در تولید و ساخت کالا، استخراج مواد خام، تأسیس و گسترش نهادهای مالی و غیره در فراسوی مرزهای ملی انجام می­شود (میرزاخانی، 1391: 95-94).

[1] -Foreign Direct Investment

سرمایه گذاری مستقیم خارجی

سرمایه گذاری مستقیم خارجی عبارت است از سرمایه­گذاری لازم برای تضمین مناسبات بلندمدت که منعکس­کننده منفعت و نظارت پایدار(یا نفع مستمر) شخصیت حقیقی یا حقوقی مقیم یک کشور (سرمایه­گذار مستقیم خارجی یا شرکت مادر) از شرکتی واقع در خارج از وطن سرمایه­گذار می باشد. در کتاب مرجع PALGRAVE، سرمایه­گذاری خارجی به صورت کسب و کار و تملک دارایی­ها ( اوراق بهادار) توسط سرمایه گذار در خارج موطن خود تعریف شده است. در مواقعی که دارایی­ها شامل تجهیزات فیزیکی تولید باشد سرمایه گذاری خارجی، “مستقیم” تلقی خواهد شد.

به عبارت دیگر، سرمایه گذاری مستقیم خارجی نوعی سرمایه­گذاری بین المللی است که در آن شخصیت حقیقی یا حقوقی مستقر در یک کشور، سهم و منافع پایدار مرتبط با یک بنگاه در یک کشور را به خود اخثصاص می­دهد. سهم و منافع پایدار عبارت است از برقراری یک ارتباط بلندمدت میان سرمایه­ گذار مستقیم و بنگاه. معیار قابل استفاده برای تشخیص سرمایه­گذاری خارجی به این صورت است که یک شخصیت حقیقی یا حقوقی مستقر یا مقیم در یک کشور، ده درصد یا بیشتر از سهام عادی یا حق رای مربوط به یک بنگاه ثبت شده یا معادل آن را از یک بنگاه ثبت نشده را در اختیار داشته باشد (بهرنگی نیا, شفافی شهری، 1386: 85).

در حقیقت سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از مهم­ترین شیوه­های تامین مالی خارجی به روش غیراستقراضی است که بر خلاف روش قرضی تامین مالی خارجی که در تراز پرداخت­های کشور میزبان به عنوان منابع سرمایه­گذاری تلقی می­گردد. بدین جهت است که امروزه بسیاری از کشور­های درحال توسعه، سرمایه­گذاری خارجی را به عنوان یکی از منابع مهم در توسعه­ی اقتصادی­شان درنظر گرفته و بسیاری از طرح­های اقتصادی خود را با بهره­گیری از این روش تامین مالی خارجی به مرحله اجرا در می­آورند.

این نوع سرمایه­گذاری حکایت از رابطه­ی دائم میان سرمایه­گذار و سرمایه­پذیر، به ویژه فرصتی برای نفوذ واقعی بر اقدامات کشور میزبان توسط سرمایه­گذار دارد (Wafo, 1998: 3) و نقش آن به عنوان یک عامل مهم در پیشبرد رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه، کاملا به اثبات رسیده است.

سرمایه گذاری مستقیم خارجی به کشور میزبان این توانایی را می­بخشد که به سطح سرمایه­گذاری فراتر از پس­اندازهای داخلی دست یابد. در حقیقت  FDIبا ثبات­ترین نوع سرمایه­گذاری خارجی است که از طریق افزایش فرصت­های شغلی، ارتقاء کیفیت تولید و افزایش قدرت رقابتی و توان صادراتی کشور میزبان و همچنین امکان انتقال و توسعه فن­آوری و مهارت­های مدیریتی، منجر به تسهیل فرآیند رشد اقتصادی می­شود (کازرونی و سجودی،1387: 273-271).

صندوق بین المللی پول سرمایه گذاری مستقیم خارجی را چنین تعریف کرده است: ((سرمایه گذاری مستقیم با هدف کسب منافع طولانی مدت توسط یک شخصیت حقیقی یا حقوقی مستقر در یک اقتصاد معین صورت می­گیرد)). کنفرانس تجارت و توسعه ی سازمان ملل ((FDI را سرمایه ای دانسته که متضمن مناسبات بلند مدت میان سرمایه­گذار و سرمایه­پذیر بوده و کنترل و منافع مستمر اشخاص حقیقی و یا حقوقی مقیم یک کشور در شرکتی خارج از موطن سرمایه­گذار را به همراه دارد)) (Unctad, 1996: 195).

سازمان همکاری و توسعه افتصادی (OECD) سرمایه گذاری مستقیم خارجی را چنین تعریف می­کند: «سرمایه­گذاری که با هدف ایجاد روابط اقتصادی مستمر و اعمال نفوذ موثر و مدیریت در موارد زیر صورت می­گیرد؛ 1- ایجاد یک شرکت با مالکیت کامل، تاسیس موسسه فرعی، تاسیس شعبه و تملک دارایی کامل یک شرکت موجود، 2- مشارکت در یک شرکت جدید یا موجود».

سازمان تجارت جهانی نیز این نوع سرمایه­گذاری را چنین تعریف می­کند: «سرمایه گذاری مستقیم خارجی زمانی صورت می­گیرد که سرمایه­گذار یک کشور مبدا (کشور مادر) یک دارایی را در کشور دیگر (میزبان) با هدف مدیریت آن به دست می­آورد» (Bradlow & Escher, 2000, 3).

ویژگی­های سرمایه گذاری مستقیم خارجی

با توجه به تعاریف بالا، چند ویژگی را می­توان برای این نوع از سرمایه ­گذاری و تمایز آن با سایر اشکال سرمایه­ گذاری خارجی برشمرد:

–  معیار اساسی در تشخیص سرمایه گذاری مستقیم خارجی، میزان و درجه کنترل بر سرمایه­گذاری، میزان مشارکت، سود و زیان­هایی است که متوجه سرمایه­گذار می­شود.

– وجود رابطه و منافع طولانی مدت میان سرمایه­گذار و سرمایه­پذیر به همراه سطح قابل ملاحظه از نفوذ و حق رای موثرسرمایه­گذار بر امور مدیریتی اقدامات مشترک را خواهد داشت (ذوالقدر، 1388، به نقل از: Sarkar, 1976:7).

FDI از نظر نوع و مدت تعهدات از دیگر انواع سرمایه­گذاری متفاوت است. هدف این نوع سرمایه­گذاری ایجاد روابط اقتصادی پایدار است. ماهیت بلند مدت FDI موجب تشویق سرمایه­گذاران برای داشتن نقشی فعال در فرایند تصمیم­گیری شده و ضرورت تغییرات بنیادین را در ساختار و استراتژی شرکت­های میزبان موجب گردیده است .(Benacek et al., 2000: 163).

تئوری­های مرتبط با سرمایه گذاری مستقیم خارجی

به طور کلی می­توان تئوری­های FDI را تحت عناوین زیر طبقه­بندی نمود:

• تئوری چرخه­ی حیات محصول ورنون[1]

 تئوری چرخه حیات محصول در سال 1966 توسط ورنون جهت توضیح انواع مشخصی از سرمایه­گذاری مستقیم خارجی ایجاد شده توسط شرکت­های آمریکایی در بخش تولیدی اروپای غربی پس از جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار­گرفت و توسعه یافت. ورنون معتقد است که چرخه حیات محصول شامل چهار مرحله است: نوآوری، رشد، بلوغ و افول. بر طبق اظهارات ورنون، شرکت­های چند ملیتی آمریکایی در گام نخست به خلق تولیدات نوآورانه برای مصرف داخلی و صادرات مازاد آن به بازارهای خارجی پرداختند. بر طبق تئوری چرخه تولید پس از جنگ جهانی دوم، تقاضا برای کالاهای تولید مانند آنچه که در آمریکا تولید می­گشت افزایش یافت. بنابراین شرکت­های آمریکایی به صادرات پرداختند این در حالی بود که نسبت به رقبای بین­المللی از مزیت تکنولوژی برخوردار بودند.

در مرحله­ی نخست چرخه حیات محصول، تولیدکنند­گان با دارا بودن تکنولوژی­های نوین از یک مزیت برخوردارند. با تولید و صادرات محصول، تکنولوژی نوین به شهرت می­رسد. سپس شرکت­های اروپایی که این محصول از آمریکا به کشورشان صادر می­شد دست به تقلید و تولید این کالا مبادرت کردند. در نتیجه شرکت­های امریکایی مجبور به اتخاذ تسهیلات و فراهم آوردن امکاناتی در بازار داخلی شدند تا سهم خود در تولید کالا در بازار داخلی حفظ نمایند.

این تئوری جهت توضیح انواع مشخصی از سرمایه­گذاری­های صورت گرفته توسط ایالات متحده در اروپای غربی در فاصله سال های 1970-1950مدیریت گردید. هرچند مکان­هایی نیز وجود دارند که سرمایه­گذاری مستقیم خارجی در طی این زمان در آنها صورت گرفت ولیکن آمریکایی­ها در این مکان­ها از مزیت تکنولوژیکی برخوردار نبودند Denisisa, 2010: 106)).

• تئوری تاثیرنرخ ارز بر بازارهای سرمایه ناقص[2]

این تئوری نیز تلاش دارد تا به علل شکل­گیری FDI  و توضیح آن بپردازد.در این تئوری، ابتدا ریسک مبادله­ی خارجی از دیدگاه تجارت بین الملل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ایتاگاکی[3] (1981) و کوشمن[4] (1985) به تجزیه و تحلیل تاثیر عدم قطعیت به عنوان یکی از فاکتورهای تاثیر­گذار بر FDI پرداختند. تنها تحلیل تجربی صورت گرفته توسط کوشمن نشان می­دهد که افزایش نرخ ارز بر سرمایه­گذاری مستقیم خارجی تاثیرگذار است. درحالیکه ارزش یافتن ارز خارجی موجب کاهش یافتن میزان FDI  توسط آمریکا در سایر کشورها گردید بنابراین کوشمن نتیجه می­گیرد که افزایش ارزش دلار منجر به کاهش سرمایه­گذاری خارجی در آمریکا به میزان 25% گردیده است. در هرصورت، تئوری میزان ریسک پذیری ارز نمی­تواند توجیه کننده سرمایه­گذاری مستقیم خارجی میان دو کشور با ارزهای مختلف باشد (همان: 107).

• تئوری درونی­سازی[5]

این تئوری در تلاش است تا علت رشد شرکت­های چند ملیتی و انگیزه آن­ها را برای دستیابی به سرمایه­گذاری مستقیم خارجی توضیح دهد. تئوری درونی­سازی توسط باکلی[6] و کاسون[7] در سال 1976 مطرح و سپس توسط هنارت[8] در سال 1982 و کاسون در سال 1983 بسط یافت.  در ابتدا کواس[9] در سال 1937در یک سطح و محتوای ملی و هایمر[10] در سال 1976 در سطح بین­المللی، آغازگر این تئوری بودند. هایمر دو تعیین کننده را برای FDI  تشخیص داد. یک تعیین­کننده حذف رقیب در رقابت و دیگری مزیت­هایی بود که برخی از شرکت­ها در یک فعالیت ویژه دارا هستند (Denisisa, 2010: 107, quoted from: Hymer, 1976).

باکلی و کاسون بنیانگذاران این نظریه نشان دادند که شرکت­های چند ملیتی جهت توسعه مزیت­های ویژه خود، در حال سازماندهی فعالیت­های درونی خود هستند. تئوری درونی­سازی توسط افرادی چون دانینیگ نیز مورد توجه قرار گرفت، ولیکن وی معتقد بود که این تئوری تنها توضیح دهده­ی بخشی از جریان FDI  است.

مؤلفه­ های اقتصادی امنیت سرمایه­ گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه

سرمایه­گذاران خارجی، بیشتر به سمت کشورهایی جذب می­شوند که از محیط اقتصادی با­ثبات و شفاف سود می­برند و به سطوح عالی توسعه اقتصادی دست یافته­اند. برخورداری از زیرساخت­های قوی­تر و مناسب­تر، از دیگر فاکتورهای مورد توجه سرمایه­گذاران خارجی برای انتخاب کشور محل سرمایه­گذاری به حساب می­آید (علوی، 1389: 62-61).

امنیت اقتصادی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در مؤلفه­هایی چون:

• – تعرفه و مالیات
• – شاخص فساد
• – نیروی انسانی متخصص
• – وجود زیرساخت­های لازم
• – نرخ پایین تورم
• – اندازه بازار مورد بررسی قرار می­گیرد.

مؤلفه­های  سیاسی امنیت سرمایه گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه

امنیت سیاسی سرمایه­گذاری خارجی در منطقه خاورمیانه در قالب مؤلفه­هایی چون:

– ثبات سیاسی

– مشروعیت سیاسی رژیم های حاکم

– نحوه­ی تعامل با قدرت­های بزرگ در عرصه سیاست خارجی، مورد بررسی قرار می­گیرد.

امنیت حقوقی سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در خاورمیانه

امنیت حقوقی سرمایه­گذاری خارجی در قالب مؤلفه های زیر مورد بررسی قرار می­گیرد:

• – پیوستن به مرکز حل اختلافات مربوط به سرمایه­گذاری خارجی (ICSID) وابسته به بانک جهانی.
• – قوانین حقوق مالکیت معنوی در خصوص سرمایه­گذاران خارجی
• – ضمانت اجرای قرارداد­ها.

قوانین و مقررات دست و پاگیر تا آنجا که ممکن است، مسیر سرمایه­گذاری و میل و انگیزه نسبت به آن را دشوار و تضعیف می­کند. در کشورهای در حال توسعه غالباً تصمیم­گیرندگان سیاسی و اقتصادی تحت تأثیر جوی قرار می­گیرند که نسبت به سرمایه­گذار نگاه نامساعد و ناسازگار دارند. به طورکلی، قوانینی که در این دسته از کشورها وضع می­شود غالباً دارای چند ویژگی به شرح زیر است:

• – کندکننده حرکت­های اقتصادی – تولیدی مردمی
• – تقویت­کننده نظام اقتصاد دولتی
• – کاهنده­ی انگیزه­ها و تمایلات سرمایه­گذاری مولد
• –  طرفدار بازرگانی وارداتی
• –  غیرشفاف شدن کارکردها

قوانین دراین کشورها همچنین برای سرمایه­گذاران نگران­کننده و تهدیدکننده است، ضمن آنکه محدودیت­آور نیز هست. به عبارت دیگر، با وجود اینکه در سیاست­ها و استراتژی­ها نسب به سرمایه­گذاری، عبارت­های موافق و تشویق­کننده­ای دیده می­شود، قوانین و مفاد آن­ها به ترتیبی است که هر گونه تجاوز و تسلط بر سرمایه­گذاران عمده را مجاز می­شمارد و به اهرم­های سیاسی اجازه می­دهد که در هر زمان که مصلحت­های خوداندیشیده­شان و منابع اقلیت­ها اقتضا کند، نسبت به سرمایه­گذاران تصمیم­های خاصی اتخاذکنند (رفیعی، 1388: 11).

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های علوم سیاسی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع فارسی

• 1- برومند، شهزاد. (1387). امنیت اقتصادی در ایران و چند کشور منتخب (مطالعه تطبیقی)؛ تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
• 2- حکیمیان، حسن؛ زیبا، مشاور .(1383). دولت و تحول جهانی (اقتصاد سیاسی گذار در خاورمیانه)، ترجمه عباس حاتمی زاده؛ تهران: انتشارات کویر.
• 3- درایسدل، آلاسدیر؛ اچ. بلیک، جرالد .(1369). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا؛ ترجمه دره میر حیدر مهاجرانی؛ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
• 4- رنجبر، مقصود .(1387). ملاحضات امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
• 5- قاسمی، فرهاد .(1390). نظریه­های روابط بین الملل و مطالعات منطقه­ای؛ تهران: نشر میزان.
• 6- مارتین، لی نور جی .(1389). چهره جدید امنیت خاورمیانه؛ ترجمه قدیر نصیری؛ تهران: دانشگاه امام صادق و پژوهشکده مطالعات راهبردی.
• 7- ماندل، رابرت .(1387). چهره متغییر امنیت ملی؛ ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
• – شاه آبادی، ابوالفضل؛ احمدی روشن، زهرا. (1390). «بررسی نقش دموکراسی وحقوق مالکیت برجریان جذب سرمایه­گذاری مستقیم خارجی کشورهای  D8 وG7 » ؛ فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی؛ شماره 60؛ صص183-163.
• – شاه آبادی، ابوالفضل؛ محمودی، عبداله. (1385). « تعیین کننده­های سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران » ؛ جستار­های اقتصادی؛ شماره 5؛ بهار و تابستان؛ صص 126-89.
•  – شاهین، آرش. (1378). «سرمایه گذاری مستقیم خارجی، ابزاری برای رقابت پذیری» ؛ کار و جامعه؛ شماره 31؛ تیر و مرداد؛ صص 14-5.
•  – صدیق، حسن؛ مهاجر، فاطمه. (1389). «موانع جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران » ؛ دو فصلنامه کانون وکلای دادگستری گیلان؛ سال دوم؛ شماره چهارم؛ پاییز و زمستان؛ صص 78-58.
•  – عباسی، ابراهیم. (1378). «سرمایه گذاری خارجی در ایران»؛ روزنامه همشهری؛ صص10؛ چهارم مهر.
•  – عزیزی، خسرو. (1386). «سرمایه­گذاری مستقیم خارجی و موانع موجود بر سر راه آن در اقتصاد ایران»؛ مجله بانک و اقتصاد؛ شماره 80؛ صص70-68.
•  – قانون و آیین نامه اجرایی مربوط به تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی؛ وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان سرمایه گذاری و کمک­های اقتصادی و فنی ایران، 1382.
•  – قدیمی، اسماعیل. (1392). «آسیب شناسی آموزش عالی در ایران، رویکردی انتقادی به شکل­گیری، رشد و مناسبات نهادی، ساختاری و کارکردی»؛ مجله علوم اجتماعی؛ شماره 69؛ آذر؛ صص 29-19.
•  – کازرونی، علیرضا؛ سجودی، سکینه. (1387). «اثر سرمایه­گذاری خارجی و آزادی بازرگانی بر رشد ایران»؛ ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی؛ شماره 256-255؛ دی ماه؛ 285-270.
•  – مصاحبه با هادی زنوز. (1383). «سرمایه­گذاری مستقیم خارجی»؛ مجلس و پژوهش؛ سال 11؛ شماره 43؛ بهار؛ صص 430-413.
• -…
• -…