سازمان یونسکو – نقش سازمان یونسکو در حفاظت از صلح و امنیت بین المللی

سازمان یونسکو

آشنایی با سازمان یونسکو و تاثیر اقدامات آن بر صلح و امنیت بین­المللی

مقدمه فصل دوم

مبحث اول: بررسي شكل‌گيري یونسکو و تشكيلات آن

گفتار اول: چگونگي شكل‌گيري يونسكو

بند1- پيش از جنگ جهاني اول

بند 2- دوران بين دو جنگ جهاني

بند3- دوران پس از جنگ جهاني دوم

گفتار دوم: تشكيلات یونسکو و نحوه رأي‌گيري در اين ارکان

بند 1- كنفرانس عمومي

بند 2- شوراي اجرايي

بند 3- دبيرخانه

مبحث دوم: نگاهي به اهداف، فعاليت ها و اهم اقدامات یونسکو

گفتار اول: بررسي اهداف و حوزه فعاليت هاي یونسکو

بند 1- آموزش

بند 2- فرهنگ

بند 3- علوم طبيعي

بند 4- علوم انساني و اجتماعي

بند 5- ارتباطات و اطلاع رساني

گفتار دوم: بررسي اهم اقدامات یونسکو

بند1- حفاظت از ميراث فرهنگي

بند2- يونسكو و نابودي آپارتايد

بند3- یونسکو و آموزش حقوق بشر

بند4- بهبود وضعيت زنان

بند 5-یونسکو و جوانان

بند 6-  یونسکو، آفریقا و کشورهای کمتر توسعه یافته

نتيجه‌گيري فصل دوم

فصل دوم: راهکارها و چالش های یونسکو در حفاظت از صلح و امنیت بین­المللی

مقدمه فصل چهارم

مبحث اول: راهكارهاي يونسكو براي حفاظت از صلح و امنيت  بين المللي

گفتار اول: جهاني كردن جامعه اطلاعاتي و توسعه آن

گفتار دوم: گفتگو و تعامل میان تمدن­ها

گفتار سوم: ایجاد کمیسیون­های ملی در کشورهای عضو

بند 1- نقش مشورتی

بند 2- نقش ارتباطی

بند 3- نقش اجرایی

بند 4- نقش اطلاع رسانی

گفتار چهارم: ارتباط با سازمان های غیردولتی

مبحث دوم: چالش هاي سازمان یونسکو

گفتار اول: اصل عدم مداخله

گفتار دوم : فقر توسعه فرهنگي

گفتار سوم : فقدان فرهنگ دموكراسي در كشورها

نتیجه گیری فصل چهارم

بررسي شكل‌گيري يونسكو و تشكيلات آن

سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد، یونسکو ، به­منظور ايجاد صلح پايدار از طريق همبستگي فكري و معنوي انسان­ها در سال 1945 به­وجود آمد. اين سازمان كه انديشه‌هاي ايجاد تأسيس آن به قبل از جنگ جهاني اول برمي‌گردد كه براي اولين بار در انديشه‌هاي «كمينيوس» و توصيه‌ها و آراء «هرمن مولكنبوير» مطرح شد، بعد از جنگ جهاني دوم و در تاريخ 16 نوامبر 1945 در فراخوان مشترکی كه به دعوت كشورهاي بريتانياي كبير و فرانسه در شهر لندن برگزار شده بود، تأسيس شد. اين سازمان داراي 3 ركن اصلي مي‌باشد كه عبارتند از:

1- كنفرانس عمومي: كه نمايندگان كليه كشورها در اين كنفرانس داراي نماينده مي‌باشند. اين ركن برنامه‌ها و بودجه سازمان را تعيين مي‌كند و هر 2 سال يكبار تشكيل جلسه مي‌دهد.

2- شوراي اجرايي: شوراي اجرايي يا به عبارتي شوراي اداري يونسكو، مقدمات كار كنفرانس عمومي را تهيه و بر اجراي كامل تصميمات كنفرانس عمومي نظارت مي‌كند. اين شورا سالانه 2بار تشكيل جلسه مي‌دهد و از نمايندگان 51 كشور عضو تشكيل مي‌شود كه توسط كنفرانس عمومي، با توجه به تنوع جغرافيايي و فرهنگي، انتخاب مي‌شود. ^[1]

3- دبيرخانه، كه مسئول اجراي برنامه‌هاي یونسکو بوده و شامل دبيركل و كاركنان مي‌باشد. دبير كل كه مدير اجرايي سازمان مي‌باشد، توسط كنفرانس عمومي و براساس توصیه‌هاي شوراي اجرايي براي مدت 6 ساله انتخاب مي‌شود.

چگونگي شكل‌گيري یونسکو

همانطور كه قبلاً ذكر شد، ايده شكل‌گيري یونسکو به قبل از جنگ جهاني اول برمي‌گردد. در واقع شكل‌گيري یونسکو به سه دوره تقسيم مي‌شود:

1- پيش از جنگ جهاني اول

2- دوران بين دو جنگ جهاني

3- دوران بعد از جنگ جهاني دوم

تشكيلات یونسکو و نحوه رأي‌گيري در اين ارکان

طبق ماده 1 اساسنامه سازمان، هدف یونسکو كمك به استقرار صلح و امنيت در جهان از طريق ترويج تشريك مساعي ميان ملل در امور تعليم و تربيت و علوم و فرهنگ و همچنين تقويت احترام جهاني به عدالت، حاكميت قانون، حقوق بشر و آزادي‌هاي اساسي مي‌باشد. لازم به ذكر است كه اين اهداف نيز به­موجب منشور ملل متحد براي مردم جهان بدون تمايز از حيث نژاد، جنس، زبان يا مذهب مورد تأئيد قرار گرفته است.^[1] یونسكو در راستاي اجراي اهدافش، داراي ساختار و تشكيلاتي مي‌باشد كه اين اهداف به وسيله اين اركان اجرا مي‌شود. كه اين اركان عبارتند از:

1- كنفرانس عمومي

2- شوراي اجرايي

3- دبيرخانه.

كنفرانس عمومي

كنفرانس عمومي مركب از نمايندگان دول عضو، اعضاي وابسته، ناظران دول غيرعضو،   سازمان­هاي بين‌الدولي و سازمان­هاي غيردولتي است كه هر 2 سال يك بار تشكيل مي‌شود. ^[2]

مطابق بند 1 ماده 14 اساسنامه یونسکو : «كنفرانس عمومي از نمايندگان دول عضو سازمان تشكيل مي‌شود. هر يك از دول عضو پس از مشورت با كميته ملي، در صورت وجود آن، يا با موسسات و هيأت­هاي آموزشي، علمي و فرهنگي، حداكثر 5 عضو انتخاب مي‌كند.»^[3]

كنفرانس عمومي در راستاي اجراي اهداف اصلي یونسکو داراي يك سري وظايف مي‌باشد كه اين وظايف مطابق قسمت «ب» ماده 4 اساسنامه سازمان از اين قرار است:

• 1- كنفرانس عمومي خط‌مشي و جهت كلي حركت سازمان را تعيين و نظر خود را درباره برنامه پيشنهادي شوراي اجرايي ابراز مي‌كند.
• 2- در صورت لزوم، كنفرانس عمومي، طبق مقرراتي كه خود وضع كرده است، كنفرانس‌هاي بين‌المللي دولت­ها را در مورد آموزش، علوم، مسائل انساني و يا نشر دانش تشكيل مي‌دهد. كنفرانس عمومي و يا شوراي اجرايي مطابق مقررات كنفرانس عمومي مي‌توانند كنفرانس­هاي غيردولتي با موضوعات مشابه تشكيل دهند.
• 3- هنگام اعلام‌نظر در مورد تصويب طرح­هاي پيشنهادي به دول عضو، لازم است كنفرانس عمومي توصيه‌هاي ارائه شده به كشورهاي عضو را از كنوانسيون­هاي بين‌المللي- كه بايد به تصويب اعضا برسد- جدا كند. در مورد اول، تنها اكثريت ساده كفايت مي‌كند؛ در مورد دوم، دو سوم آرا لازم است. هر كدام از اعضا پيشنهادها يا كنوانسيون­ها را در ظرف يكسال از تاريخ خاتمه اجلاس كنفرانس عمومي كه طي آن تصويب شده­اند، به مقامات صلاحيت‌دار كشور خود ارائه مي‌دهد.
• 4- با توجه به مفاد بند «ج» شماره 6 ماده پنج^[4]، طبق شرايط و روند تعيين شده از سوي مقامات صلاحيت‌دار دو سازمان^[5] كنفرانس عمومي در زمينه‌هاي آموزشي، علمي، فرهنگي و مسائل مورد علاقه ملل متحد، طرف مشورت سازمان ملل متحد قرار مي‌گيرد.
• 5- كنفرانس عمومي گزارش‌هاي دول عضو به سازمان را مورد پي‌گيري‌هاي پيشنهادها و كنوانسيون‌هاي مورد نظر بند 4 بالا، و يا اگر بخواهد خلاصه تحليلي از اين گزارش‌ها را دريافت و بررسي مي‌كند.
• 6- كنفرانس عمومي، اعضاي شوراي اجرايي را برمي‌گزيند و با معرفي شوراي اجرايي، كنفرانس عمومي مدير كل را نيز منصوب مي‌كند.

در واقع كنفرانس عمومي عاليترين مرجع تصميم‌گيري يونسكو است كه همانطور كه در اساسنامه آورده شده است با شركت نمايندگان كشورهاي عضو سازمان­هاي وابسته به ناظران بين‌المللي به­منظور تعيين سياست­ها و خط‌مشي‌هاي سازمان و موارد ديگري كه در اساسنامه تعيين شده، تشكيل مي‌شود. ^[6] از ديگر وظايف كنفرانس عمومي، تنظيم برنامه‌ها و بودجه سازمان است. همچنين كنفرانس عمومي، اعضاي شوراي اجرايي را براي مدت 4 سال و مدير كل سازمان را براي مدت 6 سال انتخاب مي‌نمايد. مصوبات كنفرانس در ارتباط با كنوانسيون‌ها به دو سوم اكثريت آرا نياز دارد در حالي كه در مورد توصيه‌نامه‌ها و اعلاميه‌ها اكثريت ساده كافي است.^[7]

آئين كار كنفرانس عمومي بدين ترتيب است كه اجلاس عادي كنفرانس عمومي هر 2 سال يكبار تشكيل مي‌شود. با فراخوان كنفرانس عمومي يا با فراخوان شوراي اجرايي و يا درخواست حداقل يك سوم دول عضو، اجلاس فوق‌العاده نيز تشكيل خواهد شد. اجلاس عادي كنفرانس عمومي معمولاً در مقر يونسكو در پاريس و با شركت هيأت­هاي نمايندگي كشورها و سازمان هاي وابسته تشكيل مي‌شود و بنا به رويه جاري 3 هفته به طول مي‌انجامد. اما چنانچه كنفرانس عمومي خواستار برگزاري اجلاس فوق‌العاده باشد، محل برگزاري آن را خود مشخص مي‌كند در غير اينصورت شوراي اجرايي اين كار را انجام مي‌دهد.^[8]

در كنفرانس عمومي هر عضو تنها يك رأي دارد. در تصميم‌گيري­هاي عادي اكثريت ساده كافي است اما در مواردي مانند ذيل، اكثريت دو سوم راي دهندگان لازم است:

• 1- پذيرش اعضاي جديد غيرعضو سازمان ملل متحد، طبق پيشنهاد شوراي اجرايي،
• 2- پذيرش اعضاي پيوسته،
• 3- تصويب كنوانسيون‌هاي بين‌المللي كه براي تصويب از سوي دول عضو تصويب مي‌شوند،
• 4- پذيرش ناظراني از سوي سازمان­هاي غيردولتي يا نيمه دولتي،
• 5- اضافه كردن اصلاحات و تبصره‌هايي به اساسنامه، و
• 6- تصويب مقررات حاكم بر روند كار انجام اصلاحات در اساسنامه.

در اين مورد اكثريت دو سوم اعضاي حاضر و رأي دهنده لازم است.^[9]

همچنين عضويت در یونسکو منوط به نظر موافق شوراي اقتصادي اجتماعي و موافقت دو سوم اعضاي شركت كننده در كنفرانس عمومي است. هر دولت عضو هم مي‌تواند با يك پيش آگهي يكساله از سازمان خارج شود. به­عنوان مثال، به­دليل سياست­هاي مستقل یونسکو نسبت به قدرت­هاي بزرگ، ايالات متحده در تاريخ 31 دسامبر 1984 و دولت انگلستان و سنگاپور يك سال بعد در 31 دسامبر 1985 از عضويت یونسکو خارج شدند.^[10]

چالش­هاي سازمان یونسکو

اگرچه یونسکو ذاتا سازمانی مستقل محسوب می­شود، با این حال با محدودیت­هایی روبرو می­شود که ریشه در حاکمیت دول عضو دارد. بر این اساس تفاهم یا عدم تفاهم با دول عضو، تنها معیار موفقیت یا ناکامی سازمان در رسیدن به اهداف و انجام وظایفش قلمداد می­شود. سازمان یونسکو كه داراي آرماني ايده­آل، یعنی حفظ صلح و امنیت بین­المللی از طریق آموزش، افزایش آگاهی و همکاری ملت­ها می­باشد، در اجراي اهداف خويش به واسطه مسائلي همچون اصل عدم مداخله، فقر توسعه فرهنگي، فقدان فرهنگ دموكراسي و مسائلي از اين قبيل دچار مشكل  مي­شود كه در این مبحث به بررسي آنها مي­پردازيم:…

  نتیجه ­گیری بخش راهکارها و چالش های یونسکو در حفاظت از صلح و امنیت بین­المللی

اگرچه سازمان یونسکو در اجرای اهدافش با مشکلات و موانعی همچون اصل عدم مداخله، فقر توسعه فرهنگی و یا فقدان فرهنگ دموکراسی روبرو ­می شود، اما از سوی دیگر دست به راهکارهایی می­زند که اگرچه این موانع را به­طور کلی از بین نمی­برد، حداقل بخشی از این نقاط ضعف را پر می­کنند؛ از طریق جهانی کردن جامعه اطلاعاتی سعی در افزایش آگاهی و دانش مردم دارد و سوادآموزی جهانی از اصلی­ترین دغدغه­های یونسکو محسوب می شود. از طریق گفتگوی میان تمدن­ها، تلاش می­کند که ملت­ها را با فرهنگ­های مختلف آشنا کرده و از این طریق باعث نزدیکی هرچه بیشتر ملت­ها به هم شود.

با ارتباط و همکاری با سازمان­های غیردولتی بین­المللی، بر فعالیت­ها و کارکردهای خویش در حوزه­های تخصصی­اش می­افزاید. از طریق این فعالیت­ها و راهکارهاست که سازمان روز به روز به هدف آرمانی و غایی خویش، که همان حفاظت از صلح و امنیت بین­المللی است، نزدیک­تر می­شود. قطعا چنین صلحی که از طریق همکاری و ارتباط میان ملت­ها، افزایش آگاهی و شناخت مردم با فرهنگ­های مختلف ایجاد می­شود، تاثیری دوچندان دارد نسبت به صلحی که از طرق نظامی وحتی قضایی ایجاد می­شود.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مآخذ

• آقایی، داوود، سازمان­های بین­المللی، انتشارات سرای عدالت، تهران، 1387.
• ارشاد، سیاوش، “یونسکو در یک نگاه”، موسسه ارتباطات فرهنگی چشم انداز، شماره 25، مرداد 1385.
• احتشامي، هادي، بررسي جهاني شدن دموكراسي و تأثير آن بر صلح و امنيت بين‌المللي، فصلنامه سياست، دوره 39، شماره 1، بهار1388.
• اعلاميه هزاره ملل متحد، مركز مطالعات و اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران، ، 1379.
• الن ت، وود، دموكراسي‌‌هاي آسيايي، ترجمه زهرا زهرايي، انتشارات اميركبير، تهران، 1384.
• اميدي، علي، گسترش مفهومي حق تعيين سرنوشت : از استقلال ملل تحت سلطه تا حق دموكراسي براي همه، فصلنامه حقوقي دانشكده حقوق و علوم سياسي، دوره 38، شماره 2، تابستان 1387.
• امین زاده، الهام، مبانی اساسی منشور سازمان ملل در مورد ایجاد و حفظ صلح، نشریه دیدگاههای حقوقی قضایی، شماره 4، زمستان 1357.
• اميني‌نيا، عاطفه، حق بر صلح و عملكرد سازمان ملل متحد، مجمع جهاني صلح اسلامي، (دپارتمان دانشگاهي)، 1389.
• اومالی، براندان، آموزش برای همه کلید آینده، مجله پیام یونسکو، شماره 389، سال سی و هفتم، بهمن 1391.
• بهادر، مريم، نگاهي به برنامه راهبردي ميان مدت يونسكو و مساله ارتباطات و اطلاع رساني، نشريه رسانه، سال دوازدهم، شماره سوم، 1380.
• …
• …