بررسی روند توسعه فضایی- کالبدی شهر بندر کیاشهر دو دهه 1370 تا 1390

بررسی روند توسعه فضایی- کالبدی شهر بندر کیاشهر

بررسی روند توسعه فضایی- کالبدی شهر بندر کیاشهر

بندر کیاشهر

فصل اول:كليات طرح تحقيق

1-1- بیان مسئله. 2

1-2-سوالات تحقیق.. 4

3-1-اهداف تحقیق.. 4

1-4-اهمیت وانگیزه تحقیق – ضرورت تحقیق.. 4

1-5-فرضیه تحقیق.. 4

1-6- روش و ابزار تحقیق.. 5

1-6-1- جامعه آماری.. 5

1-7-محدوده مورد مطالعه ومقطع زمانی : 5

1-8- جامعه آماری تحقیق: 8

1-9- مفاهیم و واژه های تحقیق.. 8

1-9-1- توسعه. 8

1-9-2-توسعه فیزیکی.. 9

1-9-3-توسعه کالبدی.. 9

1-9-4-مفهوم شهر. 9

فصل دوم:مباني نظري تحقيق

2-1-مبانی نظری تحقیق.. 12

2-1-1-نظریات موجود در ارتباط باشکل گیری وگسترش شهرها 12

2-1-2- شهرهای تولیدی بازرگانی.. 13

2-1-3- شهرهای اداری سیاسی.. 13

2-1-3- شهرهای مذهبی.. 14

2-1-4-شهرهای نظامی.. 14

2-2- ساخت قطاعی شهر. 15

2-3- انواع اشكال و نقشه هاي شهر. 16

2-3-1- شهر خطي يا كريدوري.. 16

2-3-2- شهر گسترده (شطرنجي) 16

2-3-3- شهر در مدل كهكشان. 17

2-3-4- شهر مدل حلقه اي.. 17

2-3-5- شهرهاي اقماري.. 18

2-3-6- شهرهاي ستاره اي (شعاعي) 19

فصل سوم: بررسي وضعيت جغرافيايي و طبيعي و انساني بندر كياشهر طي دو دهه اخير

3-1- موقعيت بندر كياشهر. 23

3-1-1- موقعیت جغرافیایی بندر کیاشهر . 25

3-1-2- زمین شناسی منطقه. 26

3-1-3-اوضاع آب و هوایی.. 26

3-2-توده های هوایی موثر بر اقلیم منطقه. 27

3-3-بررسی پارامترهای اقلیمی بندر کیاشهر . 28

3-3-1- بارندگی.. 28

3-3-3 – دما( درجه حرارت) 34

3-3-2- بادها 29

3-3-4-منابع آب منطقه. 36

3-3-4-1-منابع آب زیرزمینی شهر. 36

3-3-4-1-1- رودخانه سفيد رود. 36

3-3-4-1-2- تازه رود يا رودخانه سالار چوب… 37

3-4- خاک و پوشش گیاهی.. 37

3-4-1- جنس خاک… 37

3-4-1-1- زیر گروه خاک های شن ساحلی.. 38

3-4-1-2- زیر گروه خاک های رسوبی.. 38

3-4-1-3- زیرگروه خاکهای هیدرومورفی.. 38

3-4-1-4- خاک های شبه چمنی.. 38

3-4-1-5-خاک های چمنی مرطوب… 38

3-5-مطالعات وضعیت پوشش گیاهی.. 39

3-5-1- گیاهان آبزی.. 39

3-5-1-1- گیاهان حاشیه ای.. 39

3-5-1-2- گیاهان بن در آب… 39

3-5-1-3-گیاهان غوطه ور. 40

3-5-1-4- گیاهان شناور. 40

3-5-2- گیاهان خشکی زی.. 40

3-6-جمعیت و شهر نشینی.. 41

3-6-1- جمعیت کیاشهر در طی سالهای 65-58. 41

3-6-2-جمعیت و رشد آن در طی سالهای بعد از سال 1365. 42

3-6-3- تراکم جمعیت… 43

3-6-4- ساخت جنسي جمعیت در طی سالهای 1365-1385. 49

3-6-5- ساخت سنی جمعیت… 51

3-6-ترکیب نوع خانوار. 53

3-6-1- جمعیت و خانوار. 53

3-6-2- جابجایی جمعیت… 54

3-6-2-1-مهاجرتها در منطقه. 54

3-6-2-2-جمعیت مهاجر منطقه در مقطع 1368 به بعد. 55

3-6-2-3- امکانات و تسهیلات… 56

3-6-3-بررسی وضعیت اقتصادی.. 57

3-6-3-1- منابع اقتصادی.. 57

3-6-4- عمده فعالیت ها 58

3-6-5- کشاورزی منطقه. 59

3-6-5-1- وسعت اراضی حاصلخیز. 59

3-6-6- دامداری.. 59

3-6-7- صنعت… 59

3-6-8-خدمات… 60

3-7-جمع بندی.. 67

فصل چهارم:بررسي وضعيت كالبدي بندر كياشهر طي دو دهه اخير

4-1- عوامل موثر بر توسعه فيزيكي شهر. 69

4-1-1- عوامل طبيعي و جغرافيايي محدود كننده توسعه شهر. 69

4-1-2-عوامل تسهيل كننده توسعه شهر. 70

4-1-2-1-اقتصاد. 70

4-1-2-2-بازارهاي ادواري (هفتگي) شهر. 71

4-2-بررسی وضعیت کالبدی بندر کیاشهر طی دو دهه اخیر(1358-1365) 71

4-2-1-وضعیت شبکه معابر. 73

4-3- وضعیت تردد و حمل و نقل در شهر. 76

4-4-ساختار محله ها یا نواحی بندر کیاشهر. 78

4-5- بررسی موانع و امکانات و حدود منطقی شهر توسعه شهر و برآورد کمبودها و نیازهای عمرانی و خدماتی شهر. 80

4-6-2- کاربری آموزشی.. 83

4-6-3-کاربری اداری و نظامی.. 83

4-6-4- کاربری تجاری.. 84

4-6-5- کاربری فرهنگی ، مذهبی.. 84

4-6-6- کاربری ورزشی.. 84

4-6-7-کاربری بهداشی درمانی.. 84

4-6-8- کاربری فضای سبز عمومی.. 85

4-6-9- کاربری صنایع و کارگاهها 85

4-6-10- کاربری حمل و نقل انبارها 85

4-6-11- کاربری تاسیسات و تجهیزات شهری.. 85

4-7- وضع مسکن و کیفیت ساختمانی شهر بندر کیاشهر . 85

4-7-1-نوع مصالح.. 86

4-7-2- تراکم مسکونی.. 87

4-7-3 تراکم طبقاتی.. 88

4-7-4- نمای ساختمان بندر کیاشهر. 88

4-8-بررسی تجهیزات شهر شامل کشتارگاه، غسالخانه و گورستان – آتش نشانی و حمل و دفن زباله. 89

4-9- نتیجه گیری.. 91

فصل پنجم: جمع بندي و نتيجه گيري

5-1- جمع بندی و نتیجه گیری.. 93

5-3- ارائه پیشنهاد ها- راهکارها 101

منابع و ماخذ. 102

بندر کیاشهر

چکیده:

شکل فضایی و کالبدی کیاشهر مربوط به دوره های مشخص و متمایز از یکدیگر است. هسته اولیه شهر در بخش شرقی شهر و در پایین همان مرکز شهر کنونی شکل گرفت، پس از آن دو بخش دیگر (بالا محله و  میان محله) که در دو قسمت غرب شهرکه رودخانه سفید رود کنونی قرار دارد شکل گرفت در بخش شمال غرب پایین محله شهرک از مهاجران ترک زبان شکل گرفت که در دهه هفتاد شمسی شهرک منظم و شطرنجی در شمال شهر کیاشهر به وجود آمد.  کیاشهر در طول این سال ها به گسترش عرض خود در جهت شرق ادامه داده و روند توسعه فضایی کالبدی شهر اغلب به طرف شمال و در این سالهای مورد مطالعه توسعه یافته و در قسمت جنوبی شهرها، توسعه بسیار اندک بوده است.

هدف اصلی در این پژوهش بررسی شهری توسعه فضایی- کالبدی بندر کیاشهر و تعیین عوامل موثر در توسعه شهر در طی این سالها بوده است. سوالی که در مورد  این پژوهش به وجود آمده روند و توسعه فضایی- کالبدی بندر کیاشهر در دو دهه اخیر بوده است. در پژوهش حاضر سعی شده از عوامل موثر بر مساله مورد پژوهش شکافته شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و با روش توصیفی – تحلیلی و از شیوه پیدایش به موضوع پرداخته شده .

در پایان این پژوهش به این نتیجه می رسیم که رشد توسعه فضایی کالبدی شهر همان طوری که در طرح هادی ادامه شهر پیش بینی شده بود، بندر کیاشهر به رشد فعلی خود از غرب به شرق ادامه داده و درقسمت شمال شهر توسعه شهری بیشتری در این سالها صورت گرفته. پیشنهاداتی که در این پژوهش شده: مکان یابی صحیح فضا و فعالیت ها در حوزه نفوذ شهر با کمک عوامل گوناگون جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی- تعیین نقاط مناسب برای جذب گسترش بندر کیاشهر در خارج از کالبد شهر فعلی

واژگان کلیدی: روند، توسعه ، فضا، کالبد، شهر ،

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیا کلیک کنید.

مبانی نظری تحقیق

 نظریات موجود در ارتباط باشکل گیری وگسترش شهرها

انسان پالئولیتیک به صورت کوچ نشین زندگی خود رااز راه شکار میوه چینی وماهیگیری تامین می کرد پالئولیتیک (عصر حجر قدیم ) تقریبا 10 هزار سال پیش پایان گرفت در این دوره غار نشینی اساس سکونت گاه انسانها بود ومعتقدات آنها بر پایه سحر وجادو قرار داشت .

انسان عصر حجر قدیم بتدریج به زندگی خانوادگی گروهی وقبیله ای روی آوردوبر اساس مقتضیات فصلی در یکی از اقامتگاههابه زندگی جمعی پرداخت تا از گزند حوادث طبیعی مصون بماند .اقامتگاههای انتخابی بیشتر در کنار رود ها باتلاقها وخلیج های کوچک به وجود می آمد.آنجایی که دسترسی به ماهیگیری وآب شرب امکانپذیر بود این اقامتگاهها همه اقامتگاههای فصلی بودند .

در طی زمان به دلیل آب وهوای مساعد وخاک حاصلخیز بتدریج زندگی روستا نشینی با پرورش گیاه ودام ظاهر شد ودرحدود 12 هزار سال پیش اهلی کردن حیوانات وپرورش نباتات عملی شد این تحولات منابع ذخیره غذایی رابرای ادامه حیات گروههای انسانی فراهم ساخت پیام این تحولات نیز به وجود آمدن سکونتگاه های روستای بود .[1]

شهر ها مراحل تکامل تدریجی خود را از روستاها آغاز نمودند چنانچه در این نظریه پاتریک گدس[2] و لوئیزمامفورد[3] شکل گیری شهر ها را به هسته اولیه روستا مرتب می دانند[4] . ارتباط و همکاری روستاها شکل تازه ای از سکونتگاههای انسانی رابه صورت شهر به وجود آورد .این گفته از نظریه های مربوط پیدایش شهر  است[5] .

وگذر از مرحله روستایی به شهری را تحت تاثیر شرایط مختلف پایدار شد که در این استقرار گاههای جمعیتی به وجود آمده است .از طرفی برسی روند رشد وگسترش شهرها با توجه به نقشه ههای که می پذیرند وشرایط خواص که بر صفحه تاریخی شهرها اثر می گذارد نیز اهمیت خاصی بر خوردار است اما اینکه رشد شهر ها به عقیده ماکس دروئو[6] به سه صورت خود را نشان داد. به صورت غنت چه فضایی و یا به گفته پیر رژر[7] و چه صور شهری است. یعنی ملاحظه  این نکته که شهر چگونه در مقر خویش رو به رشد می نهد و چگونه این رشد درسیمای بناها انعکاس می یابد.

صورت دوم و وجه عملی شهر است که ابتکار برای واقعیت دارد که چگونه می توان نقشها و انطباق آنها با الزامات و مقتضیات تاریخی موجب پدید آمدن وضع کنونی شهر گردیده است. این امر با وجه دیگری پیوند می خورد که جمعیت می باشد. نقش شهر معمولا موجب تثبیتی میزان از جمعیت می شود و خود عاملی موثر برای رشد شهر می باشد.[8]

در شکل گیری فضای شهر ما عواملی موثری از اهمیت خاصی برخوردارند. لذا مطالعه در ارتباط با هسته فرعی و روستاها مستحیل شده در آن می توان ره یافتی مناسب باشد . برای تشکیل و قوام یافتن و تبیین عملکرد ها و نقش هایی که در طول تاریخ داشته است.

[1] – شکوهی- حسبن- دیدگاههای نو در جغرافیای شهری (جلد اول انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم . سال 1385. ص 148-147

[2] Patrick Caddes

[3] Lecuismford

[4] فرید، یلدا، جغرافیا و شهر نشینی. دانشگاه تبریز. سال 1368. ص 80

[5] شکوهی- حسین- دیدگاههای نو در جغرافیای شهری (جلد اول انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم . سال 1385. ص 148

[6] Derraav  Max

[7] Pieeracorge

[8] – دررنو- ماکس-جغرافیای انسانی، ترجمه سیروس سهامی- انتشارات رایزن- سال 1371- ص 855-854

  انواع اشكال و نقشه هاي شهر

شهر خطي يا كريدوري

اساس طرح توسعه خطي به وسيله سويا اي ماتا از اهالي اسپانيا (1920-1844) و در قرن نوزدهم عنوان گرديده است. اين طرح در توسعه و بازسازي شهر لندن دوران پس ازجنگ جهاني دوم مورد توجه قرار گرفت، طرح خطي توسعه شهر را به تبعيت از راه آهن، شاه راه ها، شبكه هاي عمده ارتباطي، رودها و كانال هاي آب به صورت خطي و در نواحي اطراف مسيرها مي كشاند. ازجانب ديگر چنين مسيرهايي مي تواند به نحوي توسعه يابند كه در فضاي سبز، باغات، مزارع و پارك ها را از بين نبرده و به مسئولين امور شهر امكان و توسعه شهر را بدهند.

شهر گسترده (شطرنجي)

اين طرح متاثر از افكار دانشمندان آمريكايي است اين طرح با توسعه شبكه راه هاي ساختن جاده هاي عمده و گسترش شهرها و نواحي جمعيتي آنها به صورت پراكنده پيشنهاد مي شود، نمونه اجرا شده آن را مي توان در طرح كلي شبكه هاي ارتباطي لوس آنجلس در امريكا مشاهده كردو آنچه در طرح شهر گسترش عمده مي شود. عدم وجود سيماي شهر درمركز شهر است، زيرا همه تاسيسات و خدمات شهري در همه قسمت هاي شهر به طور يكسان و هماهنگ ادامه پيدا مي كند.

طرح گسترده فاقد مركزيت شهري است و در حقيقت داراي توسعه اي نامحدود خواهد بود. توسعه طرح درجهت وجود عوارض طبيعي مثل كوه، دريا، باتلاق و مانند آنها متوقف مي شود. از فرم گسترده مي توان براي دو هدف متضاد استفاده كرد، يكي براي جوامعي با تمركز و تراكم بالا يا جامعه كاملا فردگرا و اين نيز بدان دليل است كه خود فرم گسترده حالتي فرد گرا دارد.

شهر در مدل كهكشان

مبتكر اين طرح ابنرهاورد است. اين طرح گسترده هسته اي نيز اشتهار دارد نواحي حاشيه اي را فضاي سبز احاطه مي كند از نظر شبكه هاي ارتباطي راه ها مي تواند به صورت عموم برهم و به صورت ديگراحاطه شوند. در اين بافت تمركزشهري دربعضي از نواحي وجود دارد. اين طرح در حقيقت همان طرح مورب بوده است اما به اندازه كافي ازدقت گسترده برخوردار نبوده و طرحي بينابين از طرح هاي گسترده در مركز است.

 شهر مدل حلقه اي

در اين طرح دورتا دور بافت را گره هاي شهري به وجود مي آورد و در امتداد خطوط اصلي محل و ثقل فضاي شهري گسترش مي يابد. در حقيقت اين طرح توسعه خطي شهر را يادآور مي شود كه خطوط آن به جاي آن كه به صورت مستقيم ادامه يافته و از مركز فاصله گيرند به شكل دايره اي و به موازات مركز شهر، حواشي ناحيه مركزي و بافت اطراف آن را احاطه مي نمايد.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیاکلیک کنید. 

موقعيت بندر كياشهر

بندر كياشهر، مركز بخش كياشهر بوده و از نواحي جلگه اي ساحلي استان گيلان به شمار مي رود. اين شهر از شمال با درياي خزر، از شهر با شهرستان لاهيجان از جنوب با بخش مركزي شهرستان آستانه اشرفيه و از غرب با زيباكنار همجوار مي باشد (فرمانداري شهرستان آستانه اشرفيه، بخشداري كياشهر، 1385).

اين شهر در مختصات جغرافيايي ’54 490 طول شرقي و ’25 370 عرضي شمالي با ارتفاع 27 متر پايين تر از سطح دريا، قرار گرفته است. كياشهر داراي 1552 هكتار وسعت و موقعيت جغرافيايي بسيار مهم و چشم اندازهاي زيباي طبيعي شامل درياي خزر، مرداب، جنگل، شاليزار، مراتع و باغات با محصولات كشاورزي متنوع مي باشد (سازمان برنامه و بودجه، شناسنامه شهرهاي كشور، 1385، ص 37).

موقعیت جغرافیایی بندر کیاشهر

حوزه کیاشهر، در مرکز بخش ساحلی و کم شیب دشت سفید رود و در طرفین دلتای این رودخانه قرار گرفته است. شبکه گسترده ای از رودخانه ، مسیل ها، انهار طبیعی(مهم ترین آنها رودخانه سفیدرود می باشد.) و در کنار کانال های آبیاری انسان ساخت و زهکشی های اراضی کشاورزی، از یک سو محلات شهر را از یکدیگر جدا ساخته و از سوی دیگر ، با ایجاد یکسری معابر آبی ، ارتباط مراکز جمعیتی را میسر نموده است.

این شهر در مختصات جغرافیایی ‘ 54  49⁰ طول شرقی و ‘ 25  37⁰ عرضی شمالی با ارتفاع 27 متر پایین تر از سطح دریا، قرار دارد.

دریا، اصلی ترین عامل شکل دهنده به موقعیت کنونی شهر و به دلیل عمده گستردگی بافت شهر در جهت شرقی – غربی است. پس از این، گذر رودخانه سفید رود از قسمت غربی شهر را می توان عامل دوم شکل دهنده به بافت شهر دانست.

با توجه به اسقرار بندر کیاشهر در ناحیه جلگه ای گیلان، می توان به این نتیجه رسید که زمین ساخت شهر از رسوبات دوره کوارتزی به وجود آمده باشد. رسوبات جدید دشت دریای خزر، غالبا آبرفت های دریایی- ساحلی و رسوبات دلتایی رودخانه هایی را که به دریا راه می یابند، شامل گردیده است. بویژه در منطقه کیاشهر که شالوده ساختار زمین در آن از رسوبات دلتای رودخانه سفید رود نشات گرفته تاثیر گذاری بسیاری بر اراضی و منابع کشاورزی شهر و حوزه پیرامونی آن داشته است.[1]

به طور کلی ، عوامل طبیعی و عوارض زمینی شناخته شده در محدوده شهر بندر کیاشهر و نواحی پیرامونی آن را می توان در موارد زیر بر شمرد

• تالاب بوجاق
• رودخانه سفید رود
• جنگل های کیاشهر
• ساحل دریا
• باتلاق های آب شیرین
• جنگل های مردابی

زمین شناسی منطقه

با توجه به استقرار بندر کیاشهر در ناحیه جلگه ای گیلان را می توان به این نتیجه رسید که زمین ساخت شهر از رسوبات دوره کوارتزی به وجود امده باشد، رسوبات جدید دشت دریای خزر غالبا آبرفتهای دریای- ساحلی و رسوبات دلتایی رودخانه هایی را که به دریا راه می یابند، شامل گردیده است. علاوه بر آبرفتها، ماسه های دریایی نیز در توسعه جلگه ساحلی موثر بوده اند در واقع این ماسه ها نتیجه بازگشت آبرفتهای ریزدانه به وسیله امواج هستند که به شکل باند یا نوار بر روی ساحل باقی مانده اند. با عقب نشینی تدریجی دریا ، این باندها با پیوستن به شکستگی موجود ، به توسعه آن کمک نموده اند.

از سوی دیگر ، باید به تاثیر اعتدال دمایی هوا به همراه رطوبت دائمی در وقوع هواذدگی شیمیایی در ناحیه خزر اشاره داشت، در این ناحیه ترکیب پدیده های حرارتی و آبی ، رسوبات تخریبی سطحی و رخنمون سنگ اصلی راست کرده ، خاک عمق قهوه ای رنگی به وجود آورده است که تقریبا در تمام منطقه یا پوشیده از گیاه است و یا تحت کشت قرار دارد.

[1] طرح سالم سازی ساحل مجموع گردشگری بندر کیاشهر- مهندس مشاور شمال 1382

  نمونه ای از منابع و ماخذ بندر کیاشهر

• آمار سرشماری نفوس مسکن سال 1385.
• آمار سرشماری نفوس مسکن سال 1365.
• بخشداری بندر کیاشهر،1385.
• پویش شهر نشینی و مبانی نظری شهر نشر نیکا. ص 121.
• حسین علیزاده، رضا.1382. مطالعات راهبردی، تطبیقی شهرهای جهان و تهران ، صص1و3.
• حامیان.1363. شهرنشینی در ایران، موسسه انتشارات آگاه، تهران، ص 17.
• کلانتری ، خلیل. برنامه ریزی شهری منطقه (تئوری ها و تکنیک ها). انتشارات خوشبین ص 2.
• دررنو، ماکس.1372. جغرافیای انسانی ، ترجمه سیروس سهامی ، انتشارات رایزن.صص 855-854.
• رهنمایی، محمد تقی .1370. توان های محیطی ایران. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری در ایران .
• سلطانزاده ، حسین. مقدمه ای در تاریخ شهرنشینی در ایران، نشر آبی. ص 49.
• … www.washington.edu
• …
• …

بندر کیاشهر