توسعه اقتصادی – ادبیات اثرات سالخوردگی و بازدارندگی توسعه اقتصادی – اجتماعی

توسعه اقتصادی – اجتماعی

ادبیات اثرات سالخوردگی و بازدارندگی توسعه اقتصادی – اجتماعی

توسعه اقتصادی

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

پیش درآمد.

1-2- تعاریف و مفاهیم توسعه اقتصادی . …………………………………….

1-1-2- سالخوردگی جمعیت …………………………………….

2-1-2- بازدارندگی. …………………………………….

3-1-2- توسعه …………………………………….

4-1-2- توسعه روستایی.. …………………………………….

5-1-2- توسعه اقتصادی …………………………………….

6-1-2- توسعه اجتماعی…………………………………….

7-1-2- مهاجرت …………………………………….

1-7-1-2- انواع مهاجرت …………………………………….

2-2- مسائل و موانع بازدارنده توسعه روستایی…………………………………….

3-2- ارتباط جمعیت و توسعه………………………………………

4-2- رشد طبیعی جمعیت و مراحل انتقالی آن ……………………………………….

5-2- شاخص­های اندازه­گیری سالخوردگی………………………………………………………

1-5-2- میانه سنی ……………………..

2-5-2- میزان و درصد سالخوردگی جمعیت……………………………

3-5-2- نسبت وابستگی …………………………………………………..

6-2- دیدگاه­ها و نظریه­ها ………………………………………………….

1-6-2- دیدگاه­ها و نظریه­های مرتبط با توسعه …………………………….

1-1-6-2- خاستگاه توسعه در مکاتب …………………………………………

2-1-6-2- تطورگرایی ………………………………………………………

2-6-2- نظریه­های مهاجرت……………………………………………………..

3-6-2- دیدگاه­های مرتبط با سالخوردگی …………………………………………

4-6-2- عقاید و نظریه­های جمعیتی در ارتباط با ترکیب سنی………………….

جمع ­بندی ………………………………………………………

منابع توسعه اقتصادی ………………………………………………………………..

  توسعه اقتصادی

پیش درآمد

در بررسی عوامل مؤثر در توسعه جوامع، عوامل فراوانی همچون سرمایه­گذاری، جمعیت و نیروی انسانی، ثبات جوامع، نقش دولت، نوع نظام سیاسی کشور و بسیاری عوامل دیگر تاکنون مورد بررسی قرار گرفته­اند. اما در این میان یکی از عوامل مهم و اثرگذار در توسعه اقتصادی – اجتماعی که کمتر به آن پرداخته شده، ساختار سنی جمعیت است. مسلماً جوامع با ساختار سنی جوان با جوامع دارای ساختار سنی سالخورده، از سطح توسعه متفاوتی برخوردار هستند؛

هدف این پژوهش نیز یافتن پیامدهای سالخوردگی بر بازدارندگی توسعه اقتصادی – اجتماعی روستاهای بخش جلگه رخ بوده که در این مرحله از کار به تعریف واژه­های کلیدی پژوهش پرداخته می­شود. در حقیقت شناخت بهتر هر پدیده قبل از هر چیز نیاز به تعریف جامع و کاملی از آن پدیده دارد. واضح است که هر چه این تعاریف جامع و کامل­تر باشند، شناخت آن پدیده آسان­تر و دقیق­تر خواهد بود. بنابراین، در این فصل به بیان تعاریف و مبانی نظری تحقیق پرداخته می­شود.

 تعاریف و مفاهیم

 سالخوردگی جمعیت

سالخوردگی جمعیت، فرآیندی شناخته شده به عنوان پیامد انتقال جمعیت است که در آن باروری و مرگ و میر از سطوح بالا به سطوح پایین کاهش پیدا می­کند (میرزایی و قهفرخی، 1386: 326). جمعیت شناسان آغاز دوران سالخوردگی را از گروه­های سنی بزرگ تعیین می­کنند. بر این اساس معمولاً گروه سنی 60 ساله و بیشتر را سالخورده معرفی کرده­اند (تقدیسی و احمدی شاپور آبادی، 1391: 140). در کتاب مهدوی نیز جمعیت بالاتر از 60 سال، جمعیت سالخورده معرفی شده است و به طور کلی جمعیت را به سه طبقه 14-0، 59-15 و بالای 60 سال طبقه­بندی کرده است (مهدوی، 1385: 132). سالخوردگی جمعیت خود ناشی از عواملی است که برخی از آن­ها را می­توان به شرح عوامل ذیل دانست:

– کاهش تدریجی موالید در یک دوره دراز مدت؛

– مهاجرت بخشی از نیروی کار جوان جامعه­ای به جامعه دیگر؛

– افزایش تدریجی عمر متوسط و امید به زندگی مردم؛

– کاهش مرگ و میر افراد سالخورده (تقوی، 1374: 24).

در تعریفی دیگر چنین بیان شده که سالخوردگی جمعیت عبارت است از پیر شدن و افزایش سن افراد جامعه که به نوبه خود پیری جسمانی و فکری را نیز به دنبال دارد و آنها را تبدیل به مصرف کننده­های بدون فعالیت اقتصادی نموده است (مهدوی، 1381: 178).

 بازدارندگی

منظور از بازدارندگی، عواملی است که تأثیر منفی در مسیر یک پدیده داشته باشند؛ بنابراین بازدارندگی توسعه روستایی یعنی پارامترهایی که مانع روند توسعه روستایی می­شوند (احمدی، 1389: 27).

توسعه روستایی

در باب توسعه روستایی از دیدگاه صاحب نظران مختلف، تعاریف متعددی ارائه شده است. به عقیده مایکل تودارو توسعه روستایی محور اصلی توسعه ملی می­باشد. وی معتقد است که توسعه بخش کشاورزی موتور و محرک اصلی توسعه روستایی است و علت آن را اشتغال اکثر روستاییان جهان سوم در فعالیت­های کشاورزی می­داند. به نظر تودارو توسعه ملی وابسته به توسعه روستایی است چرا که ریشه تمامی مسائلی از قبیل فقر، نابرابری در حال رشد، بیکاری فزاینده و… در مناطق روستایی قرار دارد (آسایش، 1376: 25).

به گفته مادو با توجه به ماهیت چند بعدی توسعه، توسعه روستایی ابزاری برای کمک به روستاییان برای اولویت­بندی نیازهایشان با بهره­گیری از سازمان­های بومی و مؤثر است. این سازمان­ها توانایی محلی را فراهم می­آورند و برای روستاییان و به ویژه زنان روستایی، در زیر ساخت­ها و خدمات اجتماعی سرمایه­گذاری می­کنند. وی در ادامه بیان می­کند که توسعه­روستایی، محیط فرهنگی- اجتماعی روستا را بهبود می­بخشد و باعث تقویت توانایی افراد برای کسب درآمد و رفاه پایدار می­شود (Madu, 2007: 10).

توسعه اقتصادی

توسعه اقتصادی از مفاهیمی است که اغلب با مفهوم رشد اقتصادی یکسان شمرده می­شود، در حالی که بین این دو مفهوم تفاوت­های قابل ملاحظه­ای وجود دارد. رشد اقتصادی دربرگیرنده شاخص­های کمی اقتصادی است. لکن توسعه اقتصادی متضمن فرآیندهای پیچیده­تری است؛ به گونه­ای که به مفاهیمی چون تغییر و تحول اقتصادی نزدیک­تر است. برخی تعاریف توسعه اقتصادی به این شرح می­باشد:

از نظر پیتر دورنر، توسعه اقتصادی عبارت است از بسط امکانات و پرورش قابلیت­های انسانی که برای کاهش فقر ضروری می­باشند. در واقع تقلیل دامنه فقر عمومی و کاهش بیکاری و نابرابری، ملازم با توسعه اقتصادی هستند. مک­لوپ نیز می­گوید: «توسعه اقتصادی عبارت است از کاربرد منابع تولیدی به نحوی که موجب رشد بالقوه مداوم درآمد سرانه در یک جامعه شود». در مجموع می­توان گفت توسعه اقتصادی فرآیندی است که طی آن شالوده­های اقتصادی جامعه دگرگون می­شود، به طوریکه حاصل این تحول و دگرگونی در درجه اول کاهش نابرابری­های اقتصادی در زمینه­های تولید، توزیع و الگوهای مصرف خواهد بود.

همچنین جهت تحقق توسعه اقتصادی باید شبکه­ای به هم­پیوسته، متشکل از مجموعه محصولات، درآمدها و منابع پدید آورد که این امر نیازمند استقرار ساختارهای اقتصادی و اجتماعی منطبق با شرایط جدید می­باشد. زیرا توسعه اقتصادی الزاماً متضمن توسعه اجتماعی می­باشد؛ از طرفی اصلاحات اساسی، تبادلات نهادی و دگرگونی­های طرز تفکر افراد نیز اغلب در دست یافتن به توسعه اقتصادی، ضروری به نظر می­رسد (ازکیا و غفاری، 1388: 46-44).

نهایتاً باید گفت هدف غایی در توسعه اقتصادی تأمین رشد اقتصادی پایدار، به حداکثر رساندن منافع، گسترش بازار و حداقل نمودن هزینه­ها می­باشد (Rodrigue, 2009: 2) و در مجموع، توسعه اقتصادی روستایی فرآیندی است که طی آن ظرفیت­های تولیدی روستاها (کشاورزی و غیرکشاورزی) به اتکای به کارگیری دستاوردهای علمی – فنی جدید افزایش می­یابد (طالب و عنبری، 1387: 248).

جمع­بندی

تحلیل و بررسی توسعه اقتصادی – اجتماعی جوامع روستایی و اثرات سالخوردگی جمعیت بر این مقوله، از اهداف اساسی این پژوهش محسوب شده و همانطور که بیان شد عوامل متعددی بر سالخوردگی جمعیت روستایی اثر گذار می­باشند؛

یکی از مهمترین این عوامل مهاجرت نسل جوان از روستاهاست. جوانان روستایی با مشاهده تبعیضات اساسی در ارائه امکانات و خدمات بین شهر و روستا و نیز مهم­تر از همه به دلیل درآمدزایی پایین مشاغل روستا، اقدام به مهاجرت نموده که از پیامدهای اساسی آن بر هم خوردن ساختار سنی در روستاها، سالخوردگی جمعیت روستایی و به تبع آن بازدارندگی توسعه روستایی خواهد بود.

با این استدلال در این فصل به تعریف مفاهیمی از قبیل سالخوردگی، بازدارندگی، مهاجرت، موانع بازدارنده توسعه روستایی، ارتباط جمعیت و توسعه و … و نیز به بیان نظریه­ها و دیدگاه­هایی در ارتباط با توسعه، سالخوردگی و دیدگاه­های مرتبط با مهاجرت پرداخته شد. آنچنانکه بیان شد شاخص­های متعددی جهت تعیین سالخوردگی مناطق وجود دارد که در پژوهش حاضر با تکیه بر شاخص «درصد و میزان سالخورده­ها نسبت به کل جمعیت»، این کار انجام شده است.

در نظریه­های سالخوردگی نیز بیشتر تأکید بر نظریه حد متناسب جمعیت شد و این نکته حاصل شد که برای حد متناسب جمعیت نمی­توان عدد خاصی را تعیین کرد، بلکه منظور از جمعیت متناسب، اتخاذ سیاست­های معین به سوی هماهنگ کردن ساختار سنی مناسب می­باشد که دور از افزایش سالخورده­ها و افزایش کودکان و خردسالان باشد.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های جغرافیا کلیک کنید. 

www.washington.edu

نمونه ای از منابع جهت مطالعه بیشتر

• آسایش، ح. 1376. اصول و روش­های برنامه­ریزی روستایی، انتشارات پیام نور، 196 ص.
• . 1373. نگاهی تحلیل­گرانه به عمران روستایی در ایران، فصلنامه تحقیقات  جغرافیایی، شماره 35، صص 62-49.
• . 1382. چند درس از مکتب روستاشناسی، ماهنامه جهاد، شماره 261، صص84-63.
• احمدی، ش. 1389. تحلیل تغییرات جمعیت روستایی و اثرات آن بر ساختار کشاورزی در بخش مرکزی شهرستان سردشت، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری،  دانشگاه زابل.
• احمدی، ن. 1379. طرح هادی شهر رباطسنگ، دفتر فنی استانداری خراسان رضوی.
• ازکیا، م. 1381. جامعه شناسی توسعه، انتشارات کلمه، تهران.
• ازکیا، م. و غفاری، غ. 1386. توسعه روستایی با تاکید بر جامعه روستایی ایران، تهران، نشر نی،
• 324 ص.
• . 1388. جامعه شناسی توسعه، تهران، انتشارات کیهان، 415 ص.
• استانداری خراسان رضوی. 1390. نقشه ارزیابی پوشش گیاهی و قابلیت اراضی استان خراسان
• رضوی، مقیاس 1:250000.
• اکرمی، پ. 1375. مونوگرافی شهرستان تربت حیدریه، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم اجتماعی، دانشگاه  فردوسی مشهد.
• ایستگاه سینوپتیک تربت حیدریه. 1390.
• بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی. 1390. طرح هادی روستای اسلام­آباد خلج
• (شهرستان تربت حیدریه).
• ….
• …