تسلیحات متعارف و قواعد حاكم بر كاربرد این تسليحات

تسلیحات متعارف

تسلیحات متعارف و قواعد حاكم بر كاربرد تسليحات متعارف در سطح سازمان های بین المللی و دولت

مبحث اول:تعريف و تبيين انواع تسلیحات متعارف………………………………………………

گفتار اول:تعريف تسلیحات متعارف………………………………………………………………………………

گفتار دوم:تببين انواع تسلیحات متعارف……………………………………………………………………..

گفتار سوم: مقايسه  تسليحات متعارف و غيرمتعارف…………………………………………………….

مبحث دوم:عوامل توجه به كاربرد تسليحات متعارف در جامعه بين المللي در دوران معاصر ……………………………………………

گفتار اول: عوامل حقوقي………………………………………………………………………………………………….

گفتار دوم:عوامل سياسي…………………………………………………………………………………………………..

گفتار  سوم: عوامل اقتصادي……………………………………………………………………………………………..

مبحث سوم:جايگاه كاربرد تسلیحات متعارف در نظريه هاي روابط بين الملل…………..

گفتار اول: رئالیسم و  كاربرد تسليحات متعارف………………………………………………………………….

گفتار دوم:ايده آليسم و كاربرد تسلیحات متعارف……………………………………………………………..

گفتار سوم: مهدويت و كاربرد تسلیحات متعارف……………………………………………………………….

مبحث   چهارم:ارزيابي كاربرد تسليحات متعارف در نواحي مختلف………………………..

گفتار اول:ارزيابي كاربرد تسلیحات متعارف در قطب جنوب و شمال………………………………….

بند اول:ارزيابي كاربرد تسلیحات متعارف در قطب جنوب………………………………………………….

بند دوم:ارزيابي كاربرد تسلیحات متعارف در قطب شمال…………………………………………………

گفتار دوم:ارزيابي كاربرد تسليحات متعارف در فضاي ماوراي جو …………………………………….

بند اول:عمده كاربرد تسليحات متعارف در فضاي ماوراي جو…………………………………………..

1-انجام تحقيقات و آزمايشات تسليحاتي فضايي…………………………………………………………….

2-كاربرد عملي تسليحات متعارف در فضاي ماوراي جو…………………………………………………..

بند دوم:اصول حاكم بر فضاي ماوراي جو و رابطه آنها با كاربرد تسليحات متعارف…………….

1-اصل آزادي بهره برداري و برابري و رابطه آن با كاربرد تسليحات متعارف در فضا…………..

2-اصل احتياط در حقوق بين الملل فضا و كاربرد تسليحات متعارف در فضا…………………….

3-اصل تلاش مقتضي و كاربرد تسليحات متعارف در فضا……………………………………………..

بند سوم:اقدامات ممكن به منظور حل و فصل اختلافات بين المللي در زمينه كاربردهاي غيرقانوني تسلیحات متعارف در فضاي ماوراي جو………………….. ……..

1-مشورت………

2-استناد به مواد 42 و 48 طرح نهايي مسئوليت بين المللي دولت هاي ملل متحد………

گفتار سوم:ارزيابي كاربرد تسلیحات متعارف در درياهاي آزاد………………………………………….

بند اول:كاربرد تسليحات متعارف بر عليه دزدي دريايي………………………………………………..

بند دوم:كاربرد تسليحات متعارف بر عليه تروريسم دريايي…………………………………………….

نتيجه گيري…………………………………………………………………………………………………………………

بخش دوم :قواعد حاكم بر كاربرد تسلیحات متعارف در سطح سازمان هاي بين المللي و دولتها……………..

مقدمه………………………………….

مبحث اول:ارزيابي اقدامات سازمان ملل متحد در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف…………………………………….

گفتار اول:ارزيابي اقدامات مجمع عمومي ملل متحد در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف….

بند اول:تصويب قطعنامه هاي مرتبط با كاربرد تسلیحات متعارف………………………………………….

1-قطعنامه هاي مربوط به پيشگيري از كاربرد غيرقانوني تسلیحات متعارف……………………………

2-قطعنامه هاي مربوط به مقابله با كاربرد غيرقانوني تسلیحات متعارف………………………………….

3-قطعنامه هاي مربوط به اقدامات پساكاربردي تسلیحات متعارف………………………………………….

بند دوم:تدوين كنوانسيون هاي بين المللي مرتبط با كاربرد تسلیحات متعارف………………………

1-كنوانسيون منع برخي تسلیحات متعارف…………………………………………………………………………..

2-پروتكل اجزاء غيرقابل تشخيص………………………………………………………………………………………..

3-پروتكل اصلاحي مين هاي زميني،تله هاي انفجاري و ساير شيوه هاي آن…………………………

4-پروتكل راجع به تسليحات آتش زا…………………………………………………………………………………..

5-پروتكل ليزرهاي كوركننده……………………………………………………………………………………………….

6-پروتكل بقاياي انفجاري جنگ…………………………………………………………………………………………

7-كنوانسيون اتاوا در مورد مين هاي زميني………………………………………………………………………..

8-كنوانسيون مهمات خوشه اي…………………………………………………………………………………………..

بند سوم:نهادهاي مجمع عمومي در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف…………………………….

1-كميسيون خلع سلاح……………………………………………………………………………………………………….

2-كنفرانس خلع سلاح ملل متحد……………………………………………………………………………………….

3-اداره خدمات اقدام مين ملل متحد………………………………………………………………………………….

4-موسسه تحقيقات خلع سلاح ملل متحد…………………………………………………………………………

گفتار دوم:اقدامات شوراي امنيت ملل متحد در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف…………

بند اول:اعمال تحريم هاي تسليحاتي و تاثير آن بر كاربرد تسليحات متعارف………………………

1-تحريم هاي تسليحاتي شوراي امنيت بر عليه جمهوري اسلامي ايران………………………………………..

الف-تحريم تسليحاتي قطعنامه 1737……………………………………………………………………………

ب-تحريم تسليحاتي قطعنامه 1747……………………………………………………………………………..

ج-تحريم تسليحاتي قطعنامه 1929………………………………………………………………………………

2-بررسي تطبيقي تحريم تسليحاتي متعارف شوراي امنيت عليه ايران با كره شمالي………..

3-بررسي تطبيقي تحريم تسليحاتي متعارف شوراي امنيت عليه ايران با عراق……………….

بند دوم:تجويز مداخله نظامي و تاثير آن بر كاربرد تسليحات متعارف………………………………

بند سوم:نهادهاي شوراي امنيت در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف………………………

1-كميته ستاد فرماندهي نظامي…………………………………………………………………………………..

2-كميسيون تسليحات متعارف ملل متحد…………………………………………………………………….

3-كميته ضد تروريسم………………………………………………………………………………………………….

4-كميته تحريم هاي شوراي امنيت………………………………………………………………………………

گفتار سوم:ارزيابي آراي ديوان بين المللي دادگستري راجع به تنظيم كاربرد تسليحات متعارف…

بند اول:راي مشورتي راجع به تهديد يا توسل به تسليحات هسته اي………………………………

بند دوم:قضيه ديوار حايل………………………………………………………………………………………………

بند سوم:قضيه فعاليت هاي نظامي و شبه نظامي ايالات متحده آمريكا در نيكاراگوئه………..

بند چهارم:قضيه نسل كشي بوسنيايي ها…………………………………………………………………………

گفتار چهارم:ارزيابي اقدامات دبيركل ملل متحد راجع به كاربرد تسليحات متعارف……………

بند اول:برنامه اقدام ملل متحد براي محدود كردن تجارت غيرقانوني در تسليحات كوچك و سبك..

بند دوم:برنامه اقدام هماهنگ سازي تسليحات كوچك…………………………………………………….

بند سوم:گزارشگران ويژه………………………………………………………………………………………………..

بند چهارم:دفتر امور خلع سلاح ملل متحد…………………………………………………………………….

بند پنجم:صندوق تسهيلات حمايت كننده از تنظيم تسليحات ملل متحد(آنسكار)……………

بند ششم:دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر ملل متحد……………………………………………………….

گفتار پنجم:شوراي اقتصادي-اجتماعي ملل متحد و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف………….

گفتار ششم:موسسات تخصصي و سازمان هاي مستقل از سازمان ملل متحد و تنظيم كاربرد تسليحات متعارف…………………. ……………..

بند اول:سازمان بين المللي دريانوردي(ايمو) و تنظيم كاربرد تسليحات متعارف………………..

بند دوم:سازمان علمي،آموزشي و فرهنگي ملل متحد(يونسكو) و تنظيم كاربرد تسليحات متعارف…

بند سوم:سازمان جهاني گمرك و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف……………………………………

بند چهارم:سازمان تجارت جهاني و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف…………………………………

مبحث دوم:اقدامات سازمان هاي بين المللي فرامنطقه اي در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف……………………………. ……………..

گفتار اول:سازمان پيمان آتلانتيك شمالي(ناتو) و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف…………….

گفتار دوم:جنبش عدم تعهد و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف…………………………………………

گفتار سوم:سازمان همكاري هاي اسلامي و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف……………………..

گفتار چهارم:اتحاديه عرب و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف…………………………………………….

مبحث سوم:اقدامات سازمان هاي بين المللي منطقه اي در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف……………………………… ……………………….

گفتار اول:اقدامات اتحاديه اروپايي در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف…………………….

بند اول:اسناد اتحاديه اروپايي در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف……………………………

بند دوم:موارد كاربرد تسليحات متعارف توسط اتحاديه اروپايي………………………………………….

1-دولت چهارچوب در قالب سياست دفاع و امنيت مشترك……………………………………………..

2-گروه هاي نبرد در چهارچوب سياست دفاع و امنيت مشترك…………………………………………

3-گروه توانا و مايل بر اساس چهارچوب سياست دفاع و امنيت مشترك……………………………..

بند سوم:نهادهاي عضو و همكار اتحاديه اروپايي در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف………

1-سازمان امنيت و همكاري اروپا……………………………………………………………………………………….

2-دادگاه حقوق بشر اروپا…………………………………………………………………………………………………..

گفتار دوم:اقدامات اتحاديه آفريقايي در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف…………………….

بند اول:اعلاميه باماكو………………………………………………………………………………………………………..

بند دوم:كنوانسيون جامعه اقتصادي غرب آفريقا راجع به تسليحات كوچك و سبك،مهمات آنها و ساير مواد مرتبط……………………………….

بند سوم:پروتكل نايروبي…………………………………………………………………………………………………….

بند چهارم:پروتكل جامعه توسعه جنوب آفريقا راجع به تسليحات آتشين،مهمات و مواد مرتبط..

بند پنجم:كنوانسيون كين شاسا………………………………………………………………………………………..

گفتار سوم:اقدامات سازمان كشورهاي آمريكايي در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف……..

بند اول:كنوانسيون آمريكايي بر عليه توليد غيرقانوني و قاچاق تسليحات آتشين،مواد انفجاري،مهمات و ساير مواد مرتبط……………………….

بند دوم:كنوانسيون آمريكايي شفافيت در تحصيل تسليحات متعارف…………………………………….

بند سوم:قوانين نمونه به منظور كنترل جابه جايي بين المللي تسليحات آتشين،قطعات،بخش ها و مهمات آنها……………………………………

گفتار چهارم:اقدامات شوراي همكاري خليج فارس در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف……

گفتار پنجم:اقدامات سازمان همكاري شانگهاي در زمينه تنظيم كاربرد تسليحات متعارف…………

مبحث چهارم: اقدامات دولت ها  در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف…………………………………………………………………………………………..

گفتار اول: اقدامات جمهوري اسلامي ايران در زمينه تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف……………….

گفتار دوم: اقدامات ايالات متحده آمريكا در زمينه كاربرد تسلیحات متعارف  …………………………….

گفتار سوم: فدراسيون روسيه و تنظيم كاربرد تسلیحات متعارف………………………………………………

نتيجه گيري……………………………………………………………………………………………………………….

منابع

تعريف تسلیحات متعارف

به دلایل مختلف سياسي،امنيتي و اقتصادی از جمله ترجیح دول اصلی تولید كننده تسلیحات متعارف مبنی بر اجتناب از  قالب بندي يك تعریف و تقسیم بندي دقیق در مورد تسلیحات متعارف،تعریف عام معاهداتي بين المللي در مورد تسلیحات متعارف وجود ندارد [1] اين عدم تعريف معاهداتي موجب شده است كه در دكترين حقوقي تعاريف مختلفي براي تسلیحات متعارف پيشنهاد شود از جمله اينكه برخي آن را تسليحاتي دانسته اند كه آثار آن محدود به ميدان جنگ و زمان جنگ بوده و تنها نظاميان را تحت تاثير قرار مي دهد[2].

برخي نيز تسلیحات متعارف را تسليحاتي دانسته اند كه كاربست آن،شمار بسيار زيادي از انسان ها را تحت تاثير قرار نمي دهد و خسارات فراواني به سازه هاي ساخت بشر يا محيط زيست وارد نمي آورد[3]. اين گونه تسليحات را از آن رو تسلیحات متعارف خوانده اند كه از يك سو،نظام هاي دفاعي جهان با آن آشناتر بوده اند و از سوي ديگر اگرچه تحولات عمده اي در پيشينه توليد و توسعه تسلیحات متعارف به وجود آمده است اما به لحاظ تاريخي و فرهنگي مردم با آن تسليحات آشناتر بوده و تفاوت هاي عمده اي در ماهيت آنها ايجاد نشده است[4].

نبود خصوصيت بارز ميان تسليحات قديمي و جديد متعارف موجب شده است كه حتي برخي در بيان مصاديق اين گونه سلاح ها،آنها را هم عرض تسليحات قديمي درآورند. براي مثال صاحب جواهر در شرح عبارت علامه در شرايع الاسلام كه متناسب با زمان خود جنگ با منجنيق را مجاز دانسته است،مصاديق تسليحات جديد مرسوم كه در دوره خود همچون تفنگ،بمب و توپ را اضافه نموده است[5]. براي نمونه مطالعه تاريخي بر روي روند توسعه تسليحات نظامي شاهد آن است كه باروت كه در زمان اختراع خود به عنوان يك وسيله نظامي غيرمتعارف در جنگ ها محسوب مي شد؛هم اينك يك ابزار متعارف نظامي است[6]. هدف از بكارگيري تسلیحات متعارف،قبل از هر چيز صدمه به اشخاص مي باشد و بر استحكامات نظامي اثر قابل توجهي ندارد[7].

ایالات متحده آمريكا پیشنهاد كرده است كه تسلیحات متعارف به  معناي تمامی مهمات، مواد، ابزار و ادوات يا وسایلی كه داراي تاثیر آسیب زدن،خسارت آور بودن،نابود كردن يا ناتوان نمودن افراد يا اموال هستند؛باشد[8]. برخي از تسليحات متعارف، به عنوان تسليحاتي  كه در سایر دسته هاي تسلیحات چون دسته تسليحات شيميايي،هسته اي و بيولوژيك نگنجند[9]؛

ياد نموده اند، برخي نيز به جاي ارائه تعريف به مصاديق تسليحات متعارف پرداخته اند از جمله پرين،سلاح هاي متعارف را سلاح هاي مي داند كه معمولا در زمره سلاح هاي كوچك و سبك،بمب هاي غيرهسته اي،موشك ها،راكت ها و بمب هاي خوشه اي و هم چنين مين هاي دريايي و زميني قرار بگيرند[10].

با اين حال،بايد خاطر نشان ساخت كه دولت ها در مورد تقسيم بندي تسليحات متعارف با يكديگر توافق عام ندارند و هر يك بر مبناي قوانين و آيين نامه هاي داخلي خود،معيارهاي مختلفي را براي تعريف تسليحات متعارف قرار مي دهند.هم چنين در اين زمينه ميان اسناد حقوقي بين المللي نيز تشابه ديد وجود ندارد چرا كه در حالي كه كنوانسيون پنجم لاهه راجع به حقوق و تكاليف دولت ها و اشخاص بي طرف در وضعيت جنگ زميني[11] مورخ 18 اكتبر 1907،صحبت از تسليحات و مهمات جنگي(ماده 7) مي نمايد كنوانسيون 1919 سنت ژرمن راجع كنترل تجارت در تسليحات و مهمات[12] تنها به مهمات جنگي(ماده يك) اكتفاء نموده است.

از سوي ديگر،كنوانسيون 1925 راجع به نظارت بر تجارت بين المللي در تسليحات و مهمات و در ابزارآلات جنگي [13]صحبت از تنظيم تجارت ((تسليحات،مهمات و ابزارآلات جنگي كه منحصرا براي جنگ زميني،دريايي و هوايي تعبيه و مورد قصد قرار گرفته باشد) مي كند.برخي از اسناد بين المللي نيز به جاي تعريف تسلیحات متعارف عملا به دسته بندي آنها مبادرت نموده اند از جمله آنكه طرح ثبت تسليحات متعارف سازمان ملل متحد هفت نوع تسليحات متعارف تانك هاي جنگي،وسايل رزمي زرهي،سيستم هاي توپخانه با كاليبر بالا ،هواپيماهاي رزمي،بالگردهاي تهاجمي،كشتي هاي جنگي،موشك ها و پرتاب كننده موشك ها و تسليحات كوچك و سبك را در برگرفته اند.

كنوانسيون 1925 راجع به نظارت بر تجارت بين المللي در تسليحات و مهمات و در ابزارآلات جنگي همين رويه را اتخاذ نموده است و تسلیحات متعارف را به جاي تعريف به دو قسمت كرده است تسليحات متعارف در دسته اول اعم از تسليحات،مهمات و ابزارآالات جنگي هستند كه منحصرا براي جنگ زميني،هوايي و دريايي مورد استفاده قرار مي گيرند و دسته دوم تسليحات و مهماتي هستند كه يا براي استفاده هاي نظامي يا غيرنظامي مي توانند مورد استفاده قرار بگيرند.

برخي از اسناد بين المللي نيز به جاي ارائه تعريف كلي از تسليحات متعارف،مصاديق آن را مورد تعريف قرار داده اند براي نمونه پروتكل 2001 سازمان ملل متحد در زمينه توليد و تجارت غيرقانوني تسليحات اتشين،بخش ها و قطعات و مهمات آنها،صرفا به ارائه تعريف از تسليحات آتشين پرداخته و آن ها را تسليحات قابل حمل لوله دار  مي داند كه بوسيله يك ماده انفجاري  گلوله را به بيرون پرتاب كرده يا نحوي تنظيم شده اند تا گلوله را به بيرون پرتاب كرده يا به آساني مي توانند منحرف شده تا گلوله را به بيرون پرتاب كنند[14].

البته بر طبق اين پروتكل،تسليحات قديمي آتشين در زمره تعريف فوق الذكر قرار نمي گيرند[15].  در مجموع هنوز در سطح داخلي بسياري از كشورها، تعریف مدوني از تسليحات متعارف وجود دارد كه اين امر برخورد موثر با تجارت غير قانوني تسليحات متعارف را در سطج بين المللي با چالش مواجه نموده است.

تببين انواع تسلیحات متعارف

سلاح هاي متعارف را مي توان بر مبناي شدت تاثير گذاري، انسانهای بكارگيرنده و تلفات موجود در مخاصمات مسلحانه به انواع مختلفي تقسيم نمود اما در اين جا بر اساس طرح  ثبت تسلیحات متعارف سازمان ملل متحد، سلاحهاي متعارف را بر مبناي قابليت حمل آنها به سه بخش  تقسيم مي نماييم[16]

• 1-سلاح هاي سنگین متعارف مانند تانک هاي جنگی،هواپیماها و بالگرد هاي تهاجمی، كشتي هاي جنگی.
• 2-سلاح هاي سبك متعارف مانند اسلحه هاي ضد تانك قابل حمل،اسلحه هاي داراي تفنگ كمتر از 72 ميلي متر،اسلحه هاي ماشینی جنگي سنگين .
•  3-سلاحهای كوچك مانند تك تيراندزها، تفنگهاي خودکار ،شش لول و لوله كوتاه

اگرچه تعريف بين الملل مدوني در مورد هيچ يك از تسليحات متعارف سنگين،سبك و كوچك وجود ندارد اما در دكترين حقوقي تعاريفي براي آنها ارائه شده است.سلاح هاي سنگین متعارف ،سلاح هايي هستند كه توسط يك مجموعه گسترده و سازمان يافته از افراد اعم از  نيرو هاي  نظامی  يا شبه نظامی يا هر گروه دیگر مورد استفاده قرار مي گيرد..سلاح هاي سبك متعارف سلاح هايي هستند كه براي استفاده به وسیله دو يا چند نفر تعبیه شده اند كه به عنوان خدمه خدمت كنند. اگر چه بعضی از انها ممکن است توسط يك نفر حمل،يا از آن استفاده شود.سلاح هاي سبك شامل مسلسل هاي سنگين،نارنجك اندازهاي دستي،ضد هواييهاي قابل حمل و موشك اندازهاي قابل حمل است[17].

منظور از سلاح هاي كوچك سلاح هايي  هستند  كه براي مصرف انفرادی طراحی شده اند. از جمله اين سلاح ها،تپانچه ها و سلاح هاي كمري كه به وسيله شخص استفاده كننده پر مي شوند،تفنگ هاي لوله بلند و لوله كوتاه،مسلسل هاي نيمه خودكار،تفنگ هاي تهاجمي و مسلسل هاي سبك با كاليبر كمتر از 100 ميلي متر  قرار دارند. [18]سلاح هاي كوچك برخلاف دو دسته ي ديگر كه به يك توانايي بالقوه ي پشتيباني و نگهداري وسيع كه تنها مي تواند از طريق سازمان هاي تخصصي نظامي با تجربه فني كافي ارائه شوند؛نيازمند مي باشد با استفاده از نيروهاي كمتر آموزش ديده پشتيباني نيز مي توانند خدمات آنها ارائه شود[19].

گروه كارشناسان سازمان ملل متحد نيز در سال 1997 تعريفي از تسليحات كوچك ارائه داده است .بر مبناي اين تعريف ،تسليحات كوچك ((تسليحات هم نظامي و هم غيرنظامي و خصوصي هستند كه به وسيله شمار كمي از انسان ها يا حيوان ها يا يك وسيله ي كوچك  قابل حمل  مي باشد[20].))

تسليحات كوچك در مخاصمات به تسليحات انتخابي [21]نيز معروف شده اند.از بين اين دسته از تسلیحات متعارف،امروزه تسليحات كوچك و سبك هستند كه به شدت مورد توجه بين المللي قرار گرفته اند چرا كه بر حسب آمار اخير دفتر تسليحات متعارف اداره امور خلع سلاح سازمان ملل متحد،بيش از 600 ميليون تسليحات كوچك و سبك امروزه در سطح جهان در حال گردش بوده و هم چنين از 49 جنگي كه در دهه 1990 به وقوع پيوسته است،47 جنگ از آنها با تسليحات كوچك صورت گرفته است[22].

توجه  بين المللي به آثار سوء ناشي از كاربرد تسليحات كوچك به طور عمده به دنبال تصويب برنامه اقدام سازمان ملل متحد براي پيشگيري،مبارزه و محو تجارت غيرقانوني در تسليحات كوچك و تسليحات سبك در تمامي ابعاد آن[23](2001)  جلب شد[24].پس از آن نيز ،سازمان هاي بين المللي منطقه اي هم چون اتحاديه آفريقايي،اتحاديه اروپايي،سازمان كشورهاي آمريكايي و سازمان امنيت و همكاري اروپا به موضوع تسليحات كوچك پرداخته اند[25].

امروزه مي توان مهم ترين دليل توجه عمده به تسليحات كوچك را به دليل قابليت دسترس پذيري آسان آنها دانست به گونه اي كه پس از جنگ هاي داخلي،شمار زيادي از آنها بلااستفاده رها شده هم چنين تهيه آنها از بازار سياه تسليحات نسبت به ساير  انواع تسلیحات متعارف به مراتب آسان تر مي باشد[26].كميته بين المللي صليب سرخ نيز در گزارش ((دسترس پذيري تسليحات و وضعيت غيرنظاميان در مخاصمه مسلحانه[27])) در سال 1999 به اين موضوع اشاره ورزيده است كه ارتباط مستقيمي ميان بكارگيري تسليحات كوچك از جمله تك تيراندازها و افزايش وقوع تلفات انساني در مخاصمات مسلحانه وجود دارد[28].

(پاورقی)

[1] برخلاف سلاح هاي کشتار جمعي كه با احصاي سلاح هاي شيميايي،هسته اي و بيولوژيكي،امکان قاعده مند كردن قواعد آن در سالیان گذشته وجود داشته است،به دليل گستره وسیع موضوعی و حكمي سلاح هاي متعارف و  برخورد با  امنيت  ملي كشورها،اين چنين روندی بسیار كند و ناقص طی شده است..

[2] فاضل لنكراني،محمد جواد؛توليد و استفاده از سلاح كشتار جمعي از ديدگاه فقه اسلامي،فصلنامه حقوق اسلامي،سال دهم،شماره 39،زمستان 1392،ص9.

[3] عليدوست،ابوالقاسم؛فقه توليد،انباشت و كاربرد سلاح هاي غيرمتعارف،فصلنامه حقوق اسلامي،سال دهم،شماره 38،پاييز 1392،ص9.

[4] حكمت نيا،محمود؛سلاح هاي كشتارجمعي و مبناي فقهي و حقوقي ممنوعيت استفاده از آنها،فصلنامه حقوق اسلامي،سال دهم،شماره 38،پاييز 1392،ص57

[5] حكمت نيا،محمودص57.

[6] Singh, Nagendra, MacWhinney, Edward ,’’ Nuclear Weapons and Contemporary International Law’’, Martinus Nijhoff Publishers, 1989,p28.

[7] ميرعباسي،سيد باقر؛عزيزي،ناصر؛به سوي تعادل بين حقوق بشردوستانه و ملاحظات نظامي با تاملي بركنوانسيون سلاح هاي متعارف و پروتكل هاي ضميمه آن،فصلنامه ديدگاه هاي حقوقي قضايي،بهار و تابستان 1389،شماره 49 و 50،ص93.

[8] U.S. Code § 2349bb–6 – Safeguarding and elimination of conventional arms

[9]Acronym Institute for Disarmament  Diplomacy,’’Conventional Weapons’’ http:// www .acronym.org.uk/directory/proliferation-challenges/conventional-weapons ,p2(last visit 15/12/2013)

[10] Perrin, Benjamin,’’ Modern Warfare: Armed Groups, Private Militaries, Humanitarian Organizations, and the Law’’, UBC Press,2012,p117.

[11] Convention respecting the rights and duties of neutral Powers and Persons in case of war on land, 18 October 1907

[12] Convention for the Control of the Trade in Arms and Ammunition, Saint-Germain-en-Laye, 10 September 1919,

[13] Convention for the Supervision of the International Trade in Arms and Ammunition and in Implements of War,

[14] Goldblat, Jozef,’Op.Cit,p251.

[15] Ibid,p251.

[16] The Global Reported  Arms  Trade , ‘’The  UN  Register  of  Conventional  Arms’’ http: //www.un-register.org/Background/Index.aspx,p5(last visit 14/2/2014)

[17] فن تيگر اشتروم،باربارا؛ پيشين،ص 180.

[18] مصفا،نسرين؛شاه نوري؛ندا،بررسي تاثيرات زيانبار توليد،تجارت و استفاده غيرقانوني سلاح هاي كوچك،اسلحه هاي سبك،فصلنامه سياست دانشگاه تهران،دوره چهلم،تابستان 1389،شماره 2،ص269.

[19] Rogers, Damien,’’ Postinternationalism and Small Arms Control: Theory, Politics, Security’’, Ashgate Publishing,2013,p52

[20] Small Arms  Survey,’’ Definitions of Small Arms and Light Weapons’’, http: //www .small armssurvey.org/weapons-and-markets/definitions.html,p1(last visit 13/8/2014)

[21] ‘’Weapons of Choice’’

[22] Boivin, Alexandra,’’ Complicity and beyond: International law and the transfer of small arms and light weapons’’,ICRC Law Review, Volume 87 Number 859 September 2005,p467.

[23] United Nations, Report of the UN Conference on the Illicit Trade in Small Arms and Light Weapons in all its Aspects , UN document A/CONF.192/15, 9–20 July 2001. URL:

<http://disarmament.un.org/cab/smallarms/files/aconf192_15.pdf>.

[24] در فصل دوم در بخش مربوط به دبيركل سازمان ملل متحد  به برنامه اقدام سازمان ملل متحد براي پيشگيري،مبارزه و محو تجارت غيرقانوني در تسليحات كوچك و تسليحات سبك در تمامي ابعاد آن پرداخته شده است.

[25] در فصل دوم اين تحقيق در بخش هاي مربوط به سازمان هاي بين المللي منطقه اي به اقدامات،اسناد و راهبردهاي هر يك از اين سازمان هاي بين المللي گفته شده پرداخته شده است

[26] Lock,Peter,’’Armed Conflict and Small Arms Proliferation’’,Policy Sciences(30) ,1997 ,p120.

[27] ‘’Arms Availability and the Sitution of Civilians in Armed Conflict’’

[28] Durham, Helen; Gurd, Tracey,’’ Listening to the Silences: Women And War’’, Martinus Nijhoff Publishers, 2005,p105.

مقايسه  تسليحات متعارف و غيرمتعارف

با توجه به دسته بندي كلاسيك تسليحات به متعارف و كشتار جمعي مي توان  دو ملاك عمده را براي تمايز تسليحات متعارف از تسليحات كشتار جمعي ذكر نمود:

1-عدم قدرت تخريبي عمده اين تسليحات :بدين معنا كه تسليحات متعارف عموما قابليت انهدام و زيانهاي گسترده و يا ايجاد مسمويت در سطح وسیع را ندارند .البته نمي توان بر اساس همين معيار صرفا به تفكيك تسليحات متعارف از ساير تسليحات پرداخت چرا كه اگر از اين نوع تسليحات نيز استفاده سوء گردد مي توانند داراي  نتايج و آثار تخريبي مانند سلاحهای كشتار جمعي باشند.

2-حجم تلفات و پیامدها: [1]آثار سلاحهای متعارف بر خلاف سلاحهای كشتار جمعي،محدود به اشخاص و اهداف معين مي باشد و نه تنها قابليت آنها بلكه از نظر نتیجه و فعليت نيز محدود به اهداف خاص مي شوند و به همين دليل، عموما ناقض اصل تفكيك در مخاصمات مسلحانه  نيستند

امروزه بسياري از تسليحات متعارف از جمله تانك،هواپيما و كشتي ها از ابعاد مورد نظر سنتي فاصله گرفته و به سمت سرعت و قابليت حمل بيشتر،تسليحات و زرهي موثرتر پيش رفته اند.كاربرد فناوري در ساخت و توليد تسليحات به ويژه سبك امروزه آن چنان قوي مي باشد كه قابليت هدف قراردادن اهداف از فواصل بسيار دور براي اين تسليحات فراهم شده است[2].

در مورد سلاح هاي متعارف،وضعيت تطبيق انها با اصول بشردوستانه قابل تامل و مستلزم بررسي موردي هر دسته از اين سلاح ها است.به طوري كه كميته بين المللي صليب سرخ نيز براي فهم صحيح پيامدهاي اين نوع تسليحات از اين جهت كه موجد درد و رنج غيرضروري هستند يا نه به مطالعات فني و پزشكي نيز روي آورده است.اغلب تسليحات متعارف داراي آثار و نتايجي هستند كه اصول حقوق بشردوستانه را نقض نمي نمايند با اين حال،در كنوانسيون تسليحات متعارف و پروتكل هاي آن ،آن دسته از تسليحات متعارفي كه موجد آثار و پيامدهاي مغاير با اصل بشريت هستند،احصاء شده و در قالب كنوانسيون 1997 اتاوا در مورد مين هاي زميني،تكميل شده اند.

جايگاه كاربرد تسلیحات متعارف در نظريه هاي روابط بين الملل

در حالي كه دو مفهوم خلع سلاح و كنترل تسليحات اغلب مترادف هم به كار مي روند اما در يك تمايز روشن،خلع سلاح به معناي حذف و محدود كردن تسليحات بوده و كنترل تسليحات به معناي نحوه ي تنظيم،استقرار،صدور  و ابتكارات براي جلوگيري از حملات اشتباهي،محاسبه غلط و حملات غافلگيرانه مي باشد[1] با اين حال وجه مشترك هر دو مفهوم،دست يابي به يك هدف كلي يعني امنيت ملي مي باشد. فرآيند كنترل تسليحات متعارف امروزه از منظر بين المللي در شمول تعهدات جهان شمول يا ارگاامنس قرار گرفته است[2].

كنترل تسليحات با راهبردهاي گوناگون امكان پذير مي باشد: 1-محدود كردن شمار و انواع سلاح هايي كه مي توان آنها را در جنگ به كار برد؛2-محدود كردن پتانسيل تخريبي سلاح ها از طريق كاهش تعداد زرادخانه ها ؛3- كاهش كلي شمار سلاح ها؛4-ممنوع كردن كاربرد فناوري هايي كه ممكن است تاثيري منفي در موازنه قدرت داشته باشد؛5-توسعه تدابير اطمينان آفرين[3].تئوري پردازي در زمينه كنترل تسليحات متعارف جزو جزيانات اصلي تئوري هاي روابط بين الملل نبوده بلكه منبعث از تئوري هاي كلان و به خصوص نظريات مربوط به امنيت دسته جمعي و امنيت ملي و بين المللي است[4].

امروزه تنها از طريق چهارچوب هاي حقوقي،نمي توان به بحث كنترل كاربرد تسلیحات متعارف اقدام نمود بلكه در كنار آن، دو دسته ي اقدامات الزام آور اعتماد ساز سياسي كه به منظور استفاده ي مسئولانه از اطلاعات و فناوري هاي ارتباطاتي و هم چنين مجموعه قواعد اخلاقي براي توجه به سوء استفاده هاي احتمالي از فناوري هاي نوين در ساخت تسليحات متعارف؛اعمال مي شوند[5].در بحث هاي مربوط به كنترل و خلع تسليحات متعارف،امروزه صحبت از مفهوم نويني يعني ديپلماسي نوين خلع سلاح مي شود كه بايستي مبني آن بر حقوق بشر و حقوق بين الملل بشردوستانه باشد. هم چنين اين نوع ديپلماسي هدف خلع سلاح خود را،امنيت انساني قرار داده است[6].

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های علوم سیاسی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مآخذ:

• 1-ابراهيم گل،عليرضا،اقدامات متقابل و مسئوليت بين المللي ناشي از منافع جمعي،انتشارات خرسندي،چاپ اول،1392،صص34-36.
• 2-ابراهیم گل،علي رضا؛مسئوليت بين المللي دولت :متن  و شرح مواد كميسون حقوق بين الملل ،انتشارات موسسه  مطالعات و پژوهش هاي حقوقي شهر دانش،چاپ پنجم،1392،
• 3-اسمیت،استيو؛ بيليس،جان؛جهاني شدن سياست:روابط بين الملل در عصر نوين،ترجمه ابوالقاسم راه چمني و ديگران،انتشارات ابرار معاصر،1383،صص 390-397.
• 4-اوتر،استفان،كاربرد روش ها و ابزارهاي نبرد،ترجمه نادر ساعد،چاپ شده در مجموعه مقالات حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه،موسسه مطالعات و پژوهش هاي حقوقي شهر دانش،چاپ سوم،1392،صص 171-172:
• 5-آقایی جنت مكان،حسين،حقوق كيفري بين المللي(مجموعه مقالات)،انتشارات جنگل،تهران،1392،
• 6-بوزان،باري،مردم،دولتها و هراس،ترجمه پژوهشكده مطالعات راهبردي،تهران،پژوهشكده مطالعات راهبردي،1378،
• 7-جمالي،تاريخ و اصول روابط بين الملل،نمايندگي ولي فقيه در  نيروي مقاومت بسيج،تهران،1380،
• 8-چرچيل ،رابين و لو،آلن؛حقوق بين الملل درياها،ترجمه بهمن آقايي،انتشارات گنج دانش،چاپ هفتم،1393،
• 9-رابرتس،آدام؛حقوق جنگ در مخاصمه 1990-91 خليج فارس،ترجمه حسين شريفي طراز كوهي،چاپ شده در مجموعه مقالات كتاب حقوق بشردوستانه بين المللي،نشر ميزان،چاپ اول،1390،ص342.
• 10- رضايي،محمد تقي؛نظام حقوقي سازمان جهاني تجارت،انتشارات ميزان،تهران،بهار 1390.
• 11- سيف زاده، حسين، هم گرايي كشورهاي اسلامي، انتشارات قومس، 1374،
• 12-طلایی،فرهاد، حقوق بين الملل درياها،انتشارات جنگل،چاپ اول؛1390،
• طهماسبي،جواد؛صلاحيت ديوان كيفري بين المللي،انتشارات جنگل،چاپ دوم،1391،ص395.
• 13-فرانكل،جوزف؛نظريه معاصر در  روابط بين المللي،ترجمه و.بزرگي،انتشارات اطلاعات،1371،تهران،
• 14-فلسفی،هدايت الله،حقوق بين الملل معاهدات،انتشارات فرهنگ نشر نو،چاپ اول،تهران،1379،
• فلك،ديتر؛حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه،ترجمه سيد قاسم زماني و نادر ساعد،انتشارات موسسه حقوقي شهر دانش،چاپ اول،تهران،1387،
• 15- فن تيگرشتروم،باربارا؛امنيت انساني و حقوق بين الملل،ترجمه اردشير اميرارجمند و حميد قنبري،انتشارات مجد،چاپ اول،1389،ص 178
• 16- لندن،كارولين؛تجارت بين الملل و محيط زيست،ترجمه و تحقيق محمد حسين رمضاني قوآم آبادي،تهران،موسسه مطالعات و پژوهش هاي حقوقي شهر دانش،1389.
• 17-ممتاز،جمشيد؛حمايت از محيط زيست مطابق كنوانسيون هاي ژنو(با اشاره به جنگ اول خليج فارس:اشغال كويت)، ترجمه حسين شريفي طراز كوهي،چاپ شده در مجموعه مقالات كتاب حقوق بشردوستانه بين المللي،نشر ميزان،چاپ اول،1390،ص314.
• 18– موسي زاده،رضا؛ سازمان هاي بين المللي،انتشارات ميزان،چاپ هجدهم،زمستان 1390،صص353
• 19-والاس،ربكا؛مارتين ارتگا،الگا؛حقوق بين الملل،ترجمه و تحقيق دكتر سيد قاسم زماني،انتشارات شهر دانش،چاپ چهارم،تهران،1392.
• 20-…
• 21-…