تروریسم

تروریسم

تروریسم

3-1 مقدمه.

3-2 تروریسم و تعاریف آن..

3-3 مفاهیم لغوی و اصطلاحی تروریسم..

3-5 انواع تروریسم..

3-7 حملات تروریستی با اهداف غیرسیاسی..

3-8 حملات تروریستی با اهداف سیاسی..

3-10 اقدامات سازمان‌های منطقه‌ای و دیگر کشورهای جهان علیه تروریسم رویکرد اتحادیه اروپا

3-11 استراتژی آمریکا در برابر تروریسم..

3-12 ناتو و تروریسم فراملی..

3-13 ناتو در مقابله با تروریسم و کنترل تسلیحات کشتار جمعی..

3-14 ناتو و جنگ علیه تروریسم..

3-15 علل تروریسم..

3-16 مفهوم بازدارندگی..

3-17 باز تعریف ماموریتهای ناتو.

3-18 ناتو و جنگ علیه تروریسم..

3-19 سلاح‌های کشتار جمعی و جنگ پیشگیرانه.

منبع

تروريسم

پدیده تروریسم در جوامع بشری ریشه در تاریخ کهن دارد. این موضوع سال‌هاست که جایگاه چشم‌گیری در سیاست جهانی و منطقه‌ای یافته، تا آنجا که بعد از جنگ جهانی دوم سازمان ملل متحد تلاش فراوانی برای تعریف و تحدید آن گروه است. با این حال، تعریف واحدی از تروریسم به دست نیامده به گونه‌ای تعریف آن از یک کشور تا کشور دیگر و از یک مکتب تا مکتب دیگر تفاوت فاحشی دارد.

مقدمه

با پایان جنگ جهانی دوم، فاتحان غربی جنگ که ضرورت ایجاد یک سیستم امنیت دسته‌جمعی قابل اتکا برای بلوک باختر در مواجهه احتمالی با اتحاد جماهیر شوروی سابق را کاملا احساس می‌کردند و در شرایطی که سازمان ملل متحد، در یکی از ضعیف‌ترین مقاطع طول حیات تاسیس خود بود و چندان امیدی به آن در راستای اجرای مقررات و قواعد بین‌‌المللی بویژه درخصوص برخورد جدی با کشورهای یاغی و نقض‌کنندگان حقوق بین‌‌الملل، نمی‌رفت، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی متولد شد.

ناتو (North Atlantic Treaty organization) اتحادیه‌ای سیاسی نظامی بود که به موجب پیمان یاد شده، در 4‌آوریل 1949 از سوی دولت‌های بریتانیا، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ (اعضای پیمان بروکسل)‌ و ایالات متحده، فرانسه، ایتالیا، کانادا، دانمارک، نروژ، پرتغال و ایسلند تشکیل گردید. البته بعدها دولت‌های جمهوری فدرال آلمان، ترکیه و یونان نیز بدان پیوستند.

به‌زعم بسیاری از تحلیلگران غربی، ناتو در راه تامین اهداف اصلی تشکیل خود موفق بود و توانست امنیت اروپای‌غربی و ایالات متحده را در برابر به زعم آنها خطر اتحاد جماهیر شوروی و اروپای شرقی حفظ کند.

البته در این راستا، شوروی و کشورهای بلوک شرق نیز صرفا تماشاچی نبودند. در سال 1955 دولت‌های اتحاد جماهیر شوروی، آلمان شرقی، چکسلواکی، لهستان، رومانی، بلغارستان، مجارستان و آلبانی مبادرت به انعقاد پیمان ورشو (Warsaw treaty organisatian) نمودند.

اصلی‌ترین هدف این پیمان ایجاد یک همگرایی دفاعی -‌ نظامی در برابر خطرات احتمالی از سوی بلوک غرب و در نهایت حمله نظامی به هر یک از کشورهای عضو بود.

تروریسم و تعاریف آن

تروریسم یکی از واژه‌های مبهم در عرصه بین‌المللی است که به علت پیچیدگی مفهوم و مصادیق آن با نوعی بحران معنا در تعریف و تحدید قلمرو آن مواجه هستیم. تعاریفی که از تروریسم و ابعاد آن ارائه شده بیش از آنکه منطبق بر عینيتگرایی و پذیرش دوگانگی ارزش- واقعیت باشد، برگرفته از بر ساخته‌های گفتمانی و تبلیغی است. در حقیقت تعریف تروریسم یکی از مهمترین مثالها از وجود گرایش‌هایی است که با در نظر گرفتن منافع معرفین آن، رسیدن به توصیف و تبیين بیطرفانه را غیرممکن می‌سازد. پیوند میان مفهوم تروریسم و منافع و تکنولوژی قدرت گروه‌ها، احزاب و دولتها علت اصلی شکست پروژه تعریف علمی این پدیده است.

 مفاهیم لغوی و اصطلاحی تروریسم

ریشه لغوی تروریسم به زبان یونانی Tras به معنی ترس و لرز بازمی‌گردد. فعل Tres یا Ters در زبان لاتین به همین معنا 3-3 مفاهیم لغوی و اصطلاحی تروریسم آمده است. در زبان انگلیسی، اصل کلمه Terro به فعل لاتینی Ter برمی‌گردد. که آن هم به معنی «ترساندن» یا «ترس و وحشت» است. (ناجي راد، 32:1387)

در نوامبر سال 2004، سازمان ملل تروریسم را اینگونه تعریف می‌کند. «هر عمل عمدی که موجب مرگ یا جراحت شدید غیر نظامیان شود در حالیکه هدف آن عمل ترساندن مردم یا اجبار حکومتی و یا سازمان بین‌المللی جهت انجام کاری یا بازداشتن از عملی باشد». (www. wordI. Q. com,2009)

در گزارش مرکز ملی ضد تروریسم آمریکا در سال 2007، تروریسم اینگونه تعریف شده است:

خشونتی است مبتنی بر طرح توطئه‌ای از پیش طراحی شده و دارای جنبه سیاسی که غلبه اهداف و افراد غیر رزمی و غیر نظامی، توسط افراد مخفی و گروههای زیر سطح ملی به اجرا در می‌آید

فرهنگ روابط بین‌الملل تروریسم را اعمال کسانی بیان نموده كه با استفاده از شيوه‌هاي توام با خشونت و ترس در نیل به اهداف سیاسی تلاش می‌نمایند. این اعمال شامل هواپیما ربایی، گروگانگیری، بمب‌گذاری، سرقت بانکها و غیره می‌باشدwww. wordI. Q. com,2009(

الکس اشمید عناصر مشترک تعاریف مختلف حول تروریسم را اینگونه برمی‌شمارد: اعمال خشونت و زور، تعقیب اهداف سیاسی، ایجاد وحشت و ترس، تهدید و واکنش پیشدستانه، آماج خشونت و سازمان یافتگی خشونت (سلیمانی، 1385: 3).

مجموعه قوانین فدرال تروریسم را اینگونه تعریف می‌کند: استفاده غیرقانونی از زور یا خشونت علیه اشخاص یا دارایی جهت مرعوب کردن یا وادار کردن یک حکومت، مردم غیرنظامی و یا هر بخش از این برای پیشبرد اهداف سیاسی یا اجتماعی (Federal Bureau of Investigation, 2004).

جهت مشاهده و دانلود ارزيابی عملكرد ناتو در مواجهه با تروريسم از منظر بين‌الملل در دهه‌ی اخير کلیک کنید.

بررسی خاستگاه تروریسم

برای پی بردن به خاستگاه تروریسم و علل پیدایش آن در جهان اولا،ً پی‌جویی اهداف و ثانیاً، معین کردن قربانیان تروریسم تا حدود زیادی ما را به این امر رهنمون می‌سازد.

اگر تلاش برای رسیدن به قدرت را از اهداف اصلی تروریسم بدانیم، بی‌شک متمایزترین ویژگی تروریسم را می‌توان حذف مسیرهای متعارف احراز قدرت دانست؛ در حالی که در بسیاری از این نوع اقدامات در نهایت، نتیجه مورد نظر طراحان تأمین نمی‌شود. استراتژی ترور برمبنای اظهار وجود و نادیده انگاشتن قواعد بازی متعارف قدرت است.

در بین سال‌‌های 1945 تا 1991، بیش از دویست گروه تروریستی در جهان به ثبت رسیده‌اند و تعداد عملیات تروریستی ثبت‌شده توسط آنها بالغ بر صدهزار عملیات بوده است. اما منحصراً سه دولت در خلال عملیات تروریستی توانسته‌اند به قدرت برسند که یکی از آنها رژیم اسرائیل بوده که دولتش از طریق ترور، ارعاب، قتل و آدم‌ربایی شکل گرفته است.

پایان جنگ جهانی دوم نقطه آغاز روندی بود که طی چند دهه به استعمار طولانی‌مدت ملت‌ها در سراسر جهان پایان داد؛ ولی کسب استقلال و رهایی از یوغ دولت‌های استعمارگر در اغلب موارد بدون توسل به زور ممکن نبود. از این‌ رو، الگوی نوین «جنگ چریکی» و جنبش‌‌های آزادی‌بخش و بسیاری از گروه‌های انقلابی ـ ایدئولوژیک مخالف حکومت‌های دست‌نشانده و دیکتاتوری در امریکای لاتین، آسیا و افریقا برای مبارزه با دولت‌های استعمارگر شکل گرفت. برخی تحلیلگران معتقدند که تروریسم مدرن بین‌المللی متعاقب شکست برخی نهضت‌های آزادی‌بخش برای رسیدن به نتایج مورد نظر از طریق جنگ چریکی ظهور یافته است. لذا گروه‌های مبارز آزادی‌بخش در نبرد نابرابر با ارتش مجهز تصمیم گرفتند به اهداف نمادین آنها ضربه وارد آورند.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های رشته حقوق کلیک کنید .

آنتونیو کاسسه چهار دلیل در خاستگاه تروریسم برشمرده است:

1. وجود دولت‌های به شدت اقتدارگرا و نابرابری‌های عمیق اقتصادی و اجتماعی در این کشورها.
2. گسست فرایند، مراکز قدرت در سطح بین‌المللی و در نتیجه ازدیاد «قطب‌های منافع» که از مشخصه‌های دوران جنگ سرد بود. این مراکز با حمایت از گروه‌های شورشی سایر کشورها که علاقه‌ سیاسی ـ مذهبی ایدئولوژیک مشترک داشتند، از آنها همانند ابزاری برای پیشبرد سیاست‌های خود استفاده می‌کردند.
3. ناتوانی جامعه بین‌المللی، از جمله سازمان ملل متحد در ارائه پاسخ مناسب به درخواست‌های ملت‌ها برای کاهش تبعیض‌ها و نابرابری‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در سطح بین‌المللی و نبود ساز و کارهای پیشگیرانه برای جلوگیری از فوران منازعات اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی و فراملی.
4. تحقق نیافتن اهداف منشور ملل متحد، از جمله دکترین‌های حقوق بشر و آزادی‌های اساسی. به نظر کاسسه، جامعه بین‌الملل برخی انگیزه‌ها و علل تروریسم را مشروعیت می‌بخشد، اما روش‌هایی را محکوم می‌کند که برای تحقق این آمال و اهداف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ناتو و جنگ علیه تروریسم

از اساسی‌ترین اهداف و وظایف ناتو خصوصاً در زمان حال مبارزه علیه تروریسم است. مبارزه‌ای که بعد از حوادث 11 سپتامبر رنگ و بوی بیشتر و جدی‌تری گرفت و باعث شد ماموریتهای جدیدی برای ناتو تعریف شود. کنفرانس سران ناتو در واشنگتن در آوریل 1999، که به مناسبت پنجاهمین سالگرد انعقاد این پیمان، برگزار شده بود، اهداف و برنامه‌های نوینی را برای این سازمان پیش‌بینی نمود که به عنوان مفهوم جدید استراتژیک ناتو موسوم است.

در کنفرانس واشنگتن وظایف اصلی ناتو به ترتیب زیر اعلام شد:

کمک به حفظ محیط امنیتی منطقه‌ اروپا – آتلانتیک، با حمایت از نهادهای دموکراتیک و از طریق حل مسالمت آمیز اختلافات.

ارائه مشاوره به کشورهای عضو پیمان در هر موردی که با منافع حیاتی و امنیت ملی این کشورها مرتبط می‌شود.

دفاع از امنیت هر یک از کشورهای عضو در مواقع تهدید با مراجعه به ماده 5 پیمان. (رحمانی، 1384. 45)

از زمان تدوین استراتژی جدید در کنفرانس واشنگتن، مبارزه علیه تروریسم به یکی از مهمترین اولویتهای پیمان ناتو تبدیل شده و بدین ترتیب جنگ علیه تروریسم، جایگزین جنگ علیه کمونیسم شد. هرچند ناتو مبارزه با تروریسم را در پی کنفرانس واشنگتن در اولویتهای برنامه‌های خود قرار داد، ولی واقعه 11 سپتامبر نقطه عطفی در جنگ علیه تروریسم تلقی می‌شود. به دنبال این واقعه، تمامی اعضای ناتو متفقاً توافق کردند که با تمام نیرو علیه گسترش تروریسم وارد عمل خواهند شد. آنان با حمایتهای سیاسی، اقدامات نظامی و توسل به سایر ابزارها و شیوه‌ها، از جمله فعال کردن همکاری‌های بین‌المللی در چارچوب «شورای مشارکت آتلانتیک» و «گفت و گوی مدیترانه» مبارزه علیه تروریسم را در سرلوحه اولویتهای خود قرار دادند. (باقری، 1387: 76)

اقدامات موثر در افغانستان برای سرنگونی حکومت طالبان و مشارکت در نابودی شبکه تروریستی القاعده و تلاش برای بهبودی وضعیت امنیتی، در افغانستان از جمله حرکاتی بود که ناتو در کنار ایالات متحده آمریکا به اجرا گذاشت. به این ترتیب ناتو در عرصه جنگ علیه تروریسم که از سوی کشورهای غربی پس از 11 سپتامبر آغاز شد نقش محوری را برعهده گرفت. (رحمانی، 1384: 45)

علل تروریسم

در گزارش دبیرخانه (در سال 1972) تحت عنوان «ریشه‌ها وعلل اساسی تروریسم علل تروریسم» به صورت زیر بیان می‌شود:

غالباً رابطه علت و معلول اعمال انسان، هنوز، بصورت ناقص توسط علوم جدید روانشناسی، ژنتیک، جامعه‌شناسی و دیگر علوم مرتبط، توصیف می‌شود. بویژه، در زمینه استفاده از خشونت بوسیله افراد، تنها تعیین شرایط اساسی و ارتباط آنها با هم در خصوص اعمال معینی آغاز شده است.

چنین ارتباطی، حتی اگر ایجاد شده باشد، توصیف نمی‌کند که چرا تنها تعداد معدودی از افراد، در میان بسیاری دیگر از افراد که در معرض آن شرایط هستند، خیانتکار می‌شوند.

بنابراین بحث راجع به علل تروریسم مساعد رسیدن به عدم توافق است. به همین خاطر است که بیشتر، اعمال تروریستی معین ممکن است توسط برخی جرائم جدی تلقی شود در حالیکه برای بعضی دیگر، آن اعمال وطن پرستی یا قهرمانانه می‌باشد. علائم ذیل با توجه به درخواست کمیته ششم مشخص می‌شوند ولی نمی‌توان آنها را نه کامل و نه بطور جهانی قانع کننده دانست. انسان جز و تعداد معدودی از موجودات است که غالباً از خشونت علیه نوع خود استفاده می‌کند.  انسان از آغاز تاریخ چنین نموده است. در گذشته دوره‌هایی که خشونت بخصوص به طور آشکارا وجود داشته، مربوط به دوره‌هایی است که تغییرات اجتماعی سریع بود می‌‌داند. در زمان فعاليت ملل متحد، به هنگامیکه در غالب نقاط جهان، در کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته الگوی جامعه با سرعت در حال تغییر بی‌سابقه‌ای می‌باشد، خشونت به کثرت تکرار می‌شود.

بهم پیوستگی رشد جمعیت و پیشرفت تکنولوژی، امیدها، انتظارات و احتیاجات جدیدی در بسیاری از گروههای اجتماعی بوجود آورده است. این طرز رفتار و گرایشهای جدید، نشانۀ دوری جستن از حالت تسلیم و بی‌ارادگی است که در گذشته باعث می‌شد اکثریت افراد بشر کمبودها و نقایص زندگی را بپذیرند.

منشور ملل متحد، صدای آرزوهای بشریت می‌باشد، چرا که ایجاد بنائی را که در آن تجاوز تهدید به استفاده از زور در روابط بین‌المللی بطور قطع غیرقانونی باشد، در نظر دارد. لذا روابط دوستانه در میان ملل بر پایه احترام به اصول حقوق مساوی و خودمختاری ملل، حل و فصل اختلافات بین‌المللی به طریق مسالمت‌آمیز خواهد بود، همکاری بین‌المللی مشکلات اقتصادی و اجتماعی را حل خواهد کرد و احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی را برای همه ارتقا خواهد داد.

به هر حال، دورۀ حیات ملل متحد، نشان داده که پیشرفت ناقص و ناهمواری جهت دستیابی به این اهداف انجام شده است. در شرایطی که جنگهای بزرگ با درگیری قدرتهایی بزرگ بوقوع پیوسته، غالباً توسل به زور جامۀ عمل پوشیده و رنج و تبعید به مردم تحمیل شده‌اند. در حالیکه فعالیت علیه استعمار و نژادپرستی پیش رفته، ولی این پلیدی‌ها هنوز ریشه کن نشده‌اند حتی در جائیکه استقلال سیاسی برقرار گردیده در بسیاری موارد، کارهای بیشماری باقی مانده که باید انجام شوند تا به جمعیتها جهت دسترسی به حداقل میزان ضروری برای یک زندگی با شرایط معمولی یاری رسانند.

  نمونه ای از منابع و مأخذ جهت مطالعه بیشتر

• 1- محمود طلوعي؛ فرهنگ جامع سياسي، تهران، انتشارات سخن، 1372، چاپ اول، ص 328
• 2- كوز نتسوف و الكساندروف؛ دو پيمان ناتوو ورشو، ترجمه ي منوچهر زمان و پرويز هوشنگي، تهران، انتشارات ابوريحان، آبان 1361، چاپ اول، ص 29
• 3- سليمه دارمي؛ ناتو در قرن بيست و يكم، تهران، انتشارات موسسه فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر، اسفند 1386، چاپ اول، ص 24
• 4- داريوش آشوري؛ دانشنامه ي سياسي،‌تهران،‌انتشارات سهرودي، 1366، چاپ اول، صص 316 و 317
• 5- هلموت اشميت، استراتژي بزرگ،‌ترجمه ي هرمز همايون پور، تهران، انتشارات علمي، فرهنگي، 1373، چاپ اول، ص 35
• 6- سيدمجتبي تهامي؛ امنيت ملي، تهران،‌انتشارات آجا، 1384، چاپ اول، ص 232
• 7- جلال د همشگي؛ استراتژي امنيت ملي آمريكا در قرن 21، تهران،‌ انتشارات موسسه ي فرهنگي مطالعات و تحقيقات بين المللي ابرار معاصر، 1380، چاپ اول، صص 125 و 126
• 8- جان امر كالينز؛ استراتژي بزرگ، ترجمه ي كورش بايندر، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه، 1373، چاپ اول، ص 246
• 9- آنتونيو كاسسه، حقوق بين الملل در جهان نامتحد، ترجمه ي مرتضي كلانتريان، تهران: دفتر خدمات حقوق بين الملل، ص 318-1370
• 10- زهرا داور، نهضت هاي رهايي بخش ملي و حقوق بين الملل، پايان نامه، 1373، دانشگاه شهيد بهشتي
• 11-…
• 12-…