اضطراب و اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی از دیدگاه DSM-IV-R..

اختلال اضطراب منتشر.

اختلال وحشت زدگی…

اختلال فشار روانی پس آسیبی…

اضطراب آشکار و پنهان..

عناصر اضطراب…

شیوع اضطراب…

ریشه ها و عوامل اضطراب…

درجات اضطراب…

تشخیص بالینی اضطراب…

انواع پاسخ به اضطراب…

دیدگاه صاحبنظران در خصوص اضطراب و منشأ آن..

نظریة روانکاوی فروید..

دیدگاه سالیوان..

دیدگاه هورنای..

دیدگاه اتورانک….

دیدگاه آدلر «روانشناسی فردی».

نظریة پرز «گشتالت درمانی».

اضطراب از دیدگاه رفتارگرایی…

دیدگاه راجرز.

دیدگاه الیس….

دیدگاه گلاسر.

دیدگاه علوم پزشکی و زیستی در خصوص اضطراب…

تفاوت و تشابه اختلالات اضطرابی…

منابع

اختلالات اضطرابی از دیدگاه DSM-IV-R

اضطراب یک احساس منتشر، بسیار ناخوشایند، و اغلب مبهم دل واپسی است که با یک یا چند تا از     احساس های جسمی همراه می گردد، مثل احساس خالی شدن سردل، تنگی قفسة سینه، طپش قلب، تعریق زیاد، سردرد، یا میل جبری ناگهانی برای دفع ادرار، بیقراری و میل به حرکت نیز از علائم شایع است. اضطراب یک علامت هشدار دهنده است، خبر از خطری قریب الوقوع می دهد و شخص را برای مقابله با تهدید اماده می سازد (کاپلان و سادوک 2004؛ به نقل از رفیعی و رضاعی، 1387).

در DSM-IV-R، انواع گوناگونی از اضطراب تعریف شده است که عبارتند از:

• اختلالات هراس
• فوبی ها (آگورافوبیا – فوبی اجتماعی – فوبی ساده)،
• اختلال وسواسی – اجباری
• اختلال استرس پس از سانحه
• اختلال اضطراب منتشر

در گزارشی جدید از همان دیدگاه (DSM-IV-R) انواع اختلالاتی که هستة مرکزی آنها  اضطراب است تحت عنوان اختلال های اضطرابی، با 12 زیر گروه در نظر گرفته شده است:

• اختلال وحشت زدگی
• اختلال گذر هراسی
• اختلال وحشت زدگی با گذر هراسی
• اختلال هراس آشکار و پنهان
• اختلال هراس اجتماعی
• اختلال وسواس فکری- عملی
• اختلال فشار روانی پس آسیبی
• اختلال فشار روانی حاد
• اختلال اضطراب فراگیر

10-اختلال اضطراب ناشی از بیماری جسمانی

11-اختلال اضطراب ناشی از مواد

12-اختلال اضطرابی که هنوز مشخص نشده است (لطفی، کاشانی و وزیری، 1383).

این گروه اختلالات به این دلیل با هم طبقه بندی شده اند که از نظر تئوری، علامت اساسی همة آنها اضطراب است. مطالعات متعددی حکایت از وجود اختلال اضطراب منتشر در 2 تا 5 درصد جمعیت کلی می کنند (کاپلان و سادوک 2004؛ به نقل از رفیعی و رضاعی، 1387). در اینجا به اختصار به توضیح برخی از اختلالات اضطرابی یاد شده پرداخته می شود:

اختلال اضطراب منتشر

اضطراب منتشر مداوم و حداقل به مدت یک ماه است. هرچند که گاهی سالها دوام پیدا می کند. در این اختلال، بیمار معمولاً ترکیبی از علائم جسمی و روحی را دارد. اضطراب برای اینکه اختلال شمرده شود، باید از حد واکنش به استرس های روزمره در آمده و در کارآیی عادی شخص، ایجاد اختلال نماید (کاپلان و سادوک، به نقل از پورافکاری، 1387).

کاپلان و سادوک (2004؛ به نقل از رفیعی و رضاعی، 1387). می نویسند: «طبق DSM-IV-TR، اختلال اضطراب منتشر اختلالی مزمن و مشخص با اضطراب و تشویش غیر معقول یا مفرط در مورد دو یا چند موقعیت زندگی است. بیماران مبتلا به اختلال اضطراب منتشر به نظر می رسد که در مورد هرچیز دچار اضطراب بیمارگونه هستند.

نسبت ابتلاء زن به مرد تقریباً دو بر یک است و اختلال معمولاً در دهة سوم عمر ظاهر می شود، هرچند که امکان ابتلا در هر سنی وجود دارد. قرائن ژنتیکی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی از جنبه های این اختلال ممکن است ارثی باشند. تقریباً 25 درصد بستگان نزدیک بیمار مبتلا به این اختلال بوده و زن ها بیشتر از مردها مبتلا می گردند.»

اختلال وحشت زدگی

وقتی حملات وحشت زدگی (شامل ترس بسیار شدید و ناراحتی فوق العاده ای است که حتی فرد فکر می کند در حال مرگ است) به صورت مرتب و غیر قابل پیش بینی تکرار می شوند، آن گاه تشخیص اختلال وحشت زدگی مطرح می شود. این حملات منشأء مشخصی ندارد و دلیل آزار دهندگی آن این است که وقوع این اختلال در هر زمان و هر مکانی اتفاق می افتد. دوره های وحشت زدگی برخی از بیماران روزانه است و ممکن است سال ها، ماه ها  و هفته ها بدون وحشت زدگی وجود داشته باشد (ودینگ و دیوید، بنقل از فیروز بخت، 1382).

سه نوع وحشت زدگی را می توان بر اساس نوع و چگونگی پدیدار شدن آنها از یکدیگر مشخص کرد.

1-حملات وحشت زدگی غیر مترقبه: که در واقع ناگهانی است

2-حملات وحشت زدگی وابسته به موقعیت: که بلا فاصله در معرض یک عامل فراخوان بوجود می آید.

3-حملات وحشت زدگی با زمینة موقعیتی: که بلافاصله در معرض قرار گرفتن بوجود نمی آید و با تأخیر روی می دهد (لطفی کاشانی و وزیری، 1383).

اختلال فشار روانی پس آسیبی

کودکان و بزرگسالان ممکن است به دنبال قرار گرفتن در معرض محرک تنش زا و آسیب زا همانند مرگ، آسیب های بدنی جراحت و صحنه های غیر منتظرة خشونت بار تهدید به مرگ و صدمه به خود و سایر اعضای خانواده نشانه های رفتار آشفته و بیقراری، ترس، وحشت و درماندگی نشان دهند. این محرک ها دامنة متنوعی دارند مانند جنگ، مورد حمله واقع شدن، ربوده شدن و … (لطفی کاشانی و وزیری، 1383).

اضطراب آشکار^[1] و پنهان^[2]

مفاهیم اضطراب آشکار و پنهان، در ابتدا به وسیلة کتل^[3] مطرح شدند (کتل و اسکینر، 1966). این مفاهیم سپس به صورت کامل تری توسط اشپیل برگر (1985) مطرح شدند.

اضطراب از دیدگاه رفتارگرایی

از دیدگاه رفتاری، اضطراب را می توان به عنوان عکس العمل دستگاه عصبی خودکار در موارد ترسناک یا تهدید کننده تعبیر کرد که بعداً نسبت به جنبه های نامربوط، همزمان و یا نامشخص توأم با آن موارد شرطی    می شود (وهاب زاده، 1366).

رفتارگرایان اضطراب را واکنشی می دانند که بر اساس قوانین یادگیری قابل توجیه است. در این دیدگاه، به مشکلات رفتاری، به منزلة الگوهایی از پاسخ های نامناسب نگریسته می شود که احتمالاً در ارتباط با شرایط محرک های بیزار کننده آموخته می شوند و به علت آنکه در زمینة کمک به فرد، برای اجتناب از پیامدهای نامطلوب کارآیی دارند، حفظ می شوند.

از دیدگاه رفتارگرایان بسیاری از حالات غیر عادی روانی، به خصوص حالات افراد روان نژند، پاسخ های شرطی هستند که به نحوی تقویت می شوند و ادامه می یابند. از نظر ولپی^[2]، رفتار روان نژندی، هر نوع عادت پایدار از رفتار ناسازگار است که در ارگانیزمی که از نظر فیزیولوژیکی طبیعی است، از راه یادگیری حاصل می شود.

اضطراب جزء سازندة معمولی و یا هسته ای رفتار روان نژندی، به شمار می آید. اضطراب یا ترس، نامطبوع است و فرد را از انجام فعالیت های روزمره بازمی دارد و یا او را به سوی رفتاری محدودتر و ناسازگارتر سوق می دهد. گرچه اضطراب و رفتار روان نژندی، در نظر بعضی ها رفتاری آموخته شده به حساب می آید، لیکن عده ای از رفتار درمانگران معتقدند که علاوه بر آن، اضطراب و رفتار روان نژندی ممکن است زادة قصور فرد در یادگیری طرح های رفتاری مناسب نیز باشد و فرد اصولاً پاسخ های لازم را نیاموخته باشد (شفیع آبادی و ناصری، 1388).

کاپلان و سادوک (1988) برای واتسون^[3] نقش حائز اهمیتی را در ترسیم پیدایش اضطراب قائل شده اند. آنها عنوان می دارند: «واتسون در پیدایش اولیة فوبی، از مدل سنتی محرک – واکنش رفلکس شرطی پاولوف^[4] کمک گرفته است. یعنی اضطراب حاصل از محرکی که بطور طبیعی و ذاتی ترساننده است، همزمان با محرکی که طبعاً و ذاتاً بی خطر است، برانگیخته می شود. در نتیجة این همزمانی و همراهی، به خصوص وقتی دو محرک در چند نوبت متوالی وارد شود، محرکی که در ابتدا بی خطر بود، به نوبة خود قدرت برانگیختن اضطراب را پیدا می کند، یعنی محرکی شرطی برای پیدایش اضطراب می گردد (کاپلان و سادوک 2004؛ به نقل از رفیعی و رضاعی، 1387).

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های روانشناسی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مآخذ

• ابولقاسمی، عباس. (1381). اضطراب امتحان.: تشخیص، علل و درمان مبتنی بر پژوهش. اردبیل: نیک آموز.
• اليس آلبرت، جيمزنال ويليام. (1387). روانشناسي اهمالكاري. ترجمه محمدعلي فرجاد. تهران: نشر اميد.
• بيرامي منصور. (1378). خانواده و آسيب شناسي آن، انتشارات آيدين.
• جوكار بهرام، دلاورپور محمدآقا. (1386). رابطه تعلل ورزي آموزشي با اهداف پيشرفت. انديشه هاي نوين تربيتي پاييز و زمستان 1386; 3(3-4):61-80.
• حسـن زادگان، وحیده. بررسی تأثیر آموزش ایمن سـازی در برابر استرس، مدیریت استرس و علایم حیاتی در بیماران قلبی تحت عمل جراحی 1386. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز
• حق شناس حسن، بهره دار محمدجعفر، رحمن ستايش زهرا. (1388). كارآزمايي كاهش اضطراب امتحان در گروهي از نوجوانان پيش دانشگاهي. مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران (انديشه و رفتار).  بهار 1388; 15(1) (پياپي 56):63-69.
• دلاور علی. (1388). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران. انتشارات رشد.
• دهقاني فهيمه، نشاط دوست حميدطاهر,مولوي حسين,نيل فروش زاده محمدعلي. بررسي اثربخشي درمان شناختي – رفتاري مديريت استرس بر اضطراب و افسردگي زنان مبتلا به آلوپسي آرئاتا. روان شناسي باليني تابستان 1388; 1(2):1-9.
• دهقاني فهيمه، نشاط دوست حميدطاهر، مولوي حسين و نيل فروش زاده محمدعلي. (1388). بررسي اثربخشي درمان شناختي – رفتاري مديريت استرس بر اضطراب و افسردگي زنان مبتلا به آلوپسي آرئاتا. روان شناسي باليني تابستان 1388; 1(2):1-9.
• سانتراک، جان. (2004). زمینه روانشناسی. ترجمه مهرداد فیروزبخت. (1388). نشر رسا: تهران.
• سلطاني مرضيه، امين الرعايا مهين، عطاري عباس. (1387). اثر آموزش مديريت استرس بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دبيرستان هاي دخترانه شهر تيران و کرون استان اصفهان. تحقيقات علوم رفتاري 1387; 6(1 )(پي در پي 11):9-16.
• شریف، فرخنده(1384) شیوه های مقابله با استرس و ارتباط آن با سلامتی ششمین سمینار سراسری بیماریهای ناشی از استرس 22-24 اردیبهشت ماه 1383. دانشکده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه (س).
• …
• …