اسطوره چیست – بررسی اساطیر در خمسه نظامی

اسطوره چیست

اسطوره

فهرست مطالب

عنوان                                                                                         صفحه

فصل چهارم :کل تحقیق…………………………………………………………………………………………………

4-1-1تعریف و شناخت اسطوره ………………………………………………………………………………….

4-1-2-ریشه واژه اسطوره …………………………………………………………………………………………….

4-1-3-ساختار اسطوره …………………………………………………………………………………………………

4-1-4-انواع اسطوره ……………………………………………………………………………………………………….

4-1-5-کارکرد اسطوره …………………………………………………………………………………………………

4-1-6-موجودات اساطیری ………………………………………………………………………………………….

4-1-7-اسطوره و گونه های دیگر روایی……………………………………………………………………..

4-1-8-اسطوره و نماد…………………………………………………………………………………………………….

4-1-9-اسطوره و حماسه ……………………………………………………………………………………………..

4-1-10-اسطوره و تمثیل …………………………………………………………………………………………….

4-1-11-اسطوره و دین…………………………………………………………………………………………………

4-1-12-اسطوره و تاریخ……………………………………………………………………………………………….

4-1-13-اسطوره و علم………………………………………………………………………………………………….

4-1-14-اسطوره و رویا………………………………………………………………………………………………….

4-1-15-اسطوره و ادبیات……………………………………………………………………………………………..

4-1-16-اسطوره به مثابه داستان ……………………………………………………………………………….

4-1-17-اسطوره و موسیقی………………………………………………………………………………………….

4-1-18-اسطوره وفلسفه……………………………………………………………………………………………….

4-1-19-اسطوره و مناسک……………………………………………………………………………………………

4-1-20-اسطوره و جامعه …………………………………………………………………………………………….

4-1-21-چگونگی تجلی اسطوره ها در آثار ادبی………………………………………………………

4-2-1-زندگینامه نظامی گنجوی…………………………………………………………………………………

4-2-2-آثار نظامی…………………………………………………………………………………………………………..

4-2-2-1مخزن الاسرار …………………………………………………………………………………………………

4-2-2-2خسرو وشیرین………………………………………………………………………………………………..

4-2-2-3لیلی و مجنون…………………………………………………………………………………………………

4-2-2-4هفت پیکر………………………………………………………………………………………………………..

4-2-2-5اسکند نامه ……………………………………………………………………………………………………..

4-2-3-معلومات نظامی ………………………………………………………………………………………………..

4-2-4-تاریخ اجتماعی وسیاسی عصر نظامی……………………………………………………………..

4-2-5-اوضاع فرهنگی عصر نظامی……………………………………………………………………………..

4-2-6مشروب و مسلک نظامی……………………………………………………………………………………..

4-2-7شخصیت نظامی ………………………………………………………………………………………………….

4-2-8مدفن نظامی ……………………………………………………………………………………………………….

4-3-1-دیو……………………………………………………………………………………………………………………….

4-3-2-آب حیوان، آب حیات، چشمه زندگی …………………………………………………………..

4-3-3-توضیحات مربوطه به اسطوره خضر………………………………………………………………..

4-3-4-اسرافیل ،نفخ صور……………………………………………………………………………………………..

4-3-5-نفخ صور………………………………………………………………………………………………………………

4-3-6-سدره……………………………………………………………………………………………………………………

4-3-7-هاروت…………………………………………………………………………………………………………………

4-3-8-سیمرغ………………………………………………………………………………………………………………..

4-3-9-اژدها……………………………………………………………………………………………………………………

4-3-10-قاروره……………………………………………………………………………………………………………….

4-3-11-اسکندر…………………………………………………………………………………………………………….

4-3-12-رستم………………………………………………………………………………………………………………..

4-3-13-رخش……………………………………………………………………………………………………………….

4-3-14-اسفندیار…………………………………………………………………………………………………………..

4-3-15-گنج قارون،گنج روان……………………………………………………………………………………..

4-3-16-طوبی………………………………………………………………………………………………………………..

4-3-17-کیخسرو…………………………………………………………………………………………………………..

4-3-18-کی قباد…………………………………………………………………………………………………………….

4-3-19-کیومرث……………………………………………………………………………………………………………

4-3-20-جمشید،جام جم……………………………………………………………………………………………..

4-3-21-فریدون…………………………………………………………………………………………………………….

4-3-21-سلیمان ……………………………………………………………………………………………………………

4-3-22-سلیمان و مور………………………………………………………………………………………………….

4-3-23-طلسم……………………………………………………………………………………………………………….

4-3-24-کوثر………………………………………………………………………………………………………………….

4-3-25-یاجوج……………………………………………………………………………………………………………….

4-3-26-خسرو وشیرین………………………………………………………………………………………………..

4-3-27-لیلی و مجنون…………………………………………………………………………………………………

4-3-28-قاف…………………………………………………………………………………………………………………..

4-3-29غول…………………………………………………………………………………………………………………….

4-3-30-گاوزمین…………………………………………………………………………………………………………..

4-3-31-فرشته……………………………………………………………………………………………………………….

4-3-32-سروش……………………………………………………………………………………………………………..

4-3-33-اهریمن و شیطان……………………………………………………………………………………………

4-3-34-سیاوش…………………………………………………………………………………………………………….

4-3-35-خون سیاوش…………………………………………………………………………………………………..

4-3-36-بهمن…………………………………………………………………………………………………………………

4-3-37-مانی………………………………………………………………………………………………………………….

4-3-38-ارژنگ……………………………………………………………………………………………………………….

4-3-39-نتیجه………………………………………………………………………………………………………………..

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………….

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………..

تعریف و شناخت  اسطوره :

آن دسته از کسانیکه چه در گذشته و چه امروز به پژوهشی وشناخت اسطوره ها اشتغال دارند ، تاکنون برای اسطوره تعریف مشخص ، دقیق و پذیرفتنی برای همگان نیافته اند بلکه هریک به میل و اشتیاق و وابستگی اجتمایی خویش آنرا تعریف کرده اند .

اسطوره چون قصه ای موهوم (conte bieu)وقصه جانوران وترانه وتصنیف عاشقانه (romance)ومردمی است .البته بدین معنی نیست که اسطوره آفریده جماعتی خاص است ،زیرا جماعات هرگز چنین ابداع وتخیل نکرده اند وهر اسطوره چون مضمون هر قصه موهوم وهر قصه جانوران (fable)وهر ترانه وتصنیف ،یک یا دو سه انسان است .(ستاری ،1377،14)

اسطوره قصه ایست با خصلتی خاص ،یعنی نقل وروایتی است که خدایان در آن چند نقش اساسی دارند (ستاری،1377،1)

وخواه منشاء نهاد یا رسم وعادتی ،تبیین کند وبنابراین اساساً قصه ای توجیهی است  (ستاری ،1377،44)

تنها داستانی را می توان اسطوره نامید که خدایان ارباب انواع در آن نقش مقدم داشته باشند ولی بسیاری از قصه های توجیهی هستند که با خدایان وعالم فوق طبیعی کاری ندارند  (ستاری ،1377،44)

اسطوره پدیده ای منحصرا عقلانی است واحساس در ان هیچ نقشی ندارد حتی از این حد نیز می توان فراتر رفت وگفت اسطوره توجیه اخباری وظاهری امری واقعی است ،بی انکه رمز ویا تمثیلی باشد و تنها در اواخر دوران تحویل وتطور اساطیری است که رمز وتمثیل به دست شاعران وفیلسوفان در اسطوره راه می یابد  (ستاری ،1377،45)

ریشه واژه اسطوره :

واژه ی (( اسطوره)) در زبان فارسی وامواژه ای است بر گرفته از زبان عربی ((اسطورة)) و(( الاسطیره(( ودرزبان عرب به معنای روایت و حدیثی است که اصلی ندارد اما این واژه ی عربی خود نیز وامواژه ای است از اصل یونانی ((historia (( به معنی جستجو و آگاهی و شرح و تاریخ که از دو جزء ترکیب یافته است یکی واژه ی ((histor)) به معنای داور و دیگری با مصور یونانی ((idein)) به معنی دیدن و خویشاوند است .

این واژه از اصل یونانی ((muthos)) به معنی سخن و افسانه گرفته شده است .

کلمه اسطوره به صورت جمع ((اساطیر )) نه بار در قرآن کریم آمده است و همه جا به ((الاولین)) اضافه شده است .(( وقالوااساطیر الاولین اکتبها فهی تملی علیه بکره واصیلا )) (سوره فرقان آیه پنج)

در ترجمه ی تفسیر المیزان چنین آمده است : (( اساطیر و جمع اسطورة، بنا بر آنچه از نامبرده نقل شده ، به معنی دروغ و خدعه است و گویا ریشه ی این لغت (سطر) بوده که به معنی صفی از نوشته و یا از درخت و یا از انسان است ، آنگاه در مجموعه و منظومه ای از اخبار کاذبه غلبه استعمال پیدا کرده است )) (تفسیرالمیزان / ج13 / ص 78 ).

ساختار اسطوره :

الیاده ساختار اسطوره را چنین جمع بندی می کند :

1) اسطوره تاریخ کارهای موجودات فوق طبیعی را تشکیل میدهد .

2) این تاریخ وسرگذشت مطلقاً درست و راست و قدسی است .

3) اسطوره همیشه به آفرینش و تکوین مربوط می شود، حکایت می کند که چگونه چیزی به عرصه ی وجود آمده است .

4) شناخت اسطوره به معنی شناخت اصل اشیاء و دانستن چگونگی پیدایش آنهاست ،معرفتی و بیرونی نیست .

5) اسطوره همیشه به نوعی زنده است و با آن زندگی می کنند .

از آنجا که انسان ها همواره به دنبال این بوده اند که جهان و طبیعت را بشناسند و رازهای پیرامون خود را کشف کنند  مظاهر طبیعت چون ماه و خورشید ، زمین و آسمان همواره مورد توجه اقوام مختلف بشر بوده است و از آنجا که برای  این مظاهر ایزدی قائل بودند اعتقاد به نوعی ارتباط و پیوستگی بین این ایزدان و رابطه ی آنها با بشر بوده اند از این رو به قولی در باب ساختار اسطوره باید گفت : تاریخ اسطورة شناسی عبارت بوده است از فرود آمدن تدریجی ایزدان از عرش به فرش و جستجوی ریشه ی توهمات اساطیری در قلب انسان (روژ باستید ، دانش اساطیری . ص 16 ).

الیاده ساختار اسطوره را به شکل منسجمی مشخص کرد و محور اساسی آنرا شناخت و روایت آفرینش دانست او آیین ها ونمادهای اساطیر را امری قدسی ومینوی می شمارد از این رو در کاروسازهای اسطورة ای دو روند و کنش بزرگ را می توان در نظر گرفت ( دکتر کزازی )

1)  روند مینوی کردن گیتی

2) روند گیتیک کردن مینو .

  انواع اسطوره :

اسطوره دارای انواع متعددی است اما بر روی هم می توان دوگونه از اسطورة در میان اساطیر مورد نظر شاعران یافت ، نخست اسطورة های غنایی و دیگر اسطورة های قهرمانی و حماسی

به دو نوع دیگر نیز قابل تقسیم است : اساطیر سامی و اساطیر ایرانی .

درمیان اساطیر سامی تقسیم بندی ها ی دیگری میتوان ذکر کرد مثلا اساطیر برخاسته از محیط اسلامی ویا اساطیری که از دوره ی قبل از اسلام وجود داشته واز خصایص نژاد سامی است حتی در میان اساطیر اسلامی نیز تقسیم بندی هایی از نظر شیعه و سنی می توان در نظر گرفت(یاحقی ،5.

کار کرد اسطوره :

اسطوره از کهن ترین ایام همواره با بشر وجود داشته است اما فایدة اسطورة چیست؟ در حقیقت بشر با مطالعه اسطوره های یک ملت از تاریخ گرفته تا فرهنگ و تمدن پیشرفت آن ملت را می شناسد در واقع می توان سنت ها وآیین ها و باورها ی کهن و باستانی را از درون این اسطورة ها بیرون کشید .

بارزترین کارکرد اساطیر توضیح و توجیه حقایق طبیعی و فرهنگی است برای نمونه یکی از اسطورة های سرخ پوستان امریکا ی شمالی توضیح دهندة منشأ ذرت است ویا اسطوره های نوروز باستان ، اسطورة شبها ی چلٌه در ایران و یا صدها آیین و اسطوره باستانی دیگر .

در توضیح این بخش می توان گفت که با مطالعةاسطوره های باستانی می توان رفتارهای فرهنگی و اجتماعی یک جامعه را به خوبی تجزیه و تحلیل کرد از فواید دیگر اسطورة ها می توان به تاثیر انکار ناپذیری که در زمینة ادبیات و فرهنگ و هنر دارد اشاره کنیم تا آنجا که می شود به آثار بزرگ ادبی چون شاهنامه فردوسی و ایلیاد و ادیسة هومر که از بهترین آثار اساطیری کلاسیک هستند اشاره کنیم که در سایه اسطورة های باستانی شکل گرفته اند .

در عرصة هنر نیز باید گفت که آثار هنری از اسطوره های باستانی بی تاثیر نیستند غار لاسکو که مربوط به هفده هزار سال پیش است نشان می دهد که انسان در این هنر نیز برای بیان احساس خویش از اسطورة ها مدد یافته است چه بسا رقص های آّیینی نوروز ایرانی ، مراسم ، موسیقی همه وهمه بن مایة اساطیری دارند .

از فواید دیگر اسطوره ، تحلیل های قوم شناسی ومردم شناسی و حتی روانکاوی های درمانی است اسطورة های آفرینش نقش ویژه ای در درمان بیماران ایفا می کنند.

در میان سرخ پوستان آمریکای شمالی این روایات اسطورة ای هنگامی بر زبان آورده می شود که هستی یک فرد به مخاطره افتد بدین گونه یکی از کاربرد های اسطورة عبارتست از درمان بیماران از طریق خوانش اسطورة آفرینش و تاثیر جادو وارش انجام می گرفته است .

البته در خاتمه این مطلب باید گفت و پذیرفت که یکی از کارکردهای ابتدایی هر اسطوره یافتن هویت خاص یک اجتماع است با این همه باید بگوییم که درست به همان شکل که زبان ها اصولاً به همدیگر ترجمه پذیرند اسطوره ها نیز افق جهان شمولی دارند که به آنها امکان می دهد تا از سو ی فرهنگ های دیگر فهمیده شوند .(پل ریکو ، زندگی در دنیای متن ص 105 ) .

جهت مشاهده و دانلود بررسی فرایند پالایش در اساطیر ایرانی کلیک کنید.

-زندگینامه نظامی گنجوی:

شناسنامه: عموما‌ً نام و نصب او را « الياس بن يوسف بن زكي بن مويد» ضبط كرده اند. تقي الدين اوحدي در خلاصه الاشعار و زبده الافكار نام و نسبش را «احمد بن يوسف بن مويد»‌و كنيه اش را «ابومحمد» و لقبش را نظام الدين آورده است. برخي ديگر از مولفان لقب او را جمال الدين ضبط كرده اند. عوفي در لباب الاباب او را «حكيم الكامل نظامي گنجه اي» نوشته و شرحي ديگر از اسم او نداده است.

اما به تصريح خود نظامي نامش الیاس بن يوسف بنزكي مويد بوده است:‌

گر شد پدرم به سنت جدی                           يوسف پسر زكي مؤيد …

در عين حال در آثار البلاد قزويني كنيه ديگري نيز به اسم ابو محمد آورده است و بعيد نيست صحيح بوده باشد. همچنين حاجي خليفه نيز در ذيل خمسه نظامي نام كامل نظامي را «جمال الدين الياس بن يوسف مؤيد الگنجوي» دانسته است.

مؤلفان قديم عموماً‌ وي را به اسم نظامي مطرزي آورده اند. لقب مطرزي در حق نظامي از آن جهت داده شده است كه در زمان او يعني قرن ششم چند نفر شاعر و نويسنده در ايران با تخلص نظامي بوده اند. مانند:‌ نظامي عروضي سمرقندي، نظامي اثيري نيشابوري و نظامي منيري سمرقندي. براي امتياز از ايشان نظامي گنجوي را ملقب به مطرزي ساخته اند. (ثروت ،1370،33)

ظاهراً‌ پدر و مادر نظامي در زمان كودكي او از اين جهان رخت برسته اند. (همان ،1370،33)

خاندان نظامي، با توجه به مادرش (رئيسه كرد) و عنوان خالويش (خواجه) به نظر مي آيد از مسلك اشراف و بزرگان حداقل قبيله كرد بوده باشند و چون پدر نظامي از عراق به گنجه مهاجرت كرده و با مادرش وصلت نموده معلوم مي شود خاندان پدر نظامي نيز از جهت اعتبار و شرافت قرين خاندان مادريش بوده باشد. بعلاوه توصيفهاي نظامي بويژه در خسرو و شيرين و هفت گنبد نشان مي دهد كه محيط زندگي خانوادگي نظامي بالاتر از محيط خانواده هاي متوسط بوده است. ،(همان،1370،33)

اما نظامي با آنكه سه همسر برگزيده است ظاهراً‌ بيش از يك فرزند پسر نداشته است. نام او محمد بوده است.

نظامي سه زن داشت كه هر كدام را پس از مرگ ديگري برگزيده است. از همه بيشتر به آفاق نامي كه حكمران دربند به عنوان كنيزي بدو بخشيده بوده است علاقمند بوده و به تصريح در خسرو و شيرين از او ياد مي كند و سرنوشت شيرين را مشابه غمهاي خود و همسرش مي داند:

سبك رو چون بت قبچان من بود                                گمان افتاد كافاق من بود

در اقبالنامه به مرگ دو همسر ديگرش نيز اشاره اي دارد.

در تاريخ وفات او ما بين 576-614 هـ. ق اختلاف راي هست. و شورويها در همان سنگ قبر 599 را حك كرده اند. (همان ،1370،35)

به طور مثال

دیو :

((واژه دیو که در اوستای دیؤ (Daeva) و هندی باستان دیو (Deva)خوانده می شود اصلاً به معنی خدا است . این واژه در قدیم به گروهی از خدایان آریایی اطلاق می شد ولی پس از ظهور زردشت و معرفی اهورا مزدا خدایان قدیم (دیوان ) ،گمراه کنندگان و شیاطین خوانده شدند .کلمه ی دیو نزد همه ی اقوام هند و اروپایی ، به جز ایرانیان ،هنوز همان معنی اصلی خود را که ((خدا)) باشد حفظ کرده است.

در اوستا ، دیوان ،خدایان باطل یا گروه شیاطین و یا مردمان مشرک و مفسد تلقی شده اند و چنین بر می آید که در عهد تدوین این کتاب هنوز اهالی مازندران و گیلان یا عده ای از آنها ، به همان کیش قدیم آریایی بوده و به گروهی از دیوان اعتقاد داشته اند زیرا غالباً در اوستا از دیوهای مازندران و دروغ پرستان دیلم و گیلان سخن رفته است این دیوان ، در روایات ملی و به خصوص در شاهنامه ، به مرو رایام ، هیئت عجیبی یافته و به صورت های سهمگین تصویر شده اند سیامک به چنگ دیوان گرفتار شد و هوشنگ و جمشید و تهمورث بر دیوان چیره شدند و از آنها بسیار چیزها آموختند .روایاتی مشابه ، در فرهنگ دوره ی اسلامی ، به سلیمان نسبت یافته اند .

در آغاز ، کلمه ی ((دیو)) نزد زردشتیان باختر و خاور ؛بر خدایان دشمن اطلاق می شد و سرانجام ، به دنبال یک تحول کند و دراز مدت ، غولان و موجودات اهریمنی دیگر ، در شمار دیوان قرار گرفتند . قوای بشر که عمال و کارگزاران و مخلوق اهریمن اند ، در برابر و به اندازه ی قوای خیر و خدایان هستند .شمار دیوان ، مانند ایزدان ، نامتناهی است . بخشی از اوستا که به نام وندیداد (قانون ضد دیو ) مرسوم است بیماری و آن چه را که نا خوشایند است ،به دیوان نسبت می دهند و مزدیسنان را قطب مخالف دیو سنان می داند در فرهنگ اسلامی ، به خصوص در کتاب های حیوان شناسی عربی ، از دیو به ((عفریت )) یاد شده و داستان ها و روایات عجیبی  در سر گذشت عفریت ها آمده اند .

مطابق روایات ، دیوان ، موجوداتی زشت و شاخ دار و حیله گرند و از خوردن گوشت آدمی روی گردان نیستند .اینان اغلب سنگدل و ستم کار و از نیروی عظیمی بر خوردارند ؛ تغییر شکل می دهند ؛درانواع افسون گری چیره دست اند و در داستانها به صورت های دلخواه در می آیند و حوادثی ایجاد می کنند گاهی پارسیان .هر سر کش متمردی را ، خواه جن و خواه غیر از آن نیز کسانی را که در زمان خود از اقران قوی تر بوده اند و مطیع حکام نمی شده اند ،دیو نامیده اند .

در شاهنامه ی فردوسی ،دیوان نقش های عمده ای ،به صورت ها و مفاهیم مختلف ،برعهده دارند و تقریباً هیئت و منش دیوهای کتابهای مذهبی را دارند اگر چه ، دیووان به رنگ سیاه مجسم شده اند ولی نام آورترین دیو شاهنامه ، که سرکرده ی دیوان مازندران است ، دیو سپید است .

در ادبیات فارسی ، به جز شاهنامه ،پیرامون دیو و پری کمتر سخن رفته است و آنچه هست ، اغلب ، جنبه ی نمادین دارد .در داستان ویس و رامین ،عشق لجام گسیخته ی ویس به رامین ،به دیوی تشبیه شده که با چنگال زهر آلود خود ،قلب ویس را می خلد .در خسرو و شیرین یا فرهاد ضمن شکوه ی عاشقانه می گوید : من دیو نیستم که از برابر مردم بگریزم .

در ادبیات فارسی ،دیو گاهی مرادف اهریمن در اندیشه ی ایرانی ، و گاه به معنی شیطان در فرهنگ اسلامی و زمانی ،به مفهوم غول و عفریت و موجودات خیالی است که بیشتر در افسانه های عامیانه ، از جمله سمک عیار و امیر ارسلان، تجلی یافته است ترکیبات زیادی نیز در زبان فارسی با کلمه ی دیو ساخته شده که چه به مفهوم کنایی و چه به معنی رسمی آن ، به نوعی با بنیاد و پیشینه ی این کلمه در ارتباط است .در آثار اخلاقی و عرفانی ، دیو نفس و دیو حرص و شهوت و امثال آن ، از این لحاظ قابل توجه اند )).(یا حقی ، 1386،373-371)

ز تو آیتی در من آموختن  زمن دیو را دیده بر دوختن

چونام  توأم جان نوازی کند                                 به من دیو کی دست یازی کند

    بیت 61و62 صفحه 941

معنی : از تو آیت توفیق و عنایت درمن آموختن و از من دیو نفس اماره و شیطان را از خود دور کردن زیرا اگر توفیق و مشیت تو با من باشد نفس و شیطان بر من چیره نخواهد شد .

نخیزد زمازندران جز دو چیز                             یکی دیو مردم یکی دیو نیز( بیت 23، صفحه 957)

معنی : از مازندران دو چیز برمی خیزد یکی دیو و دیگری مردمی که خوی و سرشت دیو را دارند .در قصه های شاهنامه ، مازندران ، شهر دیوان است و رستم نیز در داستانی به مازندران با دیو سپید می جنگد

گروهی زدیوان دستور او                                  به حکمت بنشتند منشور او     بیت 43، صفحه 957

چو بر جنگ شد ساخته سازشان                       گریزنده شد دیو از آوازشان بیت 49، صفحه 975

در این ره فرشته زره می رود                           که آید یکی دیو و ده می رود     بیت 4، صفحه ی 976

ربودند آن دیو ساران زجای                            چوکه برگ را مهره ی کهربای              بیت 40، صفحه 977

چه لافی که من دیو مردم خورم                      مرا خور که از دیو مردم برم          بیت 204 ، صفحه 982

حبش بر یمین بر بری بر سیار                       به قلب اندرون زنگی دیو سار      بیت 244 ، صفحه 984

چنان آند از هردو لشکر غریو                       کز آن هول دیوانه شد مغز دیو     بیت 247،صفحه 984

دگر دیوی آمد چو یک پاره کوه                    گزو چشم بینندگان شد ستوه       بیت 327، صفحه 986

سیه روی ترزان یکی دیو سار                       به پیچش در آمد چو پیچیده مار     بیت 329،صفحه 986

چه گویی سیاهان زنگی سرشت                   که بودند چو دیو دژخیم زشت   بیت 114،صفحه 995

چه بندیم دل در جهان سال و ماه                 که هم دیو خاست و هم غول راه     بیت 4،صفحه 997

زند دیو راهت چو اسفندیار                          که با رستم آیی سوی کار زار

چو با  دیو دارد سلیمان نشست                    کند یاوه انگشتری را ز دست        بیت 58-59، صفحه ی 1014

از این دیو مردم که دام وردند                     نهان شو که هم صحبتان بدند        بیت 212،صفحه 1026

فرشته کنم دیو هر خانه را                          بر آرایم از گنج ویرانه را        بیت 63،صفحه 1044

تهمتن چو تنها کند ترکتاز                         بدو دیو را دست گردد دراز    بیت 236،صفحه 1060

عروسک زنانی چو دیوان شموس                  خجل گشته زان قلعه ی چون عروس        بیت 40،صفحه 1071

منجنیق کوچک-عروسک زن = کسی که با آن سنگ پرتاب می کند .

چو دیوان البسی چاره ها ساختیم                            از آن دیو خانه نپرداختیم        بیت 49، صفحه 1072

همی هر چه روز آید آن دیو زاد                             قوی دست گردد که دستش مباد       بیت 42،صفحه 1084

عمل برکش روشنان سپهر                                   قلم درکش دیو تاریک چهر   بیت 34، صفحه 1101

مرابسته ی عهد کردی چو دیو                              به بد عهدی اکنون بر آری غریو        بیت 268،صفحه 1109

همان پای کوبان کشمیر زاد                                معلق زن از رقص چون دیو باد             بیت 49،صفحه 1115

به چابک روی پیکرش دیو زاد                             به گردندگی کنیتش دیو باد   بیت 68صفحه 1115

فرشته صفت گرد آن دیو چهر                             همی گشت چو گردگیتی سپهر      بیت 19،صفحه1139

چو دانست کان دیو آهن سرشت                       نیندیشید از حربه وتیر و خشت         بیت 27،صفحه 1140

چو گشت آن فرشته گرفتار دیو                        ز دیوانروسی برآمد غریو       بیت 37،صفحه 1140

در آمد بدان دیو دریا شکوه                            چو ابری سیه کوه در آید به کوه          ( بیت 71، صفحه 1141)

به نوعی دلم گشت پیروزمند                        کزان گونه دیوی در آمد به بند          (بیت 165، 1144)

برآورد مرغ سحرگه غریو                           چو سر سامی از نور و صرعی ز دیو     ( بیت 5، صفحه 1146)

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های زبان و ادبیات فارسی کلیک کنید..

نمونه ای از منابع :

• احمدی، حمید؛ «هویت ملی ایرانی؛ ویژگی ها و عوامل پویائی آن»: موسسه مطالعات ملی، تمدن ایرانی 1383- ص 195
• اردلان جوان، سیدعلی؛ تجلی شاعرانه اساطیر و روایات مذهبی در اشعار خاقانی،: مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی- 1368-ص48
• . اولریش مارزولف، شاهنامه و هویت ایرانی: تهران، مركز بازشناسی اسلام و ایران 1380-ص30
• 4.ارنست كاسیرر؛ افسانه دولت، تهران: انتشارات خوارزمی 1362 ص 352
• 5.حجت، عماد، جهان مطلوب سهراب سپهری: تهران، انتشارات بهزاد 1376، ص 10
• 6.رابرت آلن سگال ،فریده فرنودفر ،اسطوره ،تهران ،بصیرت 1389
• زنجانی ،برات ،احوال وآثار شرح مخزن الاسرار نظامی گنجوی ،تهران ،1370.
• کزازی، میر جلال الدین، رویا ،حماسه ،اسطور«جستارهایی در شاهنامه»، تهران، مرکز، 1372
• لوی استروس ،مالینکو فسکی ،الکساندرکراپ،ژان کازنوو ،کارل آبراهام ،ترجمه جلال ستاری ،تهران نشر مرکز 1377
• . لك، منوچهر؛ درآمدی بر شناخت اسطوره و تبیین كاركردهای هویت بخش آن در شعر جنگ، فصلنامه مطالعات ملی– 1384 ص 65-69
• میلر، دیوید؛ ملیت، تهران: انتشارات تمدن ایرانی- 1383،ص 44
• …
• …