ادبیات و مبانی نظری ارتباطات

 مبانی نظری ارتباطات

ارتباطات

منابع

ارتباطات

 تعريف ارتباطات

محققين غربي که پايه گذاران ديدگاه هاي جديد و روش ها و فنون ارتباطي موجود مي باشند، در اين مورد بر اين عقيده اند که کلمه ارتباطات ‍Communication از لغت لاتين Communicare مشتق شده است که اين لغت خود در زبان لاتين به معنايTo Make Common يا عمومي کردن و يا به عبارت ديگر در معرض عموم قرار دادن است. اين بدين معني است که، مفهومي که از درون برخاسته است به ميان ديگران راه يافته و همان طور که بعدا مي آيد به ديگران انتقال يافته است. پس در اصل اعتقاد بر اين است که ارتباطات برخي از مفاهيم و تفکرات و معاني و يا به عبارت بهتر پيامها[1] را به ديگران و يا ميان عموم گسترش مي دهد.

تعاريف جديد تر آن را «انتقال مفاهيم» و يا «انتقال معني[2] » و نيز «انتقال و يا تبادل پيام ها[3]»مي دانند.

ارتباطات به گونه اي وسيع و گسترده «تسهيم تجارت[4] » نيز تعريف شده است.

در اين معني هر موجود زنده اي تجارب و آنچه در درون خود دارد با ديگران، چه همنوعان خود و چه با انواع ديگر در ميان مي گذارد.

آنچه ارتباطات انساني را از ديگر موجودات زنده متمايز و مشخص مي سازد توانايي بسيار زياد انسان ها در خلق و استفاده نمادها[5] است. بر اساس اين توانايي است که انسان ها مستقيماً و بي واسطه و يا غير مستقيم و با واسطه، تجارب خود را با ديگران در ميان مي گذارند. (فرهنگي، 1380، 6)

«چارلز کولي» در کتاب مفهوم و معني ارتباط در سازمان هاي اجتماعي ارتباط را چنين تعريف کرده است: ارتباط مکانيسمي است که روابط انساني بر اساس و به وسيله آن به وجود مي آيد و تمام مظاهر فکري و وسايل انتقال و حفظ آنها در مکان و زمان بر پايه آن توسعه پيدا مي کند. ارتباط، حالات چهره، رفتارها، حرکات، طنين صدا، نوشته ها، چاپ، راه آهن، تلگراف، تلفن و تمامي وسايلي که اخيرا درباره غلبه انسان بر مکان و زمان ساخته شده است را در بر مي گيرد.(محسنيان راد، 1369، 48)

ارتباط موثر عبارت است از فراگرد انتقال پيام از سوي فرستنده براي گيرنده، مشروط بر آنکه در گيرنده پيام مشابهت معني با معني مورد نظر فرستنده پيام ايجاد شود. هر چه معني مورد نظر در فرستنده پيام با معني متجلي شده در گيرنده پيام مشابهت بيشتري داشته باشدف ارتباط کامل تر خواهد بود. اين نتايج را مي توان به صورت رياضي نيز بيان کرد.

1. Messages

2.Exchange meaning

3.Transmit message

4.Sharing of experiences

5.Symbols

پيام های کلامی

حداقل سه عامل يا سازه در پيام وجود دارد:

1- رمزها يا کدهاي پيام

2- محتواي پيام

3- نحوه ارائه پيام

کد عبارت است از هر گروه از نمادها که بتوانند به شيوه اي ساخته شوند که براي برخي افراد به اصطلاح معني دار باشد. (محسنيان راد، 1369، 192)

نشانه ها را به سه دسته مي توان تقسيم کرد. نشانه هاي طبيعي(علائم)، نشانه هاي تصويري و نشانه هاي قراردادي (کدها و يا نمادها و يا نشانه هاي وضعي)

1- نشانه طبيعي: نشانه اي است که ميان صورت و مفهوم آن رابطه همجواري يا تماس است.

2- نشانه تصويري: نشانه اي است که ميان صورت و مفهوم آن شباهتي عيني و تقليدي است.

3- نشانه وضعي يا قرارداد يا نماد: نشانه اي که ميان صورت و مفهوم آن نه شباهت عيني است و نه رابطه همجواري. بلکه رابطه اي است قراردادي، نه ذاتي و خود به خودي. (همان، 1369، 194)

محتواي پيام:

برلو محتواي پيام را چنين تعريف مي کند: «مطالب درون پيام که به وسيله منبع براي بيان هدف انتخاب شده است.» (همان، 1369، 220)

نحوه ارائه پيام:

به طور کلي نحوه ارائه پيام دلالت دارد بر تصميم هايي که منبع مي گيرد که چگونه پيام خود را عرضه کند. عواملي که در اين تصميم ها دخيل هستند عبارتند از: شخصيت و ساير خصوصيات منبع. همين عوامل است که سبب مي شود هر يک از ما از ديگران متمايز باشيم. هر يک از ما عناصر، کدها و نحوه ارائه خاصي را مورد استفاده قرار مي دهيم و کدها، محتوا و نحوه ارائه ديگري را رد و از آن اجتناب مي کنيم.

مهارت هاي ارتباطي مشخص ما، نگرش هاي ما، دانش ما، فرهنگ ما و جايگاه ما در سيستم هاي اجتماعي، ما را وابسته به گروهي خاص از نظر شيوه ارتباطي مي کند. (همان، 1369، 225)

جهت مشاهده و دانلود سرفصل های آموزشی رشته های ارتباطات کلیک کنید .

نکات اساسي درباره ارتباطات

1- ارتباطات خود يک فراگرد يا جريان مداوم است:

مفهوم فراگرد بودن ارتباطات خود مبين اين نکته است که ارتباطات پديده اي پويا[1] و مبتني بر تغييرات يا دگرگوني ها[2] است. همه چيز در گذر و قابل تغيير است. (همان، 1380، 19)

اين اعتقاد فراگردي بودن ارتباطات، آن را به گونه اي طرح مي کند که ارتباط غير قابل برگشت و يک شرايط ارتباطي تکرار ناپذير است. همواره يک پديده ارتباطي از شرايط حاکم بر خود بر مي خيزد و بر پديده ارتباطي بعدي تاثير مي گذارد. بدين معني که پديده ها چون دانه هاي زنجير به يکديگر پيوسته اند و هر حلقه، حلقه ديگري را به همراه خود مي آورد و آن حلقه به حلقه بعدي تا آخر متصل است.

در اين راستا، برخي از صاحب نظران ارتباطات ، ارتباطات را پديده اي تکاملي مي دانند که به گونه فراگردي[3] از افراد و نظام اجتماعي[4] که در آن زيست مي کنند، نشات گرفته و خود به خود بر آنها تاثير مي گذارد. از طريق اين جريان يا فراگرد، انسان ها و نظام هاي اجتماعي تکامل مي يابند، تغيير مي پذيرند، خود را با شرايط منطبق مي کنند، جايگزين مي شوند، رشد مي کنند، با کهنگي از ميدان به در مي روند و نهايتا خاموش مي شوند. (فرهنگي، 1380، 20)

2- فراگرد ارتباطي نظام گرا است:

مفهوم نظام گرايانه ارتباطات در برگيرنده پيوستگي و تعامل ميان اجزاء و عناصر ارتباطي با يکديگر است. اين مفهوم بيانگر اين است که چگونه اعضاء با يکديگر عمل مي کنند و بر يکديگر اثر مي گذارند و در نهايت به يک نتيجه خاص دسترسي پيدا مي کنند. (همان، 1380، 20)

با نگاهي گذرا، مي توان چنين دريافت که ارتباطات شامل اجزاء و عناصر زير است:

• منبع[5] که پيام را مي فرستد. او در حقيقت فرستنده[6] پيام است.
• پيام[7] چيزي که بايد به ديگري منتقل شود، خواه براي دادن اطلاعات به او و خواه جهت اثرگذاري بر او يا اقناع[8] او.
• از طريق مجرا[9] يا وسيله اي[10] اين پيام بايد فرستاده شود. خود به خود پيام از فرستنده به گيرنده نخواهد رسيد.

اين پيام به يک گيرنده[11] پيام، فرستاده مي شود. او که عموما فرد ديگري است اين پيام را دريافت مي کند. (همان، 1380، 21)

3- فراگرد ارتباطي ميان کنشي است:

اکثر جامعه شناسان و دست اندرکاران علوم اجتماعي به معني وسيع کلمه، ميان کنشي يا کنش متقابل را در مورد ارتباطات، مبادله دو سويه[12] پيام ها بين دو انساني که به عمل ارتباطي پرداخته اند مي دانند که به دگرگوني و تغيير در يکي از آنها يا هر دوي آنها مي انجامد. (فرهنگي، 1380، 23)

ميان کنش، زماني رخ مي دهد که يک جريان و رابطه داد و ستدي در بين اجزاي آن فراگرد به وجود آيد. ميان کنش در ارتباطات عموما به تبادل پيام ها اطلاق مي شود که ميان دو نفر در جريان است که اين، خود منتج به تغيير در پيام ها شود. به گونه اي روشن، وقتي دو نفر در يک فراگرد ارتباطي درگير مي شوند، در تمام لحظه هاي تبادل و ميان کنش، هر يک دگرگون مي شوند و اين دگرگوني خود ناشي از دگرگوني در نگرش ها و تمايلات هر يک از آنها است.

پيام ها چه کلامي و چه غير کلامي، تأثيري در طرف مقابل مي گذارند و آن تأثير منجر به دگرگوني در نگرش ها و رفتارهاي فرد مقابل مي شود و او را بر آن مي دارد که از طريق مکانيزم بازخور عکس العملي نشان دهد که متمايز با آنچه قبلاً از خود نشان داده است، باشد. اين خود در فرستنده پيام تأثير مي گذارد و او نيز دگرگون مي شود و ممکن است با شدت بيشتر به کار خود ادامه دهد و يا اينکه از تاب و توان گذشته کمي بکاهد. (همان، 1380، 23)…..

4- ارتباطات مي تواند ارادي باشد يا غير ارادي:

در يک فراگرد ارتباطي، از نظر توجه و عدم توجه يا ارادي يا غير ارادي بودن فراگرد، از نظر فرستنده پيام و يا گيرنده پيام با موارد زير مواجه خواهيم بود:

الف- فرستنده پيام به گونه اي ارادي پيامي را براي گيرنده اي مي فرستد که او نيز به گونه اي ارادي پيام را دريافت مي کند.

ب- فرستنده پيام ممکن است به گونه اي غير ارادي پيامي را به گيرنده پيام ارسال دارد که او به صورت ارادي پيام را دريافت مي کند.

ج- در مقابل، ممکن است فردي که پيام را مي فرستد کاملاً آگاه بوده و به گونه اي ارادي پيام خود را براي «پيام گير» ارسال دارد، اما در مقابل گيرنده و يا «پيام گير» به گونه اي ناخودآگاه و يا غير ارادي از خود واکنش نشان دهد.

د- در نهايت، ممکن است هر دو سوي فراگرد ارتباطي، يعني فرستنده پيام و گيرنده آن هر دو، نسبت به فراگرد ارتباطي و پيام ارسالي ناآگاه باشند. اغلب رفتارهاي غير کلامي[1] ما، همچون لباس و طرز پوشيدن لباس، در اين طبقه قرار مي گيرد. (همان، 1380، 24-25)

5- فراگرد ارتباطي مي تواند تعاملي يا مراوده اي باشد:

فراگرد ارتباطي در محيط شکل مي گيرد و انجام مي پذيرد. محيط نه تنها به فراگرد ارتباطي و نوع آن تأثير مي گذارد، بلکه به ادراکات[2]، آنچه بين خود رد و بدل مي کنيم، و حتي در سطحي که ارتباطي مي گيريم نيز تأثير مي گذارد. ما در خلاء با يکديگر ارتباط نمي گيريم. کنش ها و واکنش هاي ما در مقابل يکديگر در چارچوب نظام اجتماعي و شرايط فيزيکي حاکم بر ماست. (همان، 1380، 27)

محيط فيزيکي و شرايط اجتماعي که در آن قرار مي گيريم، نگرش و رفتار ما را همان گونه که ديديم تغيير مي دهد و در نتيجه ما با ديگران همواره به گونه اي متفاوت ارتباط برقرار مي کنيم. به عبارت ديگر ارتباط ما با ديگران موکول به وضعيت و شرايط حاکم بر ماست. ارتباط ما با ديگران همواره متفاوت است و ما خود نيز همواره در حالت متفاوتي نسبت به قبل از خود هستيم. (همان، 1380، 29)

6- فراگرد ارتباطي، عملکردي يا مبتني بر وظيفه است:

1- وظيفه پيوستگي[3]

2- وظيفه اطلاعاتي و استدراکي[4]

3- وظيفه تأثيرگذاري[5]

4- وظيفه تصميم گيري[6]

5- وظيفه تصديق[7] (همان، 1380، 36-33)

51.Nonverbal

52.Perceptions

53.Affinity function

54.Information and underystanding function

55.Influence function

56.Decision function

57.Confirmation function

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های علوم اجتماعی کلیک کنید.

نمونه ای از فهرست منابع:

1. – ایران نژاد پاریزی، مهدی. (1390)، «روش های تحقیق در علوم اجتماعی»، چاپ پنجم تهران، انتشارات مدیران،
2. – استيفن پي. رابينز. (1380)، ترجمه علي پارساييان و سيدمحمد اعرابي، رفتار سازماني، مفاهيم، نظريه ها و کاربردها (جلد اول)، چاپ سوم، تهران، انتشارات دفتر پژوهش هاي فرهنگي
3. – بهرام زاده، حسینعلی. (1383)، «ارتباطات اثربخش»، تهران. انتشارات ایلیاگستر، 1383
4. – پایندانی، ج، 1386، مشتری ثروت پنهان، انتشارات نیکو روش
5. – حافظ نیا، محمدرضا. (1381)، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)
6. – دادگران، سيدمحمد. (1388)، مباني ارتباطات جمعي، چاپ سيزدهم، تهران، انتشارات فيروزه
7. – دکر، بر. «مدیریت فرایند ارتباط موثر» ترجمه بهزاد رمضانی. تهران. انتشارات هامون. چاپ چهارم 1385
8. – رابینز، آنتونی. «رفتار سازمانی». ترجمه علی پارسائیان. تهران. انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی. چاپ دوم 1381
9. – فرهنگي، علي اکبر. (1389)، ارتباطات انساني (جلد اول)، چاپ شانزدهم، تهران، انتشارات موسسه خدمات فرهنگي رسا
10. – فيضي، طاهره. (1388)، مباني سازمان و مديريت، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات دانشگاه پيام نور
11. -…
12. -…

https://ro.uow.edu.au/thss/