گیاهشناسی سیب زمینی (ارقام، مراحل، ویروس ها، ویروس ایکس سیب زمینی)

منابع

گیاهشناسی سیب زمینی

گياهشناسي سیب زمینی

سیب زمینی با نام علمی Solanum tuberosum  گیاهی از تیره سیب‌زمینیان (Solanaceae) می­باشد که با بیش از 90 جنس و 2000 گونه وحشي و زراعي در سراسر جهان به ‌ويژه در نواحى گرمسير و نيمه‌گرمسير پراکنده است و حدود ۱۵۰ گونه آن غده توليد مي­‌کند (Hijmans, 2001). سیب زمینی دارای برگهای مرکب و بریده و گلهای سفید یا بنفش است و ارتفاع آن کم می­باشد. ساقه هوايي سيب زميني داراي بريدگي­هايي مركب از 7 تا 12 برگچه اصلي است و در فواصل اين برگچه نيز برگچه­هايي كوچكتر وجود دارد. انواع مختلف سیب زمینی بر حسب رنگ گل و پوست­هاي زير زميني آن تقسيم بندي مي­شود. در روي پوست سيب زميني سوراخهاي كوچكي وجود دارد كه داراي جوانه است و اين جوانه ها منشاء گياه تازه مي­باشند. میوهاي سيب زميني کوچک، کروی، قرمز، سته و سمی است. اين گياه يكي از مهمترين سبزيجات در سراسر جهان، مخصوصاً در اروپا، آمريکای شمالی و جنوبی می باشد (Hijmans, 2001).

برگ

برگ­های سیب زمینی کمی کرکدار بوده و به صورت متناوب و مرکب و هر برگ دارای ٩برگچه يا بيشتر می­باشد. کرک هايي که در سطح برگ ها وجود دارند حاوی مقداری سم سولانين بوده که اين سم می­تواند يک سيستم دفاعی به خصوص در مقابل شته باشد .

 ساقه

دو نوع ساقه در سیب زمینی وجود دارد يکی ساقه هوايي و ديگری ساقه زير زمينی يا استولن. ساقه هوايي خود ممکن است به سيستم روزت که در آن برگها در سطح خاک گسترش می­نمايند و یا به صورت خوابيده روی زمين و يا به صورت کاملاً ايستاده باشد ولی ساقه زيرزمينی به صورت رونده و افقی در سطح زيرين خاک رشد می­نمايد که مي­تواند به صورت جانبی از ساقه عمودی نيز منشأ بگيرد و در صورت سبک بودن بافت ممکن است استولن مجدداً از غده ای به غده ديگر يا از غده اوليه منشأ گيرد .

 غده

غده ساقه تغيير شکل يافته ای است که با ذخيره نمودن مقدار زيادی نشاسته به صورت غده در آمده و اشکال مختلفی دارد.

جوانه

از هر چشم غده جوانه بيرون می­آيد که دارای ساقه­های جانبی بوده و ريشه توليد می­نمايند.
بر آمدگی­های روی سیب زمینی با جوانه هایی پوشیده شده که به آن چشم سیب زمینی می­گویند.

ريشه

ريشه از ساقه­های جانبی جوانه به وجود می­آيد .بوته ای که از کاشت غده به وجود می­آيد دارای ريشه افشان بوده و در صورت مساعد بودن خاک ممکن است تا يک متر در زمين نفوذ کند.

 گل

گلهای سیب زمینی منظم و دارای رنگ سفيد مايل به قرمز يا ارغوانی است که به صورت گل آذين ۵ تائي می­باشند. هر گل دارای ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ پيوسته، ۵ پرچم و با دمگل­های بلند در انتهای ساقه قرار دارند. لقاح به صورت خودگشن انجام و ميوه­ای غير خوراکی و دارای سولانين به قطر دو سانتيمتر توليد می­نمايد و هر ميوه دارای تعدادی دانه است (خشتی، 1389).

ارقام سیب زمینی

در ایران نیز این محصول از جایگاه ویژه­ایی در تغذیه مردم برخوردار است، مخصوصاً با رشد جمعیت کشور روز به روز بر اهمیت آن افزوده می­شود (جعفرپور، 1370). این گیاه دارای ارقام مختلفي است که آنها را به زودرس، دیررس و میانه‌رس تقسیم می‌­کند:

2-1) رقم‌هاى خيلى ‌زودرس و زودرس: دوره کامل براى رشد و توليد غده در رقم­‌هاى خيلى ‌زودرس ۷۰ تا ۸۰ روز و در رقم­‌هاى زودرس ۸۰ تا ۹۰ روز است. عملکرد اين ارقام در مقايسه با رقم­‌هاى ديررس کم­‌تر است که به ‌علت بالا بودن درصد آب در غده، کم بودن ماده خشک و نازکى پوست غده، قابل ذخيره به‌صورت انبارى نيست و بايد تازه مصرف شود. اين رقم­‌ها به سيب‌زمينى بهاره معروف هستند. مارفونا، سينورا، فونتانه، اوشینا و ناتاشا از ارقام بهاره رایج در ایران است (حسن پناه و حسن آبادی، 1389).

2-2)رقم­‌هاى متوسط رس يا ميان‌رس: در اين رقم­‌ها زمان لازم براى رسيدن و توليد غده ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز است و به‌ارقام تابستانه معروف هستند. ساتينا، ماركيز و آركونا از ارقام رایج میان رس کشت شده در ایران است (حسن پناه و حسن آبادی، 1389).

2-3)رقم­‌هاى ديررس: زمان لازم براى رشد کامل و توليد محصول در اين رقم­‌ها ۱۳۰ تا ۱۵۰ روز است و به‌رقم­‌ها ديررس پائيزه معروف هستند. عملکرد محصول و مقدار نشاسته در رقم­‌هاى ديررس بيش از رقم­‌هاى متوسط رس و زودرس است و خاصيت آنها براى نگهدارى در انبار بيشتر است که ارقام پاییزه رایج در ایران شامل آگریا، مارفونا، بورن، فانته، ساتینا، مارل، آلمرا، بانبا، ساوالان و کایزر است (حسن پناه و حسن آبادی، 1389).

در کشور ما اکنون رقم‌هاى گوناگونى مورد آزمايش و بررسى قرار گرفته که با توجه به‌ مجموعه شرايط، ارقام زير با ويژگى­‌هاى گوناگون انتخاب شده‌اند. آگريا، مارفونا، سانته، پشندي، آئولا، دراگا، کوزيما، مورن و ديامونت رقم­‌هائى هستند که براى کشت در سطوح وسيع در نواحى گوناگون انتخاب شده‌اند
(جعفرپور، 1370). با توجه به اهميت استان همدان در توليد سيب زميني در ايران لازم به ذكر است ارقامي كه در اين استان براي كشت استفاده می­شوند عبارتند از: آگريا، مارفونا، بورن، فانته، ساتينا، مارل، آلمرا و بانا (آمارنامه جهاد كشاورزي، 1388). كشور هلند بزرگترين توليد كننده بذر سيب زميني در اروپا می­باشد و ارقامي همانند: آگريا، آلمرا، آرمادا، آرنوا، آرسنال، آمرسا، ديتا، اليزابت، فيانا، فوناتا، كندر، كورادا، ماليناف، مانيتو، مارانكاف، ماركيس، رمانا، پيكاسو، ردلف، ريورا، سانتا، ساتينا، سوفيا و……. كشت جهاني دارند. كشت برخي از آنها در ایران بسيار رايج است كه در مباحث پيشين به اين ارقام اشاره شده است. گیاه سیب زمینی برحسب استفاده، به انواع خوراکی، علوفه­‌ای و صنعتی (جهت استفاده الکل یا نشاسته و یا قند) تقسیم می­‌شود.

سیب زمینی به علت داشتن وزن خشک و پروتئین بالا در واحد سطح و زمان و نیز به خاطر سازگاری با شرایط محیطی بسیار متفاوت، از پتانسیل غذایی بالایی برای جمعیت رو به افزون جهان برخوردار است. انواع رایج سیب زمینی معمولاً بذر تولید نمی­کنند. در عوض، روش تکثیر سیب زمینی با کاشتن تکه­ای از غده آن که دارای حداقل یک جوانه (چشم) باشد صورت می­گیرد. برخی افراد به همین تکه­ها به اشتباه بذر سیب زمینی می­گویند.

سیب زمینی محصول فصل سرد و طالب آب و هواى خنک مى­‌باشد. دماى مناسب هوا، روزها ۲۰ درجه سانتى­‌گراد و شب­‌ها ۱۴-۱۲ درجه سانتى­‌گراد مى­‌باشد، اما به‌دليل سازگارى اين گياه به ‌شرايط آب وهوائى مختلف توليد آن در بيشتر نقاط دنيا صورت مى­‌گيرد. سيب‌زمينى در هر نوع خاکى که داراى عمق و زهکشى کافى باشد قابل کشت است. اما خاک ترجيحى لوم يا لوم شنى با اسيديته کمى اسيدى (۵/۶) مى‌باشد (خشتی، 1389).

مواد موجود در سیب زمینی

سیب زمینی سرشار از بتاکاروتن (پیش­ساز ویتامین A) است که وقتی پخته می­‌شود به آسانی جذب می­‌شود. ساقه و برگ­‌های سیب­زمینی حاوی سمی بنام سولانین است که نباید آن را مصرف کرد. سیب زمینی به خصوص تازه و پوست نکنده آن حاوی مقادیری پروتئین و ویتامین به خصوص ویتامین C است. سیب زمینی اگر برای مدتی طولانی انبار شده یا برای مصرف پوست کنده شده باشد تا حدودی خواص غذایی خود را از دست می‌دهد. با این حال سیب­زمینی سرخ کرده همچنان حاوی پتاسیم و ویتامین C است. ویتامین  Cیک آنتی اکسیدان است و به تولید پروتئینی به نام «کولاژن» که تشکیل­دهنده استخوان، غضروف مفاصل، عضلات و رگ­‌های خونی است کمک می‌­کند. سیب­زمینی علاوه بر ویتامین C حاوی مواد مفید دیگری مثل پتاسیم، فسفر، آهن، منیزیم و کلسیم است. سیب زمینی همچنین حاوی مقدار زیادی ویتامین B₆ است. مهم­‌ترین ماده اصلی موجود در سیب­زمینی نشاسته ‌(کربوهیدرات) است که معمولاً ۹ تا ۲۵ درصد آن را تشکیل مي­دهد.(Englyst et al., 1992)

آبياري سیب زمینی

بسيارى از کشاورزان از زمان کاشت تا زمان سبز شدن غده­‌هاى سیب زمینی مزرعه را آبيارى نمى­‌کنند. اين دسته از کشاورزان به اتکاء رطوبت موجود در خاک و ذخيره آب غده سیب زمینی ، اين ‌گونه عمل مى­‌کنند. در چنين حالتى خاک خشک، آب غده‌ها را مى­‌کشد و در نتيجه ريشه کوتاه و قدرت غده‌دهى‌ کم مى­‌شود. برخى از کشاورزان نيز پس از کاشت و بلافاصله مزرعه را آبيارى مى­‌کنند. آب مورد نظر گياه بسته به شرايط آب و هوائى منطقه، فصل کاشت و نوع خاک تفاوت مى‌­کند. معمولاً تا زمان سبز شدن و يا بلافاصله پس از آن يک نوبت آب مى­‌دهند.

از اين پس آبيارى به‌طور منظم انجام مى­‌شود. نوبت‌هاى اول تا سوم آبيارى که گياه کوچک‌تر و هوا خنک ‌تر است هر ۹ تا ۱۰ روز يک بار است. فاصله آبيارى در نوبت­‌هاى چهارم و پنجم به حدود ۸ تا ۹ روز مى­‌رسد. به‌تدريج که گياه پرشاخ و برگ مى­‌شود و هوا نيز رو به گرمى مى­‌رود، تعريق و تبخير افزايش مى­‌يابد در نتيجه فاصله دوره آبيارى کوتاه‌تر مى­‌شود و در آبيارى­‌هاى ششم و هفتم به هفته­‌اى يک ‌بار مى­‌رسد. در ماه مرداد که معمولاً هوا گرم­‌تر است و گياه در دوره گل­‌دهى و تشکيل غده به ‌سر مى­‌برد نياز آبى بالاتر رفته و فاصله نوبت­‌هاى آبيارى به ۵ تا ۶ روز مى­‌رسد.

از شهريور ماه دوباره مصرف آب کاهش مى­‌يابد و فاصله‌ها زيادتر مى­‌شود و بسته به‌نوع بذر از حدود ۱۰ روز قبل از برداشت آبيارى قطع مى­‌شود. در مناطق سردسير که در تابستان باران مى­‌بارد با توجه به ‌مقدار و تعداد دفعات بارندگى از نوبت و ميزان آبيارى کم مى‌­شود. به‌طور کلى در مناطق مختلف با توجه به ‌نوع محصول و شرايط آب و هوايي، در طول دوره داشت به هر هکتار مزرعه سیب زمینی حدود ۱۲ تا ۱۶ هزار متر مکعب آب مى­‌دهند.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از فصل دوم پایان نامه کشاورزی کلیک کنید.

 نمونه ای از منابع لاتین

• Abel, P. P., Nelson, R. S., De, B., Hoffmann, N., Rogers, S. G., Fraley, R. T. and Beachy, R. N. ,1986. Delay of disease development in transgenic plants that express the tobacco mosaic virus coat protein gene. Science 232, 738–743.
• Adams, M. J., Accotto, G. P., Agranovsky, A. A., Bar-Joseph, M., Boscia. D., Brunt. A. A., Candresse, T., Coutts, R. H. A., Dolja, V. V., other authors, 2005. Genus Potexvirus. In Virus Taxonomy: Eighth Report of the International Committee on Taxonomy of Viruses, pp. 1091–1095.
• Adams, M. J., Antoniw, J. F., Bar-Joseph, M., Brunt, A. A., Candresse,T., Foster, G. D., Martelli, G. P., Milne, R. G., Zavriev, S. K. , Fauquet,C. M., 2004. The new plant virus family Flexiviridae and assessment of molecular criteria for species demarcation. Archives of Virology 149, 1045-1060.
• Allison, A. V., Shalla, T. A. 1974. The ultrastructure of local lesions induced by Potato virus X. A sequence of cytological events in the course of infection. Phytopathology 64, 784-793.
• Angell, S. M., Davies, C. and Baulcombe, D. C. ,1996. Cell-to-cellmovement of potato virus X is associated with a change in the sizeexclusionlimit of plasmodesmata in trichome cells of Nicotianaclevelandii. Virology 216, 197–201.
• Arby, I. A., Ibrahim, A. A., Hemeida, Amal-mahmoud, A. M., Soliman,A. K., Elattar, H. and Mazyad, M. 2009. Biological,Serological and Molecular Diagnosis of Three Major Potato Viruses in Egypt International Journal of Virology 5, 77-88.
• Balugon, O, S., Tohru, L., Hosokawa,T. 2002. Effects of single and double infections Potato virus X and Tobacco mosaic virus on disease development, plant growth, and virus accumulation in tomato. Fitopatologia Brasileira. 27, 445-450.
• Baratova, L. A., Fedorova, N. V., Dobrov, E. N., Lukashine, E. V., Khrlanov, A. N., 2004. N-terminal segment of Potato virus X coat protein subunits is glycosylated and mediates formation of a bound water shell on the virion surface.EUR Journal of Biochemistry 271, 3136-3145.
• Baratova, L. A., Grebenshchikov, N. I., Dobrov, E. N., 7 other authors . 1992. The organization of Potato virus X coat proteins in virus particles studied by tritium planigraphy and model building. Virology 188, 175–180
• Belinda, A. C. and Roger.A. C .J. 2010. Genetic Variability on the coat protein gene of Potato Virus X and the current relationship between phylogenetic placement and resistance groupings. Archives of Virlology155, 1349-1356.
• Bendahmane, A., Kanyuka, K. and Baulcombe. D. C. 1999. The Rx gene from potato controls separate virus resistance and cell death responses. Plant Cell 11, 781–787.
• …
• …