ادبیات و مبانی نظری گردشگری حلال

 گردشگری حلال

ادبیات و مبانی نظری گردشگری و گردشگری حلال

مقدمه …………………………………………………………………………………………………..

2-1 گردشگری………………………………………………………………………………………….

2-2 نقش گردشگری در کشورهای اسلامی…………………………………………………………….

2-3 آمار گردشگری مسلمانان در سطح جهان………………………………………………………….

2-4 بخش عرضه در صنعت گردشگری…………………………………………………………………

2-5 مفهوم حلال……………………………………………………………………………………….

2-6  گردشگری حلال …………………………………………………………………………………..

2-6-1 گردشگری حلال در ایران…………………………………………………………….

2-7 مفهوم حلال در صنعت مهمان‌نوازی………………………………………………………………

2-7-1 استفتائات مراجع تقلید در مورد اقامتگاه‌ها…………………………………………..

2-7-1-1 استفتائات مقام معظم رهبری در مورد اقامتگاه‌ها…………………………..

2-8 مفهوم حلال در صنعت حمل و نقل………………………………………………………………

2-8-1 استفتائات مراجع تقلید در مورد حمل و نقل عمومی………………………………..

2-8-1-1 استفتائات مقام معظم رهبری در مورد حمل و نقل عمومی………………………

2-8-1-2 استفتائات آیت‌الله سیستانی در مورد حمل و نقل عمومی………………………..

2-9 مفهوم حلال در صنعت غذا و نوشابه……………………………………………………………..

2-9-1 قانون حلال در کشورهای مختلف…………………………………………………..

2-9-2 استانداردهای حلال و صدور مجوز………………………………………………….

2-9-2-1 استانداردهای حلال………………………………………………………………

2-9-2-2 مجوز حلال………………………………………………………………………

2-9-2-3 بررسی و تأیید……………………………………………………………………

2-9-3 استفتائات مراجع تقلید در مورد غذا و نوشیدنی حلال …………………………….

2-9-3-1 استفتائات آیت‌الله مکارم شیرازی در مورد غذا و نوشیدنی حلال………………..

2-9-3-2 استفتائات آیت‌الله سیستانی در مورد غذا و نوشیدنی حلال …………………….

2-10 مفهوم حلال در جاذبه‌ها و رویدادهای گردشگری……………………………………………..

2-10-1 رقص………………………………………………………………………………

2-10-1-1 استفتائات مقام معظم رهبری در مورد رقص…………………………………..

2-10-1-2 استفتائات آیت‌الله سیستانی در مورد رقص……………………………………. =

2-10-1-3 استفتائات آیت‌الله مکارم شیرازی در مورد رقص………………………………. =

2-10-2 قمار………………………………………………………………………………..

2-10-2-1 استفتائات مقام معظم رهبری در مورد قمار……………………………………

2-10-2-2 استفتائات آیت‌الله سیستانی در مورد قمار……………………………………..

2-10-2-3 استفتائات آیت‌الله مکارم شیرازی در مورد قمار………………………………..

2-10-3 ورزش……………………………………………………………………………..

2-10-3-1 استفتائات آیت‌الله سیستانی در مورد ورزش……………………………………

2-10-4 موسیقی……………………………………………………………………………

2-10-4-1 استفتائات مقام معظم رهبری در مورد موسیقی………………………………..

2-10-5 مسابقات……………………………………………………………………………

2-10-5-1 استفتائات آیت‌الله سیستانی در مورد مسابقات………………………………….

2-11 کشورهای موفق در توسعه گردشگری حلال ………………………………………..

2-11-1 مالزی…………………………………………………………………………….

2-11-2 ترکیه…………………………………………………………………………….

2-11-2-1 تسهیلات اقامتی ترکیه……………………………………………………….

2-11-2-2 تسهیلات کنار دریای ترکیه………………………………………………….

2-11-2-3 تسهیلات چشمه‌های آب معدنی ترکیه………………………………………

2-11-3 امارات متحده عربی……………………………………………………………..

2-11-4 سنگاپور………………………………………………………………………….

2-11-5 عربستان سعودی………………………………………………………………..

2-12 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………….

خلاصه فصل

منبع

گردشگری حلال

گردشگری

گردشگری دارای ماهیتی پیچیده است و ارائه‌ی یک تعریف کوتاه و مختصر از آن آسان نیست (دومن[1]،3:2011). ده‌ها تعریف از گردشگری ارائه شده است که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:

اولین نوشته‌ها راجع به گردشگری در دایره‌المعارف گردشگری و مسافرت، بر ابعاد تاریخی این پدیده تمرکز داشته‌اند. با گذشت زمان، معانی رایج و حرفه‌ای گردشگری تغییر یافته است. در حالی که تعاریف اولیه عمدتاَ بر گردشگری به عنوان یک مولد اقتصادی توجه داشتند، معانی اخیر مفهومی کاملاَ وسیع‌تر را پوشش می‌دهند. دیدگاه‌های جدید احتمالاَ ناشی از افزایش دانش بشر درباره‌ی ابعاد گردشگری است؛ چون امروزه ثابت شده که گردشگری واقعاَ پدیده‌ای چندوجهی و بسیار پیچیده است (کاظمی، 1386: 15).

از نظر وارور[2] (2000: 3) گردشگری، مجموعه‌ی پدیده‌ها و ارتباطات ناشی از کنش متقابل میان گردشگران، سرمایه، دولت‌ها و جوامع میزبان، دانشگاه‌ها و سازمان‌های غیردولتی، در فرایند جذب، حمل‌و‌نقل، پذیرایی و کنترل گردشگران و دیگر بازدیدکنندگان است (داس ویل[3]،1997: 19).

بر طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری، گردشگری دربرگیرنده فعالیت افرادی است که به مکانی به دور از محل زندگی خود برای مدت کمتر از یک سال به منظور تفریح، تجارت و اهداف دیگر سفر می‌کنند. بنابراین گردشگری شامل حرکت کوتاه‌مدت افراد به مقاصدی خارج از محیط معمول زندگی و فعالیت‌های خود می‌شود. گردشگری از لحاظ ماهیت به سه نوع فعالیت تقسیم می‌گردد: سفر دور از خانه به مدت 24 ساعت، سفرهای تفریحی برای گذراندن اوقات فراغت و تعطیلات و مسافرت برای کسب‌وکار (همان،19).

این تعریف، به بعد تقاضای گردشگری توجه و تأکید دارد. تعاریف ارائه‌ شده از گردشگری معمولاَ هر دو بعد عرضه و تقاضای گردشگری را مد‌نظر قرار می‌دهد. تعاریفی که متوجه بعد عرضه گردشگری هستند، بر محصولات و خدمات ارائه شده به گردشگران متمرکز هستند. در حالی که تعریف‌های مربوط به بعد تقاضای گردشگری بر رفتار گردشگران و آن‌چه آنان نیاز دارند و جستجو می‌کنند، تمرکز می‌کنند (همان،19).

به گردشگری باید از دیده تعاملی بین عرضه و تقاضا نگریست؛ طراحی و توسعه‌ی یک محصول، به منظور مرتفع ساختن یک نیاز است. همین تعامل است که آثار اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و دیگر آثار را تعریف می‌کند (همان، 19).

نقش گردشگری در کشورهای اسلامی

تقریباَ یک و نیم میلیارد نفر از جمعیت جهان مسلمان هستند که باعث شده‌اند این دین، یکی از بزرگترین ادیان جهان باشد. اکثر مسلمانان در 57 کشور اسلامی که عضو سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) هستند، زندگی می‌کنند. این کشورها عمدتاَ در خاورمیانه (محل ظهور اسلام) که از آن‌جا اسلام به آفریقا و آسیای جنوب و جنوب شرقی انتشار یافت، واقع شده‌اند. برخی از کشورهای شوروی سابق و آسیای مرکزی اسلامی هستند و جمعیت قابل ملاحظه‌ای از مسلمانان در سایر کشورهای جهان نیز وجود دارد. زندگی یک مسلمان متأثر از کتاب مقدس قرآن و سنت یا حدیث (که شامل سخنان و اعمال حضرت محمد است که از یاران و نزدیکان او نقل شده) است (زمانی فراهانی و هندرسون[1]، 2010: 79).

آیاتی از قرآن که در ارتباط با سفر با اهداف بهبود فیزیکی، اجتماعی، و معنوی در قرآن وجود دارد، عبارتند از: آل عمران (137)، الانعام (11)، النحل (36)، النمل (69)، العنکبوت (20)، الروم (42/9)، صبا (18)، یوسف (109)، الحج (46)، فاطر (44)، غفار (82/21)، محمد (10)، یونس (22)، و الملک (15). تعالیم این آیات حاکی از آن است که از طریق سفر و مشاهده‌ی زیبایی جهان و قدرت خالق، اطاعت‌پذیری بنده نسبت به خدا افزایش می‌یابد. سفر باعث بهبود سلامتی، کاهش استرس و اطاعت‌پذیری بیشتر انسان به خدا می‌شود.

سفر باعث کسب تجربه و دانش می‌شود و محکی است برای صبر و اراده‌ی انسان. مسلمانان همچنین هنگامی که در خانه‌ی خود هستند وظیفه دارند که نسبت به مهمانان و گردشگران از خود مهمان‌نواز ‌باشند. لازم به ذکر است که مذهب از دیدگاه اسلام موضوعی شخصی است و نباید در آن هیچ‌گونه اجبار و اکراهی باشد. اسلام سفر را با ویژگی‌های خاصی مهم می‌داند و این امر در طول تاریخ نیز بر کسی پوشیده نبوده است.«هیرجا[2]»

سفر و حج (یکی از 5 اصل اسلام) را در ارتباط باهم می‌داند ، چرا که مسلمانان باید برای حج، حداقل یک ‌بار در طول زندگی‌شان در صورت داشتن صلاحیت (عدم حرج) به مکه سفر کنند. «زیارا[3]» سفر را برای تماشای مکان‌های مقدس می‌داند و «ریهلا[4]» سفر را برای کسب علم و دانش یا تجارت و بازرگانی می‌داند. در اسلام بر روی سفرهای هدفدار، به عنوان یکی از مؤلفه‌های سفرهای معنوی برای خدا، به منظور ایجاد امتی واحد میان مسلمانان تأکید شده است (همان ، 80).

مفهوم حلال

حلال اصطلاحی عربی و مورد‌استفاده مسلمانان است که می توان آن را این‌گونه معنا کرد: هرگونه کار یا فعالیتی که توسط دین مجاز شمرده شده، بدون آن‌که برای کننده کار مجازاتی در پی داشته باشد ( بن محمد نور، به نقل از اداره استاندارد مالزی، 2009: 1). تعریف فقهی حلال عبارت است از “آن‌چه که از نظر شرع و عقل روا و جایز است؛ خواه عملی قلبی باشد، همچون اعتقادات، یا بدنی و زبانی.” ( مؤسسه دائره‌المعارف‌الفقه‌الاسلامی،1387، جلد 3: 366).

مؤسسه‌ی استانداردهای مالزی (MS 1500, 2009) حلال را این‌گونه تعریف می‌کند: کارها یا فعالیت‌هایی که توسط دین اسلام بدون هرگونه مجازات تحمیلی مجاز شمرده شده باشند. همچنین این مؤسسه (MS 2400: 2010) در جایی دیگر حلال را این‌گونه تعریف می‌کند:  فعالیت‌های مجاز یا قانونی در اسلام که معیار قابل قبولی را مطابق با الزامات دینی تعریف می‌کند. طیب یا طیبان به عنوان حداقل آستانه (حلال) به عنوان مثال در بهداشت، ایمنی، بهداشت عمومی، نظافت، تغذیه، اجتماعی و زیست‌محیطی و دیگر جوانب مربوطه مطابق با نیازهای موقعیتی یا کاربردی تعریف شده است (قمرالدین[1] و همکاران، 2012: 722).

قوانین شرعی- اخلاقی حلال، موضوعات زیادی از قبیل فعالیت‌های شرکتی، بهداشت و کیفیت غذاها و نوشیدنی‌ها، کیفیت تزئینات، فروشگاه‌های لوازم آرایشی، لوازم بهداشت شخصی، محصولات چرمی خالص و سایر کالاها را در بر می‌گیرد. بنابر این می‌توان مشاهده کرد که مجوز حلال نه تنها در شرکت‌ها و صنایع غذایی مورد توجه است، بلکه در سایر صنایع و کسب‌وکار ها نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است.

شایان ذکر است که قوانین حلال در سایر کسب‌وکارهای خدماتی از قبیل بانکداری اسلامی، تراکنش‌های حساب‌های مالی، گردشگری، حمل و نقل، آژانس‌های تهیه‌ی غذا، آموزش و پرورش و مسائل دیگر اجرا می‌شوند. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که کسب و کار حلال  پدیده‌ای جهانی و در حال رشد است که اهمیت آن در کشورهای مختلف و محیط تجاری بیشتر و بیشتر می‌شود. رابطه‌ی متقابل ادیان جهانی و تجارت، مصرف، ارزش کیفیت و همچنین تأثیر فرهنگ ملی و دین در بکارگیری مؤثر از روش‌های مدیریتی مدرن، نیازمند پژوهش‌های علمی بیشتر و عمیق‌تر است (روزه ویزیوس[2]، 2012: 762).

جدول (2-1): تعاریف گردشگری اسلامی ارائه شده توسط هندرسون

[1] Ala-Hamarrneh

[2] Shakiry

[3] Hassan

گردشگری حلال

گردشگری حلال : مسلمانان در طول سفر ملزم به رعایت فرامینی مانند ممنوعیت الکل، غذای بدون الکل، ممنوعیت قمار، جدا بودن زنان از مردان ، رعایت پوشش اسلامی، انجام تکالیف دینی همچون نماز و روزه و غیره هستند. ممکن است بسیاری از گردشگران مسلمان به دلیل ترس از پیدا نکردن زیرساخت‌های گردشگری و اقامتگاه‌هایی که مطابق با سبک زندگی آن‌ها باشد، از سفر کردن منصرف شوند. از این‌رو توسعه‌ی محیط گردشگری متناسب با نیازهای مسلمانان چشم‌اندازهای بسیاری را تحت عنوان گردشگری حلال ارائه می‌دهد (ایمانی، 2010: 122).

در دهکده‌ی جهانی کنونی، جایی که ارتباطات، سفر را به یکی از اجزای اصلی زندگی تبدیل کرده است، گردشگری منبع درآمد مهمی برای بسیاری از کشورها محسوب می‌شود. گردشگری حلال، ارائه‌ای جدید در صنعت گردشگری است. بنابراین نیاز است که محصولات و خدمات این نوع گردشگری طراحی و توسعه داده شوند. مفهوم حلال در فرهنگ عربی نه تنها برای غذاها، بلکه برای تمامی ابعاد از بانکداری گرفته تا لوازم آرایش، و در مورد بحث ما، گردشگری استفاده می‌شود (همان، 1).

این مفهوم به معنای ارائه‌ی بسته‌های سفر و مقاصد گردشگری  است که متناسب با نیازهای مسلمانان طراحی شده باشد. گردشگری حلال، به عنوان نوعی گردشگری مذهبی، به ویژه در هنگام سفرهای زیارتی حج و عمره بیشتر در میان کشورهای خاورمیانه مشاهده می‌شود.

این بازار خاص، توانایی بالقوه‌ی زیادی برای محصولات و خدمات خود دارد، چرا که تقاضای این بخش از بازار کشش‌ناپذیر بوده و حالت ارتجاعی بالایی دارد. مسلمانان سراسر جهان، حتی در شرایط عدم وجود امنیت بر اساس ایمان و عقیده‌ی خود سالانه به مراسم عمره و حج مشرف می‌شوند که شهرهای مقصد در این سفرها، مکه و مدینه است (همان، 1).

این روزها گرایش بر این سو است که در بسته‌های سفر زیارتی ، بعد از انجام زیارت و عبادت، برنامه‌هایی برای دیدن اماکن مذهبی و آشنا شدن با فرهنگ محلی نیز گنجانده شود. با این حال گردشگری حلال یه کشورهای خاورمیانه محدود نمی‌شود. جمعیت مسلمانان جهان با گذشت سال‌ها رو به افزایش بوده است.

جمعیت مسلمان جهان در سال 2007 حدود 1.3 میلیارد نفر بوده که این رقم در سال 2010 به 3 میلیارد نفر رسیده است. این مسلمانان به کشورهای زیادی در جهان سفر می‌کنند (همان، 1).

با وجود پتانسیل‌های بالقوه برای توسعه و پیشرفت در این شاخه‌ی گردشگری، کشورهای سراسر جهان باید رویکرد مناسبی نسبت به گردشگری حلال اتخاذ کنند و مقاصدی را برای گردشگری به خانواده‌های مسلمانان پیشنهاد کنند که آرامش و آسایش مسلمانان در آن‌ها تضمین شده باشد و به آن‌ها این اطمینان را بدهند که می‌توانند مناسک مذهبی خود را بجای آورند. یک راه برای جذب گردشگران مسلمان ارائه‌ی بسته‌های سفر اسلامی (مطابق با شریعت اسلام) است.

نکته مهم در این‌جا آن است که در انتخاب بازار هدف مسلمانان، نباید همان رویکرد خود را نسبت به افراد غیرمسلمان داشته باشیم. برای مسلمانان باید قمار، پارتی و نوشیدنی‌های الکلی حذف شود. بازدید از مساجد و اماکن مقدس اسلامی را هم می‌توان وارد برنامه ی سفر کرد. مهم است که غذای حلال  در سفر ارائه شود و به هنگام نماز، جهت ادای فریضه توقف شود (همان، 1).

گردشگری حلال با استقبال چشمگیری مواجه شده است و به عنوان یک پدیده در صنعت گردشگری تبدیل شده است. با توجه به مباحث مطرح شده، ارائه‌ی غذای حلال در هتل‌ها، به آن‌ها یک مزیت رقابتی می‌دهد تا گردشگران مسلمان داخلی و خارجی را جذب کنند، به ویژه گردشگرانی از خاورمیانه، آسیای غربی و سایر کشورهای اسلامی.

مسلمانان از غذای حلال نه تنها به خاطر شرعی بودنش استفاده می‌کنند بلکه غذای حلال، سالم، بهداشتی و مطمئن است و در شرایط کاملاَ مناسب از مواد مناسب تهیه شده و به شیوه‌ی مناسبی سرو می‌شود. گردشگران مسلمان نسبت به سرویس‌های ارائه‌ی غذا در مقاصد گردشگری بسیار حساس هستند. اهمیت مفهوم حلال در صنعت هتلداری محققین را بر آن داشته است تا در این زمینه تحقیقات بسیاری انجام دهند (همان، 1).

[1] Kamaruddin

[2] Ruzevicius

کشورهای موفق در توسعه گردشگری حلال

همان‌طور که قبلاً ذکر شد سازمان جهانی گردشگری در سال 2010 فهرستی از کشورهای نخست در جذب گردشگران مسلمان را ارائه داد؛ که به ترتیب عبارت بودند از: مالزی، ترکیه، امارات متحده عربی، سنگاپور، روسیه، چین، فرانسه، تایلند، ایتالیا و سوریه. ما در این بخش به بررسی گردشگری چهار کشور نخست این فهرست و همچنین کشور عربستان به عنوان میزبان حجاج می‌پردازیم.

گردشگری حلال

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مآخذ گردشگری حلال

منابع و مآخذ  فارسی

• رضوانی، محمدرضا. (1387). توسعه گردشگری روستایی. مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران. تهران، 4.
• سازمان کنفرانس اسلامی. (1373). مباحث کشورها و سازمان های بین المللی. دفتر مطالعات امور خارجه، تهران.
• سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. (1389). متن کامل لایحه برنامه پنجم توسعه. مجموعه اسناد ملی توسعه در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی.
• کاظمی، مهدی. (1386). مدیریت گردشگری. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، تهران، 269 صفحه.
• مؤسسه دائره المعارف الفقه الاسلامی. (1387). فرهنگ فقه فارسی، مؤسسه دائره المعارف الفقه الاسلامی، جلد3، 366.
• پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی. (1393). استفتائات، http://www.makarem.ir

منابع و مآخذ لاتین

• Bin Muhamad Nor, N., & Daud, N. (2012). Destination branding strategies on Halal hospitality and its effect on tourists’ intention. 3^rd international conference on business and economic research, 1678-1685.
• (2013). Tourism Outlook 2013. COMCEC Coordination Office.
• Dinar Standard. (2012). Global Muslim Lifestyle Travel Market 2012: Landscape & Consumer Needs Study For Airlines, Destinations & Hotels/Resorts. DinarStandard and Crescentrating LLC, 1-17.
• Doswell,R . (1997). Tourism: How Effective Management Makes the Difference. Abingdom: Routeledge.
• Duman, T. (2011). Value of Islamic Offering: Perspectives from the Turkish Experience. World Islamic Forum, Kuala Lumpur, Malaysia, 2-15.
• Halbase PTE Ltd. (2009). Halal Tourism, Halbase, Singapore, 1-3.
• Hudson, S. (2008). Tourism and Hospitality Marketing. SAGE, 17-23.
• Hazbun, W. (2008), Beaches, Ruins, Resorts: The Politics of Tourism in the Arab World, University of Minnesota Press, London.
• Imani Kalesar, M. (2010), Developing Arab-Islamic Tourism in the meddle East: An Economic Benefit or A Cultural Seclusion? , Intenational Politics, Vol.3, No. V, 105-136.
• Kamaruddin, R. Iberahim, H. and Shabudin, A. (2012). Willingness to Pay for Halal Logistics: The lifestyle choice. Procedia – Social and Behavioral Sciences. 50. 722-729
• Laderlah, Rahman, S, Awang, Kh, Che Man, Y. (2011). A Study on Islamic Tourism: A Malaysian Expeience, 2nd International Conference on Humanities, Historical and Social Sciences, vol.17, 186-187.
• Maysami, R.C. and Kwon, W.J. (1999), “An analysis of Islamic takaful insurance: a cooperative insurance mechanism”, Journal of Insurance Regulation, Vol. 18 No. 1, 32-109.

گردشگری حلال