کرامت انسانی و کرامت کار و کارگر از منظر حقوق موضوعه

کرامت انسانی و کرامت کار و کارگر در حقوق

تعداد صفحات: 52 صفحه

کرامت کاروکارگر از منظر حقوق موضوعه.

مفاهیم و مبانی کرامت کار و کارگر.

1 – معنی و مفهوم کرامت انسانی ..

2 – منشأ و مبدأ کرامت انسانی..

3 – ویژگی‌های کرامت انسانی .

‌الف_   کرامت به منزله ارزش مطلق و غیر مشروط..

‌ب_   کرامت به مثابه ارزش بی نظیر و یگانه.

4  – منابع حمایت از کرامت انسانی..

الف) اسناد بین المللی حقوق بشر.

بند 1_منشور ملل متحد.

بند2_اعلامیه جهانی حقوق بشر.

بند3_میثاقین (1966)

کنوانسیون رفع اشکال تبعیض علیه زنان.

کنوانسیون بین المللی رفع هر نوع تبعیض نژادی..

کنوانسیون منع شکنجه (1984)

اعلامیه کنفرانس جهانی حقوق بشر وین..

اعلامیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر.

اعلامیه بین المللی داده‌های ژنتیک انسانی..

ب ) اسناد منطقه‌ای حقوق بشری..

منشور آفریقایی حقوق بشر و ملت‌ها

کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر.

منشور حقوق بنیادین اتحادیه اروپا

اعلامیه آمریکایی حقوق و تکالیف بشر.

ج) اسناد حقوق بشر دوستانه.

کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو.

پروتکل‌های الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو.

د) کرامت انسان در رویه قضایی..

5 – مصادیق مغایر با کرامت انسانی..

6 – کرامت انسان در ادیان الهی..

7- کرامت انسان در قانون اساسی..

کار و کارگر در قانون اساسی..

لزوم بسط و گسترش عدالت اجتماعی در جامعه از دیدگاه قانون اساسی..

الف: فصل اول: «اصول کلی».

ب: فصل سوم: «حقوق ملت».

ج: فصل چهارم: «اقتصاد و امور مالی».

تعاون، مشارکت همکاری، محبت دینی در قانون اساسی..

بررسی نیاز قانون اساسی به اصلاح و بازنگری یا استفادة کامل از ظرفیتهای آن.

بررسی اصول مهم اقتصادی قانون اساسی و چگونگی تقسیر و اجرای صحیح این اصول.

منابع

معنی و مفهوم کرامت انسانی

اصطلاح کرامت انسانی که در برخی اسناد از آن با تعبیر «کرامت ذاتی بشر^[1]» یاد می‌شود، با وجود آن که در بسیاری از اسناد حقوق بشری و… مورد تصریح قرار گرفته، اما با این حال تا کنون در هیچ یک از اسناد مورد تعریف قرار نگرفته است.  با ملاحظه ی معانی مفردات این اصطلاح و تعریف آن در سایر منابع و مصادیق آن می‌توان به مفهومی نسبتا شفاف از این اصطلاح دست یافت.

واژه «کرامت» که معادل صحیح واژه انگلیسی Dignity است، واژه‌ای قرآنی بوده که در قرآن کریم، خداوند از اعطای کرامت به ابناء بشر سخن گفته است: «و لقد کرمنا بنی آدم و حملناهم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا^[2]».تکریم به معنی بزرگداشت و کرامت هم به معنی عزت، منزلت والا و شرف است^[3].

اصطلاح «ذاتی» نیز که معنای واژه انگلیسی Inherent  است، مترادف با واژه «ماهوی^[4]» و به معنای امر سلب نشدنی و تفکیک ناپذیر و غیر قابل تجزیه می‌باشد^[5].

در ترمینولوژی حقوق بشری، اصطلاح کرامت انسانی به این شرح تعریف شده است: «کرامت انسان، ارزش فطری ^[6](ذاتی) یا شایستگی هر انسان است که با وجود هویت و ماهیت انسانی هر فرد انسانی وجود می‌یابد و به عنوان مبنای فلسفی تمامی حقوق بشر شناخته می‌شود^[7].»

بر این اساس، هر انسانی از آن حیث که انسان است دارای این کرامت، عزت، شرافت و ارجمندی بوده و چنین کرامتی، ذاتی و غیر قابل سلب است. حرمت و کرامت انسانی حقی مطلق ^[8]و خدشه ناپذیر است که تجاوز به آن به هیچ بهانه‌ای جایز نبوده و این حق، حتی از حق حیات نیز برتر است، چرا که حق حیات استثنا بردار بوده، اما حق حرمت و کرامت انسان استثنا نمی‌پذیرد و تجاوز به آن در هیچ حالتی روا نیست. آدم کشی در جنگ مجاز شناخته می‌شود، در حالی که شکنجه انسان، نه در زمان صلح و نه در خلال جنگ، مشروع به شمار نیامده، چرا که تعرض و اهانت به کرامت انسان محسوب می‌شود^[9].

ادامه معنی و مفهوم کرامت انسانی

به این ترتیب، اصل کرامت مقرر می‌کند، همه موجودات بشری به صرف انسان بودن و فارغ از هرگونه تمایز و حتی نوع عملکردشان از حیثیت ذاتی برخوردارند. پس تمامی آنان در پیشگاه قانون و مجریان آن برابرند و واجد کرامت هستند و باید به حیثیت و کرامت آنها احترام گذاشته شود و کرامت ذاتی آنها را مورد حمایت قرار داد.

این اصل مقتضی آن است که فرد انسانی از هر طبقه، گروه، فرقه، نژاد یا زبانی که باشد، حتی اگر جنایتکار جنگی باشد، مخالف و معاند سیاسی باشد، جاسوس، خائن و منفور، محکوم به اعدام، بیگانه، تبعه دشمن در حال جنگ یا در هر حال دیگری که باشد، باید به عنوان یک انسان به او نگریسته شود و حق دارد برای احقاق حقوق خود به مرجع قضایی مستقل، بی طرف و آزاد از مداخله دولت مراجعه نماید، آنچنان که محاکمه وی نیز باید در چنین مرجعی با رعایت تشریفات قانونی و اصول عدالت کیفری صورت پذیرد^[10].

چنانچه مجرم شناخته شود، باید به صورتی  انسانی با او رفتار شود و کرامت انسانی وی مورد احترام قرار گیرد، حتی اگر خود او به ظاهر فاقد عزت نفس باشد، او حق دارد ارزش ذاتی و حیثیت بشری او مورد احترام و حمایت قرار گیرد و از حقوق انسانی محروم نگردد و به کرامت او اهانت نشود، گر چه به تحمل مجازات محکوم شده باشد یا محبوس گردد^[11].

آن چنان که در حکم مورخ 10 دسامبر دیوان کیفری بین المللی برای یوگسلاوی سابق (ICTY) آمده است؛ «اصل کرامت انسانی در صدد است تا موجودات بشری را از هتک حرمت نسبت به عزت نفس، شرافت، منزلت و روانشان  مصون بدارد^[12].»

حقوق بشر از کرامت ذاتی شخص انسان ناشی می‌شود و انکار کرامت انسان به نفی انسانیت می‌انجامد. اگر هر انسانی را محترم و دارای کرامت بدانیم فارغ از نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقیده، مرام  سیاسی یا سایر عقاید یا منشا  اجتماعی، ملی یا… در این صورت ایده نسبیت گرایی فرهنگی که به گونه‌ای افراطی وجود باورهای فرا فرهنگی را انکار می‌کند، مردود شده و وفاق بین فرهنگی بر مبنای چنین باوری شکل می‌گیرد^[13]. تفکیک انسان‌ها به انسان‌های واجد و فاقد کرامت و حرمت یا عدم برابری آنها در کرامت، توجیه گر نقض بنیادی ترین حقوق انسان‌ها است، اما اگر انسان را محترم به شمار آوریم، خیر تمامی آنان را طلب می‌نماییم^[14].

2 – منشأ و مبدأ کرامت انسانی

هر چند کرامت و حیثیت، ذاتی انسان بوده و در وجود هر انسانی قرار دارد، اما ممکن است پرسیده شود، چه منشأ و مبدأی  این کرامت را در ذات انسان قرار داده است.

در پاسخ به چنین پرسشی، پاسخ خداگرایان و مؤمنان با ماده گرایان متفاوت است. در حالی که گروه نخست منشأ و مبدأ چنین کرامتی را خداوند می‌دانند، ماده گرایان، مدعی‌اند این کرامت از جایی نیامده و آن را برآیند استعدادهای مالی انسانی می‌دانند که به طور طبیعی همراه اوست^[15].

وضع و موضع گیری اسناد حقوق بشری در قبال منشأ کرامت انسانی نیز به گونه‌ای معنی دار است. در حالی که اسنادی چون اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب 1948^[16] ، در مقدمه و ماده یک آن به گونه‌ای این اصل را مورد شناسایی قرار داده که هیچ اشاره‌ای به منشأ و مبدأ آن نداشته باشد، در مقدمه اعلامیه اسلامی حقوق بشر (1990^[17]) ، منشأ و مبدأ اعطای این کرامت خداوند دانسته شده است.

از آن جایی که مبنا قرار دادن کرامت ذاتی انسان، با نفی ملاک‌هایی چون رنگ، نژاد،  موجب سلب و نفی امتیازهای غیر واقعی شده و زمینه وحدت و اتحاد انسان‌ها یا وحدت جهانی را فراهم می‌آورد ^[18]و ذکر منشأ این اصل، احتمال دامن زدن به اختلافات میان خداگرایان و مادی گرایان و در نتیجه استقبال کم تر از تصویب سندی جهانی درباره حقوق بشر را به دنبال داشت، تعمدا از اشاره به منشأ این کرامت در اعلامیه جهانی حقوق بشر خودداری شده است و حتی پیشنهاد نماینده هلند، در درج استناد کرامت ذاتی انسان به خداوند در اعلامیه پذیرفته نشد.

برخی کاربرد اصطلاح کرامت انسان را در تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر، بیشتر تحت تأثیر‌اندیشه‌های فلسفی کانت  می‌دانند، زیرا او با تأکید بر ارزش ذاتی انسان بر این باور بوده که اصل «غایت بودن انسان»، او را از چنان ارزش و احترامی برخوردار می‌سازد که هر موجود دیگری ملزم به احترام اوست. اما کاربرد و اعتراف به بنیادی بودن حیثیت و کرامت انسانی دارای سابقه طولانی بوده و ادیان و مذاهب نسبت به آن داد سخن داده‌اند^[19].

ویژگی‌های کرامت انسان

اصل کرامت انسانی از ویژگی‌های بسیار مهمی برخوردار است. کانت برای کرامت انسانی دو ویژگی بر شمرده است:

کرامت کار و کارگر

اصل کرامت انسانی مهم ترین اصل مبنایی و پایه گذار نظام بین المللی حقوق بشر است که بر اساس آن حق‌های بشری که در نظام بین المللی حقوق بشر شناسایی شده‌اند، توجیه پذیر می‌باشد. این اصل، که گاه از آن با تعابیری چون «اصل حیثیت و منزلت انسانی» یا «اصل شرافت یا عزت انسانی» نیز یاد می‌شود، در اسناد حقوق بشری بین المللی و منطقه‌ای متعددی مورد شناسایی قرار گرفته و حتی در اسناد مربوط به حقوق بشر دوستانه نیز بر رعایت این اصل و لزوم احترام به کرامت انسانی تأکید شده است. در این جا به طور اجمالی، به مفهوم و معنا، منابع و جایگاه این اصل و سایر مباحث مربوطه پرداخته می‌شود.

کار و کارگر در قانون اساسی

قانون اساسی هر کشور به عنوان مهمترین عامل تعیین کنندة سمت و سوی حرکت بخشهای مختلف: اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مطرح است. در قانون اساسی، اصول کلی بنیادگیری نظم عمومی جامعه و پیوندهای بین حکومت کنندگان و حکومت پذیران(یعنی مردم)، به صورت ارتباط دو سویة مبتنی بر حق و تکلیف، پایه ریزی می شود. و نتیجة عمل به آن، رسیدن به ارزشها و هنجارهایی است که به عنوان آرمانها و اهداف، در قانون اساسی مدنظر قرار گرفته اند.

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اهداف والا و مقدسی برای تحقق حاکمیت دستورهای الهی و «حاکمیت خداوند» که مبنای مشروعیت نظام نیز محسوب می شود و تسلیم در برابر امر خداوند، در اصول: دوم، سوم و چهارم به صراحت، و در سایر اصول به طور تلویحی به چشم می خورد؛ که از طریق «حاکمیت مردم» (مقبولیت نظام) و ایجاد ساختار ایمانی، اعتقادی و عملی، و اجرای بْعد مردمی نظام، قابل تحقق خواهد بود.

از سوی دیگر، قوانین عادی، دستورکارها و آیین نامه هایی نیز که بسترهای قانونی رفتارهای اقتصادی و غیر اقتصادی در کشور را شکل می دهند، الزاماً باید در چارچوب اصول قانون اساسی و شرع مقدس اسلامی قرار گیرند و مغایرتی با آنها نداشته باشند تا نیل به اهداف و آرمانهای نظام از نظر اجرایی و در عمل، دارای پشتوانه و تضمین لازم باشد^[1].

لزوم بسط و گسترش عدالت اجتماعی در جامعه از دیدگاه قانون اساسی

با توجه به اهمیتی که استقرار عدالت اجتماعی و به تبع آن عدالت اقتصادی در جامعه دارد و به همین خاطر از سوی همة اندیشمندان اسلامی به آن اهتمام جدی شده است ، اصول مختلفی در قانون اساسی به این مهم اشاره کرده و زمینه سازی برای آن را از وظایف دولت اسلامی دانسته است؛ زیرا همچنانکه در مقدمة قانون اساسی آمده، کل اقتصاد وسیله فرض شده است و نه هدف. و از وسیله، انتظاری جز کارایی بهتر در راه وصول به هدف نمی توان داشت. از سوی دیگر، فراهم کردن زمینة مناسب برای بروز خلاقیتهای انسانی در جامعه، جز با استقرار قسط و عدل در جامعه برای تأمین امکانات و شرایط مساوی و مناسب، و رفع نیازهای ضروری جهت استمرار حرکت تکاملی آحاد جامعه که برعهدة حکومت اسلامی است میسر نیست.

در قانون اساسی، اصول مختلفی به موضوع عدل و قسط(عدالت اجتماعی) در جامعه، در فصول ذیل اشاره دارد:(ادامه در فایل)

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مآخذ

1. مجموعه سخنرانی های مقام معظم رهبری
2. صحیفه ی امام خمینی
3. مؤسسه پژوهشی علمی فرهنگی طليعه منطق، اخلاص در كار،انتشارات وثوق چاپ اول سال 79.
4. قرآن كريم.
5. عراقی ،سید عزت اله ،حقوق کار1 ،انتشارات سمت ، چاپ چهاردهم،1392
6. رنجبر ،ابوالفضل،حقوق کار(به ضمیمه قانون کارج.ا.ا)،انتشارات مجد،چاپ چهاردهم،1393
7. قاضی (شریعت پناهی)، سید ابوالفضل،بایسته های حقوق اساسی،انتشارات بنیاد حقوقی میزان،چاپ سی چهارم،1388
8. رحیمی ،مصطفی،اصول حکومت جمهوری اسلامی،1358
9. پاينده ابوالقاسم، نهج الفصاحه، مترجم جعفر خليلی. ج،1، تهران مؤسسه فرهنگی همسايه 1378.
10. عارف مجيد، كتاب حديث، ج 3، تهران. چاپ كوير ـ 1377.
11. مجموعه آثار شريعتی، فهرست موضوعی غرر، تنظيم بوسيله فيروزه صابر و ديگران. تهران. چاپ مدرس 1369.
12. …
13. …