Name: سهم و انتقال سهام
SKU: 22353
Price: 190000 IRR
Availability: InStock

سهم و انتقال سهام

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق سهم و انتقال سهام را خدمت شما عزیزان در 101 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

		فصل اول : سهم
2-1- تعریف لغوی……………………………………………………………………………………………………………………………..			16
2-2- تعریف اصطلاحی و حقوقی…………………………………………………………………………………………………………			16
2-3- اوصاف سهم…………………………………………………………………………………………………………………………….			20
2-3-1- شکل سهم……………………………………………………………………………………………………………………………..			20
2-3-2- ارزش سهم……………………………………………………………………………………………………………………………			20
2-3-2-1- سرمایة اسمی – ثبت شده…………………………………………………………………………………………………..			21
2-3-2-2- ارزش واقعی – تورمی سرمایه……………………………………………………………………………………………..			21
2-3-3- قابل تجزیه بودن…………………………………………………………………………………………………………………….			22
2-3-4- قابل انتقال بودن سهم………………………………………………………………………………………………………………			22
2-3-5- وثیقة سهام…………………………………………………………………………………………………………………………….			23
2-3-6- قابلیت تقویم سهام………………………………………………………………………………………………………………….			23
2-3-7- قابلیت توقیف سهام ……………………………………………………………………………………………………………….			24
2-4- انواع سهام…………………………………………………………………………………………………………………………………			25
2-4-1- سهام از لحاظ شکلی……………………………………………………………………………………………………………….			25
2-4-1-1- سهام با‌نام………………………………………………………………………………………………………………………….			26
2-4-1-2- سهم بی‌نام…………………………………………………………………………………………………………………………			27
2-4-2- سهام از حیث مزایای وابسته به آن…………………………………………………………………………………………….			28
2-4-2-1- سهام عادی و سهم ممتاز……………………………………………………………………………………………………..			28
2-4-3- سهام از حیث آورده ………………………………………………………………………………………………………………			29
2-4-3-1- سهام انتفاعی و سرمایه………………………………………………………………………………………………………..			29
2-4-3-2- سهام مؤسس……………………………………………………………………………………………………………………..			29
2-4-4- انواع دیگر سهام …………………………………………………………………………………………………………………..			30
2-4-4-1- سهام نقدی و غیرنقدی……………………………………………………………………………………………………..			30
2-4-4-2- سهام جایزه………………………………………………………………………………………………………………………..			30
2-5- ماهیت حقوقی سهم……………………………………………………………………………………………………………………			31
2-5-1- حق دینی (سهم طلب سهامدار است) ……………………………………………………………………………………….			32
2-5-2- حق عینی بودن سهم……………………………………………………………………………………………………………….			34
2-5-3- تعین ماهیت بر حسب نوع سهام (با‌نام و بی‌نام) …………………………………………………………………………			34
2-5-4- حق خاص بودن ماهیت سهم…………………………………………………………………………………………………..			36
2-6- حقوق و تعهدات ناشی از مالکیت سهام………………………………………………………………………………………..			36
2-6-1- حقوق ناشی از سهام ………………………………………………………………………………………………………………			36
2-6-1-1- حقوق مالی………………………………………………………………………………………………………………………..			37
2-6-1-1-1- سهیم شدن در سود و ذخایر شرکت ………………………………………………………………………………..			37
2-6-1-1-2-.سهیم شدن در دارایی شرکت …………………………………………………………………………………………..			37
2-6-1-1-3-.حق تقدم خرید سهام جدید ……………………………………………………………………………………………			38
2-6-1-1-4-.اقامه‌ی دعوای بطلان یا مسئولیت علیه شرکت و مدیران و بازرسان ………………………………………			38
2-6-1-1-5- .حق تملک سرمایه پس از انحلال و تصفیه شرکت……………………………………………………………..			39
2-6-1-2- حقوق غیر مالی………………………………………………………………………………………………………………….			39
2-6-1-2-1- حق عضویت در شرکت …………………………………………………………………………………………………			39
2-6-1-2-2- حق دعوت در مجامع عمومی …………………………………………………………………………………………			39
2-6-1-2-3- حق کسب اطلاع سهامدار………………………………………………………………………………………………..			40
2-6-1-2-4- حق رای سهامدار ………………………………………………………………………………………………………….			40
2-6-1-2-5- حق حضور در مجامع عمومی …………………………………………………………………………………………			41
2-6-1-2-6- حق معاملة آزاد سهام ……………………………………………………………………………………………………..			41
2-6-1-3- ماهیت حقوقی «حقوق ناشی از سهم» …………………………………………………………………………………..			42
2-6-1-3-1- حق دینی……………………………………………………………………………………………………………………….			42
2-6-1-3-2- حق خاص…………………………………………………………………………………………………………………….			43
2-6-2- تعهدات سهامداران………………………………………………………………………………………………………………….			43
2-6-2-1-.پرداخت مبلغ اسمی سهام…………………………………………………………………………………………………….			43
		فصل دوم : انتقال سهم
3-1- ماهیت معاملات سهام………………………………………………………………………………………..………………………..			46
3-1-1- تبدیل تعهد…………………………………………………………………………………………………………………………..			46
3-1-2- انتقال طلب………………………………………………………………………………………………….………………………...			46
3-1-3- ماهیت خاص معاملات سهام …………………………………………………………………………………………….……			47
3-2- مورد معامله‌ی انتقال سهام………………………………………………………………………………..………………..……….			48
3-2-1- سهم………………………………………………………………………………………………………..……………………….…..			48
3-2-1-1- جنبه‌ی مادی سهم ……………………………………………………………………………………………………………..			48
3-2-1-2- جنبه‌ی غیر مادی سهم ……………………………………………………………………………………………………….			50
3-3- رژیم حقوقی انتقال سهام…………………………………………………………………………………………....……………….			51
3-3-1- انتقال قراردادی سهام……………………………………………………………………………….…….………………………			52
3-3-1-1- شرایط عمومی انتقال قراردادی سهام……………………………………………………………………………………..			52
3-3-1-1-1- قصد و رضا…………………………………………………………………………….……………………….……………			53
3-3-1-1-2- ایجاب و قبول…………………………………………………………………………………………………….………….			53
3-3-1-1-3- اهلیت متعاملین ………………………………………………………………………………………..……………………			54
3-3-1-1-3-1- اشخاص حقوقی………………………………………………………………………………..….……………………			54
3-3-1-1-3-2- اشخاص حقیقی…………………………………………………………………………………..….…………………			54
3-3-1-1-3-3- بیگانگان……………………………..…………………………………………………………………….………………			54
3-3-1-1-3-4- انتقال سهام به خود شرکت………………………………………………………………………………………….			55
3-3-1-2- قالب حقوقی انتقال قراردادی سهام……………………………………………………………………………………….			56
3-3-1-2-1- انتقالات معوض………………………………………………………………………….……………….…………………			57
3-3-1-2-1-1- بیع سهام…………………………………………………………………………..…………………….…………………			57
3-3-1-2-2- انتقالات غیر معوض…………………………………………………………………………….………..……………….			59
3-3-1-2-2-1- هبه‌ی سهام…………………………………………………………………………………………………..……………			59
3-3-1-2-2-2- رهن سهام………………………………………………………………………………………………..……………….			60
3-3-2- انتقال غیر ارادی (قهری) ………………………………………………………………………………………….…..………..			61
3-3-2-1- انتقال در نتیجه ی فوت…………………………………………………………………………………..…….…………….			62
3-3-2-2- انتقال سهام در نتیجه ی ورشکستگی…………………………………………………………………………..………..			62
3-3-2-3- انتقال در نتیجه ی توقیف یا مصاده…………………………………………………………….…………………………			63
3-3-2-4- انتقال در نتیجه ی واگذاری سهام…………………………………………………………..………………….………….			64
3-4- انتقال سهام در بورس اوراق بهادار………………..…….………………………………………………………………………..			65
3-4-1- ساز و کار معاملات سهام در بورس…………………………………………………………..……………………………….			65
3-4-1-1- دستور خرید و فروش سهام…………………………………………………………………………………………………			66
3-4-1-2- اجرای سفارش سرمایه‌گذار ……………………………………………………………………..………………………...			67
3-4-1-3- شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ……………………………………………………….…..			71
3-4-2- نحوة معاملات در بورس الکترونیک…………….…………………………………………………………………….……..			72
3-4-3- فروش استقراضی سهام……………………….…………………………………………………………………………………..			73
3-4-3-1- اهداف فروش استقراضی سهام……………………………………………………………………………………………..			73
3-4-3-2- مکانیزم فروش استقراضی سهم…………………………………………………………………………..……..…………			74
3-5- تشریفات اختصاصی انتقال سهام……………….………………………………………………………………………………….			75
3-5-1- انتقال سهام بانام……………………………………………………………………………….……………………….……………			75
3-5-1-1- ثبت انتقال، شرط تملیک سهام بانام……………………………………………………………………………………..			78
3-5-2- انتقال سهام بی‌نام…………………………………………………………………………………….………..……………………			80
3-5-2-1- حصول توافق، شرط تملیک سهام بی‌نام………………………………………………………………………………			82
3-6- انتقال سهام در شرکتهای سهامی عام و سهامی خاص………………………………………………………………………			82
3-6-1- ایجاد شروط محدود کننده در شرکتهای سهامی خاص………………………………………………………………..			84
3-6-1-1- شاخص تحدید در انتقال سهام………………….……………………………………………………………………..…..			85
3-6-2- استثنائات محدودیت واگذاری در شرکت سهامی خاص………………………………………………………………			86
3-7- انتقال سهام درشرکت مختلط سهامی………………………………………………………………………………….…..……..			87
3-8- استثنا بر اصل قابلیت انتقال سهام…………………………………………………………………………………..……….…….			88
3-8-1- محدودیت‌های قانونی در انتقال سهام ……………………………………………………………………………………….			88
3-8-2-محدودیت‌های قراردادی در انتقال سهام……………………………………………………………………………..………			91
	3-9- آثار حقوقی انتقال سهام……………………………………………………………………………………………………..………		92
	3-9-1- انتقال حقوق و تعهدات ناشی از سهم……………………………………………………………………………..………..		92
	3-9-2- ثبت انتقال در دفاتر ثبت سهام شرکت ……………………………………………………………………………………..		94
	3-9-3- انتقال مالکیت حصه ی سهامدار از شرکت ………………………………………………………………………………..		95
	3-10- تکالیف طرفین قرار داد انتقال سهام………..…………………………………………………………………………………..		95
	3-10-1- تکالیف ناقل …………………………………………………………………………………………………………………….…		95
	3-10-2- تکالیف منتقل‌الیه…………………….…………………………………………………………………………………..……….		96

منابع……………….. ………………………………………………………………………………………… …………………………..………..

120

تعریف لغوی سهم

سهام در لغت معانی متفاوتی یافته است. عده‌ای آن را جمع تیر و به معنای تیرها [1]و عده‌ای بهره، نصیب‌ها، حظها دانسته‌اند.[2]

عده‌ای آن را نصيب و قسمت يا شانس تعریف کرده‌اند. همچنین سهم را اندازه‌ى شش ذرع در معاملات و مساحات مردم نیز دانسته‌اند.[3]سهام را به معانی دیگر نیز تعبیر کرده‌اند؛ تيرى كه در قمار با آن قرعه كشى كنند، قوسِ دائِره «خط مستقيم وصل كننده ميان وتر و قوس دايره»، خط مستقيم وصل كننده ميان رأس و مركز دايره‌ى آن، يا سهم را نام ستاره آسمانى دانسته‌اند. [4]

سهم، به معنای تیری که با کمان پرتاب می‌کنند نیز دانسته شده است.[5]

در زبان پهلوی سهم به معنای ترس، وحشت، لرزیدن و ترسیدن بوده و به صورت سهمگین و سهمناک بکار میرفته است. [6]

سهم، سهم الارث هر یک از ورثه، از ارثیه و نیز به معنای قرعه زدن تعریف شده است.[7]

تعریف اصطلاحی و حقوقی سهم

در «واژه نامه‌ی نوین» سهام متداول در فارسی را، نصیب‌ها، حظها، تعداد برگه‌‌های شرکت در کارخانه و جز آن، دانسته^[8]و «فرهنگ عمید»، اصطلاح سهم را چنین دانسته: سهام جمع سهم و به معنی برگ رسید مبلغی از سرمایه‌ی یک کارخانه یا شرکت گفته می‌شود و شرکت‌هایی که سرمایه‌ی آنها از فروش اوراق بهادار تشکیل می‌شود، شرکت سهامی گویند.^[9]

سهام در معنای اصطلاحی، از معنای ادبی خود چندان فاصله نگرفته و بیشتر به معنای نصیب و بهره می‌باشد. در اثبات این امر می‌توان به مواد قانون مدنی اشاره کرد، که سهم را در این معنا بکار برده، مثل مواد مربوط به ارث (مثلا سهم الارث) و شرکت (مثلا سهم‌الشرکه) و ……

تعریف حقوقی سهم را می‌توان در قوانین و دکترین حقوقی جستجو کرد.

سهم در ماده‌ی24 لایحه‌ی اصلاحی قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 چنین تعریف شده: «سهم قسمتی از سرمایه‌ی شرکت سهامی است که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می‌باشد. ورقه‌ی سهم سند قابل معامله ایست که نماینده‌ی تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد».

ایراد وارد بر این ماده این است که سهم را قسمتی از سرمایه‌ی شرکت می‌داند، در صورتی که سرمایه‌ی شرکت تجاری مستقل از آورندگان شرکا و مختص شرکت می‌باشد.

ماده‌ی 2 قانون بورس اوراق بهادار مصوب 1345 مقرر داشته بود:

«اوراق بهادار عبارت است از سهام شرکت‌های سهامی و اوراق قرضه‌ی صادر شده از طرف شرکت‌ها و شهرداری‌ها و موسسات وابسته به دولت و خزانه‌داری کل که قابل معامله و نقل و انتقال است».

در این تعریف مفهوم حقوقی سهام مشخص نشده و سهام از اقسام اوراق بهادار دانسته شده است.[10]

بند 2 م 1 قانون تشکیل شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350 در تعریف سهم چنین مقرر نموده بود:

«سهم واحدی از سرمایه‌ی یک شرکت یا اتحادیه‌ی تعاونی است که میزان آن در اساسنامه ذکر می‌شود».^[11]

ایراد وارد بر تعریف م 24 لایحه بر این تعریف نیز وارد است.

دکتر اسکینی در تعریف سهم بیان داشته‌اند:

«سهم در حقوق فرانسه 2 مفهوم دارد: مفهوم اول با مفهوم سهم‌الشرکه در شرکت‌های غیر سهامی تطبیق دارد (تضامنی، نسبی، با مسئولیت محدود و…)، یعنی آن حقی که شریک در شرکت دارد و مفهوم دوم ورقه‌ای که حق مزبور در آن نوشته شده است. قانون‌گذار ما این 2 مفهوم را از یکدیگر جدا کرده است. حق شریک در شرکت «سهم» و و ورقه‌ای که بیانگر این حق است «ورقه‌ی سهم» خوانده می‌شود».^[12]

نظر دکتراسکینی این است که سهم طلب سهامدار از شرکت است، در حالی که سهم طلب سهامدار نیست و با وجودی که سهم حق مالی است ولی حق دینی محسوب نمی‌شود که در این خصوص در مبحث ماهیت سهام در فصل سوم توضیحات بیشتر ارائه می‌شود. در عین حال باید گفت که ورقه‌ی سهم در تعین ماهیت و تعریف سهام نقشی ندارد و نمی‌توان سهام را با ورقه‌ی سهم تعریف نمود. ورقه‌ی سهم مشخِص آورده‌ی سهامدار در شرکت است و خصوصیات سهام مربوط به سهامدار از جمله میزان سهام، نوع سهام و… .

نویسنده‌ی دیگر نیز شبیه به تعریف قبل سهم را حق شریک در شرکت می‌داند:

«سهم 2 معنا دارد: یکی حقوقی که شریک در شرکت دارد و دیگری برگ بهادار که هم این حق را تایید می‌کند و هم نماینده‌ی آن است».^[13]

به نظر دکتر پاسبان سهم، حصه‌ی معین در سرمایه‌ی شرکت است:

«سهام به معنای حصه‌ی مشارکت هر شریک در هر نوع مشارکت و دارایی مشترک گفته می‌شود، برای مثال حصه‌ی وراث در ماترک یا دارایی شریک در ملک مشاع و حقوق و تعهدات شرکا در شرکت همگی تحت عنوان سهم قابل شناسایی هستند، لکن هنگامی که اصطلاح سهم در حقوق شرکت‌های تجاری مد نظر باشد، معنایی خاص را افاده می‌کند که یکی از وجوه ممیزه‌ی شرکت‌های سهامی از شرکت‌های غیر سهامی محسوب می‌گردد. چرا که در این حوزه از حقوق، سهم به معنای بخشی از سرمایه‌ی شرکت سهامی است که در مقابل سهم‌الشرکه به عنوان بخشی از سرمایه‌ی شرکت‌های غیر سهامی به کار میرود. سهم در شکل برگ سهم تجسم میابد که برگه‌ی مزبور، شمار سهم، ارزش اسمی آن و نیز سهم را معین می‌کند.[14]

نویسنده‌ای دیگر با همین عقیده سهم را چنین بیان کرده‌اند:

«سهم معرف قسمتی از سرمایه‌ی شرکت سهامی است، این حصه ممکن است آورده‌ی نقدی یا غیرنقدی باشد. سهم مال منقول است که به اعتبار آن نمی‌توان سهامدار را مالک مشاع در اجزای دارایی شرکت دانست، بلکه سهامدار، دارای حقوق یا تعهداتی است که وابسته به ورقه‌ی سهم بوده و ورقه‌ی سهم ایجاد شده بوسیله‌ی شرکت، معرف این حقوق و تعهدات است. سهم، قطعه‌ای از سرمایه‌ی یک شرکت است. هر سهم، نشان‌دهنده یا نماینده‌ی کوچکترین واحد مالکیتی، در یک شرکت یا کارخانه است».[15]

نویسنده‌ای دیگر نیز با همین دیدگاه سهم را تعریف کرده‌اند:

«هرسهم معلوم می‌کند که نسبت به کل سرمایه، صاحب آن تا چه حد و حصری می‌تواند در اداره‌ی امور شرکت، از طریق حضور در مجامع عمومی و حق رای، مشارکت داشته باشد و چه مقدار از منافع حاصل از فعالیت شرکت به او متعلق است و در برابر شرکت اگر همه مبلغ سهم را نپرداخته باشد، چه میزان تعهد مالی دارد».[16]

نویسنده‌ای نیز عقیده داشته‌اند :

«هر سهم نمودار یک قسمت از کل سرمایه‌ی شرکت است و صاحب سهم از منافع آن استفاده می‌کند».[17]

دکتر اعظمی‌زنگنه بیشتر شکل «سند سهام» را سهم دانسته، معتقد بود که:

«سهم عبارتست از سندی که حاکی از تملک حصه‌ی معینی در شرکت بوده و به دارنده‌ی آن حق می‌دهد که از تمام مزایای مقرر در اساسنامه استفاده کند.[18]

دکتر جعفری لنگرودی نیز در تعریف سهم شکل سند را مد نظر داشته‌اند :

«سهم سندیست که حاکی از مالکیت حصه‌ی معین در شرکت‌های تجاری (بنام شرکت سهامی) می‌نماید و صاحب سهم از تمام مزایای مقرر در اساسنامه‌ی شرکت استفاده می‌کند. صاحب سهم در همه‌ی منافع و زیان‌ها شریک خواهد بود و در اداره‌ی شرکت دخالت دارد.[19]

در هر کدام از تعاریف بیشتر یک جنبه از سهم را مورد نظر قرارداده‌اند و سهم را تعریف کرده‌اند. در مجموع می‌توان سهام را این گونه تعریف کرد؛ سهم نمایانگر قسمتی از سرمایه‌ی شرکت است که مجموع آن سرمایه‌ی شرکت را تشکیل می‌دهدو بر حسب آن میزان تعهدات و منافع سهامداران در شرکت سهامی تعین می‌شود.

اوصاف سهم

سهم دارای ویژگی‌ها و اوصاف مخصوص به خود هست و این اوصاف سهم را از دیگر دارایی‌های شخص مثل اوراق قرضه، سهم‌الشرکه و … جدا می‌کند. در این جا به تبیین اوصاف و ویژگی‌های سهم پرداخته

‌می‌شود.

[1]. عمید، حسن، فرهنگ عمید، جلد 2، چاپ 17، تهران، چاپ سپهر، 1379 ، ص1252

[2]. قریب، محمد، واژه نامه‌ی نوین، چاپ 5، تهران، انتشارات بنیاد، 1370، ص621

.3 http://www.almaany.com/fa/dict/fa-ar/2014/4/4

[4]. همان

[5]. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، جلد 8، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران با همکاری انتشارات روزنه، 1373، ص12223

.6 http://www.almaany.com/fa/dict/fa-ar/2014\4\4/10:30

[7] . معین، محمد، فرهنگ معین، جلد دوم، چاپ ششم، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1388، ص1963

[8] . قریب، محمد، پیشین، ص1252

[9]. عمید، حسن، فرهنگ عمید، ص106

[10]. این قانون نسخ شده و ماده ی2 قانون بورس اوراق بهادار مصوب 1384 اوراق بهادار را به این صورت تعریف کرده است:

« اوراق بهادار، هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد… » ).

3. عیسئی تفرشی، محمد، مباحثی تحلیلی ازحقوق شرکتهای تجاری، جلد 1، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، 1387، ص105

[12]. اسکینی، ربیعا، پیشین، ص61

[13]. عیسئی تفرشی، پیشین، ص106

[14]. پاسبان، محمد رضا، حقوق تجارت، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت، 1391، ص 268

[15]. عرفانی، محمود، پیشین، ص46

[16]. حسنی، حسن، پیشین، ص69

[17]. کاتبی، حسینقلی، حقوق تجارت، چاپ 12، تهران، انتشارات گنج دانش، 1387، ص60

[18]. اعظمی زنگنه، عبدالحمید، حقوق بازرگانی به نقل از فرخی، سمیرا، کارکرد سرمایه در شرکت سهامی، پایان نامه ی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه ازاد واحد تهران مرکزی،1390، ص 17

[19]. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق به نقل از فرخی، سمیرا، کارکرد سرمایه در شرکت سهامی، ص 12

ماهیت حقوقی سهم

سهام مخلوق قراردادی است که یک یا چند نفر به موجب آن توافق می‌کنند، سرمایه و شخصیت حقوقی مستقلی را ایجاد کنند، اما این مخلوق از لحاظ ماهیت از خالق خود متمایز می‌شود و ماهیت مستقلی می‌یابد. تبیین ماهیت سهم در بررسی ماهیت معاملات و انتقال سهام نقش اساسی دارد.^[1]

برگه‌های سهام قابلیت خرید و فروش دارند و خیلی از مواد ل.ا.ق.ت نمایانگر این مطلب است. این نکته نشان می‌دهد که سهام در دستة حقوق مالی قرار دارد.

حقوق مالی قابلیت مبادله با پول را دارد و این قابلیت سبب می‌شود که حق مالی انتقال‌پذیر باشد.

حقوق جهان اعتبار و قرارداد است. رابطة اعتباری شخص با مال، حق مالی است که در عرف به مال تعبیر می شود (اشیاء مادی، به این اعتبار که ملک اشخاص قرار می‌گیرند، مال محسوب می‌شوند).^[2]

راجع به سهام نیز این رابطة اعتباری صدق می‌کند و مال بودن سهام چه در عرف تجاری و چه در عالم حقوق و اعتبارات، امری بدیهی است و در مال بودن سهم تردیدی وجود ندارد.

در فصل دوم قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب 1329(ه.ش)، تحت عنوان «در توقیف اموال‌ منقوله»، در بند 3 م 630، سهام شرکت‌ها جزء اموال منقول به شمار آمده بود.

م 67 قانون‌ اجرای‌احکام‌مدنی ‌مصوب 1/8/56 نیز سهام را جزء اموال منقول دانسته بود.

در خصوص اموال اصل بر منقول بودن است و غیر منقول بودن نیاز به حکم قانون دارد.با توجه به تعریف قانون مدنی از اموال غیر منقول، سهام شرکت‌ها را نمی‌توان از جمله اموال غیر منقول یا ملحقات آن دانست و باید آن را از اموال منقول محسوب کرد. در نتیجه؛ سهم مال منقول است و قابلیت انتقال دارد. عرف تجاری و مواد قانونی نیز این مورد را پذیرفته‌اند. سهام با‌نام و بی‌نام قابلیت خرید و فروش و واگذاری دارد و تفاوت این دو از نظر روش‌های قانونی انتقال است. سهام بی‌نام با قبض و اقباض و سهام بانام با ثبت در دفتر ثبت سهام شرکت‌‌ها انتقال می‌یابد.

می‌توان مال را از یک نظر، به دو قسمت تقسیم کرد: مالی که ذاتا ارزش و مالیت دارد؛ مانند لباس، کتاب، خانه و …… و مالی که ارزش آن ذاتی نیست؛ بلکه اعتباری است؛ مانند اسکناس و ….که اگر معتبِر برای آن ارزش قائل نشده باشد، به تنهایی هیچ ارزشی ندارد، اگر معتبر ارزش و مالیت اعطایی به اسکناس را سلب نماید و به آن اعتبار ندهد، ارزش خود را از دست می دهد. سهام شرکت‌‌های سهامی، مال است؛ ولی از نوع اموال دسته دوم به حساب می‌آیند که شاید بتوان آنها اموال اعتباری نام داد؛ اما از این لحاظ که سهام، دارای آثار و خصوصیات راجع به اموال منقول می‌باشند؛ باید آنها را در ردیف اموال منقول قرار داد.^[3]

در بررسی ماهیت سهم، نظرات متعددی ارائه شده است که هر یک را مورد بررسی قرار می‌دهیم تا به نتیجه‌ای در خصوص ماهیت سهم برسیم.

ماهیت خاص معاملات سهام

با توجه به این که عرف از منابع حق به شمار میرود و با بررسی «عرف بازار سهام»، ملاحظه می‌شود که سهام در دید عرف یک مال مستقل تلقی شده و مورد معامله «به عنوان یک مال مستقل» قرار می‌گیرد. از طرفی حقوق مالی و غیر مالی نیز که به سهام تعلق می‌گیرد تا جایی متعدد و متنوع هست که نه می‌توان ماهیت سهم و حقوق ناشی از آنرا حق عینی دانست و نه حق دینی و در نتیجه ماهیت سهام را دارای طبیعتی خاص و پیچیده می‌کنند که برای انتقال سهام با کلیه‌ی حقوق و تعهدات مربوط به آن نیاز به غالبی خاص احساس می‌شود.

انتقال سهام به صورت معوض و غیر معوض ممکن است صورت گیرد.

عقود معین (معوض و غیر معوض) در قانون مدنی تعریف شده‌اند که هرکدام دارای احکام و آثار خاص خود هستند. قراردادسهام می‌تواند معوض یا غیر‌معوض باشد که این معاملات سهام ممکن است در قالب عقود معین صورت گیرد یا بر حسب اصل آزادی قراردادها (م10 ق.م) انجام شود.

در هر حال، سهام گاهی به عنوان مالی مستقل و منقول معامله می‌شود و در عین حال مجموعه‌ای از حقوق و تعهدات است که به آن ماهیتی خاص می‌دهد که انتقال این ماهیت با تمام حقوق متعلق به آن معامله‌ای خاص و منحصر به خود می‌خواهد و در نتیجه ماهیت معاملات سهام را باید ماهیتی خاص و پیچیده دانست.

برای انتقال سهام در قالب عقد معین، عقد صلح می‌تواند قالبی مناسب باشد؛ زیرا عقد صلح در عقود و معاملات، معرف نوعی تساهل است و هرگاه حدود حقی مشتبه باشد، بوسیله عقد صلح می‌توان این حقوق را منتقل نمود و چون حقوق و تعهدات ناشی از سهام (ماهیت و میزان) گاهی دقیقا مشخص نیست یا خاص و پیچیده است می‌توان این قالب معین را قالبی مناسب برای انتقال سهام دانست.

علاوه بر این قانونگذار نیز در، دستورالعمل ماده‌ی 17(موضوع قراردادهای فروش سهام، واگذاری، مدیریت و اجاره) خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی از قرارداد فروش و واگذاری سهام سخن گفته که می‌توان گفت قانونگذار قالب حقوقی خاصی تحت عنوان «قرارداد واگذاری سهام» را مطرح کرده است که می‌تواند قالبی جدید برای انتقال سهام باشد.

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از منابع

کتب فارسی

اسکینی ربیعا. حقوق تجارت (شرکت‌های تجاری). جلد 1. چاپ 12: تهران، انتشارات سمت. 1387
اسکینی ربیعا. حقوق تجارت (شرکت‌های تجاری). جلد 2. چاپ 9: تهران، انتشارات سمت. 1385
اعظمی زنگنه عبدالحمید. حقوق بازرگانی. دانشگاه شهید بهشتی. به اهتمام سهراب امینیان. 1390
الماسی نجادعلی. تعارض قوانین. چاپ اول: تهران، مرکز نشر دانشگاهی. 1367
امینی علیرضا، آیتی محمدرضا. فقه استدلالی. چاپ جدید: قم، انتشارات طه .1387
پاسبان محمدرضا. حقوق تجارت. چاپ اول: تهران، انتشارات سمت. 1391
جعفری لنگرودی محمد جعفر. ترمینولوژی حقوق. چاپ 19: تهران ، اتشارات کتابخانه ی گنج دانش. 1387
جعفری علی. اصول ومبانی سرمایه‌گذاری در بورس. چاپ 3: تهران، انتشارات کیومرث. 1389
حسنی حسن. حقوق تجارت. چاپ 7: تهران، نشر میزان . 1389
دوانی غلامحسین. بورس، سهام و نحوه‌ی قیمت گذاری سهام. چاپ اول: تهران، نشر نخستین. 1381
دهخدا علی اکبر. لغتنامه. جلد 8. چاپ اول: تهران، انتشارات دانشگاه تهران با همکاری انتشارات روزنه. 1373
…
…
ensani.ir
ALMAANY.COM

سهم و انتقال سهام