رئالیسم (نظرات درباره تحریم اقتصادی و فناوری هسته ای)

رئالیسم

2-1-مبانی نظری وچارچوب تحقیق؛ رئالیسم…………………………………………………………….

2-2-مؤلفه های کلیدی رئالیسم………………………………………………………………………………..

2-3-انواع تصاویر رئالیسم ……………………………………………………………………………………..

2-4-رئالیسم و فناوری هسته ای………………………………………………………………………………

2-5-نظریه رئالیسم و تحریم اقتصادی………………………………………………………………………

2-6-بررسی جنبه های مختلف امنیت انرژی………………………………………………………………

منابع

  رئالیسم 

ازسال1939ميلادي تاكنون،نظريه پردازان بزرگ و سياستگذاران،دنيا را از پشت عينك رئالیسم نگاه مي كنند.دستورالعمل هايي را كه اين نظريه پيشنهاد مي كند به ويژه براي ايالات متحده مناسب بود تا تبديل به هژمون جهان شود.رئالیسم به رهبران ايالات متحده آموخت به جاي ايدئولوژي بر منافع تمركز داشته باشند، صلح را از طريق قدرت دنبال كنند و دريابند كه حتي اگر قدرت هاي بزرگ ارزش و اعتقادات متضادي داشته باشند مي توانند همزيستي كنند.

اين واقعيت كه رئالیسم چيزي مانند يك دستورالعمل را، براي افزايش منافع دولت در محيط خصمانه پيشنهاد مي كند،تا اندازه اي نشان مي دهد كه چرا رئالیسم در مطالعه سياست جهان به سنت اصلي تبديل شده است.درواقع سه عنصر اصلي دررئاليسم قابل شناسايي است:دولت گرايي،بقاءو خودياري. (بیلیس و اسمیت:1383،321و323)رئاليست ها گروه را به عنوان واحد بنيادين تحليل سياسی مي دانند.استدلال مي كنند كه دولت ها نماينده مشروع اراده جمعي مردم اند و مشروعيت دولت همان چيزي است كه آنرا قادر مي سازد تا اقتدار را در محيط داخل به كار گيرد. رئاليست ها استدلال مي كنند كه با اين حال،خارج از مرزهاي كشور،هرج و مرج وجود دارد.

زيرا حوزه روابط بين الملل فاقد قدرت مركزي است و مي توان نتيجه گرفت كه آنها تمايز مشخصي بين سياست داخلي و خارجي(بين المللي) قائل هستند.از اين رو هانس.جي.مورگنتا استدلال مي كند سياست بين الملل همانند همه سياست ها تنازع جهت كسب قدرت است.(مورگنتا:1384، 45)رئاليست ها اولويت نخست سران كشورهارا حفظ بقاي كشور مي دانند ودر شرايط هرج ومرج نمي توان به بقاي كشورمطمئن بود.

به نظرمي رسد دولت هايي كه در عرصه قدرت جايگاه برتري دارند نسبت به بقيه دولت هايي كه قدرت كم تري دارند،شانس بيشتري براي بقاء دارند.قدرت در واژگان رئالیسم بسيار مهم است و به صورت سنتي،درمعناي نظامي-استراتژيك تعريف شده است.قدرت توانايي جهت كسب چيزي است كه شما آنرا مي خواهيد واز طريق تهديد يا استفاده از زور به دست مي آيد.از اين رو صرف نظر از ميزان قدرتي كه يك دولت دارد،منافع ملي بنيادين همه كشورها بايد بقاء باشد.بنابراین رئالیست­ها به قدرت و منافع ملی کشور در روابط بین­الملل معتقدند. (سیف­زاده: 1368، 21)

در حالي كه كشورها منافع متعددي مانند اقتصاد، زيست محيطي وبشر دوستانه دارند اما اگر موجوديت آنها در معرض خطر قرار گيرد اين منافع به هيچ وجه مورد توجه قرار نمي گيرد. پيشبرد منافع ملي همانند كسب قدرت،قانون آهنين ضرورت ها است.خودياري قاعده عمل در نظام هرج و مرج آميز است.

براساس نظريه رئالیسم هركشوري مسئول تضمين رفاه و بقاي خود است.(بیلیس و اسمیت:1383، 325)رئاليست ها،عاقلانه نمي دانند كه دولت تأمين امنيت و بقاي خود را به ديگر بازيگران يا نهادهاي بين المللي مانندجامعه ملل ياسازمان ديگري واگذاركند.زيراهمان گونه كه ماكياولي نيز گفته است، دوست امروز مي تواند دشمن فردا باشد.به طور خلاصه،كشورها به خاطر امنيت خود نبايد به ديگران اعتماد كنند.مطابق اصل خودياري،اگر يك دولت احساس تهديد كند بايد به دنبال آن باشد تا توانايي هاي قدرت خودرا مثلاً باتقويت نيروهاي نظامي افزايش دهد،اين كار را انجام مي دهد. البته شايد اين شيوه براي برخي از كشورهاي كوچك تر كه احساس كنند از سوي دولت هاي بزرگ تر مورد تهديد قرار گرفته اند،چندان كار آمد نباشد.

از اين رو رئاليست ها عاملي را براي براي حفظ آزادي كشورها ضروري مي دانستند-موازنه قدرت. اگرچه معناي متعددي براي مفهوم موازنه قدرت مطرح شده است اماتعريف رايج به اين معنا است كه اگر بقاي يك كشور يا مجموعه اي از كشورهاي ضعيف از سوي كشور هژمونيك يا ائتلافي ازكشورهاي قوي تر در معرض تهديد قرار بگيرد آنها بايد نيروهاي خود را يكي سازند،ائتلافي رسمي تشكيل دهند و به دنبال حفظ استقلال خود از طريق مهار قدرت طرف مخالف باشند.

سازوكار موازنه قوا به دنبال آن است تا تعادل قدرت به گونه اي ايجاد كند كه هيچ كشور يا ائتلاف كشورها در وضعيتي قرار نگيرد كه بر بقيه تسلط پيدا كند.رقابت بين شرق و غرب در طول جنگ سرد همان طور كه از طريق نظام ائتلاف رسمي پيمان ورشو و سازمان پيمان آتلانتيك شمالي نهادينه شده بود،نمونه بسيار برجسته اي از سازوكار موازنه قوا را در عمل نشان مي دهد. (بیلیس و اسمیت:1383، 326)بنابراين رئالیسم مي تواند توضيح دهدچرا هرپنج قدرت بزرگ و متحدان نزديك آنها نظير ژاپن با دستيابي ايران به توانايي هسته اي مخالف اند.نظريه بازدارندگي كه بيشتر از ساير نظريه ها در تبيين مسائل هسته اي شناخته شده است،درون نظريه رئاليسم قرار دارد و مفروضات اصلي آن برگرفته از رئاليسم و نوع نگاه آن به نظام بين الملل و مسئله قدرت است.(دوئرتی-فالتزگراف:1384 ،595)

مؤلفه­ های کلیدی رئالیسم

مکتب رئالیسم،در قالب کلاسیک و یا در شکل مدرن خود، حاوی برخی مفاهیم کلیدی بوده که توجه به مبنا و معنای آن­ها، بسیاری از رفتارهای امروزی رئالیست­ها را معنادار و موجه ساخته است. مهمترین این مفاهیم عبارتند از :

1-تمییز حقیقت و عقیده: توماس هابز به عنوان بانی رئالیسم هم بر مقام «برهان» اذعان دارد و هم اعتبار وشأن «تجربه و مشاهده» را ارج می­نهد.مکتب رئالیسم هم بر این پایه استوار است که هم قوانین عینی محترم است و هم براهین عقلی.(مورگنتا:1384، 17-14)به این ترتیب نظریه رئالیستی عبارت است ازجمع­آوری داده­های عینی و معنا بخشیدن به آن­ها ازطریق برهان.تعیین یک تصمیم­گر در حوزه ای مانند سیاست خارجی یا یک متخصص امور راهبردی بر اساس شواهد عینی و واقعی، رفتارهای بعدی رقیب را پیش­بینی نموده و بر اساس آن رفتارهای خود را تنظیم می­کند.

اما نباید فراموش کرد که بررسی واقعیات،تنها بخشی از نظریه­سازی در رئالیسم است و برای معنا بخشیدن به سلسله واقعیات و استخراج ارزش­ها و تعهدات از آن، باید بر مبنای استدلال و برهان حرکت نمود که حاوی لوازم غنی نظری است.براساس حدس­ها و فرض­های نظری اخیر،ابعاد پنهان و نهفته سیاست و استراتژی طراحی و ارزیابی می­شود.بنابراین یک رئالیست، اسیر واقعیات تنها و فارغ از متن و زمینه نیست،همچنین با ملاحظه شرایط عینی نمی ­تواند در اسارت پندارها و تخیلات ذهنی خود باقی بماند،چرا که تحقق این تخیلات به­وسیله مواردی مانند کمیابی ورقابت، تحدید می­شود.(افتخاری و نصری:1383 ،140)

تصمیم­گیری رئالیستی از دو مؤلفه «باور ذهنی» و «واقعیات بیرونی» تشکیل می­شود،با این ویژگی روش­شناختی که طی آن، واقعیت بر ذهنیت مقدم است و عقیده شخصی تنها به پشتوانه ارایه براهین عینی و ادله­ های انکار ناپذیر، پذیرفتنی می­شود. از این­رو شناخت رئالیستی، اعم از سنتی و جدید، تابعی از تعقل است و تعقل عبارت است از محاسبه و محاسبه یعنی جمع و تفریق.(کاپلستون: 1375، 23)

انواع تصاویر رئالیسم

رئالیسم ساختاری اولیه که در آثار متفکرینی مانند توسیدید(جنگ پلوپونز)ومورگنتا(سیاست میان ملت­ها) منعکس است،براین امر تأکید می­ورزد که سیاست بین­الملل ازمبارزه بی­امان وبی­انتها برای کسب قدرت نشأت می­گیردکه ریشه در طبیعت انسان دارد.براین اساس برای عدالت،قانون وجامعه باید حد مشخصی را درنظر گرفت.دردومین تصویر از این رویکرد که به رئالیسم تاریخی یاعملی موسوم است و درکارهای افرادی مانند ماکیاولی(شهریار)و کار(بحران بیست ساله)مشاهده می­شود،معتقد است که به طور کلی اصول،از سیاست­ها تبعیت می­کند و مهارت غایی نخبگان سیاسی،سازواری و انطباق با هیأت­های قدرت سیاسی درحال تغییر در سیاست جهانی است.

درسومین تصویر که به رئالیسم ساختاری معاصر موسوم است،با نام افراد مانند والتز(نظریه سیاست بین­الملل) برخورد می­نماییم که معتقد است علت بروز ترس، حسادت، سوءظن و ناامنی در سیاست بین­الملل از طبیعت انسان نشأت  می­گیرد، بلکه عمدتاً به نظام فاقد اقتدار مرکزی مربوط می­شود. بر این اساس تعارض می­تواند حتی در شرایطی که بازیگران سوءنیتی نسبت به یکدیگر نداشته باشند، ظهور پیدا کند.(Smith: 1986, 3)

رئالیسم و فناوری هسته ای

فناوري هسته اي را نمي توان جداي از ماهيت فني آن در نظر گرفت. همه فناوري ها در ابتدا در اختيار كشورهاي معدودي بودند اما با گذشت زمان و به دليل جبر ناشي از ماهيت فناوري ، كشورهاي ديگر نيز به آن دست يافتند. هرچند در كوتاه مدت فشارهاي وارده بر يك دولت ممكن است تلاش آن براي دستيابي به فناوري هسته اي را محدود كند اما اگر دولت ها تصميم قطعي براي هسته اي شدن بگيرند نمي توان با ابزارهاي سياسي و اقتصادي مانع اين كار شد. البته بايد توجه كرد كه تفاوت هاي عميقي ميان فناوري هسته اي و ساير فناوري ها وجود ندارد.

همه فناوري هاي حساس ابتدا در انحصار چند كشور مشخص مي باشد ، اما با گذشت زمان و به اين دليل كه دانش نظري فناوري مربوط در ساير كشورها وجود دارد ، ساير كشورها نيز به آن فناوري حساس دست پيدا مي كنند و رقابت در اين حوزه تشديد مي شود. درحوزه فناوري هسته اي تا دهه 1970 فناوري هسته اي عمدتاً محدود به پنج كشور هسته اي و كشورهاي پيشرفته از نظر فناوري بود.در آن زمان تصوير غالب اين بود كه ساير كشورها و به ويژه كشورهاي در حال توسعه نمي توانند به راحتي به اين فناوري حساس دست پيدا كنند و لذا تدوين سيستم هاي كنترل صادرات دقيق درحوزه فناوري هسته اي مي تواند ازاشاعه فناوري هسته اي جلوگيري كند.

تشكيل نهادهاي چون كميته زانگر يا گروه استراليا در اين چهارچوب بود. هدف اصلي اين نهادها نظارت و كنترل صدور تجهيزات و مواد هسته اي به منظور جلوگيري از گسترش فناوري حساس هسته اي و دررأس آنها فناوري غني سازي وچرخه سوخت بود.اعضاي اين نهادها را دولت هايي تشكيل مي دهند كه از نظر فناوري هسته اي پيشرفته محسوب مي شوند. و پايبندي آنها به توافق -هاي چند جانبه مي تواند فناوري هسته اي را در انحصار آنها نگه داشته و مانع دستيابي ساير دولت ها به اين فناوري شود. (قهرمانپور :1387، 21-22) در دو دهه گذشته دو تحول مهم باعث شده است ، ديدگاه جبر فناوري در رويكرد سياست گذاران اهميت پيدا كند آنها نگران غلبه منطق فناوري بر منطق سياسي عدم گسترش باشند. اين دو تحول عبارتند از:….

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های علوم سیاسی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مآخذ

1- آشوري،داريوش،(1373)، دانشنامه سياسي ،انتشارات مرواريد.

2- افتخاری، اصغر و نصری، قدیر،(1383)،روش و نظریه در امنیت پژوهی، تهران،پژوهشکده مطالعات راهبردی.

3-اسکندریان،مهدی،(1382)،کتاب اروپا-ویژه اتحادیه اروپا،((تاریخچه شکل گیری اتحادیه اروپا))،مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

4- اعظمی،نبی الله،(1382)،نظام حقوقی اتحادیه اروپا ودیوان دادگستری اروپایی، تهران، مؤسسه مطالعات وتحقیقات بین المللی.

5- امیری،مهدی،(1383)،کتاب اروپا 3 ویژه روابط ایران و اتحادیه اروپا، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

6-احمدیان،قدرت الله وقنبری،لقمان،(1391)،ایران واتحادیه اروپا-تجارت وچشم انداز، ((نقش متغیرانرژی در روابط ایران واتحادیه اروپا)) ، جلد 1، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات     بین المللی ابرار معاصر تهران.

7-باقیان،مرتضی،(1391)،ایران واتحادیه اروپا:تجارب وچشم اندازها،((تسلط روسیه بر بازار انرژی اتحادیه اروپا))،جلد1،مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

8-بهزادی،حمید، (1368)،اصول روابط بین الملل و سیاست خارجی، تهران ،نشر دهخدا.

9-بهمن،شعیب،(1391)،ایران واتحادیه اروپا:تجارب وچشم اندازها،((جایگاه روسیه درروابط ایران واروپا))،جلد2،مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

10-بیلیس،جان واسمیت،استیو،(1383)،جهانی شدن سیاست،مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

11-بی نیاز،علی،(1391)،کتاب اروپا11،((چالش های بخش حمل ونقل اروپایی وطرح کنسرسیوم گازی-هیدروژنی نابوکو،مؤسسه فرهنگی مطالعات وتحقیقات بین المللی ابرارمعاصر تهران.

12-تاک،ریچارد،(1376)،هابز،ترجمه حسین بشیریه،تهران، نشرطرح نو.

13-جعفری ولدانی،اصغر ،(1382)،کتاب اروپا2،((ویژه روابط ایران و اتحادیه اروپا))، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

14-…

15-…