
قیمت 19,000 تومان
توضیحات
بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه
بررسی احکام و مقدار دیه در حقوق کیفری ایران و فقه
دیه
فهرست مطالب
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….11
بخش اول: مفاهیم، پیشینه، ماهیت و درآمدی بر ارکان و شرایط تحقق دیه……………………………… 15
فصل اول: مفاهیم و تحولات تاریخی……………………………………………………………………………16
مبحث اول: واژه شناسی………………………………………………………………………………………16
گفتار اول: واژگان اصلی…………………………………………………………………………………..16
الف) دیه………………………………………………………………………………………………..16
ب) ارش………………………………………………………………………………………………..25
ج) حکومت…………………………………………………………………………………………….31
گفتار دوم: واژگان مرتبط………………………………………………………………………………..34
الف) طریقیت………………………………………………………………………………………….34
ب) موضوعیت…………………………………………………………………………………………35
ج) عاقله……………………………………………………………………………………………….36
مبحث دوم: پیشینه تاریخی…………………………………………………………………………………39
گفتار نخست: دوران قبل از اسلام……………………………………………………………………..40
الف) در دوران قدیم…….……………………………………………………………………………..40
ب) در دوران یونانیان……..………….………………………………………………………………41
ج) در دوران رومیان…………………………………………………………………………………..42
د) در دوران اعراب جاهلی……………………………………………………………………………46
گفتار دوم: دوران پس از اسلام…….…………………………….….………………………………….50
الف) در دوران پیامبر……..…….……….……………………………………………………………50
ب) در دوران کنونی……………….…………….…………………………………………………..52
فصل دوم: ماهیت دیه و درآمدی بر شرایط تحقق آن………..…………………………….…………….. 54
مبحث اول: ماهیت دیه……………………………….……………………………………………………55
گفتار اول: از دیدگاه فقهی…………………………….……………………………………………….55
گفتار دوم: از دیدگاه قانون….……………………..……………………………….……………………59
گفتار سوم: از دیدگاه حقوقی…………………………….…………………………………………….63
الف) ماهیت جزایی………………………………………………………………………………….63
ب) ماهیت خسارت………………….………………………………………………………………65
ج) ماهیت دوگانه……………..……………………………………………………………………..69
مبحث دوم: شرایط و ارکان تحقق دیه……..…………………………………………………………….71
گفتار اول: وجود فعل زیانبار………..…………………………………………………………………73
الف) فعل زیانبار و عدم مشروعیت………..………………………………………………………73
ب) فعل زیانبار و وجود تقصیر………………..…………………………………………………..77
گفتار دوم: وجود ضرر و زیان………..………………………………………………………….…….83
گفتار سوم: متضرر از جرم…………..…….……………………………………………………………88
گفتار چهارم: رابطه سببیت…………..………………………………………………………….…….92
بخش دوم: مقادیر، مصادیق، مهلت و مسئولین پرداخت دیه و درآمدی بر موضوعیت و طریقیت آن……96
فصل اول: مقادیر، مصادیق و درآمدی بر موضوعیـت و طریقیـت اقسام دیه……………….………….………97
مبحث اول: مقادیر دیه………..…….……………………………………………………………………..97
گفتار اول: در جنایات عمدی…..…….……..………………………………………………………..100
گفتار دوم: در جنایات شبه عمد………..…………………………………………………………….103
گفتار سوم: در جنایات خطای محض…………………………………………………………………107
مبحث دوم: مصادیق دیه و درآمدی بر موضوعیت و طریقیت و اصل بودن یا نبودن مصـادیق
آن………………………………………….…………………………………………………………………110
گفتار اول: مصادیق دیه….………………….……….…………………………………………………..111
الف) شتر……..……………….………………………………………….…….……..…………….111
ب) گاو……….……………………….……………….……..…….………………………….……114
ج) گوسفند………….…………………………………………………………..………….……….117
د) دینار………….……………….……………………………………………………………………120
ه) درهم………………………………………………………………………………………………122
و) حله یمنی…………………………………………………………………………………………125
گفتار دوم: اصیل بودن یا نبودن موارد دیه ……………..……………………………………….……130
گفتار سوم: طریقیت و موضوعیت دیه …..….…….……………………………………………….. 132
فصل دوم: مهلتها و مسئولین پرداخت……………………………………………………………………..136
مبحث اول: مهلتها…………….………………………………………………………………………..136
گفتار اول: در جنایات عمد……………………..…………………………………………………….136
گفتار دوم: در جنایات شبه عمد و در حکم آن…..……..………………………………………… 141
گفتار سوم: در جنایات خطای محض و در حکم آن………………..……….……………………..147
مبحث دوم: مسئولین پرداخت دیه …….……………..……………..………….……………………..151
گفتار اول: مرتکب……….………………………………..……………………………….…….……151
گفتار دوم: عاقله………..………………………………………………………………………………155
گفتار سوم: بیتالمال………..………….………………………………………………………………166
گفتار چهارم: بستگان…….……………………………………..………………………………….. 175
فهرست منابع و مآخذ………………..……..……………………………………………………………….183
دیه
چکیده:
دیه نهادی مهم در حقوق اسلام است که به جهت منابع مطلوب اجتماعی و اقتصادی در جهت حفظ حرمت خون انسان و جبران ضرر و زیان ناشی از صدمات جسمانی به عنوان حکمی امضایی از سوی شارع مقدس مورد تأیید قرار گرفته است. حکمی که بلا شک با تغییراتی که شارع در آن به وجود آورده است یکی از احکام مترقی اسلام به شمار میآید.
تاریخچه نظام دیه در ایران قبل از انقلاب اسلامی مبین این امر است که دیه مبتنی بر یک ضابطه عرفی بوده است اما از زمان انقلاب شکوهمند اسلامی گامهای بلندی در جهت اسلامیکردن قوانین برداشته شد که دیه نیز از این قاعده مستثنی نبود.
در این پایان نامه که عنوان آن بررسی احکام و مقادیر دیه در حقوق کیفری ایران و فقه حنفی میباشد، سعی بر این داشتیم تا با تحلیل احکام و مقادیر دیه از منظر قانونگذار و فقهای اسلامی و بیان نظرات فقهای حنفی به تبیین مسائل پرداخته و ایرادات و کاستیهای قانون را بازگو نماییم.
موضوع مورد بحث در دو بخش تدوین شده که در بخش اول به تعریف مسائل اساسی مربوط به بحث دیات پرداخته و سیر تحولات تاریخی آن را بررسی مینماییم تا مراحل شکلگیری دیه به عنوان جبران خسارت را نمایان سازیم و در ادامه به ماهیت دیات که امروزه به یکی از مسائل اساسی میان حقوقدانان تبدیل شده است میپردازیم. همانطور که میدانیم برای تحقق هر امری میبایست شرایط و ارکان تحقق آن بررسی شود. دیه نیز از این قاعده مستثنی نیست لذا در این قسمت به دنبال آنیم تا بدانیم برای تحقق دیه نیاز به چه شروطی است و آیا جمع این شرایط، شرط است یا با نبود یکی از آنها نیز میتوان مرتکب را مسئول دانست.
در بخش دوم به مقادیر دیه در سه نوع از جنایات (عمدی، شبه عمدی و خطای محض) اشاره کرده و با بیان مصادیق دیه، اصل بودن یا نبودن و موضوعیت و طریقیت آن را بررسی خواهیم کرد، همچنین به تحلیل مهلتهای در نظر گرفته شده از طرف قانونگذار خواهیم پرداخت و در پایان به اشخاصی که مسئول در پرداخت دیه میباشند اشاره نموده و از آنجایی که نهاد عاقله به عنوان یکی از مهمترین مسائل و مشکلات در جامعه امروزی محسوب میشود، به آن پرداخته و در انتها با نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد رساله خود را به پایان خواهم برد.
امید است که نگارش این رساله بتواند اندکی در روشن نمودن زوایای تاریک نظام دیه تأثیر گذار باشد و قطعاً رساله حاضر دارای نواقص و کاستیهایی میباشد که برطرف نمودن آن نیاز به سعی و تلاش بیشتر دارد.
واژگان کلیدی: دیه، عاقله، مقادیر، جنایت، ماهیت، حنفی ،دیه
دیه
دیه واژهای عربی، از نظر جوهری مفرد دیات است و در اصل به صورت »ودی» بوده که حرف «واو» از اول آن حذف شده و حرف «ها» به آخر آن اضافه شده است. ودی دارای معانی متعددی میباشد؛ همچون دره و کرانه کوه، جاری شدن چیزی، جاری شدن چیز مایع، نابودی و هلاکت، مجرای بزرگ آب. شاید وجه تسمیه دیه (خونبها) آن باشد که آن را در مقابل ریختن و جاری شدن خون میپردازند. دیه مانند عده در اصل مصدر است.1
همچنین در کلام عرب کلمه عقل نیز به جای دیه به کار رفته است، چون وضع دیه باعث میشود که مردم یکدیگر را به قتل نرسانند. معنای دیگر عقل، بستن زانوی شتر است و علت اینکه به دیه عقل میگویند آن است که در زمان جاهلیت، برای خونبها فقط دیه پرداخت میشد و اقوام قاتل شب هنگام شترانی را نزدیک خانه اولیای مقتول میبردند و زانوی شتر را در آنجا میبستند و صبح که اولیای مقتول از خانه خارج میشدند شتران زانو بسته را در کنار خانه خود میدیدند.2
از دیه به عنوان حق القتیل، یعنی مالی که بدل جان مقتول میباشد یاد شده است.3 «ودی القاتل القتیل»، یعنی قاتل خونبهای کشته را به صاحبان خون داد.4
دیه در برخی از فرهنگنامهها به صورت زیر آمده است:
«دیه مالی است که ضارب یا قاتل باید به شخص آسیب دیده یا وراث او بدهد.»5
«دیه به عنوان پولی است که قاتل یا اقوام او برای جبران قتلی که واقع شده میپردازند و خونبها تعریف کرده اند.»6
«دیه کیفری است نقدی که در هر یک از سه مورد ذیل از مجرم به نفع مجنیعلیه یا قائم مقام قانونی او گرفته شود:
١-در صورت تراضی مجنیعلیه (یا قائم مقام قانونی او) و مجرم، که به جای قصاص دیه داده میشود.
٢-در صورتیکه رعایت شباهت مجازات با جرم مقدور نباشد. چنانکه اگر بر اثر جرم، استخوان جابجا شود قصاص مقدور نیست (و این جرم را منقله گویند )، در این صورت سه بیستم دیه را از مجرم میگیرند.
٣-در موردی که قانون حکم به دیه کند، مانند قتل فرزند به دست پدر.»1
واژه معادل دیه در زبان فارسی «خونبها» یا «بهایخون» میباشد و به اصطلاح میگویند که بهای خون مقتول پرداخت شد نه اینکه دیه بهای خون مقتول باشد و برای مقدار خون از بین رفته دیه پرداخت شود، بلکه امری اعتباری و از بین رفتن خون به معنی از بین رفتن جان و حیات انسان است.
دیه در دو جای قرآن آمده است: خداوند در آیه ٩٢ سوره نساء می فرماید: «و ما کان لمؤمنِ أن یَقتُلَ مؤمنً الا خطأً و من قتل مؤمناً خطاً فتحریرُ رقبةٍ مؤمنةٍ و دیةٌ مسلمةٌ الی اهله الا أن یصَدَّ قوا فان کان مِن قومٍ عدوٍّ لکم و هو مؤمنٌ فتحریر رقبةٍ مومنةٍ و إن کان مِن قومٍ بینکم و بینهم میثاقٌ فدیةٌ مسلَّمة الی اهله و تحریر رقبةٍ مومنةٍ ضمن لم یَجد فصیامُ شهرینِ متنابعینِ توبةً مِن اللهِ و کان اللهُ علیماً حکیماً»
جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات و پیشینه تحقیق پایان نامه های حقوق کلیک کنید.
Instagram : payanbama
ماهیت
یکی از مسائلی که امروزه مورد بحث و جدل حقوقدانان قرار گرفته است، ماهیت دیات میباشد که حتی در حقوق دیگر کشورهای اسلامی نیز مطرح گردیده و هر یک از حقوقدانان نظرات خود را بیان نمودهاند. در این مبحث به دنبال آنیم تا بدانیم جایگاه واقعی دیات در شریعت اسلام چیست؟ آیا ماهیت دیه مجازات است و پرداخت دیه از سوی جانی کیفر و مجازاتی برای عمل ارتکابی اوست یا اینچنین نیست و دیه دارای ماهیت خسارت و از مصادیق مسئولیت مدنی میباشد یا تلفیقی از مجازات و خسارت؟ نظرات و سلایق متفاوتی وجود دارد که علی رغم طرح مباحث نسبتاً طولانی در این خصوص هنوز به طور روشن مشخص نگردیده که ماهیت دیه چیست.
در پاسخ به این سؤالات و بررسی ماهیت دیه ابتدا به فقه و اقوال و تعاریف فقها در این خصوص پرداخته و نظر فقهای حنفی را جویا میشویم، سپس از دیدگاه قانونی به این موضوع میپردازیم تا به هدف قانونگذار پی ببریم. در پایان از دیدگاه حقوقی ماهیت دیات را بررسی مینماییم و سه نظر معروف دراین باره را بیان میکنیم.
دیه از دیدگاه فقهی
فقهای اسلامی در طول تاریخ پاسدار شریعت بودهاند و همواره در صدد حل و فصل مشکلات مردم برآمدند. فقها از دیه تعریفهای گوناگونی دارند که با اندکی تأمل، این نکته آشکار خواهد شد که در بسیاری از آن تعاریف به طور صریح از دیه به عنوان مالی که به ازای تلف نفس پرداخت میشود تعبیر شده است که با توجه به آنها می توان گفت: فقهای شیعه و اهل سنت دیه را به عنوان خسارتی که در مقابل تلف نفس به اولیای مقتول پرداخت میشود پذیرفته اند.
در این قسمت برای روشن شدن هر چه بهتر موضوع چند تعریف از فقهای اسلامی را بیان میداریم.
امام خمینی (ره) اظهار داشتهاند:1 «دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا عضو واجب میشود»، همچنین احمد ادریس عوض نیز چنین تعریفی از دیه دارد، کاشانی میگوید:2 «در ضمان به عنوان حقوق الناس، واجب شده و حقوق مردم از راه جبران خسارت واجب می گردد و در واجب کردن ضمان از راه عوض مالی، جبران حقی است که از دست داده شده».
امام محمد عبده دیه را چنین تعریف کرده است:3 «آنچه به ورثه ی مقتول داده میشود، عوض از خون او یا عوض از حقی که ورثه در آن دارند».
عبدالله بن محمود الموصلی از فقهای مذهب حنفی دیه را اینچنین تعریف نموده است:4 «دیه یعنی آنچه ادا میشود و چون قتل موجب میشود که مالی به اولیایدم پرداخت شود، این مال را دیه میگویند.»
ابو یحیی زکریا الانصاری در فتح الوهاب از فقهای شافعی و منصور بن یونس بن ادریس البهوتی از فقهای حنبلی دیه را مالی میدانند که به سبب جنایت بر نفس به مجنیعلیه یا اولیای او پرداخت میشود.5
رشته | حقوق |
گرایش | فقه و مبانی حقوق اسلامی |
تعداد صفحات | 176 صفحه |
منبع فارسی | دارد |
منبع لاتین | دارد |
حجم | 250 kb |
فرمت فایل | ورد (Word) |
موارد استفاده | پایان نامه (جهت داشتن منبع معتبر داخلی و خارجی ) ، پروپوزال ، مقاله ، تحقیق |
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.