گندم – ادبیات و مبانی نظری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….. ..

1-1. اهميت گندم ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ..

1-2. سطح زير كشت گندم و مقدار توليد………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ..

1-2-1. سطح زير كشت و مقدار توليد گندم در جهان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ..

1-2-2. سطح زير كشت و مقدار توليد گندم در ایران………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ..

فصل دوم: بررسي منابع…………………………………………………………………………………………………………………………..

منابع

  ادبیات و مبانی نظری گندم

 اهمیت گندم

گندم به دليل دارا بودن ويژگي هاي ژنتيكي متفاوت، انعطاف‌پذيري فنوتيپ ها و ژنوتيپ ها و داشتن ارقام مختلف، تقريبا در تمام دنيا كشت مي شود. گندم گرچه يك گياه منطقه معتدله است، اما در مناطق مختلف آب و هوايي كشت مي شود. گندم بين 30 درجه الي 60 درجه عرض شمالي و 27 درجه تا 40 درجه عرض جنوبي قابل كشت است. گندم همچنين تا ارتفاع 3500-3000 متري از سطح دريا و در تبت تا ارتفاع 4270-4570 متري كشت مي شود (نورمحمدي و همكاران، 1377).

تقريباً 350000 گونه گياهي شناخته شده است كه فقط 24 گونه آن (يعني 007/0 درصد) به صورت زراعي و در سطح وسيع كشت مي شوند. احتمالاً گندم (شكل ديپلوئيد آن) و جو، از اولين گياهاني بوده‌اند كه در آغاز كشاورزي مورد استقبال قرار گرفته‌اند. مطالعات باستان شناسي نشان دهنده استفاده از گندم در 15000 سال پيش از ميلاد مسيح مي باشد (رحيميان و همكاران، 1375).

سطح زیر کشت گندم و مقدار تولید گندم در ایران:

دفتر آمار وزارت كشاورزي آمريكا با توجه به بروز خشكسالي پيش‌بيني كرده است توليد گندم ايران در طي سال 2009 – 2008 با كاهش سه ميليون تني به 12 ميليون تن برسد. در سال قبل بيش از 15 ميليون تن گندم از زمين‌هاي كشاورزي ايران برداشت شده بود. سطح زير كشت گندم در سال 2009- 2008 نسبت به سال قبل 700 هزار هكتار و سطح برداشت نيز 176 كيلوگرم در هر هكتار كاهش پيدا خواهد کرد. در سال قبل 9/6 ميليون هكتار زمین به زيركشت گندم رفته و از هر هكتار 17/2 تن گندم برداشت شده بود. اين رقم در سال 2009 – 2008 به ترتيب به 2/6 ميليون هكتار و 94/1 تن كاهش پيدا مي‌كند.
ميزان توليد جو طي سال‌ 2009 – 2008 نيز با يك ميليون تن كاهش نسبت به سال قبل به دو ميليون تن مي‌رسد.

در سال قبل سه ميليون تن جو در ايران توليد شده بود. سطح زير كشت جو از 7/1 ميليون هكتار در سال قبل به 3/1 ميليون هكتار كاهش مي‌يابد و ميزان برداشت نيز از 76/1 تن در هر هكتار در سال قبل به 54/1 تن در هر هكتار طي سال 2009 – 2008 كاهش پيدا مي‌كند. حجم توليد جهاني گندم از 606 ميليون تن در سال قبل به 656 ميليون تن در سال 2009-2008 افزايش پيدا مي‌كند.

ميزان جهاني توليد جو نيز از 134 ميليون تن در سال قبل به 141 ميليون تن افزايش پيدا مي‌كند. براساس اين گزارش به‌رغم كاهش توليد گندم و جو در ايران توليد برنج در اين كشور افزايش خواهد يافت و از 18/2 ميليون تن طي سال قبل به 25/2 ميليون تن در سال 2009-2008 افزايش مي‌يابد. سطح زير كشت اين محصول از 630 هزار هكتار در سال قبل به 640 هزار هكتار و ميزان برداشت شلتوك از 524 تن در هر هكتار به 533 تن در هر هكتار افزايش پيدا مي‌كند (سایت فارس نیوز).

بررسی منابع

محاسبات آماری و نتایج حاصل در مورد ارتباط تاریخ های مختلف کاشت گندم پائیزه امید و تأثیر آن بر روی میزان درصد پروتئین موجود در دانه، چنین نشان داد که حداکثر میزان پروتئین دانه در تاریخ کاشت 30 مهر و 30 آبان حاصل شده در حالی که در تاریخ کاشت قبل از 30 مهر کمترین مقدار و در فاصله 30 مهر تا 30 آبان نیز کاهش محسوسی از نظر پروتئین مشاهده می شود (خدابنده، 1371).

رادمهر و همكاران (1378) اعلام كردند كه ژنوتيپ‌ها نسبت به تاريخ‌هاي كاشت عكس‌العمل‌هاي متفاوتي داشتند. ژنوتيپ ديررس استار (Star) در تاريخ كاشت اول، بالاترين عملكرد دانه را توليد نمود. عملكرد اين ژنوتيپ در تاريخ‌هاي كاشت بعدي به علت تأخير در ظهور سنبله و مواجه شدن دوره پرشدن دانه با دماي بالاي آخر فصل، به شدت كاهش يافت.

شرفي‌زاده (1379) اعلام كرد، تأثير تاريخ كاشت و همچنين اثر متقابل تاريخ كاشت و رقم بر عملكرد دانه معني‌دار نبود. بالاترين عملكرد دانه در تاريخ كاشت اول به دست آمد. همچنين عملكرد دانه بر عملكرد ماده خشك كل، تراكم سنبله، طول سنبله و شاخص برداشت همبستگي مثبتي نشان داد.

جعفرنژاد (1379) اعلام كرد، با تأخير در كاشت عملكرد دانه كاهش يافت، اما اختلاف معني‌دار نبود ولي اختلاف عملكرد ارقام در سطح يك درصد معني‌دار بود. مهم‌ترين جزئي از عملكرد كه تحت تأثير تاريخ كاشت قرار گرفت و همچنين در بين ارقام در سطح يك درصد معني‌دار شده بود، تعداد پنجه بارور در هر بوته بود كه با تأخير در كاشت، تعداد آن كاهش يافت.

عبدي (1379) اعلام كرد، چنانچه به هر دليلي كشت گندم به تأخير بيفتد با توجه به پايداري و مقاومت به سرما و دوره رشد كوتاه‌تر بهتر است كه از لاين M75-5 استفاده كرد.

حاجي آخوندي (1379) اعلام كرد، بلندترين ارتفاع گياه مربوط به تاريخ كاشت اول (15 آبان) و با ميانگين 93 سانتي‌متر مي‌باشد. همچنين بيشترين متوسط توليد متعلق به تاريخ كاشت اول با 58/7 تن در هكتار مي‌باشد.

فصيحي و همكاران (1379) اعلام كردند، تأخير در كاشت (احتمالاً با خنك‌تر شدن هوا) باعث طولاني‌تر شدن مرحله سبز شدن نشاها شده، در حالي كه اين تغيير از دهم آبان ماه به دهم آذرماه زمان
پنجه دهي را كاهش داد. در عين حال بين ارقام مورد آزمايش از حيث تعداد روز از كاشت تا گلدهي اختلاف معني‌داري مشاهده نشد، اما بين ارقام از نظر تعداد روز تا گلدهي اختلاف معني‌دار بود. همچنين نتايج حاصله نشان داد كه تأخير در كاشت موجب افزايش در طول دوره پرشدن دانه مي‌شود.

بيرانوند (1380) اعلام كرد، تاريخ كاشت تأثير معني‌داري روي تمام صفحات مورد اندازه‌گيري به استثناي تعداد روز تا رسيدگي بوته، وزن تك دانه و شاخص برداشت باقي گذاشت. با حدود 30 روز تأخير در زمان كاشت، طول دورة موثر پرشدن دانه از 52/39 روز به 28/74 روز افزايش يافت و اين در حالي بود كه سرعت پر شدن دانه از 414/0 ميلي گرم در روز طي تاريخ كاشت اول با حدود 196/0 ميلي‌گرم در روز در تاريخ كاشت چهارم كاهش يافت. به طول انجاميدن طول دورة موثر پرشدن دانه همراه با تأخير در زمان كاشت در مناطقي كه طي انتهاي دورة رشد شرايط آب و هوايي نامساعدي دارند، مي‌تواند به عنوان يك عامل بحراني محسوب ‌شود.

صالحي (1380) اعلام كرد، با تأخير در كاشت عملكرد دانه كاهش يافت، زيرا تعداد خوشه در واحد سطح و وزن هزار دانه كاهش يافت. در حالي كه تعداد دانه در خوشه ثابت باقي ماند.

با توجه به اينكه كشت تأخيري از يافته‌هاي جديد علمي در بخش كشاورزي مي‌باشد، لذا با توجه به  اينكه در بيشتر موارد تأخير در كاشت خارج از كنترل زارع مي‌باشد، در اكثر موارد تأخير در كاشت چه در بهار و چه در پاييز موجب كاهش عملكرد مي‌شود. تعيين تاريخ كاشت يعني منطبق كردن شرايط محيطي متناسب با مراحل فنولوژيكي گياه و شرايط آب و هوايي كه مي‌تواند اثر بسيار مهم و تعيين‌كننده‌اي بر عملكرد و نمود ظاهري ارقام داشته باشد (هاشمي جزي، 1381).

افشارمنش (1381) اعلام كرد، وزن  هزار دانه ارقام تأثيري بر روي عملكرد نداشت و يك صفت تقريباً ژنتيكي مي‌باشد.

افيوني و همكاران (1381) اعلام كردند، اثر تاريخ كاشت بر عملكرد دانه و تعداد سنبله در مترمربع در سطح يك درصد و بر وزن هزار دانه در سطح 5 درصد معني‌دار و بر تعداد دانه در سنبله غيرمعني‌دار بود. تفاوت ‌بين ارقام از نظر عملكرد دانه و وزن هزار دانه در سطح يك درصد و از نظر تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله در سطح 5 درصد معني‌دار گرديد. ميزان عملكرد دانه در 3 تاريخ كاشت اول، دوم و سوم به ترتيب 8219، 7229 و 4763 كيلوگرم در هكتار بود.

اكبري مقدم و همكاران (1381) اعلام كردند، تاريخ كاشت بر عملكرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، ارتفاع و بيوماس، تعداد روز تا سنبله رفتن و رسيدن تأثير معني داري داشته است. ارقام مورد بررسي نيز داراي عكس العمل‌هاي متفاوتي بودند. مقايسات ميانگين اثر تاريخ كاشت بر عملكرد دانه ارقام نشان داد كه تاريخ كاشت نقش مؤثري در عملكرد گندم دارد و رعايت تاريخ كاشت براي دستيابي به عملكرد مطلوب الزامي است.

اميني و خدارحمي (1381) اعلام كردند، در بين تاريخ ‌هاي مختلف كاشت، دومين تاريخ كاشت (20 مهرماه) بالاترين عملكرد را دارا بوده است.

بذرافشان و همكاران (1381) اعلام كردند، تعداد سنبله در مترمربع در تاريخ كاشت 20 آذر بيشترين تعداد و در تاريخ كاشت 20 دي از كمترين تعداد برخوردار بود. تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در تاريخ‌هاي كاشت 20 آبان و 20 آذر در گروه برتر قرار گرفتند. ضمن آنكه تفاوت معني‌داري بين آنها مشاهده نشد.

عاشوري (1381) اعلام كرد، اثر تاريخ كاشت بر روي تعداد دانه در سنبله در سطح 1% معني‌دار مي‌باشد.

مقني نصري (1381) اعلام كرد، اثرات تاريخ كاشت كاملاً معني‌دار بوده و تاريخ كاشت اول با متوسط عملكرد 7945  كيلوگرم در هكتار بالاترين عملكرد را دارا بود.

ميوه‌چي لنگرودي و همكاران (1381) اعلام كردند، ارقام از لحاظ پنجه زني داراي تفاوت معني‌داري با هم نبودند و حداكثر عملكرد از رقم پاستور در تاريخ كاشت 15 آذرماه با عملكرد 7877 كيلوگرم در هكتار به دست آمد.

خليلي زاده (1381) اعلام كرد، تأخير در كاشت به خصوص اگر تأخير بيش از حد باشد آنچه را كه بيش از همه تحت تأثير قرار مي‌دهد، عملكرد است كه باعث كاهش آن مي‌شود.

عابديني اصفهاني (1381) اعلام كرد، اثر تاريخ كاشت در سطح احتمال 1% معني دار ولي عامل رقم و ميزان بذر و نيز اثرات متقابل غير معني‌دار بود. بيشترين عملكرد از تاريخ كاشت دوم (15 آبان) با 75/5 تن در هكتار به دست آمد. همچنين مشخص شد كه تأخير در كاشت، تعداد روزهاي پرشدن دانه، ارتفاع و وزن هزار دانه را كاهش مي‌دهد.

خدابنده (1382) اعلام كرد، در هر منطقه هرگاه كشت گندم در فصل بهار يا پاييز با توجه به شرايط جوي و عوامل ديگر به موقع انجام نشود،‌ اين تغيير زمان كاشت موجب كاهش ارزش نانوايي گندم حاصله خواهد شد.

حيدري شريف‌آبادي (1382) اعلام كرد، از مهمترين محدوديت‌هاي زراعي و تنگناهايي كه براي كشت گندم وجود دارد مي‌توان به سرما، تأخير در كاشت، بالا بودن دما، همراه با نبود ارقام مناسب براي كشت در شرايط مختلف و مناسب هر منطقه اشاره كرد كه در اينجا اگر تأخير در كاشت زياد باشد عملكرد را به مقدار بيشتري كاهش خواهد داد.

نور محمدي و همكاران (1382) اعلام كردند، خشكي هم جزء عواملي است كه روي رشد گياه اثر گذاشته و توليد محصولات زراعي را محدود مي‌كند، در صورتي كه در كاشت محصول، تأخيري صورت گيرد و هر چه اين تأخير در كاشت با زمان كاشت مطلوب بيشتر فاصله داشته باشد، گياه در مراحل آخر رشد خود بيشتر با اين خشكي مواجه خواهد شد.

خدابنده (1382) اعلام كرد، در صورتي كه كشت گندم با تأخير صورت گيرد بايد عمق كاشت را بيشتر در نظر گرفت تا سرما موجب از بين رفتن جوانه اوليه نشود كه در اين حالت نه تنها جوانه اوليه ديرتر ظاهر شده بلکه به همان نسبت ديرتر از خاك خارج مي‌گردد و باعث مي‌شود كه رشد و نمو آن كمتر از بوته‌هايي باشد كه در عمق مناسب كاشته شده‌اند. (ادامه در فایل)

جهت مشاهده نمونه های دیگر از فصل دوم مهندسی کشاورزی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع فارسی جهت مطالعه بیشتر

1. طباطبايي، س. 1386. تعيين مناسب‌ترين تاريخ كاشت لاين‌هاي جديد گندم در استان يزد. گزارش ساليانه آزمايش‌هاي به زراعي – فيزيولوژي غلات بخش تحقيقات غلات و موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر، كرج – ايران. 86-85 .
2. طباطبايي، س. و همكاران. 1387 . بررسي اثر تاريخ كاشت برعملكرد و تحمل به سرماي ارقام مختلف گندم. خلاصه مقالات دهمين كنگره علوم زراعت و  اصلاح نباتات ايران.
3. عابديني اصفهاني، م. 1381. بررسي و تعيين مناسب‌ترين تاريخ كاشت و ميزان بذر دو رقم گندم در ايرانشهر. خلاصه مقالات نهمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
4. عاشوري، ش. 1381. بررسي اثر تاريخ كاشت و ميزان بذر بر روي عملكرد و اجزاي عملكرد گندم دوروم رقم سيمينه. خلاصه مقالات هفتمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
5. عبدي، ح. 1379. بررسي و تعيين بهترين تاريخ كاشت و ميزان بذر در لاين‌هاي اميدبخش گندم در منطقه ورامين. خلاصه مقالات ششمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
6. فرجی، ا. 1387. تأثیر تاریخ کاشت، مقدار بذر و فاصله ردیف بر صفات زراعی و عملکرد دانه کلزا رقم RGS003 در منطقه گنبد. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، گرگان.
7. فرجي، هـ . و گودرزي، ع. 1386. واكنش عملكرد گندم نسبت به تاريخ كاشت در نورآباد ممسني. خلاصه مقالات دهمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
8. فصيحي، خ. و همكاران. 1379 . اثرات تاريخ كاشت بر مراحل رشد و عملكرد ارقام گندم پاييزه در مهران. خلاصه مقالات هفتمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
9. كاظميني، س. و عدالت، م. 1386. اثر ميزان بذر و تاريخ كاشت بر عملكرد و اجزاي عملكرد گندم آبي در شيراز. خلاصه مقالات دهمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
10. کافی، م. وا. جعفر نژاد، وم. حاجی الاحمدی. 1384. گندم (اکولوژی و فیزیولوژی و برآورد عملکرد) ساتوره- اسلافر. انتشارات دانشگاه مشهد.
11. كشاورز، ع. و همكاران. 1381. طرح افزايش عملكرد و توليدگندم آبي و ديم كشور، معاونت زراعت و وزارت كشاورزي.
12. مارالیان، ح. و همکاران. 1386. اثر تاریخ کاشت بر رشد رویشی و عملکرد چهار رقم کلزا در منطقه مغان. پژوهش کشاورزی: آب، خاک و گیاه در کشاورزی/ جلد هفتم / شماره سوم / پاییز 86.
13. محتشمي، ر. 1387. تعيين مناسب‌ترين تاريخ كاشت لاين‌هاي جديد گندم آبي در مناطق گرمسيري استان كهكيلويه و بويراحمد. گزارش ساليانه آزمايش‌هاي به‌زراعي – فيزيولوژي غلات، بخش تحقيقات غلات و موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر، كرج –ايران. 87-86.
14. محمدي، س. و همكاران. 1387. بررسي واكنش گندم زمستانه و نيمه زمستانه به تاريخ‌هاي مختلف كاشت در شرايط بهينه و تنش خشكي آخر فصل در مياندوآب. خلاصه مقالات دهمين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران.
15. …
16. …