هویت – رويکردهای روانشناسی به هویت

هویت – رويکرد های روانشناسی به هویت

هویت

2-2 هویت چيست؟……………………………………………………………………………………………………………………….

2-2-1 ابعاد هویت…………………………………………………………………………………………………………………………

2-2- 2 دشواري‌ها و پيچيدگي‌هاي هويت جمعي…………………………………………………………………………….

2-2-3 هویت يني………………………………………………………………………………………………………………………….

2-4 دولت و هویت‌‌سازي…………………………………………………………………………………………………………………

2-5 رويکرد‌هاي نظري تحقيق………………………………………………………………………………………………………..

2-5-1 رويکردهاي روانشناسي به هويت…………………………………………………………………………………………..

– ويليام جيمز………………………………………………………………………………………………………………………………..

– زيگموند فرويد…………………………………………………………………………………………………………………………….

– اريکسون…………………………………………………………………………………………………………………………………….

– مارسيا………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-5-2 رويکردهاي روانشناسي اجتماعي به هویت …………………………………………………………………………….

– کنش متقابل نمادين……………………………………………………………………………………………………………………

– نظريه پردازان کنش متقابل نمادين……………………………………………………………………………………………….

– جرج هربرت ميد…………………………………………………………………………………………………………………………

– چارلز کولي…………………………………………………………………………………………………………………………………

– موريس روزنبرگ…………………………………………………………………………………………………………………………

– جنکينز………………………………………………………………………………………………………………………………………

– هنري تاچفل………………………………………………………………………………………………………………………………

– جوانا واين، راب رايت……………………………………………………………………………………………………………………

2-5-3ديدگاه‌هاي جامعه شناختي…………………………………………………………………………………………………..

– مانوئل کاستلز……………………………………………………………………………………………………………………………..

2-5-4مباني نظري رسانه‌ها…………………………………………………………………………………………………………….

– نظريه پردازان  رسانه‌ها………………………………………………………………………………………………………………..

– ديويد رايزمن………………………………………………………………………………………………………………………………

– مارشال مک لوهان………………………………………………………………………………………………………………………

– فرديناند تونيس…………………………………………………………………………………………………………………………..

– الوين تافلر…………………………………………………………………………………………………………………………………..

– والتر ليپمن…………………………………………………………………………………………………………………………………

– استوارت‌هال………………………………………………………………………………………………………………………………..

– برنارد برلسون……………………………………………………………………………………………………………………………..

-‌هاولند، جانيس…………………………………………………………………………………………………………………………….

– لازارسفلد……………………………………………………………………………………………………………………………………

– ژوزف کلاپر…………………………………………………………………………………………………………………………………

– تامپسون…………………………………………………………………………………………………………………………………….

– فانک‌هاوزر، شاو……………………………………………………………………………………………………………………………

– مک کورمک………………………………………………………………………………………………………………………………..

– لاسول………………………………………………………………………………………………………………………………………..

– نظريات رسانه‌هاي جمعي……………………………………………………………………………………………………………..

– نظريه تجربه تأثيرات‌ترکيبي…………………………………………………………………………………………………………

– نظريه وابستگي……………………………………………………………………………………………………………………………

– نظريه مارپيچ سکوت……………………………………………………………………………………………………………………

– نظريه دروازه بانان……………………………………………………………………………………………………………………….

– نظريه گروه مرجع………………………………………………………………………………………………………………………..

– نظريه برجسته‌سازي…………………………………………………………………………………………………………………….

– نظريه کاشت……………………………………………………………………………………………………………………………….

– نظريه کارکرد گرايي رسانه……………………………………………………………………………………………………………

2-5-5 جامعه شناسي شناخت………………………………………………………………………………………………………..

2-6 هویت زن در اسلام………………………………………………………………………………………………………………….

2-6-1 شخصيت انسان در قرآن………………………………………………………………………………………………………

2-6-2 زن و خانواده………………………………………………………………………………………………………………………

2-6-3 استقلال اقتصادي زن…………………………………………………………………………………………………………..

2-6-4 زن و حضور ایجتماعي…………………………………………………………………………………………………………..

2-6-5 جمع بندي هویت زن در اسلام…………………………………………………………………………………………….

2-7 چارچوب نظري تحقيق……………………………………………………………………………………………………………

 منابع

ادبیات و مبانی نظری هویت دارای 100 صفحه از توضیحات

هویت  چيست؟

به لحاظ لغوي در زبان لاتين واژه هویت (Identity) از واژه ي (Identitas) مشتق شده است و به دو معناي ظاهراً متناقض به کار رفته است: 1- همساني و يکنواختي مطلق 2- تمايز که در بردارنده ي ثبات يا تداوم در طول زمان است.گرچه دو معناي متناقض و متضاد به نظر مي‌رسند، ولي در اصل به دو جنبه‌ي اصلي و مکمل هويت معطوف هستند(رضادوست و. . .،145:1387).

كلمه‌ي «هویت» که در زبان فارسي به کار مي‌رود در اصل يک واژه ي عربي است و از ضمير غايب مفرد مذکر«هو» که به معني«او» مي‌باشد مشتق شده است(الطائي،33:1382). هویت که در عربي به کار مي‌رود به معني «يکي بودن باذات» يا يکي بودن موصوف با صفات اصلي و جوهري مورد نظر است(سبحاني جو،20:1383). هویت پاسخ به کيستي يا چيستي است.

هویت وجه تمايز بين من با ديگري و يا بين ما با ديگري است. در حقيقت هويت عبارت است از نوعي رابطه بين شخصيت فرد و ساختار اجتماعي. بدين معنا که هويت نسبتي است که يک فرد بين عوالم ذهني و واقعيت زندگي برقرار مي‌كند. ازاين نظر مفهوم هويت از دو جهت مفهوم نسبي است: از يک جهت مفهومي است که دريک مجموعه شبکه معنايي،معنا پيدا مي‌كند وازجهت ديگرتنها يک امر ذهني نيست.

هویت شامل معاني و مفاهيمي مي‌شود که از طريق گزينه‌هاي مختلف حاصل مي‌شود و از راه‌هاي گوناگوني به مابه ازاء خود مي‌رسد. هويت مهم‌ترين و اساسي‌ترين منبع شناخت عواطف، احساسات وسازمان دهي رفتارهاي جمعي و فرد درون جامعه است. هويت حدود وثغوري معين و مشخص براي فرد، اجتماع، جنس و. . .‌ترسيم مي نمايد که قرار گرفتن اين مفاهيم در آن محدوده نشان از هويت و خارج شدن از آن نشان از عدم هويت و يا بحران هويت است. به عبارتي هويت همانند تعريف است که فضاي آن مفاهيم رادر عمل مشخص مي‌كند.

«فرد صاحب هویت، تصويري خاص و روشن از خود و جامعه جهاني داشته، داراي نظام ارزشي معيني است که در آن خوب‌ها و بدها و بايدها و نبايد‌ها جايگاه خود را دارند، ازاين رو در قبال مسائلي که با آن روبرو مي‌شود   بلا تکليف نيست و به طور خلاصه فرد داراي معيار دروني است»(باستاني پاريزي،14:1373).

هویت تابع دو عامل است و معمولاً اگر اين دو تغيير کنند هويت نيز دستخوش تغيير مي‌شود. دو عامل«صورت بندي‌هاي دانايي» و «امر اجتماعي». «صورت بندي‌هاي دانايي در ادوار واعصار مختلف حاکم است و به يک معنا تفسير و معرفتي نسبت به کليت خلقت است ودر آن کليت خلقت، جايگاهي که انسان دارد. منظور از امر اجتماعي نيز ويژگي‌هايي است که حيات با ثبات جامعه به آن برمي‌گردد واگر تفسيردر آن صورت گيرد، خواه ناخواه تغييرات تابعش بسيار گسترده خواهد بود»(قادري،165:1386).

هویت داراي برخي از ويژگي‌هاي زير است:

1- چند لايه گي: اصولاً هويت امري چند لايه و چند سطحي است که برپايه تعدد قرار دارد. اين لايه‌ها و سطوح هويت،زندگي انساني را از هستي دروني فرد تا هستي جهاني وي بر مي‌گيرند.

2- پويايي و ايستايي: هويت ساختاري است از عناصر متناقض پويايي و ايستايي.

3- تقويت و تضعيف: هويت ظرفيت تقويت شدن وتوسعه يافتن يا تضعيف شدن را دارد.

4- چند هويتي: افراد مي‌توانند چند هويت داشته باشند که اين هويت‌ها مي‌تواندمتناسب و سازگار باهم يا متعارض با هم باشد.

5- اصولاً همه‌ي افراد در تمام طول زندگي با هويت به دو شکل مثبت و منفي در ارتباط هستند؛ حال يا به شکل دارا بودن هويت و استفاده مثبت ازآن در زندگي و يا به شکل منفي که «بحران هويت» نام دارد و باعث تخريب زندگي افراد مي‌شود.

6- هويت دو منشأ بيولوژيکي و رواني(تعلق، تخيل، احساس، جنسيت) و اجتماعي(فرهنگ، مليت، رسانه‌ها) دارد.

ابعاد هویت

هویت در يک تقسيم بندي کلي به دو بعد« هویت فردی » و« هویت جمعی » تقسيم مي‌شود.

الف: هویت فردی

هویت فردی، هویتی است که به طور عمده به ويژگي‌هاي فردي و نقشي بر مي‌گردد. فرد در ابراز هويت فردي خود ويژگي‌هاي خاصي را مدنظر دارد و يا به عبارت ديگر، با انتساب خود به خصوصياتي خاص، خود را معرفي مي‌كند. هويت فردي يعني «احساس تمايز شخصي، احساس تداوم شخصي و احساس استقلال شخصي» 9)،1998، Jacobson)

هویت فردي در مرحله اول بربعد تمايز هويت متکي است که به مثابه بخشي از نظام شخصيت حائل و واسطه بين دنياي دروني و بيروني فرد است و ميدان تعاملاتي وي را تنظيم وکنش‌هايش را هدايت مي‌كند. البته در       مرحله‌ي بعد، مي‌تواند با بعد همانندي هويت نيز مرتبط باشد.

ب: هویت جمعی

هویت به دو معناي تشابه و تمايز معني مي‌شود و بعد تمايز آن درزندگي فردي مطرح مي‌شود و بعد تشابه آن در عرصه‌ي  اجتماعي. هويت جمعي يا اجتماعي اساساً از طريق مقايسه‌هاي اجتماعي شکل مي‌گيرد. مقايسه‌هايي که  درون گروه و برون گروه را از هم متمايز مي‌كند در هويت اجتماعي ابتدا وجوه مشترک تشابه فرد وگروهش بيان مي‌شود و درمرحله‌ي دوم تفاوت گروه فرد با ساير گروه‌هاي اجتماعي. اگر براي فرد جايگاه و ويژگي‌هايي تعريف شود که تنها درمقايسه با ديگران ودرارتباط با ديگران معنا يابد هويت اجتماعي اوتعريف شده است.

«مفهوم اجتماعي دال بر وجود رفتارهاي سازمان يافته چند گروهي است که  به  لحاظ اجتماعي به صورتي  يکسان و مشابه انجام مي‌گيرند و شناسايي هويت‌هاي اجتماعي تلاشي است براي تحليل  الگوهاي  تکرارپذير کنش‌ها و نگرش‌هاي گروهي»(اباذري و. . .،5:1381). هويت اجتماعي«بخشي از خود آگاهي فردي است که در نتيجه عضويت در يک ياچند گروه حاصل مي‌شود»,1985:225)…Tujfel&).

هویت اجتماعی يک نفر از طريق مجموعه وابستگي‌هاي او به نظام اجتماعي مشخص مي‌شود. وابستگي به يک طبقه جنسي، به يک طبقه سني، به يک طبقه اجتماعي، به يک ملت و غيره. «هويت به فرد اجازه مي‌دهد که خود را در نظام اجتماعي باز شناسد و خود نيز از نظر اجتماعي باز شناسي شود. هويت اجتماعي به معناي راه دادن ودر عين حال بيرون راندن است. هويت اجتماعي به گروه هويت مي بخشد کساني که از جهاتي همسان هستند، اعضاي گروهند و آن را از ديگر گروه‌ها (که اعضاي آن‌ها از همين جهات با گروه نخست متفاوت‌اند) متمايز مي‌سازد (کوش،143:1381). در يک جمع بندي بايد بيان کرد هويت اجتماعي متأثر و ناشي از تعلق به گروه و يا در بياني ساده‌تر عبارت از دانش فرد در مورد عضويت اودر گروه‌هاي اجتماعي است.

هویت اجتماعي به شيوه‌هايي که به واسطه آن‌ها افراد و جماعت‌ها درروابط اجتماعي خود از جماعت‌هاي ديگر متمايز مي‌شوند اشاره دارد و برقراري و متمايز ساختن نظام مند نسبت‌هاي شباهت و تفاوت ميان افراد، ميان جماعت‌ها و ميان افراد و جماعت‌ها است. شباهت و تفاوت باهم اصل پوياي هويت و  زندگي اجتماعي است.

«هویت فردي فراسوي هويت اجتماعي به معناي روشني نمي انجامد. فردها بي همتا ومتغيرند، ولي شخصيت کاملاً به صورت اجتماعي و به واسطه‌ي مراحل مختلف اجتماعي شدن و‌اندر کنش اجتماعي ساخته مي‌شود» 9)،1998، Jacobson).

هویت فردي هويتي است که به طور عمده به ويژگي‌هاي فردي و نقشي برمي‌گردد که بسياري از اين نقش‌ها را بايد اجتماع و هويت اجتماعي معرفي کنند. هويت جمعي هرچند در بردارنده ي تمايز جمعي از افراد از جمعي ديگر است امادر مرحله‌ي اول،به همانندي جمعي از افراد با هم و به عبارت دقيق‌تر همانندي فرد با يک جمع دلالت دارد. هويت قومي، هويت طبقاتي، هويت ديني، هويت ملي و هويت فرهنگي مصاديقي از هويت جمعي هستند.

دولت و هویت‌‌ سازی

نياز اجتماعي به نظم اجتماعي و دستگاه حکومتي و مديريت، از مسايل بديهي و مسلم نزد محققان و متفکران است. چنان که گزارش‌هاي تاريخي و تحقيقات جامعه شناسي، مردم شناسي و شواهد باستان شناسي، همگي گوياي اين مطلب‌اند که، جوامع بشري هيچ گاه از نهاد حکومت و دستگاه رهبري و مديريت سياسي و اجتماعي خالي نبوده است.

افلاطون دولت را از زائيده احتياج نوع بشرمي‌داند. اومعتقد است هيچ کس به تنهايي قادر نيست که تمام نيازمندي‌هاي خود را تأمين کند، در حالي که ماهمه، نيازهاي فراواني داريم. حال ازآن جا که احتياجات ما فراوان واشخاص زياد براي تأمين آن احتياجات لازمند به ناچار هريک از افراد را به قصد انجام منظورهاي گوناگون به کمک مي گيريم، و موقعي که اين افراد در کنارهم جمع شوند دولت را تشکيل مي‌دهند.

ارسطو ماهيت دولت را سود رساندن به اعضا وخود مي‌داند «زيرا که فعاليت افراد بشرهمواره به اين قصد صورت مي‌گيرد که آن چه را که متضمن خير و صلاح آن‌هاست، به دست آورند. اما اگر غرض  نهايي جامعه‌ها تحصيل خير و صلاح باشد، غرض دولت يا جامعه سياسي عبارت از تحصيل بزرگترين خيرها در عالي‌ترين صورآن براي اعضاي جامعه سياسي است»(طاهري،1379: 65). رسيدن به خيرو صلاح در هرج ومرج دست نخواهد يافت.

درزندگي اجتماعي، وجود قانون که حدود و وظايف وحقوق اجتماعي افراد را تعيين کند و از آشفتگي اجتماعي جلوگيري کند، امري ضروري است؛ و از طرفي قانون بدون پشتوانه اي اجرايي فاقد تأثير است. از اين رو، لازم است که فرد يا گروهي براجراي قانون نظارت کرده و با به کارگيري تدابير و ابزارهاي لازم، زمينه‌ي اجراي آن رافراهم آورند؛ واين امر همان حکومت و رهبري جامعه است که درطول تاريخ با اشکال ساده تا پيچيده در بين بشر معمول بوده است.

دولت به کمک راهي به نام «سياست» تدبير امور مردم را انجام مي‌دهد. «سياست مطالعه ي اين امر است که جهان چگونه است و چگونه بايد باشد. اگر به طور کلي بپذيريم که معناي حيات اين است که زندگي خوب و سعادتمندي داشته باشيم و اعمال ما اخلاقي باشد آنگاه بايد شانس آن را پيدا کنيم که اين مسايل تحسين برانگيز را عملي سازيم. در زندگي واقعي سياست به معني فراهم آوردن اين شانس‌ها است»(اينگليس،1377:183). «در باورعمومي سياست  با تأمل و زيرکي و نوعي تدبير براي تأمين منافع يا مصلحت (فرد، گروه يا جمع مشخصي) پيوند مي يابد»(کتابي،1374: 21).

«در سطح کلي‌تر گفته مي‌شود، سياست عموماً به مفهوم تصميم گيري براي کل جامعه است و لذا در سياست عامل و موضوع عمل وجود دارد. عمل سياست معمولاً توسط حکومت يا نهادي رسمي به انجام مي‌رسد وموضوع آن معمولاً افراد،گروه‌ها و بخش‌هاي مختلف جامعه‌اند» (بشيريه،1380: 26). باتوجه به تعاريف بايد گفت سياست فرايند تصميم گيري‌هاي خردمندانه بايد باشد با توجه به حدود توانايي‌ها و امکانات موجود جامعه براي دستيابي به هدف مشخص مثل رفاه و سعادت جامعه.

ديدگاه‌ های جامعه شناختی

– مانوئل کاستلز

کاستلز در کتاب عصر اطلاعات به بررسي مسأله هویت در دنياي جديد پرداخته است. به عقيده او هویت، فرآيند معناسازي براساس يک ويژگي فرهنگي  يا مجموعه‌اي از ويژگي‌هاي فرهنگي به هم پيوسته است. او معتقد است زندگي امروز ما درعمده‌ترين وجوه خود با دو جريان متضاد جهاني شدن و هویت شکل مي‌گيرد.

کاستلز معتقد به ساخته شدن هویت اجتماعی در بستر روابط قدرت در اجتماع است و هويت را به سه دسته مشروعيت بخش، مقاومت و برنامه دار تقسيم مي‌كند.

1- هويت مشروعيت بخش: اين نوع هويت توسط نهادهاي غالب جامعه ايجاد مي‌شود تا سلطه ي آن‌ها را بر کنشگران اجتماعي گسترش دهد.هويت مشروعيت بخش باعث ايجاد جامعه‌ي مدني مي‌شود، يعني مجموعه‌اي از سازمان‌ها و نهادها و همچنين مجموعه‌اي از کنشگران اجتماعي سازمان يافته و ساختارمند، اين مجموعه هويتي را بازتوليد مي‌كند که منبع سلطه ي ساختاري را، عقلاني مي‌سازد.

2- هويت مقاومت: اين هويت به دست کنشگراني ايجاد مي‌شود که در اوضاع و احوال يا در شرايطي قرار دارند که از طرف منطق سلطه بي ارزشي دانسته مي‌شوند و يا داغ ننگ برآنان زده مي‌شود.

هويت مقاومت منجر به ايجاد جماعت‌ها مي‌شود.اين هويت شکل‌هايي از مقاومت جمعي را در بر ظلم و ستم ايجاد مي‌كند که در غير اين صورت تحمل ناپذير بوده‌اند و معمولاًبرمبناي هويت‌هايي ساخته مي‌شوند که آشکارا به وسيله‌ي تاريخ، جغرافيا يا زيست شناسي تعريف شده‌اند و تبديل مرزهاي مقاومت را به جنبه‌هاي اساسي و ذاتي آسان‌ترمي‌كنند.

3- هويت برنامه دار: هنگامي که کنشگران اجتماعي با استفاده از هرگونه مواد و مصالح فرهنگي قابل دسترس هويت جديدي مي‌سازند که موقعيت آنان را در جامعه از نو تعريف مي‌كند و به اين‌ترتيب در پي تغيير شکل ساخت اجتماعي هستند، هويت برنامه دارتحقق مي يابد… هويت برنامه دار به ايجاد سوژه مي انجامد. سوژه‌ها کنشگران اجتماعي هستند که افراد به کمک آن‌ها در تجربه‌هاي خود به معنايي همه جانبه دست مي يابند (کاستلز،1380:26-24).

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های علوم اجتماعی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع و مأخذ

• – قرآن کريم
• –  اباذري، يوسف و حسن چاوشيان. (1381). از طبقه اجتماعي تا سبک زندگي: رويکردهاي نوين تحليل جامعه شناختي هويت اجتماعي. نامه علوم اجتماعي. شماره20.
• –  آذربايجاني، مسعود.(1384). آثار دينداري از ديدگاه ويليام جيمز.  فصلنامه مطالعات اسلام و روانشناسي.  سال اول،شماره1.
• – آذرخش، مسعود. (1387). بررسي وضعيت هويت ديني دانش آموزان مدارس متوسطه (پسرانه) سنندج.  پايان نامه دوره کارشناسي ارشد علوم اجتماعي . اصفهان
• – آرون، ريمون. (1370). مراحل اساسي‌انديشه در جامعه شناسي. (‌ترجمه باقر پرهام).  چاپ دوم . تهران: انتشارات انقلاب اسلامي.
• – آرنهايم، رودلف. (1361). فيلم به عنوان هنر. (‌ترجمه فريدون مغري مقدم) تهران: انتشارات امير کبير.
• -آقابابايي،احسان. (1386). بررسي نقش و پايگاه اجتماعي زن و مرد در سينماي دهه‌ي هفتاد ايران.  پايان نامه کارشناسي ارشد جامعه شناسي . اصفهان.
• – اسدي،علي . (1371). افکار عمومي و ارتباطات .  تهران: انتشارات صدا و سيما.
• – ابن بابويه، محمد بن علي. (1349).  امالي صدوق. بي جا: اسلاميه.
• – اسکات، جولي و‌هال آيرين. (1382).  دين و جامعه شناسي. (‌ترجمه افسانه نجاريان).  تهران: نشر رسش.
• – اسپارشات، فرانسيس. (1376).  نظريه‌هاي زيباشناسي فيلم .مجموعه مقالات .(ترجمه مجيد کاوش).  چاپ اول. تهران: انتشارات فارابي.
• -…
• -…

https://ro.uow.edu.au/thss/