نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

1-3-نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

1-3-1- گونه های مختلف

1-3-2- نژادهای میزبانی

1-3-3- پراکندگی

1-3-4- دامنه میزبانی

1-3-5- گونه ها و نژادهای نماتد مولد غده در ایران

1-3-6- زیست شناسی

1-3-7- بیماریزایی در نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

1-3-8- خسارت و علائم

1-3-9- تاثیر فاکتورهای محیطی

1-3-10- منابع مقاومت

1-3-11- مکانیسمها و ارزیابی مقاومت در نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

منابع نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

گونه های مختلف

در فلوریدای آمریکا از سال 1805 گالهای نماتد مولد گره ریشه شناخته بودند. برکلی در 1855 گالهای ایجاد شده روی ریشه­های خیار را تشریح و برای اولین بار نماتد مولد گره را گزارش نمود. بعدها نیل واتکینسون (1899) در آمریکا این گال ها را توصیف کرد. این نماتد برای اولین بار در ایران توسط قوام الدین شریف در سال 1355 از روی ریشه گوجه فرنگی از قصر شیرین گزارش شد (اعتباریان، 1376).

تا سال 1940 همه نماتدهای مولد گره یک گونه واحد تلقی می­شدند، تا اینکه چیت وود بر اساس مقایسه نقوش کوتیکولی انتهای بدن ماده های بالغ به عنوان یک خصوصیت اصلی در تشخیص، توانست گونه­ها را از یکدیگر تفکیک کند. همچنین شکل و طول استایلت در نرها و ماده ها نیز در تشخیص گونه ها اهمیت دارد. در سال 1907 کب ریخت شناسی لارو و نماتدهای بالغ را به طور دقیق شرح داد.

گزارش گونه­های جدید نماتدهای گره ریشه در حال افزایش است. تا کنون حدود 80 گونه از این نماتد شرح داده شده است که بیش از 3000 گونه گیاهی را مورد حمله قرار می­دهند (Lamberti, 2004).

نماتدهای جنس Meloidogyne  از مهمترین گونه های نماتد انگل گیاهی در سراسر دنیا می­باشند و به عنوان مهمترین نماتدهای بیماریزای سبزیجات مطرح هستند. از نظر رده‌بندی، این جنس در شاخه Nematoda، رده Secernentea، راسته Tylenchida، زیر‌‌‌‌‌راسته Tylenchina، بالاخانواده Tylenchoidea و خانواده Heteroderidae قرار دارد (Siddiqui, 2000).

نماتدهای مولد گره ریشه عوامل بیمارگر اجباری، انگل داخلی ریشه، پرگون خوار، با انتشار جهانی، غیر مهاجر یا ساکن که باعث تغییرات ساختمانی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی، بروز اختلاف در گیاه میزبان و در نتیجه کاهش رشد آن می­شود. برخی از گونه­های معرفی شده این جنس، به علت داشتن گیاه میزبان غیر اختصاصی و یا محدود بودن پراکنش در دنیا اهمیت چندانی ندارند اما عمده خسارت های وارده به محصولات کشاورزی مربوط به گونه های M. incognita, M. javanica, M. arenaria, M. hapla, M. graminicola, M. chitwoodi, M. exigua می­باشد. نماتد Meloidogyne می­تواند خاکهای اسیدی و قلیایی را تحمل کند. مشاهدات زیادی نشان می­دهد که شدت بیماری در خاک های شنی بیشتر است. چون درصد لاروهای M.incognita که قادر به نفوذ و حرکت در ریشه های گیاه هستند، با ازدیاد میزان رس و سیلت کاهش می­یابد (نصر اصفهانی و احمدی، 1382).

شناسایی گونه­های معمول و نژادهای نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp  توسط تست میزبان­های افتراقی(Jepson, 1987).

+ : بیماری­زا، – : غیربیماری­زا

پراکندگی در نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

1. incognita (Kofoid & White) chitwood نسبت به سایر گونه ها بیشترین پراکنش را در جهان دارد. این گونه، دارای دامنه میزبانی وسیع بوده و متوسط حرارت بهینه آن 30-18 درجه سانتیگراد و مناسب ترین درجه 27 درجه سانتیگراد می­باشد. این گونه معمولاً همراه با گونه M. javanica یافت می­شود و در نواحی که دمای سردترین ماه سال کمتر از 3 درجه سانتیگراد است، وجود ندارد. بنابراین گونه مذکور مخصوص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است و در مناطقی که بارندگی سالیانه 500 میلیمتر دارند، حدود یک سوم جمعیت را تشکیل می­ دهد.
2. javanica Treab (chitwood) در تمام نقاط دنیا یافت می­شود و دومین گونه با دامنه میزبانی وسیع است. در نواحی با میانگین درجه حرارت کمتر از 3 درجه سانتیگراد، کمیاب می­باشد، در مناطقی که متوسط بارندگی سالیانه 500 میلیمتر و کمتر است، دو سوم گونه ها را تشکیل می­دهد، این گونه معمولاً با گونه M. incognita  همراه است.
3. arenaria (Neal) chitwood سومین گونه معمول این جنس است و غالباً در همان مناطقی که دو گونه قبل یافت می­شوند، وجود دارد. پراکندگی جغرافیایی آن از 40 درجه شمالی تا 33 درجه جنوبی است.
4. hapla ( chitwood) پراکندگی آن نسبت به گونه قبل کمتر و اکثراً در نواحی سردتر کره زمین یافت می­شود. در نواحی گرمسیری، در ارتفاعات بالاتر از 1000 متر دیده شده است.

دامنه میزبانی در نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp تقریباً هر نوع گیاهی را در هر منطقه ای مورد حمله قرار داده و به آن خسارت می­زنند. انواع کدوئیان، گوجه فرنگی، بادنجان، سیب زمینی، توتون، پنبه، هویج، چغندر قند، ذرت، نیشکر، گندم، چای، سیب، هلو، مو، کیوی، زیتون و بسیاری دیگر از گیاهان مهم و اقتصادی (بیش از 3000 گونه گیاهی) میزبان این گروه از نماتدها می­ باشند. لذا از لحاظ میزان خسارت گونه های مختلف نماتد مولد گره ریشه در سطح جهان یکی از پنج عامل درجه اول بیماری زا در گیاهان به شمار می روند (Baicheva et al., 2002).

گونه ها و نژادهای نماتد مولد غده در ایران

تا کنون از ایران هفت گونه اصلی یعنی   M. incognita , M. hapla , M. javanica , M. arenaria , M. thamesi , M. microcephala , M. cruciani گزارش شده است (مهدیخانی مقدم و همکاران ،1382). لیکن بیش از 95 درصد از خسارت های وارده به محصولات زراعی توسط گونه­های arenaria , M. javanica , M. incognita , M. hapla , M. exigua , M. chitwoodi. M. صورت می­گیرد که اغلب دارای پراکنش جهانی بوده و به علت تنوع دامنه میزبانی و تعامل با سایر بیمارگرهای گیاهی از جمله قارچ ها و باکتریها، اهمیت اقتصادی بیشتری دارند.

در میان این گونه ها M. javanica , M. incognita   از بقیه متداول تر هستند. بررسیهای جامع تری طی پنج سال روی بیش از یک هزار نمونه از سطح کشور توسط انستیتو باغبانی دانشگاه اصفهان با همکاری دانشگاه کارولینای شمالی و تحت پوشش پروژه بین المللی نماتد مولد غده IMP ، روی شناسایی، بوم شناسی و مبارزه علیه نماتد مولد غده انجام شده است.

نتایج نشان داد که گونه M. javanica معمولترین گونه در سطح کشور و پس از آن به ترتیب گونه های M. incognita،M. hapla ، M. arenaria   غالب هستند، همچنین نژاد دوم گونه M. incognita و نژاد اول M. arenaria در میان جمعیت­ها غالب هستند (اخیانی و همکاران، 1363). در بررسیهای مهدیخانی روی ریشه چغندرقند از نماتدهای پارازیت داخلی چغندرقند، گونه M. javanica را از  بخش تبادکان مشهد جدا کرد (مهدیخانی مقدم و همکاران، 1375). نیکنام گونه M. javanica را روی ریشه چغندر قند از دشت مغان گزارش نمود (نیکنام و همکاران، 1375).

در بررسی فون نماتدهای انگل گیاهی خاک های زراعی آذربایجان شرقی، اردبیل و مغان، گونه M. javanica  از روی خیار، گوجه فرنگی، یونجه، بارهنگ و سیب زمینی در مناطق مذکور گزارش شده است (باروتی و همکاران، 1376). از بین چهار گونه فوق ،گونه M. hapla می­تواند در دمای یخبندان به زندگی خود ادامه دهد و گال های کوچکتری را نسبت به سایر نماتدهای مولد گره ریشه ایجاد کند. گونه­های M. javanica , M. incognita در مناطق گرم و گلخانه­ها می­توانند فعالیت کنند (اعتباریان، 1376). نماتد مولد گره ریشه در ایران تقریباً در همه جای کشور و بالاخص در شهرستانهای مرکزی و حاشیه کویر به حد وفور وجود دارد (باروتی و علوی، 1381).

نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

جهت مشاهده نمونه های دیگر از مبانی نظری مهندسی کشاورزی کلیک کنید.

نمونه ای از منابع  نماتدهای مولد گره ریشه Meloidogyne spp

• Agrios, G.N. 2005. Plant Pathology. Academic Press, San Diego. 635p.
• Ahmad, R., M.A. Khan., S.T. Sahi and M.A. Dogar. 1992. Reaction and development of selected tomato cultivars against root-knot nematode (M. javanica). Paki Journal. Phytopathol., 4: 37-40
• Amand, P.C., and T.C. wehner. 1991. Croploss to 14 diesease in cucurbit in North Carolina for 1983 to 1988. Cucurbit Genef. Cooperative. Riport. 14: 15 -17.
• Anwar, S. A., Gundy, S. D. Van. 1993. Effect of Meloidogyne incognita on root and shoot growth parameters of susceptible ana resistant varieties of tomato.  Afro – Asian Journal of Nematology. Vol (3) No: 20 Pp. 311-312.
• Araujo, M. I., D.I. Ckson., D.W. Augustine., and M.J. Bassett. 1982a. Optimum initial inoculum levels for evaluation of resistance in tomato to Meloidogyne spp. At tow different soil temperatures. Journal of Nematology.14(5): 359 – 362.
• Araujo, M. I., D.I. Ckson., D.W. Augustine., and M.J. Bassett. 1982b. Efffects of the temperate and duration of the initial incubation period on resistance to Meloidogyne incognita in tomato. Journal of Nematology, 14(3): 411 – 413.
• Atkinson, G.F. 1892. Some diseases of cotton. Bulletin of Alabana agricultural. Eeperiment Station. 41: 61 – 65.
• Back, M. A., Haydock, P.P. Jenkinson. 2002. Disease involving plant parasitic nematodes and soilborn pathogens. Plant pathology 51: 683 – 697.
• Baicheva, O., D. Salkova., and G. Palazova. 2002. Root–knot nematodes (Meloidogyne, Goeldi, 1887) species composition, pathogenicity, some problems for investigation. Experimental pathology and parasitology. 10: 21 – 24.
• Barker, K. R., C. C. Carter, and J. N. Sasser. 1985. An advanced treatise on Meloidogyne. Vol. II. Methodology. N. C. State University., Raleigh. 223 pp.
• Bawage, P. T., Kurundkar, B. P., Choulwar, A. B. 1993. Influence of Meloidogyne incognita on seedling emergence and development of tomato. Indian journal of mycology  and plant pathology. Vol (33) No: 20. Pp: 175 – 177.
• …
• …