ماهیت شخصیت – ادبیات و مبانی نظری

ماهیت شخصیت

ماهیت شخصیت

2-1– تعریف شخصیت …

2-2- ماهیت شخصیت از دیدگاه اسلام و سنت…

2-2-1- ماهیت شاکله

2-2-1-1- نیت…

2-2-1-2- خلق و خوی..

2-2-1-3- مذهب…

2-2-1-4- هیئت و ساخت روانی..

2-3- شکل گیری شاکله یا ماهیت شخصیت در دوران جنینی..

2-4- مراحل رشد شخصيت…

2-4-1- دوره شيرخوارگي (تولد تا 2 سالگي)

2-4-2- دوره پيش‌دبستاني (كودك اول، 2-5 سالگي)

2-4-3- دوره دبستاني (كودكي ميانه) (6-12 سالگي)

2-5- دوره بلوغ.

2-6- عناصر تشکیل دهنده ی ماهیت شخصیت …

2-6-1- منش….

2-6-1-1- انواع منش….

2-6-2- مزاج‌ها

2-7-  روان.

2-8- نقش محیط در شخصیت…

2-9- نظرّيه‌هاي شخصيت…

2-9-1-  نظرّيه‌هاي روانكاوانه، فرويد، يونگ، و آدلر.

2-9-2-  نظرّيه‌هاي شناختي به عنوان نمونه نظرّيه جرج كلي..

2-9-3-  نظرّيه‌هاي تحليل عاملي شامل نظرّيه كاتل و آيزنك…

2-10- مزاج و اخلاط

منابع ماهیت شخصیت

ماهیت شخصیت چیست؟

 تعریف شخصیت

ماهیت شخصیت : بسیار واضح است قبل از آنکه به موضوع اخلاط یا مزاج بپردازیم باید از کل به سمت جزء برویم. اخلاط و مزاج جزئی از شخصیت محسوب می شود دانشمندان و پژوهندگان که در طبقه بندی شخصیت و تعریف آن به تأثیر تن و خصوصیات آن توجه داشته اند شخصیت را به مزاج های مختلف طبقه بندی کرده اند بنابراین بسیار مناسب است قبل از ورود به بحث اخلاط و امزاج تعریف جامع و کاملی از بحث شخصیت به عنوان یک موضوع مادر و کلی بپردازیم.

یکی از مسائل مهم در روانشناسی، بحث شخصیت و نظریه‌های مربوط به آن است، و می‌توان به جرأت گفت که آنچه مطالعات پراکنده روانشناسی را انسجام می‌بخشد و به آنها معنی و مفهوم روشنی می‌دهد تفسیر این یافته‌ها و مطالعات در سایه نظریه شخصیتی منسجمی است که بتواند رفتار انسان را در تمامی ابعاد آن توجیه و تبیین کند.

به اعتقاد نگارنده علی‌رغم مسلک بودن شخصیت به عنوان یکی از مسائل مهم و با اهم مسائل روانشناسی، این مفهوم مانند مفاهیم دیگری چون غریزه، رفتار، انگیزه، خودآگاه، ناخودآگاه و… در دانش روانشناسی دارای تعریفی واحد که قابل پذیرش قاطبه روانشناسان باشد، نیست صرف نظر از تعریفی که از لغت نامه ی دهخدا که به معنی  «شرافت ، رفعت وبزرگواری» یاد می شود (دهخدا،1372) .

مفهوم شخصیت با توجه به دیدگاه‌های روانشناسان در مورد انسان و رفتار او تغییر کرده و به شکلی خاص ارائه می‌شود.تا کنون تعاریف متعدد و مختلفی از شخصیت ارائه شده که هیچکدام از آنها به عنوان تعریفی واحد و مورد اتفاق از طرف روانشناسان پذیرفته نشده است. در آغاز کار ضرورت ایجاب می‌کند از شخصیت تعریفی به عمل آید. درباره شخصیت بر حسب نظرهای مختلف در روان شناسی تعاریف گوناگونی به عمل آمده است که تعریف زیر تا حدودی جامع به نظر می‌رسد :

«شخصیت عبارت است از سازمان متکاملی مرکب از خصائص بدنی و روانی آدمی اعم از ذاتی و مکتسب که جمعاً معرف هویت فرد آدمی است و او را از سایر افراد جامعه به طور روشن متمایز می‌سازد. شخصیت حقیقتی است واحد و غیر قابل تقسیم که چگونگی سازگاری اختصاصی فرد آدمی را با محیط و اجتماع تعیین می‌کند»(کی نیا، 1383)

بنابر این تعریف :

-همه افراد آدمی دارای شخصیت هستند زیرا هر کس دارای خصوصیات زیستی و روانی است و شخصیت از این رهگذر عام است و همه افراد در برابر قانون متساوی شناخته می‌شوند و قاضی مسلمان، مدعی و مدعی علیه را به یک چشم می‌نگرد اگر چه مدعی، شخصیتی چون علی (ع) باشد و مدعی علیه فرد غیر مسلمان. (مطهری،1342)

پیامبر گرامی اسلام، بلال سیه پوست ، سلمان فارسی و عمار یاسر را به حکم داشتن شخصیت انسانی و مسلمان با توانگران و ثروتمندان عرب برابر کرده و به حکم تقوا و فضیلت بر آنها برتری داده و به جهانیان اعلام داشته :«سیاه پوست، حبشی و آقای قریشی در پیشگاه خداوند و حق و عدل هم ارز و از حیث حقوق عمومی برابرند.»(کی نیا ، 1383)

شکل گیری شاکله یا شخصیت در دوران جنینی

در سوره مومنون در آیات 12 الی 14 چنین می آید: «همانا انسان را از گل خالص آفریدیم سپس او را به صورت نطفه در محلی استوار جای دادیم.سپس نطفه را به علقه تبدیل کردیم و سپس علقه را به پارهء گوشتی تبدیل کردیم و سپس پاره گوشت را به استخوان تبدیل کردیم و سپس استخوان را با گوشت پوشانیدیم و سپس آن را خلقی جدید ساختیم.پس خجسته است بهترین آفرینندگان».

خداوند متعال در این آیات مراحل رشد جنینی انسان را بیان فرموده است، این مراحل در این تقسیم‌بندی پس از آمدن از خاک به ترتیب نطفه، علقه، مضغه و سپس دارا شدن استخوان و گوشت و در نهایت دمیده شدن روح به آن می‌باشد، در واقع این آیات ویژگی‌های دوران جنینی انسان را بیان می‌فرماید. برای پی بردن به مفهوم دقیق‌تر این مراحل بهتر است هر یک از مفاهیم فوق را مورد بحث و بررسی بیشتر قرار دهیم.

• نطفه در لغت به معنای آب اندکی است که در ظرف و یا دلو می‌ماند.معنای دیگر عبارت است از آب خالص کم باشد، یا زیاد.به ماده مترشحه از دستگاه تناسلی زن و یا مرد نیز نطفه گفته می‌شود.مفردات راغب آن را به معنی آب خالص آورده و می گویند از نطفه تعبیر به منی نیز می‌شود.علی (ع) آن را در معنای خاصی نیز به کار برده است که قابل توجه است.هنگامی که حضرت آهنگ جنگ با خوارج داشتند، خدمتشان عرض شد که که آنان از پل نهروان گذشته‌اند فرمود : مصاعِهم دون النطفه، والله لا یفلت منهم عشره و لا یهلک منکم عشره.جاهای فتادن (و کشته شدن) آنها نزد آب (نهروان) است.به خدا ده نفر از آنان از مرگ رهائی نمی‌یابند و از شما هم ده نفر کشته نخواهد شد.در برخی از کتب به ماحصل ترکیب سلول جنسی نر وسلول جنسی ماده نیز نطفه گفته شده است.
• علقه : انسان رشد صعودی خو را از دوران جنینی آغاز می کند. قرآن کریم ابتدای خلقت او را از خاک دانسته و در موارد متعددی انسان را برآمده از «گل» می نامد. منشأ پیدایش انسان در قرآن با تعابیری همچون حمامسنون (لجن گندیده)، سلاله طین (پاره گل یا گل خالص) وصلصال کالفخار (گل خشک مانند سفال) آورده شده است. به عبارت دیگر خداوند متعال انسان را به طور خلاصه موجودی خاکی و برآمده از خاک یا ماده می نامد. این موجود خاکی در طی تحولاتی که از سر می‌گذارند، مراحل مختلفی از رشد را طی می کند و سرانجام به مرحله ای می رسد که لیاقت پذیرش «روح خدائی» را یافته و به این ترتیب این روح در او دمیده می شود.

مراحل مختلف این سیر در موارد متعددی از قرآن مشاهده می شود. از آن جمله در سوره مؤمنون راجع به جریان خلقت آدمی چنین آمده است.

مراحل رشد شخصيت – ماهیت شخصیت

معمولاً تاريخچه زندگي يك فرد را از لحظه تولّد او به حساب مي‌آوريم. آغاز زندگي يك انسان مدّتها قبل از تولّد اوست. بدين معني كه عوامل موثر بر الگوهاي شخصيّتي هر فرد به وسيله ژنتيكي و محيط فيزيكي و شيميائي درون رحم، مادر تعيين شده و تجهيزات زيست‌شناختي را كه او در هنگام تولّد با خود دارد تشكيل مي‌دهند. بخش مهمّ ديگر در ويژگيهاي محيطي او نهفته است. خانواده، طبقه اجتماعي، و فرهنگ جامعه تعيين كننده زمينه‌هاي ارتباط متقابل اجتماعي او هستند كه شكل‌دهي و رشد شخصيت فرد را تحت تأثير خود دارند.

امّا نكته قابل ذكر در اين زمينه آن است كه نوزاد در جريان شكل‌گيري شخصيت خود مراحل مختلفي را پشت سر مي‌گذارد (احمدی، 1368؛ احمدی،1377؛ احمدی و همکاران، 1389) و اين مراحل پيوسته بوده و تداوم دارند. در اين بخش، مراحل مختلف را ارائه مي‌دهيم و در هر مرحله ويژگيهاي رشد شخصيّت را از جهات مختلف مورد بررسي قرار مي‌دهيم…..

عناصر تشکیل دهنده ی ماهیت شخصیت

(مطالب این بخش گرفته شده از کتاب؛ اریک فروم با عنوان انسان برای خویشتن، می باشد.)

 منش

روان‌شناسان رفتارگرا خصوصیات منش را با ویژگی‌های رفتار معادل می‌دانند.از این دیدگاه « منش عبارت است از خصوصیت رفتاری یک فرد معین».

  انواع منش :

• جهت گیری گیرنده

در جهت‌گیری گیرنده شخص احساس می‌کند که « منبع همه خوبی‌ها» در بیرون است، و معتقد است که تنها را تأمین خواسته‌هایش- اعم از مادی، محبت، عشق، دانش و خوشی- به دست آوردن آنها از منابع خارجی است.در این نوع جهت‌گیری عشق منحصراً به معنای« محبوب واقع شدن» است نه عشق ورزیدن.این دسته از مردم در انتخاب معشوق خود دچار سرگشتگی و عدم تشخیص هستند.

• جهت گیری استثماری

پایه و بنیاد جهت‌گیری استثماری نیز مانند جهت‌گیری گیرنده بر این احساس است که منبع تمام خوبی‌ها در بیرون است، و تمام خواسته‌ها باید در آن منبع جستجو شود و شخص خود نمی‌تواند چیزی فراهم آورد.فرق این دو جهت‌گیری در این است که در جهت‌گیری استثماری شخص توقع ندارد که خواسته‌های خود را به عنوان هدیه و عطایا از سایرین دریافت کند، بلکه آنها را به زور یا نیرنگ و زرنگی به دست می‌آورد.این جهت‌گیری کلمه جنبه‌های فعالیت را در بر می‌گیرد.

• جهت گیری مال اندوزی

در حالی که جهت‌گیری‌های گیرنده و استثماری، به جز در مورد طرز به دست آوردن خود از خارج، مشابه یکدیگراند جهت‌گیری مال‌اندوزی کیفیت کاملاً متفاوتی دارد.این جهت‌گیری اشخاص را وادار می‌کند که به آنچه از دنیای خارج به دست می‌آورند اعتماد کمتری داشته باشند؛ امنیت و ایمنی آنها در مال‌اندوزی و پس‌انداز کردن است و خرج کردن را تهدید تلقی می‌کنند.

جهت گیری منشی که تاکنون شرح داده شده اند برخلاف آنچه ممکن است تصور شود از یکدیگر جدا نیستند مثلاً جهت گیری گیرنده ممکن است برکسی مسلط شود ولی معمولاً یا یکی و یاتمام جهت گیری های دیگر خصوصيت ولی باید این نکته را ذکر کرد که تمام جهت گیری ها خود از ابزار انسان هستند و تسلط هرکدام از آنها بیشتر موکول به محیطی است که شخص در آن زندگی می کند.

«فروید» اولین و استوارترین و نافذترین تئوری منش را به منزله^ء یک سیستم کوشش‌ها که مأخذ رفتاری است پایه‌گذاری کرد (فیست و همکاران،1389). به منظور درک مفهوم دینامیک منش فروید مقایسه‌ای بین ویژگی‌ها و نشانه‌های رفتار و خصوصیات منش مفید خواهد بود.نشانه‌های رفتار با اصطلاحات مربوط به عمل که قابل دیدن وسیله شخص سوم است تعریف می‌شود.

بنابراین مثلا « متهور بودن» یک خصوصیت رفتاری است و به معنی کوشش برای رسیده به هدفی است بدون اینکه از احتمال وجود خطر به آرامش، آزادی و زندگی هراسی باشد.یا خست به منزله یک ویژگی رفتاری یعنی خرج نکردن پول یا مصرف نکردن شئ مادی است.لیکن اگر در انگیزه این ویژگی‌های رفتاری، به خصوص در انگیزه ناآگاهانه آنها، غور کنیم متوجه خواهیم شد که خصوصیت رفتاری تعداد زیاد و گوناگونی از ویژگی‌های منشی را در بر می‌گیرد.

رفتار متهورانه ممکن است به انگیزه شهرت طلبی باشد، به طوری‌که شخص در موقعیت‌های خاصی زندگیش را به خطر می‌اندازد تامورد تحسین قرار گیرد؛ و یا ممکن است محرک چنین شخصی انگیزه‌های آنی خودکشی باشد، که شخص را به جستجوی خطر وامی‌دارد، زیرا وی ناآگاهانه به زندگی خود ارزشی قائل نیست و می‌خواهد آن را نابود کند، و یا فقط به سبب عدم آگاهی از خطری باشد که در کمین اوست، و بالاخره ممکن است انگیزه این تهور فداکاری اصیل در راه عقیده یا هدفی باشد،

ماهیت شخصیت

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از فهرست منابع جهت مطالعه بیشتر ماهیت شخصیت

• ابن سینا الف، 1332. قراضۀ طبیعیات. ترجمه م مشکوۀ، چاپ دوم. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی. 155 صفحه.
• ابن سینا الف، 404 ا ق. الشفاء. ترجمه س زاید و الف مذکور، ج2، قم: انتشارات ذوی القربی، ناشر کتابخانه آیت ا… مرعشی نجفی. 860 صفحه.
• الطافی ر. 1372. جرم شناسی جبر روانی. چاپ اول. تهران: انتشارات بعثت، 105 صفحه.
• ابوالحبیب ع. 1387 دوره طب  سنتی و تغذیه و شناخت طبایع. جلد دوم. چاپ دوم. تهران: انتشارات علی ابوالحبیب، 235 صفحه.
• ابوالحبیب ع. 1387. دوره طب سنتی و تغذیه و شناخت طبایع. جلد اول. چاپ دوم. تهران: انتشارات علی ابوالحبیب، 187 صفحه.
• احمدی ع. 1390. روان شناسی شخصیت از دیدگاه اسلامی. چاپ هشتم. تهران: انتشارات امیرکبیر، 258 صفحه.
• احمدی.ح. 1377. نظریه انحرافات اجتماعی. چاپ اول. شیراز: انتشارات رز. 250 صفحه.
• احمدی.الف. 1368. روان شناسی نوجوانان. چاپ اول. اصفهان: انتشارات مشعل. 220 صفحه.
• خدادادی ج. 1389. کلید ورود به طب قدیم، جلد سوم. چاپ دوم. تهران: انتشارات نشر شهر، 307 صفحه.
• خمینی. نجفی، م. 1398هـ ق. تفسیر آسان. تهران: انشارات اسلامی.
• …
• …