عقد نکاح – اختلاف طرفین در نوع و شرایط عقد نکاح

عقد نکاح

در این مقاله قصد داریم تمامی مصادیق عقد نکاح – اختلاف طرفین در نوع و شرایط عقد نکاح را خدمت شما عزیزان در 73 صفحه ارائه دهیم . دقت داشته باشید که این نوشته تماما همراه با منابع لاتین و فارسی بوده است. امید است که شما عزیزان را در راستای ارتقای علمی کمک رسانده باشیم .

بخش اول: کلیات عقد نکاح ………………………….

مبحث نخست: مفهوم نکاح و اقسام آن…………..

گفتار نخست: مفهوم نکاح……………………

بند 1- مفهوم لغوی نکاح……………………

بند 2: مفهوم اصطلاحی نکاح………………….

گفتار دوم: اقسام نکاح…………………….

بند 1- نکاح موقت ………………………..

بند 2- نکاح دائم ………………………..

بند 3- تفاوت نکاح دائم و نکاح منقطع………..

گفتار سوم: ماهیت نکاح دائم و منقطع…………

بند 1- ماهیت نکاح دائم……………………

بند 2- ماهیت نکاح موقت……………………

گفتار چهارم: اهمیت نکاح…………………..

بند 1- فایده فردی………………………..

بند 2- فایده اجتماعی……………………..

مبحث دوم: شرط ضمن عقد نکاح ………………..

گفتار اول: مفهوم شرط……………………..

بند 1- مفهوم لغوی………………………..

بند 2- تعریف شرط…………………………

گفتار دوم: انواع شروط…………………….

بند 1: شروط باطل…………………………

الف: شروط باطلی که موجب بطلان عقد نیستند…….

ب: شروط باطلی که موجب بطلان عقد می‌شوند………

بند 2: شروط صحیح…………………………

بند 3: اقسام شروط صحیح……………………

الف: شرط صفت…………………………….

ب: شرط فعل………………………………

ج: شرط نتیجه ……………………………

گفتار سوم: ماهیت شروط ضمن عقد نکاح …………

گفتار چهارم: نمونه هایی از شروط ضمن عقد نکاح..

بخش دوم :  اختلاف طرفین در نوع و شرایط عقد نکاح…………………………………

مبحث نخست: صورتهای مختلف اختلاف در عقد نکاح….

1: اختلاف در نوع عقد نکاح………………….

2: اختلاف در ذکر اجل………………………

3: انعقاد عقد نکاح بر خلاف قصد دختر…………

گفتار نخست: اختلاف در نوع عقد نکاح و اختلاف در ذکر اجل……………………………………….

بند اول: نظر فقها و دلایل آنها …………….

الف: نظر مشهور فقها که قول مدعی دوام را مقدم می‌دانند……………………………………

1- بررسی ادله قول دوام……………………

ب: فقهایی که قائل به بطلان عقد می‌باشند………

بند دوم: استفتائات و نظرات فقهای معاصر که موافق نظر مشهور می‌باشند…………………………..

بند سوم: استفتائات و نظرات فقهای معاصر که مخالف نظر مشهور می‌باشند…………………………..

بند چهارم: پاسخ مسئله از دیدگاه حقوق و قانون مدنی………………………………………….

گفتار دوم: وضعیت نکاح منعقده بر خلاف قصد دختر..

بند اول: نظرات و استفتائات فقهای معاصر در خصوص وضعیت نکاح منعقده بر خلاف قصد دختر…. …………….

مبحث دوم: شروط ضمن عقد……………………

گفتار اول: ماهیت شرط ضمن عقد ……………..

بند اول: شروط تعلیقی و تقییدی……………..

بند دوم: شرط بنایی یا تبانی ………………

بند سوم: وابستگی شرط به عقد……………….

بند چهارم: تبعیت شرط از عقد در مرحله انشا و ادامه اعتبار حقوقی ………………………………

گفتار دوم: شروط در ضمن عقد ازدواج………….

بند اول شروط غیر صحیحی که قواعد عمومی قراردادها درخصوص آنها رعایت نشده است ………………….

الف: شرطی که عقد ازدواج را معلق گرداند……..

ب: شرط خیار……………………………..

بند دوم: شروطی که قواعد عمومی قراردادها در مورد آنها رعایت می‌شود……………………………

الف: شروط صحیح…………………………..

1.خیار شرط نسبت به صداق…………………..

2.خیار اشتراط……………………………

3.سایر شروط صحیح…………………………

ب: شروط غیر صحیح در عقد نکاح………………

1- شروط باطل در ضمن عقد نکاح………………

2- شروط باطل و مبطل عقد ………………….

گفتار سوم: اختلاف در شروط ضمن عقد نکاح ……..

پیوست ها عقد نکاح …………………………………

منابع عقد نکاح ……………………………………

چكيده انگليسي عقد نکاح ………………………….. ……..

مفهوم لغوی نکاح

نکاح در لغت به معنای زناشویی، متزاج طبایع، عقد زناشویی بستن[1] ضم و پیوستن و نزدیکی کردن[2] به کار رفته است.

در جایی دیگر آمده: نکاح در لغت به معنای تقابل است و از نظر اصطلاح در این که آیا این لفظ به وطی دلالت می‌کند یا عقد یا میان هر دو مشترک لفظی است اختلاف نظر وجود دارد معروف و مشهور آن است که نکاح در لغت به معنای وطی و در شرع به مفهوم عقد است.[3]

مفهوم اصطلاحی نکاح  

برخی گفته‌اند «نکاح عقدی است که به موجب آن زن و مردی به منظور تشکیل خانواده و شرکت در زندگی با هم متحد می‌شوند.»[4]

و برخی دیگر عنوان کرده‌اند که «نکاح رابطه حقوقی- عاطفی است که با عقد بین زن و مرد حاصل می‌شود و به آنها حق می‌دهد با یکدیگر زندگی کنند و مظهر بارز این رابطه تمتع جنسی است.»[5]

برخی از حقوقدانان نکاح را اینگونه تعریف کرده‌اند:

نکاح عقدی است که به زوجین حق استمتاع مشروع از یکدیگر را می‌دهند.»[6]

«از میان تعاریف فوق تعریف اخیر جامع تر است زیرا عبارت استمتاع مشروع شامل همه نوع استمتاع و بهره‌ای که زوجین می‌توانند به طور متقابل از یکدیگر ببرند می‌گردد.

1- استمتاع جنسی تشکیل عقد به زوجین امکان ارضای غریزه جنسی را به صورت مشروع فراهم می‌کند و این امر دو طرفه متقابل است.

2- استماع غیر جنسی با وقوع عقد نکاح طرفین حقوق و تکالیف غیر جنسی نیز نسبت به یکدیگر پیدا می‌کنند مرد ملزم به پرداخت نفقه و مهریه به زن شده و باید با او حسن معاشرت داشته باشد و در مقابل زن نیز وظیفه تمکین از شوهر- حسن معاشرت با او و معاهدت به وی در جهت تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد را دارد.[7]»

اقسام نکاح

نکاح در حقوق ایران بر دو قسم است:

نکاح دائم و نکاح منقطع که آن را متعه و موقت نیز می‌گویند.

قانون مدنی در این باب از فقه امامیه پیروی کرده است.

نکاح منقطع از ویژگی‌های مذهب شیعه است و در فقه عامه آن را معتبر نمی‌دانند فقهای امامیه برای صحت این نکاح به آیات قرآن و به ویژه آیه 24 سوره نساء و نیز روایات و اخبار و اجماع علمای مذهب استناد کرده‌اند.

نکاح موقت

ماده 1075 ق. م نکاح موقت را این چنین تعریف می‌کند:

نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

 نکاح دائم

در قانون تعریفی در خصوص نکاح دائم وجود ندارد ولی با توجه به تعریف نکاح موقت می‌توان گفت نکاح وقتی دائم است که برای مدت معین و خاصی منعقد نگردد.

تفاوت نکاح دائم و نکاح منقطع

نکاح منقطع از بسیاری جهات مانند نکاح دائم است و شرایط و موانع نکاح منقطع همان است که در نکاح دائم آمده به جز مواردی که در ذیل به آن اشاره خواهد شد.

همچنین آثار نکاح منقطع مانند نکاح دائم است به جز نفقه و ارث و از نظر اولاد تقاوتی بین نکاح دائم و منقطع نیست و فرزند ناشی از نکاح منقطع از تمام حقوق ناشی از نکاح دائم برخوردار است.

1- تعیین مدت در نکاح منقطع شرط صحت است و عدم تعیین مدت باعث بطلان آن می‌گردد.

ماده 1075 ق. م در این باره می‌گوید. نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد پس اگر مدت در نکاح منقطع ذکر نشود بی‌تردید نکاح منقطع نخواهد بود.

2- تعیین مهر از شرایط اساسی نکاح منقطع است و عدم ذکر مهر در عقد باعث بطلان آن می‌گردد. (ماده 1095 ق. م)

3- در نکاح دائم زن مستحق نفقه می‌باشد اما در نکاح منقطع شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر این که نفقه شرط شده باشد یا عقد مبنی بر آن جاری شده باشد. ماده ( 1113 ق. م) یعنی نفقه دادن به زن قبل از عقد مورد توافق طرفین واقع و بنای زوجین در زمان عقد بر آن باشد.

4- در نکاح منقطع مقررات طلاق اجرا نمی‌شود و جدایی زن و شوهر با انقضاء یا بذل مدت یا فسخ نکاح تحقق می‌یابد.

5- عده زوجه منقطعه پس از جدایی از شوهر در غیر از آبستن بودن 2 طهر است. اعم از اینکه جدایی به علت فسخ یا انقضاء یا بذل مدت باشد در حالی که عده فسخ نکاح و طلاق در نکاح دائم 3 طهر است.

هر گاه زوجه منقطعه به اقتضای سن عادت نبیند عده او 45 روز است. اما عده این گونه زنان در نکاح دائم سه ماه است. مواد 1151 و 1152 ق. م البته عده وفات و عده زن آبستن در موارد نکاح دائم و منقطع یکسان است.

6- در نکاح منقطع زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند (مواد 940 و 1077 ق. م)

ماهیت نکاح موقت

در مورد مالی یا غیر مالی بودن عقد نکاح باید بین نکاح دائم و موقت قائل به تفصیل شد. عقد دائم عقد غیر مالی است و تعیین مهریه و پرداخت آن جنبه فرعی دارد. به همین دلیل است که تعیین مهریه از شرایط صحت نکاح دائم نیست. هر چند که پس از انقضاء عقد باید تکلیف مهریه زن مشخص گردد.

اما نکاح موقت را نمی‌توان از این جهت به عقد دائم تشبیه کرد. زیرا وجود مهریه و تعیین آن شرط صحت عقد است. در نکاح موقت مهریه عوض مدتی است که زن حاضر شده است به عقد ازدواج مرد در آید. به همین دلیل است که مجهول بودن مهریه یا عدم مالیت آن باعث بطلان عقد نکاح می‌شود. لذا به نظر می‌رسد نتوان عقد نکاح موقت را مانند عقد نکاح دائم عقدی غیر مالی تلقی کرد.[1]

 اهمیت نکاح

نکاح یک سنت فطری و نماد اجتماعی است که از دیرباز وجود داشته و همه شرایع و قوانین آن را ترغیب کرده‌اند. مصلحت فرد و اجتماع در این است که زن و مرد پیمان زناشویی ببندند و خانواده تشکیل دهند.

[1]سید مهدی، جلالی، حقوق خانواده، ج 1، همان، ص 22 و 23

ماهیت شروط ضمن عقد نکاح

تعهداتی است که در حین ازدواج با توافق زن و شوهر وارد مفاد قرارداد ازدواج آنها می‌شود.

این شروط را می‌توان در سند رسمی ازدواج ذکر کرد و با امضای دو طرف رسمیت داد. این شروط در قانون ذکر نشده اند و با انتخاب طرفین چه در هنگام ازدواج و چه پس از آن انتخاب می‌شوند.

بر اساس فقه اسلامی و قانون مدنی ایران ازدواج قراردادی است که در آن حقوق و تکالیف متفاوتی به زن و مرد داده می‌شود. با امضای سند ازدواج، زن برخی از حقوق مدنی و حقوق معنوی خود را همچون حق سفر- داشتن شغل- انتخاب محل زندگی- مسکن- ولایت بر فرزندان و جدایی از همسر را از دست می‌دهد. و حقوق مادی چون مهریه و نفقه را به دست می‌آورد.

معمولاً از شروط ضمن عقد برای تغییر این آثار حقوقی ازدواج استفاده می‌شود. برای مثال شوهر متعهد می‌شود که جلوی سفر یا شغل زن را نگیرد و یا به او برای طلاق وکالت دهد. این گونه شروط در صورتی که مغایر با قوانین تفسیری باشند به قانون برتری دارند و در صورت بروز اختلاف باید به شرط ضمن عقد عمل شود نه قانون اما اگر خلاف قوانین امری باشند اعتباری ندارند. (ماده 119 قانون مدنی)

ماده 119 قانون مدنی: «طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم بیاورند. مثل این که شرط شود هر گاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معین غایب شود و یا ترک انفاق نماید یا به حیات زن سوء قصد کند یا سوء رفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود زن وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.»

اختلاف طرفین در شروط ضمن عقد نکاح

همان طور که قبلا بحث کردیم شرط ماهیت اعتباری مستقل ندارد بلکه ماهیتی وابسته به عقد دارد و وضعیت حقوقی آن اساسا وابسته به عقد مشروط است و درصورتی که عقد  مشروط یکی از شرایط صحت خود را دارا نباشد عقد باطل است و شرط نیز به تبع آن باطل خواهد بود اما عکس آن ممکن است محقق گردد یعنی شرط باطل اما عقد مشروط به آن شرط صحیح باشد درخصوص اختلاف زوجین در شروط ضمن عقد نکاح سه حالت قابل تصور است.

1- یکی از طرفین در دادگاه برای اثبات ادعای خود مبنی بر وجود شرط دلیل و بینه‌ای اقامه می‌نماید که در این صورت دادگاه با بررسی و استماع شهادت شهود نسبت به دعوی اقامه شده اتخاذ تصمیم می‌نماید که در صورت اثبات خواهان می‌تواند از دادگاه اجرای شرطی که ضمن عقد نکاح شرط گردیده است را بخواهد.

2- در صورتی که هیچ یک از زوجین برای اثبات ادعای خود دلیل و بینه‌ای اقامه ننمایند در این صورت طرفین می‌توانند جهت اثبات ادعای خود به قسم متوسل شوند طبق ماده 1235 ق. م که مقرر می‌دارد «توسل به قسم وقتی ممکن است که دعوای مدنی نزد حاکم به موجب اقرار یا شهادت یا علم قاضی بر مبنای اسناد یا امارات ثابت نشده باشد، در این صورت مدعی می‌تواند حکم به دعوی خود را که مورد انکار مدعی علیه است، منوط به قسم او نماید» طبق ماده 1328 ق. م «کسی که قسم متوجه او شده است در صورتی که بطلان دعوی طرف را اثبات نکند یا باید قسم یاد نماید یا قسم را به طرف دیگر رد کند و اگر نه قسم یاد کند و نه آن را به طرف دیگر رد نماید با سوگند مدعی به حکم حاکم مدعی علیه نسبت به ادعائی که تقاضای قسم برای آن شد است محکوم می‌گردد.» بنابراین در این حالت اگر مدعی علیه ادعای طرف را با دلیل و بینه رد ننماید و باید قسم یاد کند که در این صورت ادعای خواهان مردود می‌گردد و یا قسم را به طرف مقابل رد نماید که با قسم خوردن خواهان ادعای وی اثبات می‌گردد.

3- حالتی که هیچ یک از طرفین دلیل و بینه ای ندارند و به قسم نیز متوسل نمی‌گردند در این حالت چون شرط تابع عقد می‌باشد، و در انعقاد عقد طرفین باید قصد و رضا داشته باشند، در شرط نیز طرفین باید وحدت قصد درخصوص شرط ایجاد شده در عقد داشته باشند و اگر یکی از طرفین در شرط قصد نداشته باشد، شرط به علت عدم تراضی طرفین باطل خواهد بود، ولی باطل شدن شرط صدمه ای به اصل عقد نخواهد زد و اصل عقد صحیح است.

عقد نکاح

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های حقوق کلیک کنید.

نمونه ای از فهرست منابع عقد نکاح

• 1- امامی، سید حسن، حقوقی مدنی، جلد4، چاپ دهم، انتشارات اسلامیه، تهران، 1386
• 2- انصاری، مسعود، طاهری، محمد علی، دانشنامه حقوق خصوصی، ج 3، چاپ اول، انتشارات محراب فکه، تهران، 1384
• 3- اسفتائات، جلد اول، چاپ اول، نشر معروف، قم، 1373
• 4- جلالی، سید مهدی، حقوق خانواده، جلد1، انتشارات خرسندی، 1389
• 5- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت، جلد 1، چاپ اول، کتابخانه گنج دانش، تهران، 1388
• 6- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ دوم، انتشارات گنج دانش، تهران، 1381
• 7- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، حقوق خانواده، چاپ اول، کتابخانه گنج دانش، 1368
• 8- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، چاپ دهم، انتشارات دهخدا،1377
• 9- دیانی، عبد الرسول، حقوق مدنی خانواده (ازدواج و انحلال آن)، انتشارات امید دانش، چاپ اول، 1379
• 10- شهیدی، مهدی، حقوق مدنی6، چاپ دوم، انتشارات مجد، تهران، 1380
• 11-…
• 12-…

عقد نکاح