شخصیت (تعاریف ، نظریه ها و ادبیات شخصیت ها)

 انواع شخصیت ها

تعاریف ، نظریه ها و ادبیات شخصیت ها

2-1- مقدمه

2-2- شخصیت (تعاريف و نظريه ها )

2-3- نظريه ويژگي هاي شخصیت

2-4- سه بعد شخصیت آيزنک

2-5- 16عامل شخصیت ريموند کاتل

2-6- نظريه پنج عامل شخصیت

2-7- رويکرد صفات

2-8- رويکرد يادگيري اجتماعي

2-9- رويکرد پديدار شناختي (نظريه ي انسان گرا )

منابع

شخصیت

الف) تعریف مفهومی: شخصیت از واژه ی لاتین پرسونا گرفته شده است که به نقابی اشاره دارد که هنر پیشه ها در نمایش به صورت خود می زنند. شخصیت را می توان به صورت مجموعه ی با دوام و بی نظیر ویژگیهای تعریف کرد که ممکن است در موقعیت های مختلف تغییر کند (حق شناس،1385). شلدون در تعریف خود چنین عنوان می کند: شخصیت سازمان یافتگی پویشی جنبه های عقلی ، عاطفی ، انگیزشی و فیزیولوژیکی فرد را گویند (جین هک و جی یی 2006)

ب) تعریف عملیاتی: در این تحقیق منظور از ویژگی شخصیتی سنجیدن این پنج ویژگی شخصیتی(روان رنجوری، برون گرایی، گشودگی به تجربه، سازگاری، وظیفه شناسی) اشاره شده که بدست آوردن نمره بالا در هر کدام از ویژگی های شخصیتی نشان دهنده گرایش بیشتر به آن ویژگی شخصیتی در فرد می باشد. که در زیر به صورت جداگانه اشاره شده است.

شخصیت [1] (تعاريف و نظريه ها )

درزبان روزمره مردم يکديگررا با عباراتي مانند «بسياربا شخصیت»يا«داراي شخصيت خوب»توصيف مي کنند. معمولاً اين راهي است براي بيان اين مطلب که فرد مورد نظر به مجموعه‌ي متنوعي از رفتارهاي جالب توجه اجتماعي را از خود نشان مي دهد. اما درزبان يک روانشناس گفتن اينکه فرد از شخصیت «بيشتر»يا «کمتر»برخوردار است، کاملاً،بي معني خواهد بود. هرچند جنبه هاي فردي شخصيت، از قبيل درجه برونگرايي را مي توان اندازه گرفت، اما خود شخصيت مفهومي گسترده و پيچيده است که به کميت در نمي آيد.

مسئله قضاوت اخلاقي درباره ي اينکه چه ويژگيهايي به وجود آورنده ي شخصيت خوب يابد است. مورد نظر ما نيست گرچه اين نکته روشن است که وجود خاصي از شخصيت يک فردمي تواند از ديد اجتماع کم و بيش مطلوب باشد. برخي از نظريه پردازان شخصیت را به معناي کليه ي صفات پايدار يک فرد تلقي کرده اند، درحالي که ديگران اين واژه را در مورد ويژگيهاي قابل مشاهده اي که ماهيت بارز شناختي ندارند به کار برده اند. يعني اينکه شخصيت شامل ويژگيهايي نظيرهوش و استعداد نيست.

بعضي از پژوهشگران که در اين حوزه نيزبه تحقيق اشتغال دارند شخصيت را بر حسب تجارب فرد از جهاني که در آن زندگي مي کند تعريف مي کنند، درحالي که در نوشته هاي نظريه پردازان ديگر به تجاربفردي اشاره ي کمتري شده است (يا حتي اشاره نشده است)دراين آثار،رفتار فردي مورد تأکيد قرار گرفته است. با توجه به اين چندگانگي ديدگاهها مي توان چنين نتيجه گرفت که شخصيت تعريف ساده و صحيحي ندارد و هرکس تعريف خود را براساس آنچه از نظر او مهم است و با توجه به کاربردي که ازنظرشخصيت درذهن دارد، انتخاب مي کند.

بدين ترتيب اگرگرايش به رويکرد فرويد داشته باشيد ممکن است اهميت نقش ناخودگاه را در تعريفي که از شخصيت مي کنيد بگنجانيد. اما يک تعريف رفتار گرا براساس رفتارهاي آموخته و قابل مشاهده خواهد بود (شکلتون و فلچر). براي اينکه شخصیت را دقيق ترتعريف کنيم مي توان به منبع آن نگاهي بياندازيم. شخصيت از واژه ي لاتين پرسونا گرفته است که به نقابي اشاره دارد که هنرپيشه‌ها درنمايش به صورت خود مي زدند. پي بردن به اينکه چگونه پرسونابه ظاهربيروني اشاره دارد يعني، چهره ي علني که به اطرافيانمان نشان مي دهيم، آسان است. تعريفي از شخصیت دريکي از واژه هاي استاندارد با اين استدلال موافق است. اين تعريف مي گويد: شخصيت جنبه ي آشکار منش فرد به گونه اي که بر ديگران اثرمي گذارد است.

دردهه‌ي1960،والترميشل1روانشناس، باعث مجادله‌اي درروانشناسي شد که درباره‌ي تأثير نسبي متغيرهاي شخصيتي پايدارمثل صفات و نيازهاي متغيرهاي مربوط به موفقيت بررفتار بود. (ميشل، 1973، 1968 ـ به نقل از شولتز ). يک تعريف معمول و نسبتاً کلي که مورد توجه اغلب روانشناسان است را به عنوان تعريف شخصیت بيان مي‌کنيم: «شخصیت به جنبه هاي نسبتاً ثابت و با دوام يک فرد که او را از ديگران متمايز مي کند و درعين حال پايه اي براي پيش بيني در مورد رفتار آينده اوست، اطلاق مي شود ». (رايت2و همکاران 1970ـ به نقل از شکلتون و فلچر ). تعريف ديگر از شخصيت که مي توان نام برد و از کارهاي تحقيقاتي نشأت گرفته است تعريف کاتل است: «شخصیتآنچه رفتار را دريک موقعيت معينو با يک حالت عاطفي معين تعيين مي کند (کاتل، 1965، به نقل ازشکلتون و فلچر ).

شخصیت به مجموعه ويژگيهاي جسمي و رواني و رفتاري گفته مي شود که هر فرد را از ديگري متمايز مي کند (اتکينسون، به نقل از نوري، 1377). شخصيت را به عنوان الگوي منحصربه فرد و نسبتاً پايدار، افکار، احساس ها و اعمال نيز تعريف مي کنند (هافمن و همکاران 1967).

نظريه ويژگی های شخصيت

نظريه ويژگي هاي شخصیت يکي از مهم ترين محدوده هاي نظري در مطالعه شخصيت است. براساس اين نظريه، شخصيت افراد از خصوصيات وصفات گسترده اي ترکيب يافته است. براي مثال، در نظر بگيريد که خودتان چگونه شخصيت يک دوست نزديکتان را توصيف مي‌کنيد. به احتمال زياد، از تعدادي از ويژگي هاي او مانند اجتماعي بودن، مهرباني و خونسردي نام مي بريد. منظور‌‌از «ويژگي» يک خصوصيت نسبتاً پايدار است که باعث مي شود افراد به شيوه هاي خاصي رفتار کنند. نظريه ويژگي هاي شخصيت بر خلاف ساير نظريه هاي شخصیت مانند نظريه هاي روانکاوانه و انسان گرايانه، بر تفاوت هاي بين افراد تمرکز دارد. ترکيب و تعامل ويژگي هاي مختلف است که شخصيت يک فرد را تشکيل مي دهد و اين براي هر شخص، يگانه و منحصر به فرد است. نظريه ويژگي‌هاي شخصيت بر تعيين و اندازه گيري اين خصوصيات فردي شخصيت تمرکز دارد.

[1]. Personality

1. 1. Walter mischel
2. 2. Wright

نظريه پنج عامل شخصیت

نظريه هاي کاتل و آيزنک موضوع پژوهش هاي بسياري قرار گرفته است و برخي از نظريه پردازان عقيده دارند که کاتل بر روي تعداد زيادي ويژگي تمرکز کرده است و آيزنک بر روي تعداد کمي. در نتيجه، يک نظريه جديد ويژگي هاي شخصيت به نام نظريه پنج عامل شکل گرفت. اين مدل پنج عامل شخصیت نشانگر پنج ويژگي اصلي است که در تعامل با يکديگر، شخصيت انسان را شکل مي دهند. با وجودي که پژوهشگران غالباً با يکديگر بر روي نامگذاري دقيق اين ابعاداختلاف نظر دارند امّا نام هاي زير بيشتر متداول است:

▪ برون گرايي

▪ خوشايندي (مقبوليت)

▪ وظيفه شناسي (وجدان)

▪ تهييج پذيري

▪ آزادانديشیی

رويکرد صفات

دررويکرد صفات سعي براين است که خصوصيات اساسي فرد که جهت دهنده ي رفتاراو است تفکيک و توصيف شود. دراين رويکرد، به شخصيت اجتماعي فرد توجه مي شود و بيشتر توصيف شخصيت و پيش بيني رفتار مورد توجه است تا رشد شخصيت. درنظريه هاي صفات مردم از جهت ابعاد يا مقياس هايي چند که هريک نموداريک صفت است متفاوت شمرده مي شوند. به اين ترتيب در رويکرد صفات به اين توجه مي شود که هر فرد درابعاد مختلف چه جايگاهي دارد. (اتکينسون و همکاران،1381 ).

آيزنک: ازجمله کساني است که در زمينه ي رويکرد صفات تحقيقاتي انجام داده است. نتيجه‌ي نهايي تحقيقات آيزنک معلوم داشت که شخصيت داراي سه حد است که هرکدام يک قطب مخالف دارد.

بدين قرار:

•  ـ درون گرايي (برون گرايي )
• ـ روان نژندي (فقدان روان نژندي )
• ـ روان پريشي (فقدان روان پريشي )

آيزنک ضمناً افرادي را که به هريک ازاين قطب هاي نهايي تعلق دارند ازنظر رواني توصيف و تعبير کرده است. بعضي از صفات هريک از اين تيپ ها بدين قرارند:

رويکرد پديدار شناختي (نظريه ي انسان گرا )

رويکرد پديدار شناختي به مطالعه ي شخصيت شامل نظريه هاي چندي است که به رغم تفاوتهايي که با يکديگر دارند وجه مشترک آنها اين است که برتجربه هاي خصوصي يعني ديدگاه خصوصي فرد درباره‌ي جهان تأکيد مي ورزند.  تفاوت نظريه پديدارشناختي با نظريه هايي که قبلاً بررسي کرده ايم اين است که هيچ ازآنها را سروکاري با تاريخچه ي انگيزش فرد و يا پيش بيني رفتار او نيست و به جاي آن نحوه ي ادراک و تفسير فرد از رويدادها يعني پديدار شناسي فرد مورد توجه قرار مي گيرد.

رويکرد پديدارشناختي به مطالعه ي شخصيت شامل نظريه هايي مي گردد که گاه به عنوان نظريه «انسان گرا»شناخته مي شود، زيرا در آنها خصوصياتي تأکيد مي شود که تمايز دهنده‌ي انسان از حيوان هستند، مانند خودفرماني و آزادي انتخاب.گاهي هم از آن به عنوان «نظريه هاي خويشتن1»ياد مي شود چون با تجربه هاي خصوصي و دروني فرد که در مجموع احساس «بودن»را در او مي آفرينند سر و کار دارند اکثر اين نظريه ها بر وجه مثبت طبيعت انسان يعني تمايل او به حرکت در جهت رشد و خودشکوفايي نيزتأثيردارند برخي از خصوصيات اين رويکرد پديدار شناختي به شخصيت، درخلال بحث از ديدگاههاي يکي از رهبران اصلي ان يعني کارل راجرز روشنترخواهد شد.راجرز هم مانند فرويد، نظريه ي خود را در جريان کار با افرادي که دچار مسائل عاطفي بودند پرورش داد.

1. 1. selftheories

جهت مشاهده نمونه های دیگر از ادبیات ، پیشینه تحقیق و مبانی نظری پایان نامه های مدیریت کلیک کنید..

  نمونه ای از منابع فارسی جهت مطالعه بیشتر :

1. اتکینسون،ریتال و همکاران(1381) زمینه روانشاسی( ترجمه براهینی محمد تقی ) انتشارات رشد، تهران.
2. احمدی مقدم،سیروس(1377)،بررسی اثرات بازی های کامپیوتری بر دانش آموزان پسر کلاس سوم راهنمایی شهراصفهان ، پایان نامه که کارشناسی ارشد ، دانشگاه اصفهان .
3. افشین خداشناس ، به نقل از : «پزشکان گیل » ، ش 63 ، دی 1387 ، سایت بانک مقالات رواشناسی و مشاوره ، بهداشت و سلامت .
4. امیدوار،1؛صارمی،ع.1(1381)، اعتیاد به اینترنت (توصیف ، سبب شناسی ، پیشگری ، درمان و مقیاس های سنجش اختلال اعتیاد به اینترنت ) . مشهد انتشارات تهران .
5. امین ورزلی ، نصرالدین (1381) ، بررسی اثرات بازی هایی رایانه ای بر رفتار پرخاشگرانه ، وابستگی و عملکرد تحصیل کودکان و نوجوانان شهر تهران. تهران رشد .
6. آیزنگ ، اچ . جی ،ویلسون ، گلن (1369) . خود شناسی ( ترجمه شهاب الدین قهرمان ، انتشارات تهران .
7. پروین ، لارنس .ای ؛جان ، الیور . بی .(1386) ، روانشناسی شخصیت، نظریه ها و کاربرد ، ترجمه پروین کدیور و محمد جعفر جوادی ، تهران،انتشارات آییژ(تاریخ انتشار به زبان اصلی ، 2001).
8. پور.اسمعلی،اصغر.(1389).رابطه عامل های شخصیتی و زیر مولفه های بخشش در بین دانشجویان دانشگاه تبریز . پایان نامه کارشناسی ارشد رواشناسی عمومی ، دانشگاه تبریز .
9. تقوا ، د ، بازی های رایانه ای و اعتیاد ، نگارش در تاریخ چهارشنبه 4 خرداد 1390 توسط دریا تقوا جهانگیر ، ع . (1384).آسیب های روان شناختی اینترنت . بازدید شده در 12 اردبیهشت
10. جدیدی ، محسن ، بهاری ، سیف اله (1387) . مقایسه ویژگی های شخصیتی افراد وابسته به مواد مخدر با افراد وابسته به اینترنت . فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری / دوره ی 3 ، ص 57-45.
11. …
12. …